ENERGETYKA na ŚWIECIE

Zdecydowana większość energii elektrycznej wytwarzanej na świecie pochodzi z elektrowni cieplnych. Wynika to stąd, że ich funkcjonowanie jest najmniej wymagające - potrzebne są jedynie paliwa (stałe, płynne lub gazowe), po spaleniu których energia cieplna, przy pomocy np. turbogeneratora, zamieniana jest na elektryczną.

Jeszcze do niedawna w szybkim tempie przybywało elektrowni atomowych - wydawały się one niemal idealnym źródłem energii. Jednak z czasem okazało się, że niekiedy zdarzają się w nich awarie, które mogą być katastrofalne w skutkach, jak ta w Czarnobylu (dzisiejsza Ukraina, wtedy ZSRR) w 1986 roku. Problemem jest również kosztowne paliwo (uran, tor lub pluton) oraz składowanie odpadów radioaktywnych. Wobec tego niektóre państwa (np. Włochy) całkowicie zrezygnowały z energetyki jądrowej, a inne zamierzają zrobić to samo (np. Litwa, Szwecja) bądź wprowadzić radykalne ograniczenia (Niemcy, Francja).
Najwięcej elektrowni atomowych działa w krajach wysoko rozwiniętych - Japonii, Francji, USA, Wielkiej Brytanii, Niemczech i Korei Południowej.

Elektrownie wodne potrzebują dużych ilości wody, mającej odpowiednią energię potencjalną. Takie warunki  występują w górskich strumieniach klimatu wilgotnego (np. w Górach Skandynawskich) lub w strefie równikowej, gdzie wielkie rzeki są stale zasilane przez codzienne deszcze zenitalne. Toteż na tych właśnie obszarach hydroenergetyka ma dominujący udział w produkcji energii elektrycznej.

Elektrownie niekonwencjonalne - wiatrowe, słoneczne, geotermalne, pływowe, - na większą skalę działają tylko lokalnie. Na przykład siła wiatru stosunkowo często wykorzystywana jest w Europie Zachodniej (w Danii, Holandii, Wielkiej Brytanii, Francji, Niemczech, Szwecji). Natomiast w energii słonecznej specjalizują się Amerykanie ze stanu Kalifornia. Elektrownie geotermalne to domena głównie Japonii, Islandii i USA. Największa elektrownia pływowa (o mocy 240 MW) znajduje się u ujścia rzeki Rance we Francji.

Jeśli chodzi o wielkość produkcji energii elektrycznej, to na czoło zdecydowanie wysuwają się Stany Zjednoczone. Produkcja jest największa w krajach o dużym zapotrzebowaniu na energię, czyli
w tych najlepiej rozwiniętych pod względem gospodarczym i w tych najbardziej zaludnionych.

