G. 2,78

• własność obrazu namalowanego na cudzym podłożu

• większość podporządkowuje się zasadzie superfieces solo cedit (ALE: obraz wyjątkiem)

• mniej wartościowe przyłącza się bardziej wartościowemu

• rzecz niematerialna uznana jako rzecz główna (malarze zarabiają więcej)

• ze skargą windykacyjną wychodzi właściciel (trzeba zapłacić pieniądze za deskę)

• jeżeli właściciel będzie chciał odebrać deskę bez zapłaty, zostanie oskarżony o zarzut podstępu

• właściciel deski: skarga analogiczna do vindicatio (dwóch właścicieli)

• trzeba zwrócić wartość nakładów pracy

G.2.79

• spór między szkołami

• szkoła Sabiniańska

1. właścicielem właściciel materii

2. przetwarzanie nie powoduje zmiany

• szkoła Prokuliańska

1. znika prawo własności właściciela i przenosi się na producenta

2. rzecz w jakimś sensie znika- czyli nie ma prawa do windykacji

3. możliwa skarga z tytułu kradzieży (actio furti- podwójne odszkodowanie)

4. skarga odszkodowawcza (condictio indebiti)

D.6.1.5.9.

• prawo poprzedniego właściciela

• opisywany drugi rodzaj rzeczy wg Pomponiusza

• superfieces solo cedit- przyłączenie przypada temu co główne (własność podlega uśpieniu)

• poprzedni właściciel po odłączeniu może się domagać

D. 41,3,30

• Pomponiusz- napisał ius civile, kometarz ad Sabinus (dzieło problemowe)

• stan faktyczny: rzeczami pojedynczymi (np. człowiek, belka, kamień), złożonymi (np. budynek, okręt, szafa) oraz zbiorowymi (np. lud, legion, trzoda).

• zasiedzenie (usucapio) - sposób nabycia określonego prawa wskutek upływu czasu (czas, habilis- rzeczy nadające się do zasiedzenia, possessio, titulus, bona fides)

• przyłączenie przerywa czas zasiedzenia (liczy się od nowa)

• przyłączenie przypada rzeczy głównej (która główna?)

• Rzeczy

- stanowiące jedność- zasiedzenie nie stanowi problemu

- składające się z wielu przedmiotów połączonych (

- abstrakt połączony nazwą, przedmioty mające indywidualność

• w przypadku elementu budynku nie ma możliwości windykacji (zasiedzenia można było dokonać np. poprzez włączenie do budynku słupów (belek) i dachówek. Wówczas wcześniejszy właściciel belek (też dachówek) nie mógł domagać się ich zwrotu, tylko dwukrotnej ich ceny. Także, jeśli belki były kradzione, można było się domagać tylko zwrotu ich ceny, a nie wyjęcia)

• nie ma problemu z zasiedzeniem rzeczy pojedynczych. Gdy rzeczy ruchome stają się częścią rzeczy złożonej, także one stają się naszą własnością (przez zasiedzenie). Z kolei w przypadku rzeczy zbiorowej trzeba zasiedzieć wszystkie pojedyncze jej elementy, aby stała się ona naszą własnością w całości. Nie można zasiedzieć takiego elementu rzeczy zbiorowej, który będzie skradziony.

D.41.1.28

• spór ponad szkołami (prawnicy) prokulianie: Proculus i Labeo, sabinianie: Sabinus i Pomponius

• stan faktyczny- sąsiad wybudował budynek na moim fundamencie (accesio cedit pri

• problem prawny: którą rzecz uznaje się za główną

• Labeo i Sabinus- budynek sąsiada na moim fundamencie, to co wybudował jest jego własnością (fundament rozdziela) (accesio cedit principali)

• Pomponiusz i Proculus- budynek należy do gruntu (superficies solo cedit)

D. 6,1,9

• Pegasus- należy do szkoły prokuliańskiej

• Ulpian- prawnik późnoklasyczny, tworzy poza szkołami

• stan faktyczny: spór między posiadającym, a chcącym posiadać

• problem prawny: kto otrzymuje legitymację bierną (kto może być pozwany)

