TEORIA KULTURY


OPRACOWANE ZAGADNIENIA - TEORIA KULTURY I POLITYKA KULTURALNA RP

1. Pojęcie kultury i jego geneza

Wywodzi się od łac. colere, co znaczy pielęgnowac, uprawiac, pierwotnie termin ten wiązał się z uprawą roli i hodowlą i oznaczał przekształcanie przez człowieka naturalnego stanu przyrody w inny, bardziej pożądany i użyteczny dla człowieka.

Światowa kariera łacińskiego terminu zaczęła się od czasów Cycerona, który w rozprawach tuskulańskich rozszerza zakres pojęcia i używa słowa kultura w wyrażeniu kultura animi (dosł. uprawa umysłu) na określenie filozofii. W tradycji greckiej odpowiednikiem kultury było słowo paideia oznaczająca kształtowanie w człowieku ideału człowieczeństwa.

„Nie ma nic bardziej niedookreślonego niż słowo kultura” - J.D. Herder

Def. kultury Lintona i Kloskowskiej - kultura jest względnie zintegrowana całośc obejmująca zachowania ludzi przebiegające wg wspólnych dla zbiorowości społecznej wzorów wykształconych i przyswajanych w toku interakcji oraz zawierająca wytwory takich zachowań.

Wg prezentacji dra Kaczmarczyka:

Łac. colo (colere, colui, cultum)

Paidagogika

zamieszkiwać jakieś pole, teren lub kraj;

uprawiać ziemię, pole, ogród;

uprawiać rośliny i hodować zwierzęta;

czuwać nad czymś czy nad kimś, pielęgnować, troszczyć się;

oddawać się czemuś z pasją, hołdować czemuś czy komuś, angażować się w coś;

kierować czymś, obsługiwać coś, doglądać czegoś;

wyposażać coś, zaopatrywać, dostarczać;

wychowywać, kształcić, doskonalić duchowo;

cenić kogoś lub coś, czcić, wenerować;

wielbić, obchodzić uroczyście, spełniać święte obrzędy.

wychowanie, formowanie;

prowadzenie do szkoły, uczenie, kształcenie;

uprawa, hodowla;

opiekowanie się kimś lub czymś, troska, pielęgnowanie;

kierowanie, sterowanie, przewodzenie;

leczenie, ratowanie przed chorobą, strzeżenie przed niebezpieczeństwem;

usługiwanie, pomaganie, życzliwe towarzyszenie komuś;

odznaczanie, schlebianie, wysokie wartościowanie.

2. Ewolucja terminu kultura - wg prezentacji dra Kaczmarczyka

Cyceron - używa terminu kultura w znaczeniu przenośnym - cultura mentis (cultura animi) - utożsamiana z filozofią.

Oxford English Dictionary (1510) - wszelki rozmyślny wysiłek zmierzający do rozwinięcia jakości jakiegoś przedmiotu. Mówimy o „kulturze pszenicy” albo o „kulturze rzemiosł”, ale nie o „kulturze” jako takiej.

Wolter - efekt kształcenia i doskonalenia umysłu - dobre maniery, znajomość literatury, sztuki i nauk

Herder - kultura oznacza doskonalenie się jednostki albo kwalifikacji, techniki i umiejętności, które jednostka nabywa w toku procesu doskonalenia się,

Dilthey - wprowadza pojęcie systemów kultury: język, moralność, sztuka, religia, wiedza. Na systemy kultury składają się logicznie powiązane, zazębiające się o siebie działania pojedynczych ludzi

Rickert - wprowadza pojęcie „nauk o kulturze”. Kultura przeciwstawiana jest naturze i odnoszona do wartości. Kultura przeciwstawia się naturze „albo jako coś stworzonego przez człowieka, który działa zgodnie z celami o uznanej wartości, albo - jeśli jest czymś uprzednio istniejącym - jako kultywowana ze względu na przypisywanie jej wartości. We wszystkich zjawiskach kulturalnych ucieleśniona jest jakaś uznawana przez człowieka wartość”.

Ralph Linton - kultura stanowi układ wyuczonych zachowań i rezultatów zachowań, których elementy składowe są wspólne dla członków danego społeczeństwa i przekazywane w jego obrębie

Sobór Watykański II (1962-1965)

Mianem kultury w zakresie ogólnym oznacza się wszystko, czym człowiek doskonali i rozwija wielorakie uzdolnienia swego ducha i ciała; stara się drogą poznania i pracy poddać ten świat pod swoją władzę; czyni bardziej ludzkim życie społeczne tak w rodzinie, jak i w całej społeczności państwowej poprzez postęp obyczajów i instytucji; wreszcie w dziełach swoich w ciągu wieków wyraża, przekazuje i zachowuje wszelkie doświadczenia duchowe i dążenia w tym celu, aby służyły one postępowi wielu, a nawet całej ludzkości

Definicja soborowa

1. doskonalenie duchowe i cielesne,

2. opanowywanie świata przez poznanie, naukę i pracę,

3. uczłowieczenie życia na ziemi przez postęp moralny i instytucjonalny w zakresie rodziny i społeczeństwa podstawowego,

4. przekaz dziedzictwa i dążeń w celach postępu indywidualnego i zbiorowego.

Johann Herder, „Myśli o filozofii dziejów”:

Nie ma nic bardziej nieokreślonego niż słowo kultura

Ralph Linton:

Istotą wszelkiej definicji kultury jest bowiem to, że wybiera pewne aspekty całego pojęcia oznaczanego owym terminem i kładzie nacisk na nie kosztem innych aspektów. Nacisk ten, a w konsekwencji także wartość definicji, będą zależały od tego, jaki szczególny cel definiujący miał na uwadze. Istnieje wiele możliwości definiowania kultury, a każda jest użyteczna w powiązaniu z dociekaniami określonego rodzaju.

…

Do wyżej wymienionych można dodac jeszcze Pufendorfa - w jego pracach pojęcie kultury kształtowało się na gruncie przeciwstawienia pomiędzy kulturą a naturą

oraz Adelunga - to uszlachetnienie lub wysubtelnienie wszystkich duchowych i fizycznych sił człowieka albo całego ludu, tak, że słowo to oznacza zarówno oświecenie i uszlachetnienie rozumu przez wyzwolenie z przesądów, jak też ogładę, uszlachetnienie i wysublimowanie obyczajów - koncepcja ta odpowiada charakterystycznym oświeceniowym koncepcjom ujmującym kulturę jako przeciwstawienie barbarzyństwa

Należy też pamietac o sześciu typach definicji kultury: (wg Kroebera i Kluckhohna)

- opisowo-wyliczający - def. Taylora, kultura czyli cywilizacja jest to zlożona calosc która obejmuje wiedzę, wierzenia, sztukę, moralnosc oraz inne zdolności i nawyki nabyte przez ludzi; minus tej definicji to wyliczenia dziedzin kultury bo można jej zarzucic że to wyliczenie jest przypadkowe i dowolne, tym samym bardzo jednostronne.

- historyczny - kladą one nacisk na czynnik tradycji tworzący kulturę, używają dla jej okreslenia takich wyrażen jak dziedziczenie czy dorobek.

- normatywny - akcentuje podporządkowanie normom jako wlaściwości zachowań kulturalnych, zwracają uwagę na jednosc stylu życia charakteryzującego poszczególne kultury

- psychologiczny - uwzględnia w okreslaniu mechanizmy psychiczne kształtowania się kultury, tj proces uczenia czy wytwarzania nawyków, zalicza się także do tej kategorii definicje okreslające kulturę jako aparat przystosowawczy.

- strukturalny - charakteryzuje się koncentracja na całosciowym charakterze poszczególnych kultur i ich wewnętrznym powiązaniu definicje tego typu mówią o okreslonej kulturze lub o różnych kulturach a nie o kulturze wogole

- genetyczny - kładzie nacisk na wyjaśnianie pochodzenia kultury, jej przeciwstawienie naturze, charakter jako produkt społecznego wspólżycia ludzi.

  1. Kultura a kultury

Kazda abstrakcyjna kategoria jest malo czytelna. Tym bardziej kategoria

kultury, która - sama w sobie - nie ma empirycznych odniesien. Kultury, jako

takiej, nie mozna zobaczyc. Owszem, mozna zobaczyc pewne jej wytwory

(ubiór, architekture, obrazy, rzezby, pismo), mozna uslyszec mowe czy muzyke,

mozna obserwowac zachowania zwiazane z obyczajami czy religia itd. I choc

to wszystko nalezy oczywiscie do kultury, to jednakowoz nalezy nie na mocy

empirycznej realnosci, lecz dzieki umownosci ogólnego pojecia, które niejako

"trzyma" te wszystkie (i inne) zjawiska w pewnej calosci. To sprawia, ze pojecie

kultury nieco wymyka sie, albo - mówiac inaczej - migocze róznymi odcieniami

znaczeniowymi. Niektóre z nich nalezy przywolac celem pelniejszego zrozumienia

tego, czym jest kultura i w jakich postaciach mozna ja pojmowac.

Szerokie (tzw. antropologiczne) oraz waskie (symboliczne i aksjologiczne) rozumienie kultury

Szerokie rozumienie kultury obejmuje wszystkie dziedziny ludzkiego zycia

(pod warunkiem, ze spelniaja wymogi definicyjne, czyli maja rodowód spoleczny,

a wiec nie sa dziedziczone w sensie biologicznym, ze sa przyjete przez jakies

zbiorowosci, w jakims stopniu obowiazuja, sa przekazywane itd.). Trudno

wyliczyc wszystkie dziedziny kultury w szerokim ujeciu, ale chocby dla ilustracji

wspomnijmy religie, sztuke, prawo, polityke, technike, a nawet medycyne,

transport, rolnictwo i wszelkie inne przejawy zycia spoleczno-gospodarczo-politycznego.

Praktycznie wszystko to, czym zyja ludzie i jak zyja, wchodzi w ten

szeroki zakres - oczywiscie, jezeli nie jest wylacznie natura.

Stad koniecznosc mówienia o kulturze z przymiotnikami: kulturze politycznej,

gospodarczej, rolnej, prawnej, medycznej, artystycznej itd. Ile tych przymiotników

moze charakteryzowac zróznicowanie kulturowe? Tyle, ile wyodrebnia

sie - tak w praktyce zycia spolecznego, jak i w praktyce badawczej - dziedzin

tego zycia.

Szerokie rozumienie kultury nazywane jest "antropologicznym". Wynika to,

jak sie wydaje, z dwóch powodów. Pierwszy ma zródlo w okolicznosciach historycznych

rozwoju badan nad kultura. Otóz wlasnie antropolodzy (szczególnie od

polowy XIX wieku do lat 40. XX wieku) potrafili badac rózne egzotyczne czest

spolecznosci, a takze Uuz bardziej jako etnologowie) niewielkie spolecznosci

wiejskie w cywilizacji europejskiej. W kazdym przypadku starali sie ogarnac

pelnie ich kultury - wlasnie w szerokim ujeciu. Mozna tu chocby przywolac to

wszystko, czym zajmowal sie np. Bronislaw Malinowski (1884-1942) w swych

badaniach na Melanezji i w innych miejscach. W jego pracach znajdziemy opisy

miejscowych obrzedów, zwyczajów, magii, moralnosci, form narzeczenstwa

i form zycia rodzinnego, architektury, handlu, rolnictwa itd. (Samo przywolanie

tytulów jego prac uzmyslowiloby owa róznorodnosc dziedzin i przejawów kultury).

Drugi powód nazywania tego szerokiego ujecia "antropologicznym" tkwi

w tym, ze okreslenie to wywoluje szereg skojarzen z pelnia czlowieczenstwa,

z tym, ze kultura w szerokim ujeciu pozwala zrozumiec to wszystko, co charakteryzuje

zycie czlowieka. I tylko zalowac nalezy, ze nie sposób dzisiaj uchwycic

w badaniach tego wszystkiego, czym zyje i jak zyje czlowiek w cywilizacji

wspólczesnej. W odniesieniu do niego, mozna próbowac badac tylko pewne

wycinki kultury w szerokim rozumieniu.

W waskim ujeciu kultury podkresla sie sfere symbolicznego komunikowania

(niezaleznie od form, sposobów i przejawów- np. poprzez dzwieki mowy,

pismo, muzyke, obrazy, filmy, ale tez ubiór czy, szerzej, wyglad zewnetrzny).

W tym ujeciu kultura sa takze zachowania i ich wytwory, jednak tylko takie,których

podstawowym aspektem jest obecnosc intersubiektywnie rozumianych

. znaczen posiadajacych spoleczna wartosc i akceptacje. Rózny oczywiscie

moze byc spoleczny i przestrzenny zasieg tego wszystkiego, co w kulturowych

procesach symbolicznego komunikowania jest zrozumiale, czytelne, uznawane

za swoje czy za wlasciwe i obowiazujace. Tak czy inaczej, do kultury w waskim

rozumieniu zaliczamy takie dziedziny, jak jezyk, sztuka, religia, obyczaje itp.