DZIAŁALNOŚĆ PRODUKCYJNA na Świecie

Początki przemysłowej działalności produkcyjnej datowane są na II połowę XVIII wieku, kiedy to w Anglii wynaleziono maszynę parową. Na większą skalę przemysł zaczął rozwijać się w XIX wieku i objął najpierw Europę, a następnie Amerykę Północną. W I połowie wieku XX, ze względu na dwie wojny światowe, istotną rolę odgrywała produkcja zbrojeniowa. Dopiero po zakończeniu II wojny światowej nastał lepszy i dłuższy czas dla rozwoju różnorodnej działalności produkcyjnej.
Odbudowa gospodarki po zniszczeniach wojennych najsprawniej przebiegała w Europie Zachodniej. W dużej mierze przyczyniły się do tego Stany Zjednoczone, które zaoferowały pomoc ekonomiczną państwom europejskim (w zamian za poparcie polityczne - był to tzw. Plan Marshalla). Tym sposobem w krótkim czasie uformowała się światowa czołówka przemysłowa.
Nieco później do grona najlepszych dołączyła Japonia. Kraj ten, będąc praktycznie całkowicie pozbawionym bogactw mineralnych, postawił na przemysł przetwórczy w oparciu o importowane surowce (głównie z Australii). Rozwinęło się hutnictwo, które dostarczało surowca do produkcji m. in. statków, okrętów, samochodów, motocykli, sprzętu elektronicznego, fotograficznego i AGD. Silną stroną wyrobów japońskich była (i jest nadal) wysoka jakość, dzięki czemu zyskały one uznanie na całym świecie.
W latach 70-tych XX wieku do głosu zaczęły dochodzić państwa i terytoria zwane “tygrysami Azji” - najpierw Korea Południowa, Singapur, Tajwan i Hongkong, a później Indonezja, Malezja i Tajlandia. Ich atutem były niskie koszty produkcji uzyskiwane w oparciu m. in. o tanią siłę roboczą (niewielkie płace dla robotników przy dobrej wydajności i organizacji pracy). Jednocześnie wprowadzono system ulg i zwolnień podatkowych oraz ułatwienia w staraniach o kredyty inwestycyjne. W efekcie powstawało tam coraz więcej fabryk i, co za tym idzie, napływało coraz więcej kapitału zagranicznego.
Obecnie inwestorzy zajmujący się działalnością przemysłową nadal poszukują obszarów o niskich kosztach produkcji. W ostatnich latach Chiny (dysponujące olbrzymim potencjałem taniej siły roboczej) w znacznym stopniu otworzyły się na inwestycje zagraniczne i stopniowo zaczynają dominować w kolejnych działach produkcji (tekstylia, sprzęt komputerowy, biurowy, AGD). Również Indie, Ameryka Południowa i Środkowa oraz Europa Środkowa i Wschodnia są obszarami stwarzającymi korzystne warunki dla rozwoju produkcji przemysłowej.
“Offshoring” to wzięta z języka angielskiego nazwa procesu przenoszenia przemysłu w miejsca o niskich kosztach produkcji.

Na świecie - w wyniku rozwoju przemysłu - wytworzyły się skupiska przemysłu:
- ośrodki przemysłowe - miasta (skupiska punktowe),
- okręgi przemysłowe - koncentracje wielu ośrodków na stosunkowo niewielkim obszarze.
Większość ośrodków i okręgów przemysłowych powstała bądź na bazie surowców mineralnych (np. Górnośląski Okręg Przemysłowy na bazie węgla kamiennego), bądź też w oparciu o jedno duże miasto (np, Okręg Londynu, który ma charakter typowo wielkomiejski i jednocześnie portowy).
W ostatnich kilkudziesięciu latach pojawia się coraz więcej okręgów przemysłowych zwanych okręgami “najmłodszej generacji”, gdzie głównymi czynnikami lokalizacji przemysłu są:
- podaż wysoko wykwalifikowanych pracowników,
- sąsiedztwo ośrodków naukowo badawczych,
- dogodne położenie komunikacyjne,
- nieskażone środowisko naturalne.
W takich okręgach rozwija się przemysł wysokiej techniki (ang. “high-tech”). Przykładem może być kalifornijska Dolina Krzemowa (Silicon Valley), która uznawana jest za światowe centrum przemysłu komputerowego.

GŁÓWNE OKRĘGI PRZEMYSŁOWE NA ŚWIECIE

• Damodar (Indie, wydobywczy)

• Dolina Krzemowa (USA, technopolia)

• Japońskie okręgi przemysłowe: Keihin, Hanshin, Chukyo, Kitakiusiu (przemysł różnorodny: stoczniowy, środków transportu, spożywczy, elektromaszynowy)

• Nadatlantycki Okręg Przemysłowy (USA, wielobranżowy)

• Shaba (DRK/Zambia, wydobywczy)

• Toledo-Detroit (USA, gł. motoryzacyjny)

• Witwatersrand (RPA, wydobywczy)

• Zagłębie Ruhry (Niemcy, wydobywczy)

• Północny [[Chiny], wydobywczy)

• Przyjezierny (USA, wydobywczy)

• Kalifornijski (USA, technopolia)

• Doniecki (Ukraina, wydobywczy)

• Uralski (Rosja, wydobywczy)

• Yorkshive (Anglia, wydobywczy)

• Londyński (Anglia)

PRZEMYSŁ WYOKICH TECHNOLOGII HI - TECH

Technopolia - jest to ośrodek innowacji technologicznych zapoczątkowujące procesy rozwoju gospodarczego i powstanie nowych regionów przemysłowych przez skupianie działalności nowoczesnych przedsiębiorstw przemysłowych, uniwersytetów i ośrodków badawczych, a także instytucji finansowych oraz specjalistycznych usług - informatycznych, telekomunikacyjnych i transportowych ułatwiających kontakt między różnymi podmiotami życia gospodarczego.