• własności nieposiadanie, posiadanie niewłasności

• kogo można wezwać ze skargą windykacyjną, kto ma legitymację bierną

• wg Ulpiana- legitymowany biernie- posiadacz i detentor

posiadanie:

samoistne (jako swoją rzecz)

niesamoistne (posiadanie w czyimś imieniu)

• Pegasus- legitymowany biernie- posiadacz samoistny

• posiadanie wadliwe (vi, dam, precario)

I.2.1.25

• rozwiązanie sporu między prokulianami a sabinianami

• stan faktyczny: przetworzenie rzeczy z cudzego materiału

• Justynian wprowadza wartość pracy

• kryterium- odnawialność przetwarzania

D. 7.8.4.1.

• stan faktyczny-

1) kobiecie zamężnej przyznane jest używanie mieszkania

2) kobiecie niezamężnej (także wdowie) przyznane jest używanie mieszkanie. Po jakimś czasie wychodzi ona za mąż

• problem prawny: komu przysługuje prawo mieszkania (habitatio)

• służebność osobista- ograniczone prawo rzeczowe na rzeczy cudze (konkretnym osobom)

• zwykła służebność- przysługuje jednej osobie, tylko żona mogłaby tam mieszkać

• Mucius dopuszcza (żona z mężem- inaczej podważałoby to istotę małżeństwa)

• Pomponius i Papinian- może też mąż wdowy

• Ulpian się zgadza

• wcześniej: prawo używania ściśle osobiste

• od teraz: gdy kobiecie zapisano mieszkanie mąż może z nią zamieszkać

• czy wdowa może zamieszkać z mężem- może

• Pomponius roszerza to prawo na teścia

D.7.5.3.

• spór nie jest między szkołami (Prokulianie- Proculus i Nerva, Sabinianie- Cassius)

• stan faktyczny: ktoś zapisał wierzytelność

• problem prawny- czy można zapisać użytkowanie?

• użytkowanie jest rzeczą niematerialną (czy jest ważny, czy nieważny?)

• Nerva nie dopuszcza użytkowania wierzytelności, ale jest wyjątek: nadanie dłużnikowi prawa do użytkowania własnego długu, co zwalnia go w ten sposób od odsetek)

• Cassius i Proculus- rozszerzają użytkowanie (można lepiej rozporządzić)

D.29.2.60

• syn emancypowany- taki, który wyszedł spod władzy ojca (sui iuris- nie dziedziczy w sprawach spadkowych)

• niewolnik- substytut (heres necessarius- dziedzic konieczny, nie może odmówić)

• syn: ojciec upośledzony- testament nieważny

• zapisy na inne osoby- unieważnia je przez obalenie testamentu

• ale: ojciec był zdrowy

• Labeon: favor testamenti, dziedziczy syn

• reszta prawników: spadek na niewolnika, syn wyrzekł się, odrzuca spadek

D.6.1.33.

• najwcześniejszy- Trebatius, Julian, Pomponiusz, Paulus

• stan faktyczny: od którego momentu należą się pożytki

• oderwanie pożytku od rzeczy głównej

Pożytki

- naturalne (plony, drzewa, zwierzęta)

- cywilne (czynsz, odsetki)

• użytkownik nabiera własność rzeczy użytkowanej w momencie zbioru (perceptio)

• pożytki + te, które mogły być uczciwie zebrane (marnotrawstwo)

• właściciel dowodzi jakie owoce posiadacz musi zwrócić

- posiadacz w złej wierze- zwraca wszystkie + nakłady

- posiadacz w dobrej wierze- nie musi zwrócić skonsumowanych (wynagrodzenie za troskę)

• Trebatius- pożytki liczy się jakby rzecz istniała (a nie istnieje)

• Paulus popiera Trebatiusa

• jako posiadacz zobowiązany do zbierania "powrót do własności"

• własność ma charakter elastyczny

• posiadacz zobowiązany do zbioru wszystkich pożytków

D. 34,2,33

• stan faktyczny: senator zapisuje swoje stroje

• problem prawny: dotyczy interpretacji przedmiotu zapisu (voluntas a verba), jakie stroje spadkodawca traktował jako damskie, a które jako męskie

• verba (pismo) vs voluntas (co miał na myśli)

• zależy od tego jak stroje kobiece traktował spadkodawca

• legat windykacyjny

• Scaevoli należy wydać stroje inne niż senator zwykł nosić ponieważ nosił je jako stroje męskie.