Latwo zauwazyc, ze kultura w waskim ujeciu jest po prostu charakterystycznym

podzbiorem kultury w szerokim rozumieniu. Trzeba jednak miec

swiadomosc, ze istnieja powazne trudnosci w próbach jednoznacznego wyodrebnienia

tego podzbioru z szerokiego ujecia. Wszak nawet najbardziej instrumentalne

przejawy kultury moga zawierac aspekty symboliczne - np. handel,

transport, uprawa roli, nie mówiac o ubiorze, meblach czy samochodach. Próba

uzywania przez Rolanda Barthesa pojecia funkcjoznaków zwraca uwage na te

niejednoznaczne przejawy kultury. (Wrócimy do tych problemów w nastepnym

podrozdziale ).

….

Można to zagadnienie omowic też z innej strony:

Nie ma ludu bez kultury - wszystkie społeczeństwa mają kulturę, jednak istnieje wiele kultur - roznorodnych i równorzednych.

R. Benedict pisze o problemach związanych ze stykaniem się tych kultur - Cywilizacja zachodnia wskutek przypadkowych okoliczności historycznych rozprzestrzenila się szerzej niż kultura jakiejkolwiek innej grupy. Ta dyfuzja kultur na światową skalę uniemożliwila nam, jak nikomu dotąd poważne traktowanie innych ludow. Nadała naszej kulturze imponujące uniwersalnosc którą dawno już przestalismy tłumaczyc historycznie i która interpretujemy raczej jako coś konieczenego i nieuniknionego. Wspólczesna sytuacja zmusila wiele cywilizacji do nawiązania ścislego kontaktu, i w chwili obecnej dominującą reakcją na tą sytuacje staly się nacjonalizm i snobizm rasowy.

  1. Wartościujące i niewartościujące rozumienie kultury

Kulturę można ujmowac w rozumieniu:

wartościującym - zawiera ocene kultur poszczególnych zbiorowości ludzkich. W rezultacie takiej oceny kultury klasyfikuje się jako lepsze i gorsze, wyższe i niższe, mniej lub bardziej „cywilizowane”. Z wartościującym rozumieniem kultury związany jest termin kulturalny, okresla on człowieka ocenianego pozytywnie jako oczytanego, obytego, liczacego się z innymi

opisowym - kulturę rozumie się jako zespół wielu zróżnicowanych zjawisk których wzajemne powiązania i uwarunkowania mogą być przedmiotem opisu i analizy ale nie wartościowania.

Ważnym etapem rozwoju antropologii było pojawienie się neutralnego, nie oceniającego pojęcia kultury. Wprowadziło ono opisowy punkt widzenia. Do XIX wieku dominowało wartościujące pojęcie kultury (niższe, wyższe, lepsze, gorsze). Kulturę pojmowano jako zjawisko kumulujące się, narastające w toku dziejów, stopniowalne (ewolucjonizm). Zakładano, że najwyższy stopień rozwoju osiągnęła cywilizacja europejsko-amerykańska. W znaczeniu nie wartościującym kultura to zespół wielu zjawisk których wzajemne powiązania i uwarunkowania mogą być opisywane i analizowane ale nigdy nie wartościowane.

Już w XVIII w. pojawiały się jednak definicje uniwersalistyczne - np. definicja Herdera - zrywająca z wartościującym ujęciem kultury.

5. Atrybutywne i dystrybutywne rozumienie kultury

To rozróznienie jest niezbedne do tego, aby miec swiadomosc, iz niekiedy

mówimy o jednej ogólnoludzkiej kulturze, zas innym razem o jakiejs konkretnej

kulturze historycznej, narodowej, etnicznej, regionalnej, zawodowej, generacyjnej

itp. Slady tego rozróznienia znajdujemy juz u Herdera. Potem bylo ono

czesto przywolywane (z zastosowaniem takich czy innych okreslen) przez filozofów,

antropologów i socjologów.

W ujeciu atrybutywnym kultura jest traktowana jako zasadnicza cecha

- jako atrybut wlasnie - gatunku ludzkiego. Stad zrozumiale, ze jawi sie ona

w liczbie pojedynczej: mówimy o jednej ogólnoludzkiej kulturze bez wnikania

w jej rozliczne niuanse, odmiennosci, zróznicowania. Choc jest to daleko idace

uproszczenie, to jest ono niezbedne. Wszak jaka inna ceche moglibysmy

przypisac naszemu gatunkowi, jak nie tworzenie i posiadanie wlasnie kultury?

Wszelkie inne pomysly filozofów, teologów czy biologów nie sa w tym wzgledzie

przydatne. Ito niezaleznie od faktu, ze pewnych przejawów quasi-kultury

mozna sie dopatrzyc u innych gatunków (np. gniazda termitów, spiew kanarka

itp.). Tak wiec myslenie i mówienie o "kulturze ludzkosci" jest nieraz niezbedne,

niezaleznie od tego, ze samo jej wyobrazenie musi byc dosc mgliste.

W ujeciu dystrybutywnym kultura jawi sie z natury rzeczy w liczbie mnogiej.

Jak mnogiej? Trudno to oczywiscie stwierdzic z uwagi na róznorodnosc kultur

wynikajaca z róznorodnosci kryteriów ich wyodrebniania w czasie i przestrzeni.

(Posród tych kryteriów wymienic mozna cechy osobowosci, w tym system

wartosci, podstawowe wzory zachowan, typ stosunków spolecznych, stosunek

do przyrody itp.). Mówiac o kulturze w ujeciu dystrybutywnym mamy na mysli

wszelkie kultury narodowe (polska, niemiecka, rosyjska itp.), regionalne lub

etniczne (np. w Polsce - slaska, kaszubska, podhalanska itp.), jezykowe (np.

indoeuropejskie, suahili, altajskie), religijne (np. chrzescijanska, buddyjska,

islamska itp.), klasowo-warstwowe (np. chlopska, ziemianska, mieszczanska

itp.). Jest ich bez liku. Nadto trudno je zestawic w jakims przekonujacym wykazie

- niezaleznie od tego, jaki by nie byl on obszerny. Mimo iz takie próby czyniono,

okazywaly sie one zawsze zawodne. Chocby z tego powodu, ze w ujeciu

dystrybutywnym jedne kultury zanikaja, a inne sie tworza (nawet w dobie globalizacji).

Trzeba tez zauwazyc, ze dystrybutywne aspekty kultur i wynikajace

z nich zróznicowanie kulturowe nie zawsze jest wyrazne. Stosunkowo najbardziej

oczywiste i dosc trwale jest zróznicowanie narodowe i etniczne kultur oraz

czesto zwiazane z nim zróznicowanie jezykowe. Natomiast inne podzialy moga

byc nieco wzgledne lub zamazane.

Tak wiec kultura w sensie atrybutywnym okresla to, co wspólne wszystkim

ludziom, zas kultura w sensie dystrybutywnym okresla to, co charakteryzuje

poszczególne zbiorowosci ludzkie. Jak slusznie zauwazyl Zygmunt Bauman

(1966), róznica miedzy ujeciem atrybutywnym a dystrybutywnym jest jak róznica

miedzy tym, co ogólne, i tym co szczególowe.

Rozumienie atrybutywne to kultura jako cecha stała, atrybut ludzkiego życia (kultura tylko w liczbie pojedynczej). Natomiast w znaczeniu dystrybutywnym rozumiana jest jako zbiór cech i zjawisk występujących w określonej zbiorowości (kultur może być wiele, może występować w liczbie mnogiej ale też i w liczbie pojedynczej).

6. Pojęcie dysonansu kulturowego i jego przyczyny

Dysonans kulturowy - jest to sprzeczność treści kulturowych - oczekiwań normatywnych, sposobów myślenia, stylów konsumpcji, jakie narzucane są jednostce przez różne kultury, którym wpływom jednostka podlega.

Wielosc skal społeczności które są nosicielami rozmaitych kultur, sprawia że kultury nakładają się na siebie, przenikają w różny sposób. Oznacza to, że sposób życia jednostki, znajduje się pod presją wielu kultur jednocześnie. Niekiedy używa się tu pojęcia presji krzyżujących się. Zobaczmy przyklady tej rownoczesnej podleglości wielu kulturom różnej skali. Obyczaj i traydycje rodziny, tradycje uniwersyteckie, miasto w którym się mieszka, bycie Polakiem, Europejczykiem, kosmopolitycznym uczestnikiem kultury ogólnoludzkiej. Tak jak status spoleczny jednostki powstaje na przecieciu się roznych pozycji, tak tożsamosc kulturowa tworzy się przez nakładanie tych wielorakich wplywow kulturowych, którym jednostka podlega. Jest oczywiście możliwe, ze wplywy te są zbieżne i wzmacniają się wzajemnie. Wówczas tożsamosc ma cechy monolityczne, jej identyfikacja z kulturą jest kompletna i bezwarunkowa. Ale jest tez możliwe że wplywy są treściowo niezgodne. Wtedy tworzą dysonans kulturowy i w efekcie niespójną, pękniętą tożsamosc. Bardzo silny efekt tego rodzaju występuje u imigrantów, jeszcze znajdują się pod wpływem kultury ojczystej, która ich uksztaltowala i z która nadal są w kontakcje, a już ulegają presji odmiennej kultury kraju osiedlenia. Odwrotna mozliwosc to sytuacja ludności w krajach kolonialnych gdzie narzucona z zewnątrz obca kultura zasadniczo nie zgadza się z rodzimymi obyczajami, wierzeniami czy sposobami myślenia. Dysonans kulturowy występuje też w przypadku silnego awansu spolecznego - ktoś zakorzeniony w kulturze chlopskiej ląduje w wiejskiej korporacji. Kontrast sposobow i stylow zycia może być tu bardzo wyrazny.

  1. Imperializm kulturowy

Piotr Sztompka podaje imperializm kultury jako jeden z wariantów kontaktu kulturowego.

W przypadku takiego kontaktu elementy kultury ulegają dyfuzji, przeplywaja z jednaj kultury do drugiej, zapożyczane, naśladowane, narzucane. Można wyroznic kilka typow takiego kontaktu. Pierwsza to podboj slabego spoleczenstwa przez silniejsze, i w konsekwencji wprowadzanie przemocą lub perswazją kultury dominującej przy eliminacji kultur lokalnych. Wielu przykladow dostarcza tu kolonializm. Druga sytuacja to mieszanie się kultur w społeczeństwach wielonarodowych, gdzie liczne grupy imigrantow wnoszą wlasne treści kulturowe ulegające skomplikowanym, zywiolowym procesom. Klasycznym przykladem jest tygiel amerykański. Trzeci wariant kontaktu kulturowego ma charakter bardziej pośredni, nie musi towarzyszyc mu ani podboj ani kontakt przedstawicieli roznych spoleczności. Dokonuje się on za pośrednictwem przeplywu treści i produktow kulturowych, poprzez rynek i środki masowego przekazu.Własnie ten proces bywa określany jako imperializm kulturowy, a jego szczegolne nasilenie towarzyszy epoce globalizacji. Globalizacja jest zjawiskiem bardzo zlozonym, ale od razu można wskazac ze jedna z jej cech jest ekspansja ogólnoświatowa tzw. kultury zachodniej, zwlaszcz w jej wydaniu amerykanskim. Niezaleznie od tego czy akceptacja tego wynika z atrakcyjności tej kultury czy stojącej za nią siły ekonomicznej pozwalajacej na efektywny marketing - efektem jest postępująca uniformizacja i zarazem regres kultur lokalnych. Te same produkty w takich samych supermarketach, takie same pokoje w hotelach, narodowe wydania „Playboya”. Kiedys chlopi polscy emigrujący do Ameryki doznawali szoku kulturowego. który wnikliwie opisywali Thomas i Znaniecki, dzisiaj czuliby się jak w domu, A poza tym, wogole nie musza emigrowac - Ameryka wkroczyla do ich wiosek.

  1. Powszechniki, podobieństwa i partykularyzmy kulturowe

PARTYKULARYZMY KULTUROWE - wyjątkowo egzotyczne sposoby życia ograniczone początkowo do jednej tylko kultury

UNIWERSALIA KULTUROWE - rysy kulturowe spotykane we wszystkich znanych społeczeństwach historycznych i wspolczesnych

Antropologie od dawna poszukiwali elementów, które mialyby charakter powszechny, występowaly w każdej zbiorowości ludzkiej. Teoretycznie, moglyby one posiadac dwojakie zrodla: moglyby się pojawiac rownolegle, w kazdej spolecznosci jako wyraz pewnych uniwersalnych potrzeb, wynikajacych czy to z natury czlowieka czy z natury zbiorowości. Po drugie - moglyby się pojawiac w drodze zapozyczeń, przenikania albo rozpowszechniania się kultur partykularnych w rozne obszary.W drugim przypadku mowimy o dyfuzji kulturowej a jej rezultaty bylyby to nie uniwersalizmy ale zuniwersalizowane partykularyzmy, a więc treści zrodzone w obrębie jednej tylko kultury.

Kiedy pytamy o uniwersalia kulturowe w sensie scislym, to musimy szukac takich dziedzin zycia spolecznego które poczynając od najwcześniejszych pierwotnych spoleczenstw podlegaja najbardziej bogatej i drobiazgowej regulacji kulturowej. Wskazuje się wtedy że takimi dziedzinami jest religia, komunikacja międzyludzka i rodzina. Ale oczywiście w tych rodzajowo tożsamych dziedzinach występują ogromne różnice szczegółowe. Jest wiele form rodziny i sposobow zycia rodzinnego. Jest wiele wizji boga, swiata nadprzyrodzonego.