High Technology -Przemysł zaawansowanych technologii .Tworzą go następujące gałęzie i branże:

1. przemysł chemiczny produkujący:
- tworzywa sztuczne
- materiały syntetyczne
- chemikalia nieorganiczne

2. przemysł farmaceutyczny produkujący leki oparte na biotechnologiach

3.przemysł zbrojeniowy produkujący uzbrojenie i części do niego

4.przemysł lotniczy i rakietowy produkujący:
-rakiety
-statki kosmiczne
- samoloty
- sprzęt do lotów i badań kosmicznych

5.przemysł elektromaszynowy produkujący:
- urządzenia elektroenergetyczne
- silniki
- turbiny
- maszyny elektryczne (rozdzielcze i przekaźnikowe)
-przemysł precyzyjny produkujący automaty i roboty
- przemysł elektryczny produkujący:
- półprzewodniki, tranzystory, układy scalone, mikroprocesory, komputery, lasery, urządzenia poligraficzne, urządzenia pomiarowe, sprzęt medyczny, sprzęt telekomunikacyjny, aparaturę naukowo-badawczą, maszyny do mechanizacji prac biurowych;
- komputery osobiste, kalkulatory, sprzęt audio-video, zegarki elektroniczne, cyfrowe telewizory, aparaty fotograficzne, telefony komórkowe, pagery, laptopy, przyrządy optyczne.
Przykładami technopolii są :

a) Dolinę Krzemową,
b) Drogę 128 koło Bostonu,

c) Tokijski Okręg Przemysłowy

d) Silicon Bavaria w Niemczech

e) Paryż i Londyn

Przemysł zaawansowanych technologii obejmuje produkcję artykułów o nadrzędnym przeznaczeniu i znajdujących zastosowanie we wszystkich działach gospodarki i w codziennym życiu. Największe jednak znaczenie zyskała elektronika, a od momentu wykorzystania tranzystorów i wkładów scalonych -mikroelektronika. Przemysł high-tech jest niezwykle kapitałochłonny, co wynika głównie z bardzo wysokich kosztów badań naukowych, leżących u podstaw gałęzi przemysłu. Koszty funkcjonowania zakładów podwyższane są dodatkowo przez ciągłą modernizacje i unowocześnianie produkcji, niezbędne ze względu na dużą konkurencję. Kolejną charakterystyczną cechą przemysłu wysokiego przetwarzania jest rozległa kooperacja często z kilkudziesięcioma zakładami. Charakteryzuje go również zatrudnienie wysoko wykwalifikowanej kadry nie tylko w produkcji, lecz także w działach zbytu i serwisowej obsłudze sprzedanych już wyrobów. Generalnie wszystkie przemysły tej grupy zużywają niewielkie ilości surowców. Ponadto przynoszą one zyski znacznie szybciej niż przemysły tradycyjne. Wymienione cechy decydują o specyficznych (innych niż w przeszłości) warunkach lokalizacji przemysłów zaawansowanych technologii
Czynniki lokalizacji decydujące o tego typu inwestycjach są zupełnie inne od tych, które decydowały o budowie zakładów bardziej tradycyjnych przemysłów. Sa to :

a) Wysoko wykwalifikowane kadry inżynierskie

b) Sąsiedztwo uczelni i placówek naukowo-badawczych, które pracują nad nowymi rozwiązaniami technologicznymi i kształcą nową kadrę

c)Doskonała komunikacja (gł. lotnicza i samochodowa)

d) Obszar o czystym środowisku naturalnym ( do produkcji krystalicznego krzemu potrzebna jest czysta woda podobnie jak do produkcji półprzewodników musi być czyste, nie zapylone powietrze. Należy też pamiętać, że wysokiej klasy specjaliści życzą sobie mieszkać na obszarach o wysokich walorach klimatycznych i krajobrazowych).