D. 32,29,1.

• stan faktyczny: Sporządzono testament, w którym ustanowiono więcej niż jednego dziedzica, a przypadające dziedzicom części majątku nie są równe. Małżonka spadkodawcy miała otrzymać taka część spadku, jaka przysługiwała jednemu dziedzicowi.

• problem prawny: Problemem poruszonym w tym kazusie jest podział majątku spadkodawcy, kiedy nie jest wyraźnie zaznaczona jego wola, a nasuwające się pytanie brzmi: jaka cześć majątku spadkowego powinna otrzymać żona spadkodawcy (legatariuszka)

• Testament- jednostronne rozporządzenie ostatniej woli na wypadek śmierci, ustanawiające dziedzica, musiał być on spisany zgodnie z pewnymi zasadami- spadkodawca podczas aktu mancypacji (stąd nazwa: testament mancypacyjny) musiał w obecności 5 świadków przedstawić swoją ostatnią wolę, od końca republiki liczba świadków zwiększyła się do 7, a wola testatora była spisywana na tabliczkach, które były przedkładane świadkom i przez nich pieczętowane
  legatum- cząstkowe przysporzenie ze spadku, bez odpowiedzialności za długi spadkowe.

• zapis windykacyjny ( testator przenosił własność kwirytarną jakiejś rzeczy własnej wprost na żonę)

• partito legata (zapis ułamkowy, częściach 12)

• stipulationes partis etpro parte (kontakt werbalny)

• obietnica zabrania majątku i części długów

• Quintus Mucius i Gallus- favor uxoris

• reszta- (mniejsza część) przy niewyraźnie zaznaczonej ostatniej woli spadkodawcy, to dziedzice są w korzystniejszej sytuacji (reguła favor heredis) - to oni decydują o tym, ile wydać legatariuszce, a najkorzystniej dla nich będzie, gdy pozbędą się (wydadzą) najmniejszą część majątku spadkowego.

D.32.29.4

• wyzwolenie testamentowe- manumissio testamentaria

• problem prawny- czy zapis jest ważny?

• Labeo- nie ważny (warunek zawieszający)

• Tuberon- favor libertatis

• rozróżnienie voluntas vs. wola

D.32.29 pr

• Javolenus "wychowankiem" Labeona- szkoła sabiniańska

• stan faktyczny: mężczyzna zapisuje konkubinie ubrania z zapisem, jakby było one nabyte na jej potrzeby, jednakże wpierw należały one do pierwszej konkubiny

• problem prawny: czy testament jest ważny?

• falsa demonstratio

• w ramach favor uxoris- falsa demonstratio non nocet

• Cascellius i Trebatius- konkubina nie powinna dostać ubrań (nie przysługują jej prawa żony)

• Labeon i Javolenus- wykładnia voluntas + favor testamenti

D. 28,5,9,13

• stan faktyczny: na mocy dziedziczenia testamentowego (ex testamento) spadkodawca, spadkobiercami uczynił dwóch dziedziców, którym przyznał: pierwszemu 1/3 gruntu korneliańskiego, drugiemu 2/3 tego samego gruntu.

• problem prawny: czy możliwe jest ustanowienie spadkobiercy testamentowego tylko do części majątku?

• nie ma sporu między szkołami

• institutio ex re certa- powołanie do konkretniej rzeczy

• problem prawny: testament nieważny- jak zachować ważność testamentu

• wzmianka o gruncie odnosi się do testamentu

• pominięcie elementów, które przeszkadzają utrzymać testament w mocy

D..7.13.1

• stan faktyczny: spadkodawca nie spisał testamentu, za to sporządził kodycyl, w którym ustanawia swojego dziedzica (Titusa). Sporządzony kodycyl miał być w intencji testatora prawdopodobnie testamentem (ustanowił dziedzica)

• problem prawny: interpretacja woli testatora: Czy poprzez kodycyl chciał obciążyć dziedzica fideikomisem uniwersalnym czy chciał sporządzić testament?