Amerykański etnolog - George Murdock, usilowal w okresie miedzywojennym zgromadzic w archiwum na uniwersytecie w Los Angeles wszystkie dostepne infromacje na temat kultur prymitywnych historycznych wspolczesnych i nowoczesnych. To gigantyczne przedsięwzięcie doprowadzilo go do konkluzji, że istnieją tylko dwa powszechniki kulturowe - „nie zabijaj” i zakaz kazirodztwa. Ochrona zycia jest biologicznym imperatywem przetrwania, mniej jasny był powod potępienia kazirodztwa. Przyczyny? Biologiczne, powody spoleczne - np. Davis - intymnosc seksualna stoi w przecznosci z wiezami rodzinnymi - relacje podwladnosci.

Niezależnie od tego, czy niezwykle skromny katalog uniwersaliow da się nieco wzbogacic pozostaje faktem, że naturalna wynikajaca z wewnątrzspolecznych powodow uniformizacja kultur występuje w zupelnie minimalnym zakresie.

9. Trójpodział w obrębie kultury

Kultura normatywna- określa sposoby działania (opisy działań właściwych przyjętych w danej kulturze, ale także niewłaściwych, zabronionych np. starszym należy okazywać szacunek, trzeba zwracać długi itp.)

Kultura idealna (symboliczna)-zawiera uznane przekonania, poglądy, idee, standardowe symbole, określa właściwe sposoby myślenia, definiuje znaczenia, ustala obowiązujące sensy zdarzeń czy zjawisk.

Kultura materialna- wszelkie obiekty, które posiadamy, czy którymi zazwyczaj posługujemy się w naszej społeczności.

Sztompka opisuje to wychodząc od definicji Bierstedta - do kultury należy wszystko to co ludzie czynią, myślą i posiadają. Już samo to sformuowanie wskazuje na swoisty trójpodział kultury.

Pierwszy segment ten mianowicie który okresla sposoby dzialania nazwiemy kulturą normatywna. Wielu autorow uważan kulturowe wartości za trzon kultury. Ten pogląd znajdziemy między innymi u Znanieckiego, który wielką wage przywiązuje do systemu akcjonormatywnego. czy u Talcotta Parsonsa dla którego o stabilnosci i tożsamości spoleczenstwa decyduje „konsensus co do wartości”. W obrębie kultury znajdują się opisy dzialan wlasciwych przyjetych w danej kulturze ale także niewlasciwych lub zabronionych. Charakterystyka dzialania jest tuaj obarczona sugestia powinności, lub przeciwnie - zakazu (stylizacja pozytywna lub negatywna). Inaczej mówiac stanowi wzorzec normatywny.

Drugi segment kultury który nazwiemy kulturą idealną zawiera uznane przekonania, poglądy, idee i tym samym okresla wlasciwe sposoby myslenia, definiuje znaczenia, ustala obowiązujące sensy znaczen czy zjawisk. Niekiedy używa się tez terminu kultura symboliczna, a niektorzy autorzy traktują ten segment jako centralny. Również w obszarze kultury symbolicznej czy też idealnej występuje pewien czynnik powinności i zakazu - należy uznawac to co stanowi wspólną madrosc spolecznosci, panujące w niej wierzenia, dominujące przekonania, nie godzi się myslec odmiennie.

Trzeci segment kultury obejmujący wszelkie obiekty które posiadamy czy którymi zazwyczaj poslugujemy się w naszej spoleczności nazwiemy kulturą materialną. Wchodzą tu w grę przedmioty wymyślone lub skonstruowane przez czlowieka, meble, domy mosty, maszyny, także zmodyfikowana obiekty przyrodnicze - uregulowane rzeki. Czasem uzywa się terminu cywilizacja materialna albo techniczna.

  1. Składniki kultury

ELEMENT KULTUROWY - najmniejszy wyróżnialny składnik kultury (pojedyncza reguła, idea lub obiekt).

KOMPLEKS KULTUROWY - powiązany zbiór elementów kulturowych o wspólnej treści lub wspólnej funkcji (np. reguły savoir-vivre'u).

KONFIGURACJA KULTUROWA - zbiór różnorodnych elementów kulturowych skupionych wokół jednego obiektu, idei czy wartości (np. kultura samochodowa, cywilizacja naukowa, kultura konsumpcyjna).

Niezależnie od tego czy składniki kultury mają charakter normatywny idealny czy materialny, wprowadza się rozroznienie ze względu na stopień skomplikowania. Najmniejszy skladnik kultury, można powiedziec atom kulturowy okresla się mianem elementu kultury lub rysu kulturowego. Krawat, uklon kapeluszem, przykazanie „nie zabijaj” - to pierwsze z brzegu przyklady elementow kulturowych. Bardziej zlozone calosci, grupujące elementy jednorodne pod względem treści nazywamy kompleksami kulturowymi. Sposoby ubierania się, sposoby powitania. Dekalog, mitologia grecka - to przyklady komleksow. Wreszcie - o konfiguracjach kulturowych jako o najszerszych calosciach, mowimy wtedy gdy rozne pod względem treści i funkcji elementy kultury skupiają się wobec jakiegoś centralnego obiektu. Często taką rolę odgrywa obiekt lub urządzenie materialne. Konfiguracja kultura skupiona wokół samochodu to autostrady, stacje benzynowe, ale i style estetyczne w konstrukcji, przepisy prawa drogowego. Centrum konfiguracji kulturowej może być tez idea, np. cywilizacja naukowa opiera się na koncepcji poznania afirmującego metode naukową.

11. Kultura jako mechanizm adaptacyjny człowieka

Rozpatrując dzieje ludzkości na tle ogólnego procesu rozwoju świata nieograniczonego i ograniczonego Herder ujmował kulturę przede wszystkim jako narzędzie przystosowania rekompensujące niedostatki fizycznego wyposażenia człowieka w walce o byt darwinowski obraz świata jako powszechnego współzawodnictwa gatunków w walce o by i przetrwanie, człowiek musiał torować drogę swemu istnieniu wykorzystując właściwe sobie sprawności i umiejętności.

Kultura jest mechanizmem adaptacyjnym człowieka, bo jest pośrednikiem między człowiekiem, a środowiskiem, które ten zamieszkuje.

W antropologii powszechnie podkresla się rolę kutlury jako pośrednika między czlowiekiem - istota biologiczną a środowiskiem przyrodniczym, w którym on żyje. Kultura jako cecha ludzkości bywa traktowana jako mechanizm adaptacyjny czlowieka a poszczególne kultury stanowią sposób adaptacji określonych grup ludzkich do konkretnego środowiska naturalnego. Ten aspekt zjawisk kulturowych jest badany w ramach kierunku ekologicznego w antropologii, który ostatnio intensywnie się rozwija i prezentuje niezwykle interesujące rezultaty.

Również antropologia fizyczna i antropologia gospodarcza wiele miejsca poświęcają tym problemom.

  1. Kultura jako zjawisko społeczne

Kultura jako zjawisko społeczne jest wspólna grupom i zbiorowościom ludzkim. Stanowi względnie zintegrowaną całość w obrębi każdego społeczeństwa, ale dziedziny jej występowania noszą charakter uniwersalny, ogólnoludzki. Jest przekazywana każdemu pokoleniu przez tradycję, ale rozwija się nieustannie dzięki zbiorowej i indywidualnej działalności twórczej.

Kultura jest zjawiskiem ponadjednostkowym - jest związana z czlowiekiem jako istotą prowadzacą spoleczny tryb zycia. Wprawdzie ksztaltuje indywidualne życie ludzi, a poszczególne jednostki mogą wnosic do jej skarbnicy poważny wklad, ale istnieje tylko dzięki życiu zbiorowości, w ramach zbiorowości jest przekazywana w przestrzeni i w czasie, tzn ulega dyfuzji, może tez być kumulowana w drodze gromadzenia doświadczeń, w procesie przekazu pokoleniowego. Kultura jest sposobem organizacji życia zbiorowego choc zarazem organizuje życie jednostki w zbiorowości oraz tworzy jej profil psychiczny. Konkretne definicje mogą klasc nacisk albo na jednostkowy albo na społeczny aspekt kultury ale jej istnienie bez istnienia zbiorowości nie byloby możliwe. Zapleczem kultury mogą być oczywiście zarówno bardzo niewielkie jak i bardzo duże.

13. Czasowy i przestrzenny charakter kultury

Kultura rozumiana zarówno w sensie atrybutywnym jak i dystrybutywnym charakteryzuje się rozciągłością w czasie. Kultura rozumiana w sensie atrybutywnym jako cecha ludzkości zmieniała się, rozwijala i kumulowala w miarę upływu czasu. Doświadczenia kulturowe ludzkości gromadziły się nabierając nowych jakości. Pierwsze teorie antropologiczne powstale na gruncie myśli ewolucjonistycznej, skupiły uwage na aspekcie czasowym rozwoju kultury w sensie atrybutywnym. W końcu wieki XIX zarówno w Europie jak i za oceanem powstala tak zwana szkoła historyczna, której badania koncetrowaly się na analizie dziejow poszczególnych, konkretnych kultur.

Zjawiska kultury przekazywane z pokolenia na pokolenia, kontynuacja dorobku zbiorowego grupy jest przedmiotem świadomej troski bądź nieświadomym odruchem jej członków. Kultury bowiem nie tworzy od nowa każde następne pokolenie. Niektórzy badacze przywiązują do tej cechy zjawisk kulturowych tak wielką wagę że w definicji kultury umieszczają określenie dorobek ludzkości. Ponadto w kulturę tout court i w poszczególne kultury wbudowane są immanentne mechanizmy zmiany. Te podstawowe mechanizmy to ewolucja i adaptacja do określonego środowiska oraz dyfuzja kultur. Pierwszy typ zmian ma charakter endogenny, drugi egzogenny.

Rozciągłosc kultury w przestrzeni odnosi zarówno do kultury w sensie atrybutnym jak i do poszczególnych całości kulturowych, W toku rozwoju czlowieka kultura rozprzestrzeniala się od stref klimatu gorącego aż po strefę arktyczną. Poszczególne kultury określonych zbiorowości wyodrębnialy się między innymi w wyniku zajmowania ograniczanego obszaru. Antropogeografia była kierunkiem który podjął problem zasięgu ekumeny i jej zmian oraz uwarunkowania tych zmian czynnikami pozakulturowymi. Rozprzestrzenianiem się poszczególnych kultur a ściślej poszczególnych elementów kulturowych zajmował się powstaly jeszcze w XIX w. i trwający przez pierwsze dzisięciolecia wieku XX kierunek antropologii zwany dyfuzjonizmem.

Dostrzeżenie zarówno wymiary czasowego jak i przestrzennego stało się trwałym dorobkiem myśli antropologicznej, sa one brane pod uwage przez antropologów wszelkich kierunków i orientacji.

14. Kultura jako system

Antropologia współczesna nie ma wątpliwości, że kultura w sensie atrybutywnym jak i dystrybutywnym jest zjawiskiem zlozonym z elementow tworzących calosc. Między jej elementami zachodzi proces integracji często bardzo skomplikowany. Poszczególne elementy kultury pozostają ze sobą w związku co oznacza, że nie można mówic o kulturze jako o zbiorze czy agregacie ale o systemie. Już przedstawiciele dziewiętnastowiecznej antropologii ewolucjonistycznej niewątpliwie dostrzegali powiązania różnych elementów, czego dowodem sa analizy Lewisa H. Morgana, w pewnej mierze także Ewarda B. Tylora. Aspekt ten w znacznym stopniu pomijali dyfuzjoniści za co spotkały ich krytyki ze strony antropologow nieomal wszystkich orientacji teoretycznych a w szczegolności szkoły funkcjonalnej powstalej w pierwszych dziesięcioleciach wieku XX. To funkcjonalizm z jednej strony a konfiguracjonizm z drugiej dostrzegły koniecznosc badania zjawiska integracji kulturowej na poziomie poszczególnych konkretnych kultur. Funkcjonaliści uczynili z integracji w ramach kultur kanon swoich badań i naczelny cel antropologii wogole. Funkcjonaliści badali integrację kultury na poziomie instytucji, konfiguracjoniści zaś badali i dostrzegali i analizowali systemy kulturowe na plaszczyźnie wartości i norm, co przejawiało się przede wszystkim w poszukiwaniu naczelnej zasady organizującej całości kulturowe. Integracja kultury jest czasem ujmowana jako organizacja lub struktura całościowa kultury. Zawsze podkreśla się, że kultura ma własną wewnętrzną logikę. Ten apsket kultury szczególnie silnie akcentował i badał strukturalizm. Różne więc orientacje w badaniach kultury kładły nacisk na kulturową integrację, a dziś nie ma już chyba badacza który by nie przypisywał kulturze pewnego stopnia zintegrowania. Nie do pomyślenia jest traktowanie kultury jako agregatu, a siła i charakter związków między elementami kultury są ustalone większa niż dawniej precyzją. Od czasów Juliana H. Stewarda mówi się np. o sferach zjawisk kulturowych pozostających z bezpośrenim ze soba związku i o sferach względnie bardziej od siebie niezależnych.

