膯WICZENIA 8 (17.04.2007)
Rodzaje i zasady emisji akcji
Akcja - instrument finansowy (papier warto艣ciowy) reprezentuj膮cy cz臋艣ciowy udzia艂 jego w艂a艣ciciela
w kapitale sp贸艂ki akcyjnej. Akcjonariusz, czyli w艂a艣ciciel akcji ma ustalone prawa i obowi膮zki. Najwa偶niejszym prawem akcjonariusza jest prawo do udzia艂u w zyskach sp贸艂ki. Ponadto ma on prawo uczestniczy膰 w walnym zgromadzeniu (zebraniu wszystkich akcjonariuszy) i t膮 drog膮 wp艂ywa膰 na decyzje sp贸艂ki.
Sk艂adniki akcji - tradycyjny dokument akcji sk艂ada si臋 z tzw. p艂aszcza, czyli w艂a艣ciwego dokumentu akcji oraz do艂膮czonego do niego arkusza dywindowego. Tekst akcji powinien zawiera膰:
firm臋 oraz siedzib臋 sp贸艂ki,
s膮d, w kt贸rym jest zarejestrowana i liczb臋 rejestru,
dat臋 zarejestrowania sp贸艂ki i emisji akcji,
warto艣膰 nominaln膮,
liczb臋,
seri臋,
rodzaj danej akcji,
uprawnienia szczeg贸lne akcji.
Rodzaje akcji i wynikaj膮ce z nich prawa:
Bior膮c pod uwag臋 spos贸b przenoszenia w艂asno艣ci mo偶emy wyr贸偶ni膰 akcje:
imiennie,
na okaziciela.
Akcja imienne tym r贸偶ni膮 si臋 od akcji na okaziciela, 偶e w tre艣ci zawieraj膮 tak偶e nazwisko w艂a艣ciciela. Musi ono by膰 te偶 wpisane do ksi臋gi akcyjnej prowadzonej przez zarz膮d sp贸艂ki. Z ich posiadaniem 艂膮cz膮 si臋 pewne ograniczenia zwi膮zane ze zbywalno艣ci膮. Na og贸艂 ich zbycie wymaga o艣wiadczenia woli posiadania zg艂oszenia nowego w艂a艣ciciela do zarz膮du w celu wpisania go do ksi臋gi akcyjnej i zgody organ贸w sp贸艂ki.
Wi臋kszo艣膰 wystawionych w obrocie akcji to akcje na okaziciela. Ich zbywanie odbywa si臋 poprzez zwyk艂e wr臋czenie dokumentu, je偶eli akcja wyst臋puje w formie materialnej lub przez odpowiednie przeksi臋gowanie na rachunkach inwestycyjnych posiadacza i nabywcy, je偶eli wyst臋puje ona w formie zdematerializowanej.
Cz臋sto spotykanym podzia艂em akcji jest ich rozr贸偶nienie ze wzgl臋du na uprawnienia ich w艂a艣cicieli. Wymienia si臋 te偶 akcje:
zwyk艂e,
uprzywilejowane.
Akcje zwyk艂e - s膮 podstaw膮 obrotu gie艂dowego. Z regu艂y nie ma ogranicze艅 w ich obrocie, zar贸wno
w sensie przedmiotowym (niedopuszczenie niekt贸rych broker贸w). Z posiadaniem akcji zwyk艂ych nie 艂膮cz膮 si臋 偶adne dodatkowe lub szczeg贸lne uprawnienia. Natomiast ich nabycie daje akcjonariuszowi okre艣lone prawa, kt贸re generalnie mo偶na podzieli膰 na dwie grupy. S膮 nimi prawa korporacyjne i prawa maj膮tkowe.
Prawa korporacyjne:
Prawo do uczestnictwa w sp贸艂kach akcyjnych, kt贸re oznacza, 偶e akcjonariusz nie mo偶e by膰
z niej usuni臋ty.
Prawo do uczestnictwa w walnym zgromadzeniu akcjonariuszy i wsp贸艂decydowania o sprawach b臋d膮cych przedmiotem jego obrad.
Bierne prawo wyborcze do organ贸w sp贸艂ki, kt贸re oznacza, 偶e akcjonariusz mo偶e zosta膰 wybrany do zarz膮du, rady nadzorczej lub komisji rewizyjnej sp贸艂ki, akcje kt贸rej posiada.