• kodycyl- nie można ustanawiać dziedziców,wydziedziczać, listowną prośbą skierowaną przez spadkodawcę do dziedzica beztestamentowego lub osoby obdarowanej w testamencie o wypełnienie jakichś rozporządzeń

• kodycyl beztestamentowy

• testament nieważny- zła forma gramatyczna

• Papinianus- nieważny

• jeżeli kodycyl- to beztestamentowy

• spadkodawca formułując kodycyl chciał sporządzić testament. W kodycylu nie wolno było ustanowić dziedzica. Kodycyl nie potwierdzony mógł zawierać tylko fideikomisy. Taki testament jest nieważny, a więc spadek dziedziczą dziedzice beztestamentowi - ab intestato

• Tytus może w procesie extra ordinem dochodzić wydania całęgo spadku

• Tytus fideikomisariuszem uniwersalnym

D.40.5.50

• stan faktyczny- dwa zapisy o niewolniku

- legat- wolny z mocy prawa

- fideikomis- niewolnik jego wyzwoleńcem, fidiekomisariusz jego patronem

• Scaevola- późniejszy zapis ważniejszy (testator może zmieniać spadek)- responsa- bez uzasadnienia

• problem prawny- która czynność ważna?

• Marcianus- favor libertatis(przewaga wolności)- chyba, że można ustalić, który z zapisów był późniejsz

D.28.5.29

• stan faktyczny Sabinus pisze zapisuje w testamencie, aby Titus i Seius będą w takich częściach jego spadkobiercami, w jakiej każdy z nich uczynił go swoim spadkobiercą

• próba wprowadzenia reguły wzajemności

• problem: jak zinterpretować treść

• Labeo- warunek do obydwu z nich (verba)

• Pomponius- bardziej po ludzku jest zastosowanie voluntas

• kazus podobny, do sprawy z dwoma niewolnikami

D. 12,1,18 pr. (Ulpian w księdze siódmej rozpraw)

• stan faktyczny: jedna osoba daje jakby w darowiznę (donatio) pieniądze drugiej osobie, która traktuje ją jako pożyczkę (mutuum)

• problem w woli i z jakiego kontraktu przysługuje skarga, czy czynność wywołuje skutki prawne (error in negotio- brak zgodności woli, czynność nieważna)

• pożyczka: rzeczy zamienne, oznaczone co do miary, rzecz z gatunku (własność rzeczy pożyczonej przechodzi)

• zobowiązany musi zwrócić pożyczkę

• skarga stricti iuris condicio (certe creditae pecuniae- o zwrot oznaczonej sumy pieniędzy)

• odsetki- stypulacyjne

• zwrot (terminowo/ bezterminowo- wezwanie)

• przedmiotem darowizny mogą być tylko przedmioty indywidualne

• darowizna- potrzeba zgody dwóch stron (animus donandi + zgoda przyjęcia)

• nie można obdarować małżonka

• nie można dużych wartości na rzecz osób postronnych

• Julian: darowizna to coś więcej

• Ulpian: wola dającego- nie można zmusić go do bycia stroną kontraktu, którą nie chce być

• nie ma roszczenia, skarg (ani pożyczka, ani darowizna)

• nie ma causy przejścia własności (traditio sine causa)

• darczyńca- powinowactwo z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia się (równoznaczne z kradzieżą) condicio

• obdarowany- może sparaliżować jego skargę zamiarem podstępu exceptio doli

D.19,2,15,2.

• stan faktyczny:

nawałnica o katastrofalnej sile

powódź, sójki, szpaki, i to, co podobnie występuje, albo wkroczenie wroga

jeśli wino skwaśnieje, gdy plony zostaną zniszczone przez robaki lub chwasty

osunięcie ziemi spowodowałoby utratę całości plonów

• czasami ryzyko ponosi właściciel (vis maior)

• czasami dzierżawca (neglegentia)

• problem prawny: kogo obciąża ryzyko i kiedy

• najemca (conductor)- umowa nieważna

• locator- zobowiązany do wywiązania się z umowy

D.19.2.21

• responsa z listów (odpowiedź)

• umowa o dzierżawienie i umowa o sprzedaż

• conductor nie może zapłacić całej ceny a chce od razu zacząć korzystać, czynsz nie jest ratą (umowa dzierżawy na np 3 lata, ale conductor oddał po 2)

• umowa dzierżawy (locatio conductio) - kontrakt konsensualny

czynsz (merces)- płacony suksesywnie w pieniądzach

przedmiotem umowy tylko rzeczy niezużywalene, grunty z reguły na 5 lat (może przejść na dziedzica), sytuacja nieurodzaju: można obniżyć czynsz, ale potem wyrównać (remisso mercedis)

