Temat 1:
HISTORIA CHIRURGII W ASPEKCIE POMOCY DORAŹNEJ
Medycyna Ratunkowa jest jedną z najszybciej rozwijających się dziedzin medycyny. W Polsce Ustawa z dnia 25 lipca 2001 roku o Państwowym Ratownictwie Medycznym wprowadziła nową dziedzinę medycyny i struktury jej funkcjonowania. Wprowadzenie jej w życie co prawda uległo przesunięciu, lecz formalnie jak Państwu wiadomo stworzono struktury umożliwiające zakontraktowanie świadczeń w tym zakresie.
Budzi się pytanie: po co medycyna ratunkowa? Czyżby dotychczasowe struktury służby zdrowia nie były wystarczające? Odpowiedź wynika z potrzeby ratowania możliwie jak największej liczby ofiar zdarzeń losowych np. wypadków drogowych.
Jak Państwu wiadomo, według Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób, urazy stanowią, pod względem częstości występowania, trzecią przyczynę zgonów w Polsce. Według statystyk na miejscu zdarzenia umiera około 50 % poszkodowanych. Śmierć wczesna, z powodu braku należytej pomocy medycznej dotyka kolejnych 30 % pacjentów, zaś 20 % należy do pacjentów leczonych w oddziałach szpitalnych, u których wystąpiły śmiertelne powikłania. Te 30 % osób, stanowi cel medycyny ratunkowej i po to Państwo pobieracie nauki, aby sprostać wymaganiom tzw. ZŁOTEJ GODZINY!
Historia medycyny to nauka o rozwoju myśli lekarskiej, nauka o człowieku, jego zdrowiu i chorobach w aspekcie historycznym. Medycyna współczesna jest nauką rozwijającą się dynamicznie. To co teraz uważamy za ostatecznie rozstrzygnięte, przy pojawieniu się nowych możliwości badawczych może okazać się niedoskonałe. Tak też należy pojmować zasady leczenia w zakresie empirycznie stwierdzonych doświadczeń danego okresu historycznego. Dziś często budzą szyderczy uśmieszek lub wywołują zgrozę.
Jak doskonale wszyscy wiedzą ból jest podstawowym symptomem wielu chorób i towarzyszył ludzkości od początku jej istnienia. Powstawał w wyniku chorób, zranień, złamań, zakażeń lub zatruć. Podejmowano próby walki z tym dokuczliwym objawem już w okresie prehistorycznym. Dzięki wykopaliskom można na podstawie zachowanych szczątków kości odtworzyć nie tylko obraz człowieka lecz także zdobyć wiele danych o chorobach tego okresu.
Sam termin chirurgia powstał z greckiego: cheir - ręka oraz ergos - działanie. Stąd późniejsze nazwy: cirurgia, cirulicus, chirurgia, chirurgus. od sprawności ręki i nigdy nie była podatna na wpływy szamańskie czy nadnaturalne, posługując się metodami działania empiryczno-racjonalnymi.
Początkiem działania chirurgicznego był fakt zastosowania narzędzi do celów leczniczych, o czym wiedzieli już starożytni Hindusi.
Źródła historyczne ze starożytnego Wschodu są znacznie obszerniejsze. Najstarszy zachowany tekst medyczny datuje się na 2100 rok przed naszą erą (tabliczka z Nippur - Mezopotamia). Z tego też okresu pochodzą pierwsze narzędzia i pieczęcie lekarskie. Papirusy Egipskie pochodzą z okresu 1600 r.p.n.e. (papirus Smitha zawierający opisy chirurgiczne, papirus Ebersa zawierający teksty o chorobach wewnętrznych ze zbiorem recept; papirus z Kahum z tekstami ginekologicznymi i szereg innych), ponadto szereg zapisów naściennych w grobowcach faraonów oraz zachowane mumie.
W Indiach źródłem historycznym były księgi Wed (2000 r.p.n.e.). r.p.n.e. Z podobnego okresu w Chinach pochodzą napisy na kościach czaszek. Dziełem w całości poświęconym medycynie jest „Traktat o chorobach” oraz „Traktat o wnętrzu” datowany na V - IV w.p.n.e. Caraki i Suruty
Medycyna Chińska należy do najstarszych lecz dokumenty giną w mrokach przeszłości. Za twórcę chirurgii chińskiej uważa się Hua-To 2-3 w.p.n.e. - wykonywał on operacje na czaszce, klatce piersiowej i jamie brzusznej, znał technikę szwu jelitowego i narkozę. Do metod chirurgicznych zaliczano akupunkturę.
W krajach starożytnej Ameryki medycyna była w rękach duchownych lecz stała na wysokim poziomie. Znano już sposoby leczenia złamań, oczyszczania ran, tamowania krwawień zewnętrznych i wewnętrznych oraz narkotyczne środki przeciwbólowe.