15. Regularność i powtarzalność kultury

W charakterystyce nie budzących zastrzeżeń cech definicyjnych kultury kładzie się nacisk na ich regularnosc, czestotliwosc czy inaczej powtarzalnosc. Tak więc do kultury zaliczamy zjawiska rozgrywające się w zbiorowości (zachowania, przęzycia oraz ich materialne i niematerialne efekty) które odznaczają się powtarzalnością i które w związku z tym można ujmowac w prawa. Ze stwierdzeniem tym wiąże się problem stopnia rozpowszechnienia lub regularności zjawisk kulturowych w zbiorowościach ludzkich. Jak dalece rozpowszechnione musi być przekonanie poglad, zachowanie, odczucie czy można ja było uznac za przejaw kultury? Niektórzy badacze traktują te ceche bardzo rygorystycznie (np. Czarnowski) i żądają powszechności lub przynajmniej związku danego zjawiska z większością zbiorowości o szerokim zasięgu by zaklasyfikowac je jako przejaw kultury, Dla innych uczonych nawet sporadyczne pojawienie się danego zachowania przekonania itd. powtarzającego się z mniejszą lub większą regularnością w okreslonych sytuacjach jest warunkiem wystarczającym do takiego zaliczenia. Regularnosc zachowania lub reakcji nie musi bowiem być jednoznaczna z czestością ich występowania. Znakomitego przykladu dostarczyl Philip Bagby mówiąc o wzorze koronacji jako zjawisku kulturowym. Koronacja z natury rzeczy zdarza się rzadko. Również z natury rzeczy tylko niektóre jednostki biorą w niej udzial a tylko jedna jest w danym momencie koronowana. Czesc zbiorowości ma tylko niejasne wyobrażenie o tym czym jest koronacja. W kazdym razie, wiekszosc spoleczeństwa w niej nie uczestniczy. A jednak nie mamy wątpliwości, że koronacja to element kultury. Wzór ten istnieje bowiem w świadomości przeważającej cześci zbiorowości jest dla niej sensowny i zrozumiały.

Uczestnictwo poszczególnych jednostek, a czesciej kategorii jednostek, w kulturze jest różne. Mogą znac, przezywac i stosowac w praktyce niektóre zasady, reguły i wzory ale także mogą o ich istnieniu tylko mniej lub bardziej dokładnie wiedziec. Elementami danej kultury są wobec tego różne fakty których konkretne jednostki nie znają w szczegółach, przedmioty z których nie korzystają, zachowania których nie przejawiają, wystarczy niejasna nawet świadomosc istnienia lub mniej czy bardziej regularne stosowanie się do pewnych norm by zaliczyc je do sfery kultury.

Jeśli chodzi o regularnosc w sensie zasięgu mamy całkowitą pewnosc ze istnieje bardzo niewiele takich elementow kultury, które bylyby udzialem absolutnie wszystkich uczestnikow zbiorowości , nawet jeśli ograniczymy się do dorosłych psychicznie zdrowych jej czlonkow. Każdą zbiorowosc nawet najprostszą cechuje pewne zroznicowanie kulturowe, chocby związane z istnieniem płci, kategorii wieku, pozycji spolecznych. Ponadto w każdej zbiorowości istnieje pewne zróżnicowanie wynikające z odmienności indywidualnych talentów temperamentu, osobowości, doświadczen i losow. Inną przyczyną zroznicowania zachowan, postaw, przezyc intelektualnych jest to, że bodźce, na które są one reakcją, nigdy nie są identyczne. Badacza kultury interesują przede wszystkim pewne normy, zarówno uświadomione jak i realizowane nieświadomie, ale stopień typ i charakter kulturowych zroznicowań, odchyleń od regularności i norm też należą do istotnych dla antropologa wymiarów opisu kultur ludzkich.

Opinia powyższa nie jest jednak absolutnie powszechna. Dla R. Lintona do zaliczenia danego zjawiska do sfery kultury niezbędny jest związek z przynajmniej dwoma członkami określonej zbiorowości. Tak wiec postawa, ocena, zachowanie lub przeżycie pojedyńczej osoby jeśli rozni się od zachowań lub przezyc wszystkich innych czlonków danej zbiorowości, nie powinny być uznane za przejawy kultury, lecz traktowane jako zjawiska jednostkowe. Podejście to jednak wzbudza pewne wątpliwości, ponieważ znamy gleboko zindywidualizowane przeżycia, zachowania czy oceny które są niewątpliwie efektem kulturowych doświadczeń jednostki szczególnie wrażliwej emocjonalnie lub intelektualnie. Te przeżycia i zachowania mogą być przekazywane innym choc w okreslonych okolicznościach nie muszą stac się udziałem grupy, a nawet nie muszą być przez grupę poznane.

O kulturze mówimy też że jest prawidłowa - trwa i zmienia się wg pewnych zasad i regularności. Dlatego można nie tylko opisywac ale i szukac zasad jej dzialania. Dzięki temu zalożeniu wogole jest możliwa nauka o kulturze, zwłaszcza nauka hołdująca modelowi nauk przyrodniczych aczkolwiek i do tak zwanego historycznego podejścia w badaniach nad kulturą konieczne jest przyjecie zalozenia pewnego stopnia regularności i prawidlowości przedmiotu badań. Trzeba przyznac że wielu badaczy reprezentujących podejście historycznei partykularystyczne ujawnia pewien poziom niewyjaśnialności w zjawiskach kulturowych np. w temrinach ich przyczyn. Zgodnie z ich opinią ustalenie prawidlowości byloby możliwe na pewnej plaszczyźnie przy wyjasnianiu natomiast konretnego ksztaltu zjawisk w okreslonych kulturach ludzkich ustalenie takich prawidlowości jest w zasadzie nierealne.

PODSUMOWUJĄC - Cechy kultury

-> kultura ma charakter przestrzenny

-> kultura ma charakter czasowy

-> kultura jest systemem - wartości, normy wzory sa uporządkowane powiązane, każdy element wpływa na inny, poszczególne kultury mają odmienne cechy, istnieje zbiór elementow kultury, jednostka zyjac w społeczenstwie musi poznac system w calosci aby sprawnie funkcjonowac w danej kulturze

-> kultura jest powtarzalna i regularna

-> kultura jest wyuczalna - jest dziedziną nauki a także wyuczalna - przekazywana w procesie socjalizacji

-> jest związana z człowiekiem

-> jest zjawiskiem ponadjednostkowym, spolecznym

Cechy kultury wg Herskovitsa

-> kultury się uczymy - zachowujemy się w okreslony sposób nie zdając sobie sprawy z mechanizmow które nami rządzą (pozornie autonomicznych zachowan)

-> kultura wywodzi się z biologicznych, środowiskowych, psychicznych i historycznych elementow ludzkiej egzystencji - elementy kultury nabywamy w określonym społeczeństwie, kultury uczymy się od naszych przodków

-> kultura jest zorganizowana - nie składają się na nią przypadkowe elementy, wszelkie dzialania czlowieka jego wytwory, są elementem kultury gdy zostaly wytworzone z zamyslem, dzialanie bezrefleksyjne, bądź poza społeczeństwem nie moża być uznane za element kultury.

-> kultura jest wieloaspektowa - tzn obejmuje różne sfery życia, systemy i podsystemy kultury

-> kultura jest dynamiczna - podlega ciągłym przekształceniom, doskonali się wraz z postępem cywilizacyjnym

-> w kulturze występują prawidłowości które pozwalają ja badac metodami naukowymi

-> kultura jest elementem przystosowania do całokształtu otoczenia oraz zdobycia środkow do twórczej ekspresji.

  1. Mechanizmy oddziaływania kultury na życie społeczne

Oddziaływanie kultury na życie społeczne dokonuje się poprzez cztery główne mechanizmy, które zostały opisane przez Jana Szczepańskiego:

Istnieją różne hierarchie wartości, jedne zbiorowości bardziej cenią pieniądze, inne honor czy możliwość samorealizacji. Dążenie do realizacji takich bądź innych wartości wyznacza aktywność człowieka. Wartości regulują dążenia i zachowanie człowieka. Wartości są intemalizowane w procesie socjalizacji, a dążenie do ich osiągania staje się dla człowieka czymś naturalnym. Poprzez internalizację, wartości tworzą część osobowości społecznej człowieka.

Rozróżnia się wartości uznawane przez ludzi za godne pożądania, wartości rzeczywiście pożądane oraz wartości realizowane w działaniu.Inny podział to wartości autoteliczne, które stanowią cel same w sobie oraz wartości instrumentalne, które służą osiąganiu innych wartości.

Wzory te obejmują zachowania w sytuacjach ważnych dla zbiorowości — ceremonie, obrzędy religijne — i człowieka. Znajomość i stosowanie się do wymogów wzoru zapewnia człowiekowi bezkolizyjne funkcjonowanie wśród innych ludzi oraz umożliwia realizację celów, do których dąży, pozwala działać skutecznie. Wzory zachowań zapewniają porządek i regularność życia społecznego, umożliwiają porozumiewanie się ludzi ze sobą i interakcje społeczne.

  1. Internalizacja a kultura

INTERNALIZACJA - proces psychiczny polegający na „uwewnętrznieniu” kultury, czyli przkesztalceniu jej wzorow w elementy osobowości, motywacje czy postawy.

Kultura, a dokladniej jej wyselekcjonowane elementy oddzialuja bezpośrednio na osobowosc ludzi, zostają przez jednostki przyswojone, czy jak mowimy ulegają internalizacji. Przeksztalcaja się wtedy w prywatne, indywidualne przekonania, poglądy, motywacje, kanony obyczajowe. Psycholog powie o ukształtowaiu się postaw, a więc tendencji do dzialania w pewien okreslony sposób. Ale na tym nie koniec, w życiu spolecznym liczy się bowiem to, co ludzie robią, nie tylko ich postawy ale rzeczywiste dzialania stanowiące. Druga faza procesu socjalizacji to zatem przejawianie się zinternalizowanych treści w dzialaniach - czyli inaczej eksternalizacja. Socjalizacja to proces dwuetapowy ksztaltowania ludzi przez kulturę. Ostatecznym efektem socjalizacji sa określone dzialania.

3 wizje internalizacji:

- w obrębie kierunku behawiorystycznego - np. J. Watson, osobowosc jest tutaj rozumiana jako wyuczone zachowania, przez które jednostka reaguje na plynace z zewnątrz bodźce. Podstawowy miechanizm socjalizacji to instrumentalne uczenie się a więc dobor repertuaru zachowań w oparciu o efekty zachowań wczesniejszych. Niektóre z osiaganych efektow sa dla czlowieka korzystne, zaspokajaja jego potrzeby, daja przyjemnosc satysfakcje, inne wrecz przciwnie - sprawiaja bol, przynosza szkody. Czlowiek metodą prob i bledow uczy się które przynoszą gratyfikację a które nie. Dazac do spolecznej akceptacji jednostka uczy się powtarzac zachowania akceptowane,

- bardziej skomplikowany jest proces w teorii psychoanalitycznej - u Freuda. Występuja tu popedy genetyczne - id, z drugiej strony czlowiek jest ksztaltowany przez super-ego - lekcja spoleczna, przekaz kultury zbiorowości, moralnosc, obyczaj. Radzac sobie ze sprzecznością miedzy ego i id czlowiek tworzy wlasne kompromisowe rozwiązania, swój specyficzny sposób postepowania, który zamyka się z trzeciej warstwie osobowości - ego.

- Ujęcie trzecie wywodzi się z socjologii - najsilniej podkreśla rolę czynników społecznych. Tworcy to Cooley i Mead. Zgodnie z ta perspektywą, czlowiek w momencie urodzenia jest tylko jednym z biologicznych gatunkow. Wszystko co czyni człowieka człowiekiem wywodzi się ze społeczeństwa, a ściślej z kontaktow i interakcji z innymi ludzmi, jest efektem zbiorowej stadnej formy bytowania gatunku ludzkiego. Swoiście ludzka natura czlowieka wytwarza się dopiero przez udzial w zbiorowości, zycie w srodowisku innych ludzi. Czlowiek nie rodzi się z uksztaltowaną jaźnią, ksztaltuje się ona w wyniku dlugotrwalego procesu obcowania z innymi. Kiedy jednak się uksztaltuje, czyni czlowieka uzaleznionym od kulturowych imperatywow, poddanym ukierunkowanemu wplywowi zbiorowości.

-> W świadomości jednostki wyostrzeniu widzenia kultury sprzyja wspomniany wcześniej dysonans kulturowy, jakiego jednostka doznaje pod wplywem niespojnych oczekiwan kulturowych. Tu również, zasadnicze znaczenie ma stopień internalizacji kultury. W pełni udana internalizacja, oznacza uczynienie z kultury swojej wlasnej drugiej natury, co oznacza automatyzacje konformizmu. W tym przypadku nie przychodzi nam do glowy ze mogloby być inaczej niż nakazuje kultura. Gdy socjalizacja jest nieudana pojawia się opor.