Prawo mniejszo艣ci, kt贸re pozwala na odpowiednie zabezpieczenie interes贸w tych akcjonariuszy, kt贸rzy nie dysponuj膮 wi臋kszo艣ci膮 akcji, ale posiadaj膮 ich pewn膮 liczb臋.
Prawo do cz臋艣ci warto艣ci maj膮tku w przypadku likwidacji sp贸艂ki po pokryciu jej zobowi膮za艅.
Prawa maj膮tkowe:
Prawo do udzia艂u w zysku rocznym (dywidendy).
Prawo poboru akcji nowych emisji.
Prawo do cz臋艣ci warto艣ci maj膮tku w przypadku likwidacji sp贸艂ki po pokryciu jej zobowi膮za艅.
Akcje uprzywilejowane - r贸偶ni膮 si臋 od akcji zwyk艂ych tym, 偶e z ich posiadaniem zwi膮zane s膮 dodatkowe uprawnienia. W艣r贸d tych akcji wyst臋puj膮 akcje o specjalnym charakterze uprzywilejowania, zwane akcjami z艂otymi. Z ich posiadaniem 艂膮cz膮 si臋 na og贸艂 szczeg贸lne uprawnienia decyzyjne na zgromadzeniu akcjonariuszy. Akcje z艂ote s艂u偶膮 te偶 do uhonorowania os贸b wyj膮tkowo zas艂u偶onych dla sp贸艂ki.
Kodeks Handlowy w Polsce rozr贸偶nia jeszcze akcje:
Pieni臋偶ne - musz膮 mie膰 pokrycie w got贸wce, akcje pieni臋偶ne uwa偶a si臋 za obj臋te, gdy s膮 op艂acone tylko cz臋艣ciowo, ale przywilej ten dotyczy tylko akcji imiennych.
Niepieni臋偶ne (aportowe) - musz膮 mie膰 pokrycie rzeczowe, musz膮 mie膰 jednak pokrycie ca艂o艣ci przed ich obj臋ciem przez akcjonariuszy.
Przepisy prawne w Polsce stwarzaj膮 sp贸艂kom r贸wnie偶 mo偶liwo艣膰 wydawania tzw. akcji u偶ytkowych,
o ile przewiduje to statut. Mog膮 je otrzyma膰 akcjonariusze w zamian za akcje umorzone i nie okre艣la si臋 dla nich warto艣ci nominalnej. Akcje u偶ytkowe nabieraj膮 charakteru papier贸w warto艣ciowych, poniewa偶 zawieraj膮 pojedyncze prawa cz臋艣ciowe przys艂uguj膮ce akcjom zwyk艂ym, kt贸re na og贸艂 sprowadzaj膮 si臋 do zobowi膮za艅 sp贸艂ki wobec akcjonariuszy.
Innym rodzajem akcji, kt贸ra nie wyst臋puje jednak w obrocie gie艂dowym s膮 imienne akcje winkulowane, co oznacza, 偶e mog膮 by膰 one zbywalne jedynie na mocy decyzji zarz膮du sp贸艂ki. Emituj膮 je firmy, kt贸rym bardzo zale偶y na tym aby ca艂y czas mie膰 sta艂e grono akcjonariuszy. S膮 to wi臋c papiery imienne, o znacznie utrudnionej zbywalno艣ci w por贸wnaniu z akcjami imiennymi zwyk艂ymi.
Wyodr臋bnia si臋 te偶 akcje pierwszorz臋dne, kt贸rymi s膮 akcje renomowanych i dobrze znanych firm. Akcje te charakteryzuj膮 si臋 stabilnym kursem, a dywidenda wyp艂acana jest regularnie. Ponadto dobra pozycja firmy powoduje, 偶e s膮 one stale w obrocie i charakteryzuj膮 si臋 wysok膮 p艂ynno艣ci膮. S膮 ch臋tnie kupowane przez inwestor贸w buduj膮cych swoje portfele na d艂u偶szy okres.