Z Grecji pochodzą informacje zawarte w „Iliadzie” i „Odysei” Homera, zaś najsłynniejszym dokumentem medycznym jest „Korpus Hipoktaticum” - zbiór pism pochodzących od Hipokratesa, na którą składają się 52 prace zawarte w 72 zwojach. Już wtedy znano zasady trepanacji, wziernikowania bańki odbytnicy, kleszcze do usuwania zębów, igły do wstrzyknięć. Stosowano także aparaty, szyny, wyciągi i buty ortopedyczne.
W okresie Rzymskim dokonał się kolejny postęp chirurgii dzięki naukom Asklepiadesa, który zalecał, że złamania i zwichnięcia należy nastawić, ropnie naciąć, ciała obce usunąć z organizmu a wady wrodzone naprawić. Są one aktualne do dziś. Na przełomie er, Celsus opisał ówczesną medycynę w ośmiu księgach poświęcając 4 z nich chirurgii. Z tego okresu znane są nazwiska jak Galen, Anyllos, Oribasius, Leonides - znali oni między innymi podwiązki naczyniowe z nici jedwabnych lub jelit bydlęcych.
W początkach naszej ery na terenie cesarstwa Bizantyjskiego i arabskiego medycyna stała na bardzo wysokim poziomie. Z chirurgii zasłynął wtedy Paweł z Eginy wydając siedmiotomowe dzieło „Traktat o medycynie”. Opisywał on wenesekcje, skaryfikacje, kauteryzacje, podwiązki naczyniowe, obrażenia mózgu, rany postrzałowe klatki piersiowej i serca. Niestety w krajach arabskich chirurgia stała na niskim poziomie oferując na krwawiące miejsca przyżeganie rozpalonym żelazem. Największym chirurgiem arabskim był Abulcasis, zajmujący się leczeniem ran, amputacjami, złamaniami i zwichnięciami, obrzezaniem, kruszeniem kamieni w pęcherzu.
Po upadku cesarstwa rzymskiego nastąpił okres ciemnego średniowiecza i ograniczenie wiedzy medycznej w tym zakaz inwazji wewnętrznej w ciało człowieka. Jedyna ostoja chirurgii praktycznej przetrwała w okolicach Kalabrii, na południu Włoch, gdzie dzięki tradycjom rodzinnym utrzymywano wiedzę ze starożytności przydatną w leczeniu ran. W okresie wojen krzyżowych rycerze powracający zajeżdżali tu leczyć swoje rany. Na bazie rodzinnych, domorosłych lekarzy powstała na przełomie XI i XII wieku szkoła w Salerno. Nauczano tam anatomii, chirurgii i położnictwa i opierała się o doświadczenia medycyny zachodnio-arabskiej.
Kościół, w którego rękach znalazło się ustawodawstwo uniwersyteckie zaczął eliminować chirurgię. W ten sposób chirurgia zaczęła ze szkodą przechodzić w ręce łaziebników, balwierzy czy katów. Początkowo wykonywali proste czynności lecz z czasem zdobywając doświadczenie wykonywali nastawiania złamań, szycia ran nacięć ropni czy puszczania krwi. Zawsze jednak pod nadzorem lekarzy medycyny. W ten sposób na kilka wieków chirurgia stała się rzemiosłem.
W XV wieku powstała chirurgia cechowa, gdzie kształcenie odbywało się etapowo u mistrza i kończyło się egzaminem przed starszyzną cechową. Ze swymi praktykami często wędrowali po świecie szukając pacjentów (cyrulicy wędrowni).
Pojawiła się także wyjątkowa specjalizacja np. litotomiści zajmujący się wyłącznie wydobywaniem kamieni z pęcherza moczowego. Przypominam, że znajomość zasad aseptyki i antyseptyki była żadna.
W epoce odrodzenia za sprawą doświadczeń m.in. Leonarda da Vinci wprowadzono naukę anatomii. W XVI wieku największe postępy uczyniła chirurgia Francuzka. Na czoło tego okresu wysunął się Ambroise Pare został on nazwany ojcem współczesnej chirurgii.
W Polsce cech chirurgów Gdańskich powstał w 1454 r. poza cechami działali chirurdzy na dworach królewskich i magnackich np. Leopold Lafontaine (1756-1812), Michał Bergonzoni (1748-1819)
W roku 1768 Sejm powołał Komisję Dobrego Porządku, które miały uporządkować sprawy lecznictwa oraz zmiany nauczania chirurgii w Polsce. Powstał wydział Lekarski Uniwersytetu Jagiellońskiego. Ponadto władze austryjackie utworzyły podobny wydział we Lwowie. Trzyletnia nauka kończyła się egzaminem pozacechowym i uprawniała do praktyki chirurgicznej.
Współczesna chirurgia to nieprzerwany od XIX wieku postęp nauki i po wprowadzeniu anestezji rozkwit wielokierunkowej specjalizacji zabiegowej. W tym wąskich specjalizacji.
3