  1. Normy i wartości a kultura

Wartości są jednym z podstawowych elementów kultury (obok kanonów, kodów, obyczajów etc). Wartosc - wg Słownika Języka Polskiego - to, ile coś jest warte. Potoczne pojęcie słowa wartosc utożsamiamy z tym co cenne, odpowiadające wysokim wymaganiom, godne pożądania, stanowiące cel dążeń ludzkich. Są to idee, przekonania ideały. Na chwiejnosc znaczeniową pojęcia wartosc uwage zwrócił Władysław Tatarkiewicz, wg którego pojęcie to może być odnoszone do wlasności rzeczy, własności dodatniej lub ujemnej, własności rozumianej w znaczeniu filozoficznym lub gospodarczym. Ciągle istnieje problem obiektywizmu i subiektywizmu aksjologicznego.

Za wartości kutturowe uznawane są najczęsciej wartości dominujące w danym spoleczenstwie, a zatem te które wpływają jeśli nie na wszystkich to na większosc jego członków. Są to powszechnie pożądane dobra lub powszechnie uznawane przekonania o określonym charakterze. Wprowadzanie czlowieka w świat wartości to przede wszystkim kształtowanie w nim okreslonych potrzeb, pobudzanie dociekliwości w poszukaniu prawdt, umiejętnosc rozrożniania rzeczy dobrych od złych, rozwijanie wrażliwości i dyspozycji twórczych. Proces ten nie jest łatwy i prosty. Niekiedy świat wartości zakładnay jako norma przerasta możliwości czlowieka, przytłacza go i dziala stresująco.

Mało jest wartości, które zajmowałyby jednakową pozycję w wielu kulturach. Należą do nich niektóre zasady moralne przyjmowane w ciągu całych tysiącleci. Nawet w ciągu życia tych samych osob następuje zmiana w hierarchi wartości, wspomnijmy z wartości hedonicznych seks, w zależności od wieku i okoliczności.

Wartości kultury są zależne od warunków bytowych i historycznych. Przykładowo ojczyzna dla plemion koczowniczych nie stanowi prawie żadnej wartości.

Zycie szybko przynosi przetasowania w hierarchi wartości i inne ich traktowanie. Stąd nie bez racji w socjologii wyróżnia się podzial na wartości wyznawane, deklarowane i realizowane. Przeciętny czlowiek najczęsciej szuka kontaktu z wartościami których rezultaty są namacalne i często, wbrew szlachetnym deklaracjom realizuje antywartości. Dialog kultur jest niczym innym jak dyskusją o sensie realizowanych w nich wartości, które jawią się jako uniwersum otwarte, czułe na swoistosc zmian.

Mówienie o realizji wartości oznacza ich akceptację w ramach okreslonej kultury. Trzeba mieć swiadomosc, że wartosci deklarowane odnosza się do owych wartości pozytywnych, powszechnie uznanych i uniwersalnych natomiast wartości realizowane są bardziej zróżnicowane.

I jeszcze ze Sztompki…

- Reguły kulturowe, zarówno normy jak i wartości, mogą niesc w sobie mniejszy lub większy ladunek powinności. Wiazac się z nimi mogą slabsze lub silniejsze oczekiwania dotyczące danego dzialania.

Mowimy więc o imperatywach kulturowych - mogą być one ujmowane w stylizacji pozytywnej lub negatywnej. Regula może też być slabiej nacechowana powinnościowo - powiemy w takim przypadku o przyzwoleniach.

Najluźniejszy tryb reguł to zalecenia lub prefencje.

- Tempo innowacji we wszystkich dziedzinach jest ogromne, w ramach jednego pokolenia kultura normatywna potrafi przeksztlcic się zasadniczo (najmocniej widziane jest to w sytuacja rewolucji). Prowadzi to często do wewnętrznej niespójności w systemie aksjonormatywnym. Zajmował się tym Durkheim - uwazal ze taki chaos wartości może prowadzic nawet do samobojstw. Co ważne, przy tym zagadnieniu nie mowimy o dysonansie bo rozpatrujemy to zagadnienie w obrebie jednej kultury a dysonans jest efektem kontaktu kulturowego. Tutaj w konsekwencjach możemy wymienic anomię, konflikt rol, konflikt w obrebie jednej roli czy konflikt w obrebie segmentu roli.

Sztompka wyróżnia aż 10 przejawow niespojnosci systemu aksjonormatywnego (zarówno w jednej kulturze jak i w kontakcie)

19. Pojęcie polityki kulturalnej. Polityka kulturalna w różnych

ujęciach definicyjnych

20. Polityka kulturalna a polityka społeczna

Jest częścią składową polityki społecznej, zaspokajanie potrzeb kulturalnych

21. Polityka kulturalna a zarządzanie instytucjami kultury

Sfera działalności władzy publicznej

22. Podmioty polityki kulturalnej i ich klasyfikacja

Zbiorowy lub indywidualny uczestnik życia politycznego podejmujący w sposób względnie trwały świadome suwerenne i zaplanowane działania w sferze kultury

Podmioty te zmierzają do realizacji określonych potrzeb wartości i interesów o charakterze kulturowym poprzez bezpośrednie sprawowanie władzy, wpływ na władzę lub uczestnictwo w procesie kulturowym

- Podmioty jednostkowe

  1. Twórcy, uczeni, intelektualiści (jednostki nie piastujące urzędów) - jednostki, które poprzez pisma, wydawnictwa, stowarzyszenia twórcze, instytucje naukowe itp. wywierają wpływ (pośredni i ograniczony) na politykę kulturalną. Tym co uzasadnia traktowanie ich jako podmioty polityki kulturalnej, jest ich własny, indywidualny wysiłek programowy, pozwalający im pełnić role intelektualnych leaderów kształtujących teoretyczne opinie ludzi, którzy o polityce kulturalnej w praktyce decydują lub ją realizują. (np. Kutz, Kazik Staszewski, Michnik, Mickiewicz, Wajda - ale tylko w określonych okresach czasu, ojciec Rydzyk)

  2. Szefowie silnych organizacji, instytucji (w tym też kościelnych) - politykę kulturalna można traktować jako system działań ich inicjatorów, szefów, lub jako system działań danej organizacji, na której czele stoją. Uzasadnieniem traktowania tych osób jako podmiotów polityki kulturalnej jest sprzężenie ich programu z działaniem danej instytucji, organizacji. (np. królowa Bona, Jan Paweł II, Hitler, Marek Kotański, Owsiak)

- Podmioty zbiorowe

  1. Organizacje społeczne, które inicjatywę programową oddają swoim przywódcom - ci zaś sami tworzą koncepcję polityki kulturalnej, lub wybierają ja spośród propozycji doradców. Różnica między nimi a podmiotami jednostkowymi szefami organizacji (1b) polega na tym, że dany system nazywa się np. polityka Chin a nie polityką Mao. Kładzie się nacisk na role całej organizacji państwowej jako czynnika wprowadzającego w Zycie program wybrany/stworzony przez przywódcę.

  2. Organizacje społeczne, instytucje, w których za program polityki kulturalnej odpowiada grupa przywódcza, elita władzy - narzuca ona program całej instytucji wykorzystując swa funkcję kierowniczą. Instytucja ta jest podmiotem polityki kulturalnej tylko w sensie, iż wszystkie jej ogniwa czynnie ta politykę realizują (a nie tylko grupa kierownicza)

  3. Organizacje, instytucje, które jako całość tworzą i kontrolują program polityki kulturalnej - dziś rzadko spotykane, przy demokracji bezpośredniej trudne do realizacji. Dlatego reprezentuje całość elita, która świadomie redukuje swa rolę do funkcji redagowania i ujmowania w kształt programu tego, czego członkowie pragną (tym różni się od 2b) np. gminy i sekty protestanckie w USA tworzące zwarte skupiska odległe od siebie i rozproszone na wielkim słabo skomunikowanym obszarze.

  4. Np. Klasa robotnicza, mieszczaństwo, inteligencja (czyli jakieś zbiorowości) - w zasadzie mówi się o polityce kulturalnej klas i ruchów społecznych, gdyż trzeba wyróżnić elity, przywódców jako podmioty faktycznie tworzące politykę kulturalna tych grup.

Podmioty ze względu na społeczny zasięg oddziaływania polityki kulturalnej:

1.Podmioty uniwersalne - kierują politykę kulturalną do wszystkich ludzi na świecie

  1. Instytucje ponadnarodowe (kościoły, ruchy religijne)/ międzynarodowe (UNESCO)

  2. Mniejsze instytucje i organizacje międzynarodowe/ międzynarodowe towarzystwa grupujące zawodowych twórców lub uczonych (Pen Club, SEC - Societe Europeenne de Culture)

  3. Przedsięwzięcia okazjonalne lub działające periodycznie (nagroda Nobla) - maja ograniczony zasięg, zajmują się tylko pewnymi dziedzinami kultury artystycznej, ale „mówią” językiem uniwersalnym i zajmują się sprawami ważnymi dla wszystkich (tj ochrona dziedzictwa ludzkości, realizacja powszechnego prawa do kultury, zapewnienie warunków rozwoju twórczości)

Podmioty państwowe :

Działają w obrębie państwa, kierują politykę kulturalną do mieszkańców określonego kraju, obywateli, ludu, szerokich mas, świata pracy, mniejszości narodowych, rasowych, religijnych lub określonych kategorii społeczno-demograficznych

1. państwo jako władza - inspiruje, realizuje politykę kulturalną, odpowiada za jej realizację

  1. Duże grupy społeczne

  2. Organizacje społeczne - ludzie o tym samym wykształceniu, płci, poziomie dochodów, miejscu zamieszkania itd.

  3. Partie polityczne

  4. Mniejszości narodowe, wyznaniowe

  5. Samorządy regionalne

23. Instrumenty ekonomiczne polityki kulturalnej

24. Instrumenty prawne polityki kulturalnej

25. Instrumenty kadrowe polityki kulturalnej

26. Instrumenty perswazyjno-ideologiczne polityki kulturalnej

Instrumenty polityki kulturalnej - ogół środków i sposobów praktycznego działania zmierzającego do osiągnięcia wytyczonych celów kulturalnych nazywa się instrumentami polityki kulturalnej. Dobór odpowiednich srodków i sposobów działania o konsekwencjach ogólnokrajowych nazywa się strategią działania. O skuteczności polityki kulturalnej decyduje wybór właściwej strategii.

- prawne - mają w dziedzinie kultury znaczenie pomocnicze, korzysta się z nich na ogół rzadziej niż w innych sferach gospodarki narodowej; służą przede wszystkim ochronie praw autorskich, okresleniu kompetencji poszczególnych instytucji kulturalnych ich zakresu działania

- ekonomiczne - dotowanie, wspieranie placówek znaczących dla kultury, zabieganie o sponsoring, fundusze; ekonomika kultury jest dziedziną wiedzy służącą praktycznym potrzebom polityki kulturalnej

- kadrowe - odpowiednie przeszkolenie, postawienie określonych zadan osobom o okreslonych predyspozycjach,umiejętnościach i wiedzy

- perswazyjno-ideologiczne - wg Wnuka-Lipińskiego środki te służą do masowej lub lokalnej popularyzacji pewnych wzorów kultury ocenianych pozytywnie z punktu widzenia polityki kulturalnej - pisał on swoje dzieło w warunkach scentralizowanego systemu sterowania kulturą. Dzisiaj do tego działo można zaliczyc również działania mające na celu promocję wydarzeń kulturalnych, zachęcania do skorzystania z oferty kulturalnej danego nadawcy odbiorców.

27. Modele polityki kulturalnej [w: J. Grad, U. Kaczmarek, Organizacja i upowszechnianie kultury w Polsce]

Za M. Chełmińską wyróżniamy trzy kryteria typologii systemów globalnej polityki kulturalnej:

1. Stopień centralizacji systemu - jako podstawę zakwalifikowania państwa do zaproponowanego modelu przyjęto stopień koncentracji instrumentów prowadzenia polityki kulturalnej na szczeblu państwa oraz skalę interwencji w działalnośc samorządów lokalnych

a) silna centralizacja - Francja, Dania, Grecja, Portugalia

b) względna równowaga między centralizacją a decentralizacją - Szwecja, Hiszpania, Belgia, Włochy

c) silna decentralizacja - Szwajcaria, Niemcy, Wielka Brytania

2. Preferowane funkcje polityki kulturalnej

a) wspieranie rozwoju profesjonalnej twórczości artystycznej typu prestiżowego

b) demokratyzacja kultury

c) ochrona rynku kulturalnego, interwencjonizm państwowy

3. Stosowane formy interwencji

a) model reglamentacyjny - podporządkowanie polityki kulturalnej normom legislacyjnym lub innym ustalonym w inny sposób

b) model woluntarystyczny - podejmowanie decyzji przez władze wyższego szczebla oraz bezpośredniosc jej interwencji

c) model perswazyjno-propagujący - dominują wysiłki zmierzające do popularyzacji celów i zasad polityki kulturalnej oraz jej osiągnięc

d) model dotujący - rozdzielanie środków pomiędzy różne podmioty działalności kulturalnej według mniej lub bardziej precyzyjnie ustalonych zasad

e) model stymulujący - finansowa pomoc przyznawana jest w sposób bardzo precyzyjny wg ustalonych wcześniej kryteriów stanowiąc tym samym bodziec do działania