• locator chciałby pobierać koszty, ale to już nie jego grut (powołuje się na bona fides- bierze pod uwagę obydwie umowy)

• locator nie powinnien wykorzystywać bona fides

G.3.140 (90)

• stan faktyczny: Titus osobą trzecią, w późniejszym terminie wyceni rzecz

• problem prawny: czy cena jest ustalona (a musi być, jest nieodłącznym elementem umowy kupno-sprzedaż)

• gdy już było świadczone, sprzedane- skarga z bezpodstawnego wzbogacenia

• Justynian- rozwiązanie pośrednie

osoba 3 oznaczyła cenę- umowa ważna

osoba 3 nie oznaczyła ceny- umowa nieważna

D.24.1.5.5. (Ulpian, księga trzydziesta druga komentarza do dzieł Sabinusa) (95)

Julianus powiada, że sprzedaż dokonana za zaniżoną cenę jest nieważna. Natomiast Neratius (którego opinii Pomponius nie odrzuca) uważa, że sprzedaż dokonana w celu darowizny między mężem a żoną jest nieważna, jeżeli mąż nie miał zamiaru sprzedania, a dlatego wymienił sprzedaż, by dokonać darowizny. W istocie bowiem, gdy z zamiarem sprzedania obiżył dla niej cenę, sprzedaż wprawdzie jest ważna, lecz obniżenie ceny jest nieważne w takim stopniu, w jakim żona stała się bogatsza. Na przykład, jeżeli rzecz warta piętnaście poszła za pięć, a teraz warta jest dziesięć, należy dopłacić pięć, ponieważ wydaje się, że o tyle stała się bogatsza.

D.45.1.105 (87)

Przyjąłem przyrzeczenia w formie stypulacji, że zostanie mi wydany niewolnik Dama albo Erot. Gdy ty chciałeś mi dać Damę, ja nie przyjąłem i popadłem w zwłokę. Dama zmarł. Czy uważasz, że mam skargę z tytułu stypulacji? On odpowiedział: zgodnie z poglądem Massuriusa Sabinusa uważam, że nie możesz wystąpić ze skargą z tytułu stypulacji. Gdyż on trafnie sądzi, że dłużnik będzie zwolniony ze zobowiązania, gdy zwłoka w spełnieniu świadczenia nie dotyczyła dłużnika.

D.12.1.9.9 (88)

Oddałem ci na przechowanie dziesięć monet, a później zezwoliłem ci, abyś zrobił z nich użytek. Nerva i Proculus powiadają, że także zanim zostaną one wzięte z miejsca przechowywania, można ich dochodzić jako przedmiotu pożyczki. I to jest ważne, jak uważa także Marcellus. On bowiem objął w posiadanie aktem woli (animo). Stąd ryzyko przechodzi na tego, kto zwrócił się o pożyczkę i można wystąpić z powództwem.

D. 19,1,6,4. (Pomponius, księga dziewiąta komentarza do dzieł Sabinusa) (92)

Jeśli byś mi sprzedawał jakieś naczynie i powiedział, że obejmuje ono określoną miarę, lub ma określony ciężar, to wystąpię przeciwko tobie z powództwem z tytułu kupna, jeśli świadczyłeś mniej. Lecz jeśli byś sprzedał mi naczynie, zapewniająć, że jest ono nienaruszone, to jeśli byłoby ono naruszone, będziesz musiał mi świadczyć także to, co straciłem z tego powodu. Jeżeli nie byłoby zapewnienia, że będziesz świadczył naczynie nienaruszone, to będziesz odpowiadał z tytułu winy umyślnej. Labeo uważa przeciwnie, iż tto tylko należy mieć na uwadze, gdy nic innego nie zastrzeżono, że w każdym przypadku powinno być świadczone nienaruszone, I to jest prawdą. To także dotyczy wynajmowanych beczek, na co wskazuje przekazany przez Miniciusa pogląd Sabinusa.

• stan faktyczny-

sprzedanie + zła miara

sprzedanie + naruszenie (powiadomienie)

sprzedanie + naruszenie (bez powiadomienia)

---