e) Kooperacja z zakładami podobnych branż

f) Bliskie sąsiedztwo wyższych uczelni i innych placówek naukowo-badawczych prowadzących badania innowacyjne i kształtujących kadry

g) atrakcyjny krajobraz wpływający na intensywność i jakość pracy umysłowej

Wymienione czynniki lokalizacji sprawiają, że przemysły zaawansowanych technologii znajdują najlepsze warunki rozwoju na dalekich peryferiach wielkich aglomeracji okręgów przemysłowych albo na terenach rolniczych, dobrze skomunikowanych z dużymi ośrodkami miejskimi. Wysokie koszty własne powodują, że przemysł ten powstaje przede wszystkim w krajach wysoko rozwiniętych, posiadających duże zasoby kapitałowe i naukowe. Jednakże na skutek wyraźnego zróżnicowania etapów procesu produkcyjnego wystąpiły zmiany w zasadach lokalizacji zakładów. W krajach wysoko rozwiniętych pozostaje nadal pierwszy etap tj. badania naukowe oraz opracowanie materiałowej, a także początkowe fazy produkcji. Natomiast automatyczne wytwarzanie półproduktów, ich montaż i testowanie często odbywa się w tania siłę roboczą krajach słabo rozwiniętych. Przykładem są państwa Azji Południowo-Wschodniej, będące obecnie w świecie największą „montownią” elektroniki użytkowej.

RESTRUKTURYZACJA PRZEMYSŁU W WYBRANYCH REGIONACH ŚWIATA

Kraje wysokorozwinięte ograniczają lub likwidują przemysł ciężki, gdyż koszty jego funkcjonowania są bardzo wysokie ze względu na dużą materiałochłonność i energochłonność produkcji oraz kary za przekraczanie norm ekologicznych . Tańsze jest sprowadzanie surowców lub półproduktów z krajów słaborozwiniętych. Mniej kosztuje inwestowanie w przemysł ciężki za granicą niż jego modernizacja w kraju. Na miejsce likwidowanych kopalń czy hut pojawiają się nowoczesne gałęzie przemysłu , które są mniej materiałochłonne , kapitałochłonne , bazują na wykwalifikowanej kadrze pracowników i postępie technicznym. Takie działanie określa się mianem restrukturyzacji gospodarki

Restrukturyzacja górnictwa

Stale zmniejszajace się zapotrzebowanie na węgiel spowodowalo podjęcie działan restrukturyzacyjnych , mających na celu :

- ograniczanie wydobycia tego surowca przez częściową likwidacje kopalń( tych nierentownych )

-zmniejszenie kosztów wydobycia węgla poprzez zastosowanie nowoczesnych mniej energochlonnych rozwiazań technicznych

- wzrost wydajności pracy

Wszystkie te działania maja na celu zwiększyć konkurencyjnośc węgla na rynku paliw

Różne państwa różnie podchodzą do zapewnienia sobie bezpieczeństwa energetycznego.

Francja - niezależność energetyczną buduje tworząc elektrownie atomowe, ponieważ ma wlasne zasoby rud uranu. Zamknięto tam wszystkie kopalnie węgla.

Wielka Brytania - po wojnie była największym producentem węgla kamiennego w Europie , obecnie zamienia to paliwo na ropę naftową i gaz ziemny , bo wydobywa go spod dna Morza Północnego. Zlikwidowano większość kopalni , a te które zostały są zmodernizowane .

Niemcy - zmniejszyły liczbę kopalni z 101 do 10, zmniejszono zatrudnienie w górnictwie, zwiększono wydajność pracy. W Unii Europejskiej istnieje zakaz wspomagania finansowego górnictwa , ale Niemcy stale wspierają finansowo zmiany w górnictwie, w celu restrukturyzacji i modernizacji

Procesy restrukturyzacji są rozłożone w czasie , aby zapobiec niezadowoleniu społecznemu

Restrukturyzacja hutnictwa

Hutnictwo jest bardzo materiałochłonną i energochłonną gałęzią przemysłu, bo na wytworzenie 1 tony gotowego produktu trzeba zużyć kilka ton surowców. W drugiej połowie XX wieku głównymi producentami stali były takie państwa jak : USA , Niemcy , Japonia , Wielka Brytania , Francja Chiny . Pod koniec XX wieku sytuacja się zmieniła , bo te państwa odchodzą od tradycyjnego hutnictwa . W czołówce znajdują się takie państwa jak :

Korea Płn, Brazylia , Meksyk , Indie , Turcja .

Kraje wysokorozwinięte zmodernizowały ten dział przemysłu poprzez zmniejszenie jego materiałochłonności , energochłonności , wprowadzenie nowych technologii wytopu bardziej korzystnych dla środowiska

---