28. Cele polityki kulturalnej

Ilczuk, Siciński, Wojciechowski -

- zachowanie tożsamości kulturowej narodu

- zapewnienie równego dostępu do kultury

- promocja twórczości i wysokiej jakości dóbr kulturalnych

- zróżnicowanie oferty kulturalnej, aby każda grupa znalazła coś dla siebie

29. Zasady polityki kulturalnej

Zasady efektywnego, dostosowanego do standardów Rady Europy i Unii Europejskiej osiągania wymienionych celów polityki kulturalnej polegają na: [w: D. Ilczuk, Polityka kulturalna w społeczeństwie obywatelskim]

- decentralizacji procesów decyzyjnych w dziedzinie organizowania i finansowania działalności kulturalnej

- pogłębianiu uspołeczniania procesów decyzyjnych przez zaangażowanie zespółów eksperckich i doradczych inicjowaniu publicznych dyskusji poświęconych rozwiązywaniu kluczowych problemów

- przestrzeganiu zasady jawności podejmowanych decyzji

- stosowaniu zasady subsydiarności wg których decyzje podejmowane są najbliżej tyhc, których dotyczą

- odejściu od peryferyjnego usytuowania kultury w administracji publicznej

30. Transformacja systemowa a kultura w Polsce

Przemiany demokratyczne jakie nastąpiły w Polsce po 1989 r. związane były z postępującym procese transformacji ustrojowej - w tym środków masowego przekazu. Media masowe stały się nie tylko przedmiotem ale i podmiotem przemian - demokratyzacja dokonala gruntownej przebudowy systemu medialnego i reguł które go porządkowały. Przede wszystkim pękł partyjny monopol wydawniczy w prasie, zmianie uległa struktura własnościowa gazet i czasopism, zniknęły ograniczenia swobody wypowiedzi dziennikarskiej, powstał rynek mediów elektronicznych, wprowadzono nowe, demokratyczne uregulowania prawne dotyczące funkcjonowania mediów. Transformacja ustrojowa jako proces złożony stała się bez wątpienia przyczyną nowych zjawisk. Transformację mediów należy rozpatrywac w triadzie (wg F. Ryszki) - nadawca komunikatu, komunikat, odbiorca. Samo pojęcie transformacja oznacza proces wieloaspektowy złożony z ogromniej ilości powiązanych ze soba faktów wywołujących rozmaite skutki. Media po 1989 r. były w nowej sytuacji, wcześniej w PRL większości swoich funkcji nie realizowały a ich znaczenie było nieporównywalnie mniejsze

31. Tematyka kultury przy Okrągłym Stole

Ustalenie Okrąglego Stołu dały początek społecznej dyskusji na temat kierunków i głębokości przekształceń polskich mediów, celów i oczekiwanych konsekwencji postulowanych zmian. Stworzyły one doktrynalne podstawy dla przyszłych uregulowan prawnych

Ustalenia:

- „Sprawozdanie z prac Podzespołu ds. środków masowego przekazu” 22.03.1989 - należy odejsc od systemu koncesjonowania działalności prasowej i zastąpienia go przez system zgłoszeniowy

- Osiągnięto porozumienie dotyczące wydawania Gazety Wyborczej przewidziano wznowienie Tygodnika Solidarnosc oraz możliwosc wydawania innych pism komitetów obywatelskich

- Umożliwiono normalne funkcjonowanie redakcji tzw. drugiego obiegu

- Swobodny obrót papierem i urządzeniami poligraficznymi

Strony uczestniczące w pracach Podzespołu ds. środków masowego przekazu Okrągłego Stołu opowiadały się za demonopolizacją, demokratyzacją i pluralizacją środków masowego przekazu. Wyszczególniono preferowane funkcje mediów - pełne informowanie, wyrażanie zróznicowanej opinii społecznej, kontrolowanie władzy, ułatwienie i łagodzenie konfliktów i napiec społecznych, współdzialanie w dziale reform demokratycznych służących nadrzędnym wartościom Polski.

32. Niezależne Forum Kultury i jego ustalenia

Podkreśla zasługi twórców drugiego obiegu;

Diagnozuje stan kultury polskiej;

Omawia zagrożenia wynikające z pluralizacji kultury.

Przyjmuje KARTĘ KULTURY POLSKIEJ:

Kultura jest jedna,

Konieczność stworzenia nowych struktur organizacyjnych w dziedzinie kultury,

Zmiana modelu PK

Wolność egzystencji wszystkiego, co służy tworzeniu i rozpowszechnianiu kultury;

Przywrócenie pamięci zbiorowej postaci i wydarzeń zapominanych lub wykreślonych z historii;

Przemiana systemu oświaty i wychowania.

33. Kultura w nowej sytuacji historycznej

[K. Krzysztofek w: Ewolucja zalożen i programów polityki kulturalnej w Polsce w latahc 90-tych]

Transformacja polityczna i ekonomiczna wywołała istotne przeobrażenia w zakresie miejsca i roli kultury w społeczeństwie polskim, które rychło wykazaly nieprzystawalnosc modelu polityki kulturalnej do rodzącej się rzeczywistości. Niektóre zmiany zachodziły już wcześniej, w miarę liberalizacji poprzedniego systemu, jednak ich skala po 1990 była bezprecedensowa.

Nowe elementy procesu kulturowego dokonującego się w latach 90-tych

-> Zmniejszanie się sektora publicznego w kulturze - problem kultury u progu przeobrażeń polegał przede wszystkim na tym że tkwiła ona głęboko w sferze polityki. Obecnie możemy stwierdzic że wielkie obszary tworzenia a przede wszystkim upowszechniania polityki nie należa już do polityki, podlegają bowiem regulacji rynkowej i są po prostu kategoriami ekonomicznymi, związanymi z dochodami ludzi i przedsiębiorstw. Tendencją ostatnich lat jest zmiana modelu kształcenia pracowników kultury - pojawiła się oferta kształcenia w dziedzinach dotąd w Polsce nie znanych - zarządzanie instytucjami kultury, pr i inne. System kultury tak dalece zrasta się z ekonomią, że nie sposób oddzielic polityki kulturalnej od strategii rozwoju

-> Kurczenie się przestrzeni komunikacji społecznej wypełnianej przez media publiczne z ich misją ochrony i rozwoju kultury - poszerza się obszar zajmowany przez media prywatne, komercyjne, które nie mają ze swej natury misji kulturotwórczej a ich głownym celem jest sprzedawanie audytorium czy widowni reklam. Przez lata 90-te utrwalal się trend liberalizacji, demonopolizacji i prywatyzacji sfery mediów.

-> Zwiększanie się z roku na rok oferty kulturalnej ze świata - przede wszystkim ofety kultury konsumpcyjnej. Stąd rola i miejsce polityki kulturalnej ulegają istotnym zmianom. Polityka kulturalna ma coraz mniejszy wpływ na dostarcznie pożądanych wytworow kultury.

-> Zmiana modelu uczestnictwa w kulturze - swoisty cud audiowizualny. Miliony Polakow z roznych pokolen majacych mniejszy lub wiekszy ale jednak ograniczony realiami poprzedniego systemu, dostęp do kultury mediów plynacej ze światowych centrów komunikacyjnych zaczęły od początku obecnej dekady „zanurzac się” w konsumpcję kultury ze świata. Wskutek pauperyzacji społeczeństwa i niedostatku funduszy publicznych nastąpił regres w wielu dziedzinach życia kulturalnego i w infrastrukturze kultury, ale jednocześnie nastąpiła gwałtowna ekspansja sektora audiozualnego oraz rozwój nieistniejących w Polsce przemysłów kultury operujących na rynku.

Coraz więcej gospodarstw moglo fundowac sobie „domowe centrum rozrywki”. To zarazem oznaczało że polski rynek audiowizualny stał się atrakcyjny dla światowych przsemysłów kultury.

-> Zmiana statusu inteligencji humanistycznej - realia rynkowe czyniły mało przydatną misję edukowania spoleczeństwa tak zrośniętą z tradycją polskiej inteligencji. Rodzący się rynek potrzebował raczej specjalistów kompetentnych w innym typie oddzialywania na ludzi jako konsumentów a nie uczestników kultury wysokiej.

-> Rozwój ilościowy podmiotów działających samodzielnie - w obszarze kultury jest symptomem ekspancji rynku, ale także rodzącego się społeczeństwa obywatelskiego. Z roku na rok przybywało aktorów dzialających w obszarze kultury. Uaktywniły się także jednostki terytorialne: regiony, miasta, gminy co owocowało wzrostem inicjatyw regionalnych i lokalnych. Często motywacją jest chec przyciągnięcia turystow, promocja. Czasem motywacja bywa głębsza.

-> Zmiana miejsca kultury polskiej na mapie Europy - została spowodowana przede wszystkim otoczeniem międzynarodowym. Również i tu następowały żywiołowe procesy wymiany kulturalnej, rozwój sieci współpracy. Wiąze się on ze wspomnianym renesansem autonomii regionów, miast gmin i innych przestrzeni terytorialno-kulturowych w całej Europie, które zapragnęly komunikowac się bezpośrednio między soba bez pośrednictwa rządow czy niższych szczebli administracji.

-> Polska w wyniku najnowszych procesów historycznych stanęła przed koniecznością dokonania zmian w jej kanonie kultury. Mamy ograniczoną wiedzę o tym jak systemy międzypokoleniowego przekazu kultury w różnych krajach radzą sobie z problemem przystosowania się do społeczeństwa otwartego do którego szerokim strumieniem płynie kultura komercyjna ze świata. Polski system przekazu kultury młodemu pokoleniu ukształtował się w innej epoce historycznej. Zmiany w ostatnich latach były chaotyczne i sprowadzały się do wymiany postaci w panteonie narodowym i rewizji listy lektur obowiązkowych.

----

[ A. Siciński Kultura polska w nowej sytuacji historycznej]

- Ustrój polityczny - najpierw interesowaly nas glownie wszystkie pozytywne konsekwencje wyjścia z monopartyjnego systemu, wkrotce jednak uswiadomilismy sobie ze zmiana pociaga za sobą mnóstwo nowych problemów - do których rozwiazania nie jestesmy przygotowani, swoboda wypowiedzi to także wypowiedzi godzące w nowy ustroj - np. faszyzująca, ale tez akty przemocy slownej. Nowy ustrój zapewnia wolnosc ale z wolności trzeba umiec korzystac

- Ustrój gospodarczy - weszlismy czy raczej wciąż wchodzimy w gospodarke rynkową, poprzednia gospodarka była beznadziejna ale była opiekuńcza - dajac każdemu poczucie bezpieczeństwa socjalnego. Spoleczenstwo polskie nigdy nie było w pelni kapitalistyczne stad nie mamy doświadczenia. Wolny rynek stwarza szczególnie trudną sytuację w dziedzinie kultury, w pierwszych latach wielu z przerazeniem patrzylo na rosnace ceny gazet, upadek domow kultury, obnizanie się poziomu telewizji. Trzeba mieć swiadomosc zalet i wad gospodarki rynkowej. Warto podjac dyskusję na temat omnipotencji rynku - i wymiec mechanizmy przed nią broniące - wspieranie przez mecenat panstwowy, samorzadow lokalnych, przez organizacje spoleczne inicjatyw szczególnie ambitnych, zrewidowanie zadań i sposobu funkcjonowania telewizji publicznej, wielkim problemem jest też niskie wyksztalcenie wiekszosci Polakow, w tym niedorozwoj edukacji kulturalnej, bez podniesienia poziomu polskich szkol nie ma szans na przeciwstawienie się dominacji tandety.

- Rozwarstwienie społeczne może powodowac konflikty spoleczne a brak akceptowanej warstwy wzorotworczej jaką kiedys była inteligencja może prowadzic do dezintegracji spolecznej, polskie elity nie do konca zdaja sobie z tego sprawe

- Kościól katolicki - powinien podjac wysilki w sferze obyczajowosci, wspierania postaw tolerancji, znacznie efektywniejsze będzie pozytywne nauczanie niż pętnowanie zjawisk niepożądanych

- Mentalnosc - nierozumienie nie tylko wielu problemow swiata ale nawet wielu zjawisk zachodzacych we wspolczesnej Polsce, często irracjonalne obawy przed zewnętrznym zagrożeniem ekonomicznym, pozostalosci myslenia socjalistycznego zgodnie z którym kazdemu naleza się swiadczenia od opiekunczego panstwa, przejawy ksenofobii, niecheci do zroznicowania

- Kontekst międzynarodowy - spadek zainteresowania Polską i jej kulturą, które było wzglednie wysokie w okolicach roku 1980, bezkrytyczne przyjecie przez znaczne kregi oferty zachodniego rynku, nasilenie się kompleksu niższości, slabosc promocji kultury polskiej za granicą

Postulaty do polityki kulturalnej:

- zasada samoorganizacji kultury - pozostawienie poza nielicznymi wyjątkami opieki nad instytucjami kultury samorządom lokalnym

- mecenat państwa w stosunku do najlepszych i najbardziej nowatorskich instytucji i jednostek

- zapewnienie sferze kultury wolności od jakiejkolwiek presji ideologicznej

- stanowienie prawa sprzyjajacego dzialalnosci kulturalnej wszelkich podmiotow i sprzyjajacego wspieraniu kultury

34. Likwidacja cenzury w Polsce

35. Demonopolizacja mediów w Polsce

Konstytucyjnie w PRL gwarantowano wolność słowa - sformułowania tego, formalnie najwyższego aktu prawnego, stanowiły jednak zaledwie fasadę, pod którą kryła się cenzura, stosowana przez Główny Urząd Kontroli Publikacji i Widowisk, ustanowiony dekretem Krajowej Rady Narodowej z 5 VII 1946. Zadaniem cenzury był "nadzór nad prasą, publikacjami i widowiskami" oraz "kontrola rozpowszechniania wszelkiego rodzaju utworów za pomocą druku, obrazu i żywego słowa". Dokładny zakres uprawnień Urzędu był sformułowany w sposób bardzo ogólnikowy i pozwalał na dowolnie szerokie interpretacje. Postanowienia dekretu zakazywały wszelkich utworów, zawierających treści "godzące w ustrój Państwa Polskiego, sojusze międzynarodowe, głoszących nieprawdę oraz naruszające dobre obyczaje". Interpretacja tych ogólnikowych sformułowań należała do cenzora i była ostateczna. Dopiero w 1981 roku dekret został zastąpiony przez ustawę o kontroli publikacji i widowisk, która precyzowała dotychczasowe regulacje, stanowiąc, iż nie wolno:

Ustawa tworzyła ponadto drogę odwoławczą - decyzję cenzora mógł weryfikować Naczelny Sąd Administracyjny, ponadto w tekstach prasowych można było zaznaczać ingerencje cenzury.

