Ekonomia - wykłady

03-10-2007

Ekonomia posługuje się metodą składającą się z trzech następujących po sobie faz:

1. Abstrakcja, czyli myślowe wyodrębnienie stale powtarzających się elementów procesu gospodarczego oraz formułowanie pojęć wyrażających wspólne własności tego procesu.

2. Stopniowa konkretyzacja, czyli uwzględnienie coraz szczegółowszych elementów procesu gospodarczego i związków zachodzących między nimi.

3. Weryfikacja - porównanie rezultatów otrzymanych na drodze stopniowej konkretyzacji z badaną rzeczywistością.

Sposoby wnioskowania:

1. Dedukcja - wysuwanie wniosków wynikających z przesłania (np. na wakacje jeździłem latem→ mogło to więc być w czerwcu, lipcu lub sierpniu).

2. Redukcja - uzasadnianie przesłanek na podstawie wynikających z nich faktów
   (na wakacje jeździłem w czerwcu, lipcu lub sierpniu → na wakacje jeździłem w lecie).

3. Indukcja - wyprowadzanie wniosków szczegółowych z przesłanek będących poszczególnymi przypadkami tych wniosków (np. najlepsze samochody to te marki BMW → samochody niemieckie są najlepsze).

Funkcje ekonomii:

1. Wyjaśnienie zjawisk i procesów gospodarczych.

2. Funkcja aplikacyjna - wynika ze związków ekonomii z polityką gospodarczą.

3. Funkcja dydaktyczna - pozwala podnieść wiedzę ludzi o procesach gospodarczych.

4. Funkcja prognozowania.

T: Gospodarka rynkowa.

Założenia:

• Model dotyczy wyłącznie gospodarki rynkowej w warunkach kapitalizmu [cechą gospodarki rynkowej jest dążenie do zysku, cechą kapitalizmu - własność prywatna].

• W gospodarce są tylko dwa podstawowe rodzaje podmiotów: gospodarstwa domowe oraz przedsiębiorstwa.

• Rynek dzieli się na rynek dóbr konsumpcyjnych i kapitałowych oraz na rynek zasobów.

• 
  Współzależność przedstawia się następująco:
  

Gospodarstwo domowe dostarcza zasoby siły roboczej i inne na rynek zasobów. Przedsiębiorstwa przetwarzają zasoby i powstają dobra. Trafiają one na rynek, a z niego znów do gospodarstw domowych. Odbywa się:

• przepływ strumieni rzeczowych [ruch przeciwny do ruchu wskazówek zegara] - przepływają zasoby / dobra;

• przepływ strumieni pieniężnych [zgodnie z ruchem wskazówek zegara; w obiegach tych nie ma wyszczególnionych banków, wielości przedsiębiorstw etc.].

Podstawowe elementy rynku:

→ CENA - to wartość dobra / usługi wyrażona przy użyciu pieniądza. Wyróżniamy:
- Ceny absolutne (określenie cena jest wysoka nic nam nie mówi);

- Ceny relatywne (porównawcze) - używa się je w ekonomii, porównujemy ceny, np.
cena produktu x jest wysoka w stosunku do produktu y.

→ POPYT - łączne zapotrzebowanie na dane dobro zgłaszane przez konsumentów przy określonym poziomie ceny w konkretnym miejscu i czasie.

Wraz ze wzrostem ceny dobra popyt na nie spada ( i odwrotnie) przy zachowaniu tzw. ceteris paribus, czyli pozostałych niezmienionych warunków.

Zmiana ceny powoduje przesuwanie się popytu
wzdłuż krzywej D.
Przesuwanie się całej krzywej powodują inne
czynniki, tzw. czynniki pozacenowe, czyli:

- dochód konsumentów (gdy wzrośnie, krzywa
popytu przesunie się do góry na D₁ i odwrotnie);

• gusta i preferencje;

• substytuty (czyli dobra o podobnych właściwościach, zaspokajających podobne potrzeby) i dobra komplementarne (dobra uzupełniające się, występujące łącznie, np. samochód i paliwo). Jeśli rośnie cena jednego z dóbr komplementarnych, spada popyt na oba dobra;

• przewidywania cen relatywnych (porównawczych), np. podobno ma wzrosnąć cena cukru → popyt wzrasta;

• liczba ludności (im więcej ludzi, tym większy popyt).

Powyższe czynniki dotyczą większości dóbr, dóbr normalnych.

Efekt naśladownictwa i efekt demonstracji (demonstracja inności). Efekt demonstracji składa się z efektu snoba i efektu Veblena. Efekt snoba - część społeczeństwa kupuje dobra nie cieszące się dużym popytem. Efekt Veblena - niektórzy kupują dobra bardzo drogie, niekoniecznie dobre chcąc wywrzeć presję, że kupują coś, na co innych nie stać.

Powyższe zasady mogą się nie sprawdzić w stosunku do dóbr podstawowych.

Efekt Giffen'a - w przypadku dóbr podstawowych wzrost ceny nie powoduje spadku, a wzrost popytu (gdy w Irlandii ludzie na wieść o podwyżce cen chleba zwiększyli zainteresowanie nim).