Na gie艂dach w coraz wi臋kszej ilo艣ci zaczynaj膮 si臋 pojawia膰 tzw. akcje milcz膮ce. Charakteryzuj膮 si臋 one tym, i偶 ich w艂a艣ciciel bez wzgl臋du na to, 偶e ich posiadacz nie ma prawa g艂osu, a zatem nie mo偶e wp艂ywa膰 na losy firmy. Akcje te s膮 emitowane przez ma艂e lub 艣rednie firmy, o pewnej perspektywie rozwoju, kt贸re zabezpieczaj膮 si臋 w ten spos贸b przed spekulacyjnym wykupywaniem pakiet贸w kontrolnych przez ich konkurent贸w w celu przej臋cia nad nimi kontroli.
Prawo poboru - liczba akcji, na kt贸re zosta艂 podzielony kapita艂 akcyjny nie musi by膰 sta艂a. Walne zgromadzenie mo偶e podj膮膰 uchwa艂臋 o podwy偶szeniu kapita艂u. Powstaje w贸wczas problem, komu zaproponowa膰 obj臋cie nowych akcji. Akcjonariusze, zgodnie z Kodeksem Handlowym, maj膮 pierwsze艅stwo obj臋cia nowych akcji proporcjonalnie do liczby akcji im posiadanych. Walne zgromadzenie mo偶e pozbawi膰 dotychczasowych akcjonariuszy prawa poboru w ca艂o艣ci lub w cz臋艣ci, uchwa艂a taka musi by膰 podj臋ta 4/5 g艂os贸w oddanych. Wy艂膮czenie prawa poboru powinno by膰 wyra藕nie zapowiedziane w porz膮dku obrad, a uchwa艂a powinna zosta膰 szczeg贸艂owo umotywowana.
Zakup akcji - dokonuj膮c zakupu akcji, nale偶y wystawi膰 zlecenie kupna wskazuj膮c nazw臋 papier贸w warto艣ciowych (nazw臋 sp贸艂ki), kt贸rej akcje chcemy kupi膰, liczb臋 akcji, termin wa偶no艣ci zlecenia oraz cen臋, po jakiej jeste艣my gotowi kupi膰 akcje.
Zakupu dokonujemy na gie艂dzie papier贸w warto艣ciowych, kt贸ra jest specjalnym typem gie艂dy. Jako instytucja finansowa podlega szczeg贸lnym regulacjom. Jej dzia艂anie jest bardzo starannie okre艣lone
i podlega 艣cis艂ej kontroli, lecz podobnie jak ka偶da inna gie艂da umo偶liwia spotkanie jak najwi臋kszej liczby sprzedaj膮cych z kupuj膮cymi, by doprowadzi膰 do ustalenia rynkowej ceny towaru w tym wypadku papier贸w warto艣ciowych.
Natomiast kolejne transakcje sprzeda偶y dokonywane s膮 na rynku wt贸rnym, np. na wspomnianej ju偶 wcze艣niej gie艂dzie papier贸w warto艣ciowych. Sp贸艂ki emituj膮 akcje w celu zgromadzenia lub powi臋kszenia ju偶 istniej膮cego kapita艂u. Zakupu akcji od sp贸艂ki lub jej przedstawienia dokonuje si臋
w ramach rynku wt贸rnego. Rynek akcji sk艂ada si臋 z 3 segment贸w:
Wolnego,
R贸wnoleg艂ego,
Podstawowego.
Gie艂da jest instytucj膮 rynku wt贸rnego. M贸wimy o nim, gdy papiery warto艣ciowe po ich sprzedaniu przez emitenta pierwszemu w艂a艣cicielowi s膮 po raz kolejny odsprzedawane.
Ustalanie kurs贸w akcji na gie艂dzie - gie艂da jest wt贸rnym rynkiem papier贸w warto艣ciowych. Zapewnia mo偶liwo艣膰 sprzedania wcze艣niej kupionych akcji. Aby jednak mog艂o doj艣膰 do transakcji, musi zosta膰 ustalona cena kupna i sprzeda偶y akcji ka偶dej ze sp贸艂ek notowanych na gie艂dzie. Istnieje wiele sposob贸w ustalania kurs贸w akcji na gie艂dzie. Dwie podstawowe metody oparte s膮:
Na cenach,
Na zleceniach.