Od chwili, gdy w Polsce do władzy doszli komuniści w mediach panował system rekomendacji partyjnej - redaktorzy naczelni oraz inni pełniący funkcje w redakcjach, przydzielani byli za poręczeniem parti. Podobnie dostęp do zawodu dziennikarza był ograniczony - dziennikarze byli oceniani pod względem „prawomyślności”, choć nie mieli obowiązku przynależności do PZPR.

W roku 1989 Polska zapoczątkowała demokratyczne przemiany w całym bloku wschodnim. Na mocy ustaleń Okrągłego Stołu, 4 VI odbyły się pierwsze wolne wybory. 8 V powstała Gazeta Wyborcza i wiele osób porzuciło czytelnictwo periodyków prorządowych, na rzecz tego pierwszego, wolnego, legalnego dziennika. Podstawą transformacji systemu prasowego były zmiany prawa:

- ustawa o uchyleniu ustawy o kontroli publikacji i widowisk, zniesieniu organów tej kontroli oraz o zmianie ustawy Prawo prasowe z 11 IV 1990 roku; zlikwidowała ona fatycznie nie działający już GUKPiW i ukształtowała ostatecznie Prawo prasowe; Ostatecznie GUKPiW został zlikwidowany w kwietniu 1990 roku, ale już od zwycięstwa Komitetów Obywatelskich "Solidarności" w wyborach 4 czerwca 1989 w praktyce nie pełnił swej funkcji. Mimo to, zdarzały się pojedyncze przypadki cięć

- ustawa o likwidacji Robotniczej Spółdzielni Wydawniczej „Prasa-Książka-Ruch” z 22 III 1990, zgodnie z którą powołano Komisję Likwidacyjną RSW

- ustawa o samorządzie gminnym z 8 III 1990, która zapoczątkowała decentralizację, umożliwiając rozkwit prasy lokalnej

Zapiski obecne -

KRITvMa więc obowiązek przeciwstawiania się wszelkim formom jawnej lub ukrytej cenzury czy jakiejkolwiek kontroli treści przekazów wypływającej z powyższych przesłanek. KRRiT powinna prowadzić taką politykę koncesyjną, aby w jej wyniku dostęp do radia i telewizji uzyskały różne grupy społeczne, niezależnie od narodowości, wyznania, światopoglądu, przekonań politycznych.

Konstytucja - Znajdziemy w niej m.in. takie uregulowania jak: artykuł 14 mówiący o tym, iż Polska zapewnia wolność prasy i innych środków społecznego przekazu. Jak czytamy w artykule 54 wszystkim obywatelom zagwarantowano wolność wyrażania poglądów oraz pozyskiwania i rozpowszechniania informacji. Ponadto zakazano stosowania cenzury i koncesjonowania prasy, natomiast dopuszczono możliwość koncesjonowania mediów elektronicznych. Na podstawie artykułów 60 i 61 obywatele mają dostęp do informacji publicznych. W Konstytucji występują także trzy artykuły dotyczące Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji (213-215).

Komisja Likwidacyjna wyznaczyła pełnomocników do rozwiązania centralnych i terenowych wydawnictw „Ruchu”, oraz pełnomocników dla pionów kolportażowo-handlowego oraz poligraficznego. Ustawa przewidywała możliwość ubiegania się o tytuły i majątek oraz zakup składników likwidowanego koncernu w drodze otwartych przetargów oraz nieodpłatne przekazanie praw do tytułów powstałym w redakcjach spółdzielniom dziennikarskim (w terminie trzymiesięcznym). Roszczenia i oferty zgłosiły organa administracji rządowej, przedsiębiorstwa państwowe, partie polityczne, spółdzielnie, stowarzyszenia, osoby fizyczne i prawe a także koncerny zagraniczne. Odrzucono między innymi roszczenia majątkowe SW „Czytelnik”, która chciała zwrotu dawnych jednostek i utworzenia z nich holdingu, przyznając jej jedynie prawa do tytułów, takich jak np. „Dziennik Zachodni. Rada Ministrów zatwierdziła plan zagospodarowania majątku „Ruchu” stworzony przez Komisję Likwidacyjną. W ten sposób zadecydowano o przekształceniach własnościowych ponad 170 tytułów:

- 63 przekazano spółdzielniom dziennikarskim (do dnia dzisiejszego spółdzielnie zarządzają jedynie Polityką i Kurierem Szczecińskim)

- 87 sprzedano w drodze przetargów otwartych

- 3 przekazano na skarb państwa

- 17 nie znalazło nabywcy

Raport końcowy Komisji Likwidacyjnej został przyjęty przez Ministra Finansów dopiero w 2002 roku a dwa lata później Komisja formalnie zakończyła swoją działalność. Nie zakończyło działalności jednak działalności Ruchu, który nadal istnieje, jako jednoosobowa spółka akcyjna Skarbu Państwa.

Zmiany mediów elektronicznych w Polsce po 1989 roku

Zmiany w mediach elektronicznych po roku 1989 zaczęły się praktycznie w momencie wejścia w życie "Ustawy o radiofonii i telewizji", przyjętej 29 grudnia 1992 roku i obowiązującej od 1 marca 1993 roku. Ustawa ta po raz pierwszy uregulowała problemy funkcjonowania mediów elektronicznych. Usuwała ona obowiązującą poprzednio - o Komitecie ds. Radiofonii i Telewizji "Polskie Radio i Telewizja" z 2 grudnia 1960 r.
W tej poprzedniej wszystko było proste - państwo miało monopol na działalność radiowo-telewizyjną. Działać mogły jedynie media państwowe.
Nowa ustawa stanowi podstawę prawna do budowy nowego ładu informacyjnego w dziedzinie mediów elektronicznych.
Określone zostały główne zadania radiofonii i telewizji:


Art. 1, pkt. 2: "odbiór programów radiowych i zagranicznych przeznaczonych przez nadawców do powszechnego odbioru jest wolny, z zachowaniem warunków określonych przepisami prawa".
Art. 2. 1. Prawo rozpowszechniania programów radiowych i telewizyjnych przysługuje jednostkom publicznej radiofonii i telewizji oraz osobom, które uzyskały koncesję na taką działalność.
Nadawca ma prawo do swobodnego kształtowania własnego programu, ale jednocześnie ponosi pełną odpowiedzialność za jego treść.
Audycje nie pochodzące od nadawcy powinny być wyraźnie wyodrębnione w programie i oznaczone w sposób nie budzący wątpliwości, że nie pochodzą od nadawcy.

36. Polityka kulturalna w programach i funduszach Unii Europejskiej

  1. Początki współpracy kulturalnej

- 1988 - ustanowienie systemu uznania na poziomie szkół wyższych w których nauka trwa tyle samo lub w podobnym wymiarze godzin jednak nie mniej niż 3 lata

- 1992 - studia trwajace mniej niż dwa lata, certyfikaty zawodowe

Ważnym elementem są także regulacje w zakresie prawa autorskiego, prawa do publikacji, prawa własności intelektualnej - znalazlo to wyraz w Zielonej Księdze (1988) na temat m.in. prawa autorskiego oraz w dokumencie z 1990 r.

Działanie przeciwko bezrobociu - staże, praktyki w sektorze kultury.

Rozwój technologii informatycznych - szereg inicjatyw mających na celu roszerzenie współpracy między instytucjami kultury a przemyslem, dla stworzenia coraz bardziej doskonalych instrumentow promocji kultury z wykorzystaniem nowoczesnych rozwiazan technicznych.

Niezmiernie istotny jest rozwój turystyki.

Ważna inicjatywą na początku lat 90-tych było działanie w kierunku okreslenia sytuacji języka mniejszości narodowych i ich kultur na terenie współnoty.

  1. Dokumenty

Traktat o Unii Europejskiej 1992 r.

- wspólnota przyczynia się do rozkwitu kultur państw członkowskich repektując ich narodową i regionalną roznorodnosc jednocześnie uwypluklając wspólne dziedzictwo kulturowe

- dzialalnosc wspolnoty ma na celu zachęcania do dzialania w następujących dziedzinach: podnoszenie poziomu wiedzy i szerzenie kultury i historii narodow europejskich, zachowanie i ochrona dziedzictwa o znaczeniu europejskim, niekomercyjna wymiana kulturalna, tworczosc artystyczna i literacka, a tym także audiowizualna

- wspólnota i panstwa członkowskie sprzyjają współpracy z krajami trzecimi i wlasciwymi organizacjami, zwlaszcza Radą Europy

- art. 128 Traktatu - Działania Wspólnoty Europejskiej na rzecz kultury - treścią tego dokumentu było uzasadnienie przez Komisję trzech programów: KALEJDOSKOP, ARIANE, RAPHAEL.

  1. Programy

Unia Europejska jeszcze przed wprowadzeniem tych programów podejmowała działania w zakresie kultury przeznaczając na to znaczne środki finansowe. W lipcu 1990 r. Komisja Europejska opublikowala kryteria wyboru i warunki uczestnictwa w programie „Europa-Scena kulturalna”, inicjatywie która miala na celu wsparcie imprez artystycznych i kulturalnych z udzialem partnerowz co najmniej trzech panstw czlonkowskich. Program zostal poddany reorganizacji w 1994 r. dla skuteczniejszego wsparcia imprez kulturalnych zachęty do tworczności artystycznej i wspólpracy w formie sieci. W latach 1990-1995 wspólnota wsparła finansowo 525 takich projektow. W tym czasie Komisja wystąpila z propozycją zwiekszenia budżetu dla projektow kulturalnych co stało się początkiem programu KALEJDOSKOP.

KALEJDOSKOP - zainicjowany 29 marca 1996 r. decyzją Parlamentu Europejskiego i Rady. Pierwotnie miał trwac 3 lata jednak ze względu na wysoką ocenę dzialań i efektow został przedluzony o rok. Celem programu była zachęa do tworczności kulturalnej iartystycznej oraz popularyzacja kultury i elementow zycia kulturalnego narodow europejskich m.in. przez wspieranie imprez kulturalnych. Priorytety programu KALEJDOSKOP realizowane były w zakresie następujacych akcji

- wsparcie dla wydarzeń i projektów kulturalnych realizowanych na zasadzie partnerstwa w ramach dzialania sieci wspólpracy

- wsparcie dla działan o wymiarze europejskim realizowanych we wspolpracy co najmniej czterech partnerow.

Dzięki programowi tylko w 1996 i 1997 r. możliwa była wymiana ponad 3000 przedstawicieli sztuki i zorganizowanie wystaw w calej Europie.

Program otrzymal budżet 26,5 mln euro, wzieło w nim udział 1500 instytucji kulturalnych.

W Polsce to właśnie ten program cieszył się największym zainteresowaniem, czego dowodem było istotne wsparcie finansowe dla kilku projektow. W 1998 r. 8 uzyskalo subwencje.

Jednym z najważniejszych komponentow programu KALEJDOSKOP był projekt zatytułowany Europejskie Miasto Kultury, mający na celu prezentacje dorobku kulturalnego miast Europy. Ponieważ przedsięwizięcie mialo charakter międzynarodowy, wyboru miasta dokonywali przedstawiciele państw członkowskich Wspólnoty.

ARIANE - zainicjowano 6 października 1997 r. na okres dwóch lat decyzją Parlamentu i Rady ponieważ jednak program KULTURA 2000 rozpoczal się dopiero w roku 2000 zadecydowano o przedluzeniu ARIANE na rok 1999. Cele programu:

- rozpowszechnianie i popularyzacja tworczosci literackiej i historii narodow europejskich

- zwiększenie dostępu obywateli do tejże tworczości poprzez tłumaczenie dzieł literackich, teatralnych etc.

- wsparcie projektow realizowanych na zasadzie partnerstwa w dziedzinie ksiazki i czytelnictwa

- podnoszenie kwalifikacji zawodowych osob zajmujących się tą dziedziną kultury.

