Kazusy umieszczone poniżej to te, które były omawiane na ćwiczeniach w grupie 3.

 

Kazus str. 74 „Verba iuris”- Ulpiaus (D. 8,5,8,5)

- własność to najszersze ze znanych praw rzeczowych

- posiadanie nie jest prawem rzeczowym, to stan faktyczny, który jest regulowany prawnie

- prawo rzeczowe to: prawo własności i prawa na rzeczy cudzej

- ograniczenia prawa własności mogą być możliwe poprzez:

• Wywłaszczenie- odjęcie prawa własności- służebność

• Prawo sąsiedzkie- ograniczenie prawa własności sąsiada (np. nasze grunty graniczą ze sobą, na jego gruncie leża moje owoce, ja mogę je zebrać)

- zadymianie, hałas- działanie na rzeczy własnej, ale to źle działa na grunt sąsiada

- gnojowica wywieziona na grunt sąsiada- bezpośrednia ingerencja na grunt sąsiada, celowe szkodzenie na cudzym gruncie

- jeżeli pewna działalność (np. wspomniana serowarnia) jest działalnością społecznie, publicznie pożyteczną i pewnych jej konsekwencji nie da się wyeliminować, jej negatywnych skutków nie można zatrzymać (np. dym z serowarni- bo on musi być i będzie wytwarzany) to w takim przypadku można ograniczać prawo własności nasze lub sąsiada

PAREMIA 167- Male nostro iure uti non debemus- Nie powinniśmy robić złego użytku z przysługującego nam prawa.- własność jest prawem podmiotowym, korzystanie z tego prawa powinno być tylko w dobrym celu, nie możemy go nadużywać, wykorzystywać korzystać z tego prawa źle

 

Kazus str. 71 „Verba iuris”- Gaius (D.22,1,28)

- problem: czy płód niewolnicy może być pożytkiem?

- pożytki- fructus płody naturalne pobierane w drodze normalnej eksploatacji gospodarczej rzeczy przynoszących pożytki (np. zbiory z roli, owoce z drzew, wełna, mleko)

• Jeżeli uznamy, że płód jest pożytkiem- należy się on dzierżawcy, który pobiera pożytki z niewolnicy

• Jeżeli uznamy, ze płód nie jest pożytkiem należy się on właścicielowi.

- II w.: niewolnika wyjątkowo nie zalicza się do rzeczy, chociaż wcześniej go zaliczano, niewolnik jest człowiekiem, więc nie może dawać pożytków w postaci płodu, gdyz nie jest rzeczą (niewolnik jest człowiekiem: nie można nadto karać niewolnika)

 

Kazus str. 75 „Verba iuris”- Javolenus (D. 33,7,26)

PAREMIA 290- Superficies solo cedit- to, co znajduje się na powierzchni przypada gruntowi (czyli właścicielowi gruntu)

- w przypadku połączenia nieruchomości z ruchomościami, nieruchomość uważana jest za ważniejszą i to jej właścicielowi przypadała własność połączonego tworu

- jeżeli jest grunt, an nim 4 budynki, drzewa itp. To nadal jest to jedna nieruchomość, która należy do gruntu jako całość

 

Kazus str. 77 „Verba iuris”- Paulus (D. 41,7,2)

- „zamiar wyzbycia się własności tej rzeczy”- to akt świadomy, dokonany przez właściciela

- należy ustalić status prawno-rzeczowy rzeczy porzuconej

- zawłaszczenie (occupatio)- str. 307 Kolańczyk- nabycie prawa własności poprzez zawłaszczenie

• Proculus- (i tym samym Prokulianie) uważa, że porzucona rzecz jest własnością jej właściciela dopóki ta rzecz nie znajdzie nowego właściciela

• Julianus- rzecz porzucona przestaje należeć do porzucającego w chwili porzucenia, jest rzeczą niczyją, staje się własnością drugiego wtedy, gdy on ją posiada

PAREMIA 263 Res nullius cedit primo occupanti- Rzeczniczyja przypada temu, kto jako pierwszy ją zawłaszczył.

- przeważył pogląd Juliana

 

Kazus str. 79- Gaius 2, 79

- ktoś z cudzych materiałów tworzy nową rzecz bez zgody właściciela materiału. Do kogo należy nowo wytworzona rzecz?- str. 310 Kolańczyk

• Sabinianie- właścicielem jest właściciel materiału

• Prokulianie- właścicielem jest przetwórca

• Paulus- media sententia- jedyny pojedynek, w którym wygrał ktoś spoza Sabinianów i Prokulianów- gdy rzecz można przywrócić do jej poprzedniego stanu- rzecz należy do właściciela materiału. Jeżeli rzeczy nie można przywrócić- właścicielem jest przetwórca.