Metoda oparta na cenach - w metodzie tej maklerzy tworz膮cy rynek s膮 odpowiedzialni za sta艂e podawanie kurs贸w kupna i sprzeda偶y akcji oraz realizacj臋 wszystkich zlece艅 zgodnych z wide艂kami cenowymi. W praktyce oznacza to, 偶e makler kupuje i sprzedaje akcje po ustalonych przez siebie cenach, dostosowanych do sytuacji na rynku. W systemie tym maklerzy tworz膮cy rynek nie mog膮, bez wzgl臋du na trend zmiany cen akcji, nie wystawi膰 ceny kupna czy te偶 sprzeda偶y akcji, a zatem przy nag艂ych zmianach trendu, musz膮 si臋 liczy膰 z poniesieniem strat.
Metoda oparta na zleceniach - polega na tym, 偶e cen臋 kupna i sprzeda偶y akcji na gie艂dzie wyznaczaj膮 kierowane na ni膮 zlecenia. Rynek kierowany zleceniami mo偶e by膰 ci膮g艂y lub te偶 oparty na okre艣laniu jednej ceny dla ka偶dej akcji w trakcie sesji gie艂dowej.
Rada gie艂dy - decyduje o dopuszczeniu podejmuje Rada Gie艂dy, o ile s膮 spe艂nione:
papiery warto艣ciowe s膮 dopuszczone do publicznego obrotu przez komisj臋 papier贸w warto艣ciowych,
zbywalno艣膰 papier贸w warto艣ciowych nie jest ograniczona,
rozproszenie w艂asno艣ci akcji zapewnia odpowiednia p艂ynno艣膰 i prawid艂owy przebieg transakcji gie艂dowych,
zosta艂y udost臋pnione informacje, kt贸re pozwalaj膮 inwestorom na ocen臋 aktyw贸w emitenta, 藕r贸de艂 ich finansowania, perspektyw rozwoju, zysk贸w i strat,
rada gie艂dy mo偶e dopu艣ci膰 do notowania sp贸艂ki nie spe艂niaj膮cej tych warunk贸w, o ile uzna, 偶e obr贸t tymi papierami na rynku gie艂dowym mo偶e osi膮gn膮膰 wielko艣膰 zapewniaj膮c膮 odpowiedni膮 p艂ynno艣膰 i prawid艂owy przebieg transakcji, a interes uczestnik贸w transakcji nie b臋dzie zagro偶ony.
Przekszta艂cenie w sp贸艂k臋 akcyjn膮 - podstawow膮 kwesti膮 determinuj膮c膮 proces wprowadzenia sp贸艂ki na gie艂d臋 jest posiadanie przez ni膮 odpowiedniego statusu prawnego. Podmioty, kt贸rych walory s膮 notowane na gie艂dzie papier贸w warto艣ciowych musz膮 mie膰 form臋 sp贸艂ki akcji. Powy偶sze zastrze偶enie wynika z zasad obrotu papier贸w warto艣ciowych, gdy偶 zawierane transakcje kupna i sprzeda偶y akcji oznaczaj膮 wymian臋 r贸wnych co do warto艣ci udzia艂贸w w kapitale sp贸艂ki. Stosowane do przepis贸w Kodeksu Sp贸艂ek Handlowych akcje stanowi膮 u艂amkow膮 cz臋艣膰 kapita艂u zak艂adowego sp贸艂ek akcyjnych, kt贸ry dzieli si臋 na akcje o r贸wnej warto艣ci nominalnej, nie mniejszej ni偶 1 grosz. Minimalna wielko艣膰 kapita艂u zak艂adowego to …… Je偶eli firma nie jest sp贸艂k膮 akcyjn膮, konieczne jest jej przekszta艂cenie
w tego rodzaju podmiot.
Warunki dopuszczenia akcji do obrotu na GPW:
dopuszczenie do publicznego obrotu decyzj膮 KPWiG,
nieograniczona zbywalno艣膰 akcji,
minimalna warto艣膰 akcji, kt贸re maj膮 by膰 dopuszczone to 4 mln z艂,
minimalna warto艣膰 ksi臋gowa to 4 mln z艂,
udost臋pnienie informacji koniecznych do ceny remitenta przez inwestor贸w (prospekt emisyjny + raporty bie偶膮ce i okresowe),
publikacja zbadanego przez audytora sprawozdania finansowego za ostatni rok obrotowy obejmuj膮cy co najmniej 12 miesi臋cy.