Program kladl szczegolny nacisk na współpracę w wymiarze europejskim pomiędzy panstwami członkowskimi. Pozwalal na rozwijanie kontaktow w zakresie kultury z zachowaniem zasady subsydiarności wplywajac na rozpowszechnianie dorobku tych krajow.

Miał:

- zachęcic m.in. poprzez tłumaczenia do możliwie najszerszego rozpropagowania dziel współczesnej literatury, reprezentatywnej dla panstwa członkowskich przyznajac pierwszenstwo tlumaczeniom dziel w jezykach mniej znanych na terenie Wspolnoty

- zapewnic rozpowszechnianie wspolczesnych dziel dramatycznych

- promowac znajomosc dziel opisujących literaturę i historię narodow Europy

- wspierac dzialania na poziomie narodowym i regionalnym prowadzące do nawiązania kontaktow w formie sieci wspolpracy lub partnerstwa w zakresie kształcenia podnoszenia kwalifikacji badań czy studiow.

Program ARIANE był otwarty także dla krajów stowarzyszonych z regionu Europy Srodkowej i Wschodniej a także dla Cypru i Malty jak również dla wszystkich krajow które podpisaly umowy stowarzyszeniowe lub umowy wspolpracy zawierające klauzule wspólpracy kulturalnej.

W ramach ARIANE Wspolnota udzielala wsparcia laureatom nagrody Aristeion (w dziedzinie literatury i tlumaczenia)

W Polsce w 1998 nie zgloszono projektów do programu ARIANE a rok później został on zawieszony dla krajow Europy Centralnej i Wschodniej.

RAPHAEL - funkcjonowal na podstawie decyzji Parlamentu i Rady z 13 października 1997 r. Zakończenie mialo nastąpic 31 grudnia 2000 r. jednak ze względu na uruchomienie programu KULTURA 2000 dzialania zostaly zakonczone de facto z końcem roku 1999. Na realizacje projektow przeznaczono 30 mln euro.

Priorytety programu RAPHAEL obejmowały działania w kierunku:

- zachęty do wspólpracy w dziedzinie konserwacji, restaurowania zabytków i elementow dziedzictwa kulturowego o wartości ogólnoeuropejskiej

- zachęty do rozwoju sieci współpracy i nawiązywania kontaktow partnerskich w celu wzmocnienia wspolpracy miedzynarodowej pomiedzy instytucjami lub organizacjami dzialajacymi na polu dziedzictwa narodowego co powinno doprowadzic do wymiany know-how w tej dziedzinie

- zwiększenia możliwosci dostępu spoleczeństwa do dziedzictwa narodóww wymiarze europejskim zachęcając dzieci, młodzież, osoby niepelnosprawne do aktywnego uczestnictwa w jego odkrywaniu i ochronie

- zachęty do wspólptacy międzynarodowej w zakresie zastosowania nowoczesnych technologii dla waloryzacji ochrony i popularyzacji dziedzictwa przy jednoczesnych staraniach w kierunku zachowania starych zawodow i tradycyjnych technik pracy

- wzięcia pod uwage zagadnień dziedzictwa kulturowego w innych programach i polityce wspolnotowej

W latach 97-99 program umowizliwil realizacje 225 projektow w które zaangazowane było ok. 1000 podmiotow dzialajacych w dziedzinie kultury

Inne programy:

- Oświatowe i edukacyjne

TEMPUS - stanowil czesc bezzwrotnej pomocy Komisji Europejskiej na rzecz wspierania reform spoleczno-gospodarczych w krajach Europy Srodkowej i Wschodniej, celem było wspieranie reform instytucjonalnych na poziomie wydzialow i uczelni

3 programy edukacyjne:

SOKRATES - obejmowal wszystkie poziomy ksztalcenia od przedszkola po szkoly wyższea także szeroki zakres tematyczny od nauczania jezykow, przez nauczenie na odleglosci ksztalcenie doroslych po wymiane doswiadczen w dziedzinie edukacji.

W ramach programu SOKRATES realizowane były (95-99):

ERASMUS - koncentruje swoje działania na szkolnictwie wyższym stwarzając możliwości wymiany młodzieży i nauczycieli, tutaj także umiejscowiona zostala płaszczyzna współpracy uniwersytetow realizujących wspólne przedsięwzięcia tematyczne.

COMENIUS - dotyczy współpracy na poziomie przedszkolnym i szkolnym, jego celem jest rozwinięcie współpracy między instytucjami oświatowymi oraz wymiana doświadczeń dla stałego podnoszenia poziomu nauczania.

LINGUA - dotyczy promocji nauczania języków, kładąc szczególny nacisk na programy mniej znane i nauczane program wplywa na wzbogacenie treści kulturowych kontynentu

EURYDICE - sluzy rozwojowi stalego kontaktu oraz wymiany informacji i doświadczeń w dziedzinie oświaty.

NORIC - stanowi wyraz dążenia Unii do wzajemnego uznania dyplomow i poziomu nauczania przez państwa czlonkowskie.

EDUKACJA DOROSLYCH - kladzie szczegolny nacisk na znajomosc zagadnien kultury, tradycji i językow europejskich

(2000-2006)

Wzbogacono o program MINERVA która dotyczy rozwoju technologii informacyjnych i komunikacyjnych w edukacji

Drugi duży program - LEONARDO DA VINCI

(95-99) Obejmował on swym zakresem calokształt zagadnień związanych z kształceniem zawodowym w ramach czterech programow szczegolowych:

FORCE (ksztalcenie ciągłe)

PETRA (kształcenie początkowe)

COMETT (wspolpraca uniwersytetow z przedsiebiorstwami)

EUROTECNET (promocja kwalifikacji związanych z innowacjami technologicznymi)

(2000-2006)

Priorytety dzialan wzbogacone o kompetencje językowe, mobilnosc osob i wsparcie międzynarodowych sieci współpracy

Trzeci program - MLODZIEŻ DLA EUROPY

Wszystkie inicjatywy skierowano do ludzi mlodych, polegaly one zarówno na promocji ich dzialan jak i wymianie, zainteresowania wspolczesnych kierunkow rozwoju kultury mlodziezowej (np. grafiiti). Kontynuacją jest program mlodzież.

Jeszcze inny program to CONNECT - dzialania w zakresie kultury, edukacji polaczone z nowinkami technicznymi.

Były też programy związane np. z mediami - które mialy wplynac na rozwoj europejskiego przemyslu audiowizualnego, wzmocnic europejską pozycję kina telewizji i video - MEDIA I, MEDIA II, MEDIA PLUS.

FUNDUSZE

- Jeśli chodzi o Fundusze to możemy mowic o wsparciu w ramach Funduszy Strukturalnych Unii Europejskiej. Wymiar tej pomocy jest znaczny, w latach 89-93 największe wsparcie dzialan w zakresie kultury pochodzilo z Funduszy Strukturalnych.

Duże możliwości dawal Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnegoi - FEDER - który umozliwil finansowanie przedsiewziec podejmowanych w ramach wspolpracy miedzy regionami, inicjatyw rozwoju regionu, polityki miejskiej. Powstaly dwa programy na bazie FEDER chodzi tu o RECITE (wspolpraca miedzy regionami wewnatrz Unii), OUVERTURE/ECOS (zdecentralizowana wspolpraca zewnetrzna). Również na bazie FEDER powstal program PACTE - który umozliwil wymiane doswiadczen i wspolprace na szerokim forum, gdzie stronami mogly być zarówno spolecznoscio regionalne jak i organizacje wielu krajow czlonkowskich.

W latach 95-99 jednym z głównych kierunkow rozwoju regionalnego w ramach Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego było zacieśnienie wiezow ekonomiczno-spolecznych poprzez tworzenie regionalnych i miejskich sieci wspolpracy.

Obecnie regulacje Funduszy Strukturalnych na lata 2000-2006 przyznaja wysoki budżet na realizację okreslonych priorytetow dzialania i czterech inicjatyw wspolnotowych które sa finansowane z tego samego zrodla - INTERREG, URBAN, LEADER I EQUAL.

INTERREG - jego celem jest pomoc w rozwijaniu rownych form wspolpracy przygranicznej

INTERREG II - był realizowany w latach 94-99

INTERREG III - obejmuje trzy glowne kierunki dzialania - wspolpraca regionow przygranicznych, wspolpraca miedzynarodowa grup regionalnych, wspolpraca regionow UE z regionami panstw trzecich

REGIS II - na mocy którego odlegle terytoria panstw europejskich mogly na rowni korzystac z mozliwosci wspolpracy miedzynarodowej

LEADER II - akcentowal rozwoj i aktywizacje terenow wiejskich a także wiele inicjatyw z zakresu kultur regionalnych

URBAN - rozwiązanie problemow miast

Europejski Fundusz Spoleczny

PROGRAM KULTURA 2000

14.02.2000 - decyzja Parlamentu Europejskiego i Rady, program na 7 lat

uczestniczy 25 krajów UE + kraje stowarzyszone: Rumunia, Bułgaria, + czlonkowie EFTA: Islandia, Norwegia, Liechtenstein

Budżet 236,5 mln euro

Najpierw programy tzw. pierwszej generacji - te które wymienialam wcześniej.

Kultura 2000 to pierwszy zintegrowany program kulturalny UE. Jego najważniejszym celem jest przyczynianie się wspólnoty do powstania i rozwoju ogólnoeuropejskiego obszaru kulturowego.

Wspónota może współfinansowac tylko te projekty któr enie mogą być realizowane na poziomie lokalnym, regionalnym czy narodowym a mają charakter europejski.

Cele szczegółowe:

- promocja dialogu kulturowego, wzajemnego poznania kultury, historii narodow Europy

- promocja tworczosci

- ponadczasowe propagowanie kultury artystow, tworcow

- wsparcie roznorodności kulturowej

- dzielenie się i wspieranie wspolnego dziedzictwa kulturowego

- propagowanie wiedzy o dobrych praktyk w zakresie konserwacji i ochrony dziedzictwa

- promocja i zachęcanie do dialogu kulturowego

- uwzględnienie roli kultury w rozwoju społeczno-ekonomicznym

- lepszy dostep do dziel i instytucji kultury

Organizacja programu:

3 rodzaje dzialań - akcje:

AKCJA I - dzialania innowacyjne, eksperymentalne - 1-roczne projekty ze wszystkich dziedizn kultury, które angazują min trzech partnerow z min. trzech panstw, dofinansowanie nie może przekroczyc 60% kosztow calego projektu, 50 tys euro max 150 tys.

AKCJA II - dzialania w ramach instytucjonalnych, wieloletnich międzynarodowych umow o wspolpracy kulturalnej.

AKCJA III - szczegolne wydarzenia kulturalne o randze europejskiej i miedzynarodowej

- wspiera dzialania Europejska Stolica Kultury, Europejski Miesiąc Kultury

Zmiany K. 2000 w stosunku do innych programow pilotażowych:

- wszystkie dzialania w dziedzinie kultury objęto jednym programem

- powolano nową kategorię projektow - wieloletnie projekty wpolpracy ( w ramach akcji II)

- zasada `jednosc w wielości' kultury europejskiej - uwypuklenie wspolnego dziedzictwa przy promowaniu i poszanowaniu kulturowej roznorodnosci innych panstw

- przy ocenie projektow najwazniejsza jest europejska wartosc dodana czyli promowanie nowych form wielostronnej wspolpracy na poziomie europ. i otwarcie na publicznosc europejska

- nadzor nad K2000 sprawuje Komisja Europejska

UCZESTNICTWO W PROGRAMIE

- instytucje kulturalne uczestnicza w projektach jako liderzy wspolorganizatorzy, partnerzy

- w latahc 2000-2003 wspolnota dofinansowala 818 projektow

- 2004- 223 projekty

- 2005 - 217 projektow

- Polska jest jednym z najbardziej aktywnych uczesntikow programu sposrod 10 nowych panstw czlonkowskich.


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Teoria kultury - Socjologiczna teoria kultury, Kulturoznawstwo, Teoria kultury - notatki z wykładów
Teoria kultury notatki
Dwight Macdonald Teoria kultury masowej
Tezy egzaminacyjne do wykładu, Kulturoznawstwo Rok 1, Teoria Kultury
Radcliffe-Brown„Wyspiarze z Andamanów” rozdz 5 streszczenie, kulturoznawstwo, II semestr, teoria kul
Teoria kulturry$ 02 2012
Teoria Kultury na egz ustny
Micea Eliade - Święty obszar i sakralizacja świata - opracowanie, NAUKA =), Teoria Kultury
Teoria kultury- opracowanie do egzaminu, kulturoznawstwo, III SEMESTR, teoria kultury II
Teoria Kultury Całościowy, Kulturoznawstwo, Semestr III, Sesja, Teoria kultury
Teoria kultury II smestr konwersatorium, Fromm
Teoria kultury  03 2012
Mircea Eliade-Czas święty i mity streszczenie, NAUKA =), Teoria Kultury
Teoria kultury lektury 2011, ukrainoznawcy, teoria kultury
Teoria kultury
14.KULTURA MASOWA ( Kłoskowska), Filologia polska, IV rok, Teoria kultury
Opracowanie zagadnień, Kulturoznawstwo Rok 1, Teoria Kultury
Wyklad 2 - Szlachta i arete - 11.10.10 r, Teoria kultury (koziczka)

więcej podobnych podstron