- ważne jest kryterium wartościujące- co jest bardziej wartościowe: materiały czy wyrób finalny? Obiektywna jest także zasada ceny rynkowej.

- problem potencjalnej przypadalności- rzecz daje się temu, kto włożył w nią więcej. Ten, który włożył mniej ma prawo rościć pieniężnie.

 

Kazus str. 78- Gaius 2, 78

-problem własności rzeczy

- piktura- obraz, połączenie deski z malowidłem (farb z drewnem)

PAREMIA 3- Accesio cedit principiali- Rzecz przyłączona przypada głównej (ważniejszej)

- rozstrzygnięcie na rzecz talentu, umiejętności, nakładu pracy, rozstrzygniecie na korzyść artysty

Kazus str. 83- Ulpianus (D. 8,5,6,2)

- jeden budynek już stał, drugi budynek dobudował właściciel, ale dobudował tylko 3 ściany+ 1 ściana oparta o dom właściciela pierwszego budynku- służebność servitus oneris ferendi- służebność gruntów miejskich

- pytanie: kto ma dbać fizycznie o wspólną ścianę?

- Jest zasada: „Servitus in facjendo consistere nequit”- Służebność nie może polegać na działaniu. Ten właściciel, który daje służebność może:

• Pati- znosić, akceptować cudze działanie na naszej służebności

• Non facere- powstrzymywanie się od działania na naszej służebności

Wyjątek: servitus oneris ferendi- dający służebność ma działać i utrzymywać wspólną ścianę w dobrym stanie

Gallus: wyraża zdanie zgodne z ogólną zasadą

Servius: mamy prawo kogoś zmuszać do tego, żeby wbrew ogólnej zasadzie dbał o ścianę

- służebność zawsze jest na rzeczy, a nie na prawie

 

Kazus str. 82- Pomponius (D. 8,3,24)

- aqaue ductus- prawo prowadzenia dopływu wody przez cudzy grunt- jedna ze służebności gruntów wiejskich

- używać wodę to nie to samo co użytkować grunt

- mój akwedukt- na moim gruncie jest doprowadzona woda z czyjegoś źródła

- pozwalam korzystać to nie to samo co ustanawiam służebność na mojej służebności

- korzystanie ze służebności to nie to samo co służebność

- nie mogę rozciągać tej służebności dla innych moich gruntów- „Servitutibus civiliter utendum est”- służebności należy wykonywać oględnie.- odnosi się to do gruntu służebnego’ oględnie, czyli w sposób możliwie najmniej uciążliwy

Kazus str 85- Ulpianus (D. 12,1,18 pr)

- error in negotio- błąd co do czynności, każda ze stron różne skutki prawne wywołała i żadna z czynności nie wywołała pożądanych skutków= żadna nie jest ważna

- czy właściciel pieniędzy (pożyczający) może skorzystać ze skargi o bezpodstawne wzbogacenie się- conditcio

- przyjmujący może wytoczyć zarzut podstępu wobec pożyczającego, bo najpierw darowizna, a potem mówi, ze pożyczka

- przeniesienie własności przez traditio, ale nie ma causa, dlatego nie może być skargi windykacyjnej- rei vindicatio, ponieważ dokonano consumpcio in morum- zmieszania pieniędzy

- czynność prawna jest nieważna chociaż wywołała faktyczne skutki

 

Kazus str. 86- Celsus (D. 12,1,32)

- Czy powstało zobowiązanie miedzy mną (tym, który pożyczam), a tobą (który chce pożyczyć)

- błąd co do osoby, kontrahenta: „Ja utrzymuje, że ty nie dokonałeś ze mną żadnej czynności prawnej”- brak zobowiązania miedzy nimi

- konstrukcja delegatio- przekazu

A (przekazujący)

B (przekazany) C (odbiorca przekazu)

 

Przekazujący nakazuje przekazanemu, aby ten spełnił jakieś świadczenie na rzecz odbiorcy przekazu. SKUTEK: a bezpośrednio świadczy na rzecz C

- w kazusie C miał mylne wyobrażenie co do osoby

- bezpodstawne wzbogacenie się to nie działa; jedna osoba wzbogaca się kosztem drugiej osoby bez podstawy prawnej

- w kazusie C musi zwrócić dług A, bo wynika to z „zasady dobra i słuszności”- to nietypowy przypadek, bo normalnie podstawą zasądzenia jest prawo, a nie to, ze coś jest dobre i słuszne

 

Kazus str. 87- Jovolenus (D. 45,1,105)

- stypulacja ustna: „Czy przyrzekasz wydać mi Damę lub Eota?” „Przyrzekam.”