→ PODAŻ - łączna ilość dóbr, oferowanych na danym rynku przez producentów, w określonym czasie i przy określonej cenie.

Prawo podaży: wzrost ceny dobra prowadzi do wzrostu jego podaży i odwrotnie, jeżeli pozostałe warunki pozostają niezmienione (ceteris paribus).

S → S₁

spowodowane S → S₂ innymi czynnikami

(cena)

Czynniki pozacenowe (dot. dóbr normalnych):

1. Ceny czynników produkcji (np. czynsz, ceny energii elektrycznej, surowców, wysokość płac) - Im cena będzie wyższa, tym podaż będzie bardziej maleć i odwrotnie.

2. Technologie (zmiana technologii będzie przesuwała krzywą na pozycję S₁).

3. Podatki (obniżenie podatku→ zmiana z S na S_1, podwyższenie → na S₂) i subsydia (zwiększają podaż → na S₁).

4. Przewidywania cen relatywnych.

5. Liczba przedsiębiorców w gałęzi (im jest ich więcej, tym podaż większa).

Dobra tzw. luksusowe nie występują przy niskich cenach.
Podaż dla dóbr luksusowych:

Punkt równowagi popytu i podaży (E na wykresie).

Mechanizm rynkowy powinien sam działać. W teorii natomiast byłoby tak: np. w Polsce jest większa podaż, należałoby więc obniżyć ceny, by popyt i podaż się zrównały i odwrotnie.

T.3: Elastyczność popytu i podaży.

Elastyczność popytu i podaży to mierniki pozwalające ocenić rozmiary wzrostu lub spadku popytu, bądź podaży w odpowiedzi na zmiany cen, dochodów i innych parametrów.

Symbole:

D - popyt P_x - cena dobra x

S - podaż x, y - zmienna (np. dobra / usługi)

Q - wielkość

QD_x - wielkość (Q) popytu (D) na dobro x

QS_x - wielkość podaży na dobro x
∆QD_x - zmiana (∆) popytu na dobro x

%∆QD_x - procentowa zmiana popytu na dobro x

%∆QS_y - procentowa zmiana podaży na dobro y

∆P_x - zmiana ceny dobra x

%∆P_x - procentowa zmiana ceny dobra x

DP - dochód pieniężny

∆DP - zmiana dochodu pieniężnego

i analogicznie....

Elastyczność popytu - rodzaje:

• 
  
  
  
  
  Elastyczność cenowa popytu:

E_p= = : = .

- Elastyczność dochodowa popytu

E_DP=

- Elastyczność mieszana

E_M=

Określa jak zmieni się popyt na dobra, gdy zmieni się cena innego produktu.

W ramach elastyczności cenowej wyróżniamy:

- elastyczność punktową

D- styczna

Mierzymy długość odcinków: |BA| oraz |AC|

E_p= wzór na elastyczność punktową

- elastyczność łukową

Podstawić do wzoru na elastyczność cenową popytu da to nam:

E_p= .

Elastyczność popytu przyjmuje wartości ≤ 0.

(aby pozbyć się minusa stosujemy wartość bezwzględną)

|EP| = + ∞ Wówczas popyt jest doskonale elastyczny

D cena nie zmienia się, popyt przyjmuje różne wartości




|EP| > 1 Popyt jest stosunkowo elastyczny
|EP| = 1 Występuje elastyczność jednostkowa, popyt ani nie jest elastyczny ani jest...
|EP| < 1 Popyt mało elastyczny

E_p = 0

D

Popyt całkowicie sztywny

Determinanty elastyczności cenowej popytu:

• występowanie substytutów (im dobro ma więcej substytutów, tym |EP| przyjmuje większe rozmiary;

• znaczenie dobra w dochodzie konsumenta (jeśli więcej płacimy za dobro,
  tym ma ono wyższy współczynnik);

• czynnik czasu (im dłuższy czas, tym większe |EP|.

Elastyczność cenowa podaży:

E_S = = .

Podaż jest wprost proporcjonalna do popytu (zawsze dodatnia).

E_S > 1 Podaż elastyczna
E_S = 1 Elastyczność jednostkowa
E_S < 1 Podaż nieelastyczna.

RYNEK DÓBR KONSUMPCYJNYCH I KAPITAŁOWYCH

D

PRZEDSIĘBIORSTWO

RYNEK ZASOBÓW

GOSPODARSTWO DOMOWE

D₂

P_x

P_y

D₁

Krzywa popytu

P_y

Q_x

S₂

S

S₁

P_x

Q_x

P_x

Q_x

E

D

S

%∆QD_x

%∆P_x

∆QD_x

QD_x

∆P_x

P_x

∆QD_x

∆P_x

P_x

QD_x

% ∆ QD_x

%∆P_y

%∆QD_x

%∆P_y

B

C

۰

A

D

Q_x

P_x

|AC|

|BA|

P_x

Q_x

A

D

B

P_A
P_B

Q_A Q_B

Q_A - Q_B

P_A - P_B

P_A

Q_A

P_x

Q_x

P_x

Q_x

%∆QS_x

%∆P_x

∆QS_x

∆P_x

P_x

QS_x

---