- obligatio alternativa- dwa świadczenia do wyboru, które są alternatywne i równorzędne

Kto wybierał, które świadczenie ma być?:

• Regulowano to wprost w umowie- strona ekonomicznie silniejsza może narzucić, ze to ona wybiera

• Jeżeli na ten temat nic nie ma w umowie to ogólna zasada: favour debitoris- w razie nieusuwalnych wątpliwości na korzyść dłużnika

- była też facultas alternativa- jest jedno świadczenie zasadnicze, które jest spełniane na I miejscu- tylko prawo wyjątkowo zezwala na to, ze może być spełnione inne świadczenie

- mora creditoris- zwłoka wierzyciela- strona 357 Kolańczyk

- zwłoka wierzyciela nie zwalnia z obowiązku świadczenia!- ale polepsza sytuację dłużnika; jeżeli dłużnik złoży świadczenie do depozytu świątynnego (obecnie sądowego) to wtedy jest zwolniony z świadczenia

- dłużnik mógł się domagać refundacji od wierzyciela za koszty utrzymania niewolnika w tym czasie

- dłużnik nie ma wpływu na siłę wyższą

STOPNIE ODPOWIEDZIALNOŚCI I ROZKŁAD RYZYKA- str. 350-352

1. dolus

2. culpa

a) lata

b) levis- in abstarcto, in concreto

3. zdarzenia niezawinione

- vis maiorum

- naturalna śmierć niewolnika jest ryzykiem dla wierzyciela- przypadek dotyka właściciela- to ryzyko przeszło na wierzyciela, ponieważ popadł w zwłokę

 

Kazus str. 88- Venuleius (D. 45,1,138)

PAREMIA 59: Diei adiectionem pro reo esse, non pro stipulatore- Ustalenie terminu następuje na rzecz dłużnika, a nie przyjmującego przyrzeczenie”

- problem dotyczy wykonania świadczenia- terminu wykonania zobowiązania- zastrzezenie terminu jest na korzyść dłużnika

- wyznaczono termin świadczenia na kilka dni:

• Wierzyciel chce żeby wypłacono mu już I dnia targu

• Dłużnik chce oddać pieniądze w ostatnim dniu

- Sabinianie: dłużnik musi oddać już I dnia

- Prokulianie: dłużnik może się wstrzymać do ostatniego dnia i może mu oddać nawet w ostatniej sekundzie targu

Spór rozstrzygnięto na korzyść Prokulianów.

 

Kazus str. 90- Paulus (D. 18,1,1,1)

- czy zamiana jest sprzedażą?

- Sabinus i Cassiuss- to jest sprzedaż

- Nerva i Proculus- to tylko wymiana

- na poparcie poglądów przywołują historię: Homer

- Sabinianie: zamiana towaru za towar jest sprzedażą

- Prokulianie: zamiana towaru za towar nie jest sprzedażą, bo nie ma ceny wyrażonej w pieniądzu

- do II w. spór nie rozstrzygnięty- sędzia mógł sobie wybrać albo pogląd Sabinianów, albo Prokulianów, po II w. wygrywają Prokulianie- transakcja jest sprzedażą tylko i wyłącznie wtedy gdy są pieniądze

 

Kazus str. 95- Ulpianus (D. 24,1,5,5)

- dwie sytuacje dotyczące obniżenia ceny:

1. sprzedaż dokonana w celu darowizny między małżonkami

- sprzedaż jest nieważna, bo tak naprawdę nie było między nimi woli zawarcia umowy kupna- sprzedaży, bo sprzedaż ta była tak naprawdę darowizną, a ze względu na ogólną zasadę: nie może być darowizny między małżonkami

- symulacja kwalifikowana- strony na zewnątrz robią jedną rzecz (sprzedaż), a tak naprawdę chcą inną rzecz (darowiznę), aby obejść zakaz darowizny między małżonkami

2. sprzedaż z zamiarem sprzedaży, ale cena zaniżona

- sprzedaż jest ważna, bo strony miały wolę sprzedaży

- prawo nie interesowało się ceną sprzedaży, ale takie obniżenie ceny powinno zostać pomiędzy nimi wyrównane, żona powinna oddać tyle o ile się wzbogaciła, o ile cena została jej obniżona

 

Kazus str. 99- Ulpian (D. 17,2,29,1-2)

- przykład żywo wzięty z książki- Kolańczyk str. 402- lwia spółka

- granica swobody między wspólnikami jest bardzo szeroka, ale nie może być takiego wynaturzenia idei spółki, że jeden bierze całe ryzyko, a drugi same zyski

Kazus str. 101- Ulpian (D. 12,7,2)

- Jakiej skargi można użyć?

- locatio conductio operis- Kolańczyk str. 399

- można użyć powództwa z tytułu umowy o dzieło, a nie o bezpodstawne wzbogacenie się

- czyściciel ubrań zapłacił właścicielowi odszkodowanie za ubranie

 

Kazus str. 107- Ulpian (D. 9,2,9,4)

- ustawa akwiliańska – co to takiego, jakie zasady– Kolańczyk str. 430

- sytuacje:

1. ludzie rzucali w miejscu nieprzeznaczonym do tego i zabili niewolnika człowiek staranny nie ćwiczyłby w tym miejscu, dlatego ma zastosowanie ustawa akwiliańska

2. ludzie rzucali na placu ćwiczeń i zabili niewolnika- nie ma zastosowania ustawa akwiliańska

 

Kazus str. 108- Ulpianus (d. 9,2,11 pr)

- również ustawa akwiliańska

- jeżeli niewolnik zgadza się na golenie w takim miejscu, gdzie się zwykle gra przyjmuje na siebie pewne ryzyko z tym związane

- wina golibrody, który wybrał to miejsce do golenia, nie zachował się w sposób staranny

- przypadek, w którym mamy i przyczynienie się poszkodowanego i działanie sprawcy

- rozstrzyga się kto bardziej przyczynił się do powstania szkody w postaci śmierci niewolnika (jeżeli golibroda- płaci ona całe odszkodowanie, jeżeli niewolnik- nie ma odszkodowania dla właściciela niewolnika)

- jest albo pełne odszkodowanie albo wcale, nie ma np. połowy odszkodowania

 

Kazus str. 110- Ulpian (D. 28,5,9,13)

- ustanowieni do dziedziczenia tylko jednego gruntu (a nie całości spadku) w następujących częściach: I 1/3, II 2/3

PAREMIA 189: Nemo pro parte te status, pro parte intestatus decedere- Nikt nie może pozostawić dziedziców w części testamentowych, w części zaś ustawowych)

- należy utrzymać podział wskazany przez testatora w odniesieniu do całości spadku- prawo przyrostu; I 1/3 całości spadku, II 2/3 całości spadku

- favour testamenti

 

Kazus str. 111- Pomponius (D. 28,5,29)

- jeden ustanowił testatora swoim spadkobiercą drugi nie. Co wtedy?

• Żaden z nich nic nie ma, bo jest napisane, że odniesienie słowa „każdy” jest do wszystkich- wykładnia literalna a nie wola testatora jest ważna albo

• Ten kto ustanowił dziedziczy, ten kto nie ustanowił nie dziedziczy- tego by chciał testator

PAREMIA 121: In testamentis plenius voluntates testantium interpretantur- Przy wykładni testamentu zmierza się do tego, by dać pełny wyraz woli testatora.

Wygrywa pogląd drugi.

 

Kazus str. 112- Labeo (D. 32,29,4)

- testator w testamencie obydwu wyzwala i daje im grunt- daje im legat w postaci gruntu

Legat- Kolańczyk str. 492

- jeżeli trzymalibyśmy się wykładni literalnej to wtedy obydwaj muszą być pod władzą testatora i dopiero wtedy obydwaj dostają grunt i obydwaj będą wolni, ale my kierujemy się wolą testatora, więc wystarczy, że jeden będzie pod władzą i wtedy ten jeden stanie się wolny i otrzyma grunt

 

Kazus str. 115- Javolenus (D. 33,7,4)

- instytucja legatu

- tam gdzie woły pracują tam są inwentarzem, gdyż tam się z ich korzysta, a nie tam gdzie odpoczywają, należy się temu, który ma grunt na którym pracują

 

Kazus str. 118- Marcianus (D. 40,5,50)

- instytucja legatu i fideikomisu- str. 492 Kolańczyk

- został zapisany- legat

- stał się przedmiotem wyzwolenia- wyzwolenie przez fideikomis- ma go wyzwolić inna osoba, testator go nie wyzwala

-jeżeli jest tak, że najpierw legat, potem fideikomis- jest wolny

- Jeżeli najpierw fideikomis, potem legat- jest niewolnikiem

Ale jest zasada favour libertatis- zawsze rozstrzygaj na korzyść wolności, więc jest wolny.

Starszy dokument jest uchylany przez dokument nowszy= testament sporządzony później uchyla wszystkie inne sporządzone wcześniej.