膯WICZENIA 9 (24.04.2007)
Polski system podatkowy
System podatkowy - og贸艂 podatk贸w funkcjonuj膮cych w danym pa艅stwie w okre艣lonym czasie. S艂u偶y on do realizacji cel贸w gospodarczych i spo艂ecznych. Inaczej ujmuj膮c podatki, a tak偶e ca艂y ich system, pe艂ni膮 okre艣lone funkcje. Najstarsz膮 z nich jest funkcja fiskalna. Polega ona na zapewnieniu w艂adzom publicznym (pa艅stwowym, samorz膮dowym) odpowiednich dochod贸w, niezb臋dnych do finansowania ich wydatk贸w.
Kolejn膮 funkcj膮 podatk贸w wsp贸艂realizowan膮 przez wydatki bud偶etowe jest funkcja redystrybucyjna. Polega ona na korygowaniu proporcji dochodowych podatnik贸w, kt贸re zosta艂y ukszta艂towane w wyniku dzia艂ania rynku. Przez zr贸偶nicowanie stawek podatkowych (g艂贸wnie przez mechanizm progresji). Nast臋puje przep艂yw dochod贸w od podatnik贸w silniejszych finansowo do podatnik贸w pod tym wzgl臋dem s艂abszych. Dodatkowo podatnicy s艂absi ekonomicznie za spraw膮 bud偶etu w wi臋kszym stopniu korzystaj膮 z d贸br spo艂ecznych i publicznych.
Funkcja stymulacyjna podatk贸w - polega na oddzia艂ywaniu na zachowania podatnik贸w. Polega wi臋c na kszta艂towaniu okre艣lonych reakcji podatnik贸w dotycz膮cych proces贸w spo艂eczno-gospodarczych. Do realizacji tej funkcji wykorzystuje si臋 przede wszystkim rodzaj podatku, a tak偶e ulgi i zwolnienia jako szczeg贸lne dla tego celu elementy techniki podatkowej. Stymulacja og贸lna mo偶e by膰 realizowana przez poziom obci膮偶e艅 podatkowych. Natomiast stymulacja selektywna mo偶e dotyczy膰 sytuacji rodzinnej, osobistej podatnik贸w lub mo偶e by膰 zwi膮zana z inwestycyjnymi zachowaniami podatnik贸w.
Od systemu podatkowego oczekuje si臋 przede wszystkim wype艂niania funkcji fiskalnych, gdy偶 temu s艂u偶y膰 powinny podatki. Funkcje spo艂eczne (redystrybucyjne), czy propagowanie pewnych dzia艂a艅 gospodarczych nale偶y realizowa膰 innymi efektywniejszymi narz臋dziami. Obecnie w wi臋kszo艣ci kraj贸w (w tym i w Polsce) systemy podatkowe realizuj膮 r贸wnie偶 funkcje pozafiskalne. Kraje UE, jak i inne kraje ODCE stosuj膮 r贸偶norodne ulgi w systemie podatkowym, w tym w podatkach dochodowych. Jednak偶e, z drugiej strony zauwa偶alna jest tendencja do ograniczania pozafiskalnych zada艅 systemu podatkowego.
Cele systemu podatkowego:
Wspieranie rozwoju gospodarczego,
Zapewnienie okre艣lonych i stabilnych dochod贸w podatkowych,
Spo艂ecznie akceptowalny rozk艂ad obci膮偶e艅 podatkowych,
Przyjazno艣膰, przejrzysto艣膰, uproszczenia.
Wspieranie rozwoju gospodarczego - w warunkach post臋puj膮cej globalizacji niezb臋dne jest takie kszta艂towanie systemu podatkowego, by zach臋ca艂 do inwestowania, innowacji i tworzenia miejsc pracy. Temu celowi s艂u偶y艂o obni偶enie stawki CIT do 19%.
Zapewnienie okre艣lonych i stabilnych dochod贸w podatkowych - realizacja podstawowej funkcji pa艅stwa wymaga uzyskania okre艣lonych dochod贸w. Zadaniem systemu podatkowego jest pozyskanie tych 艣rodk贸w, przy mo偶liwie ma艂ych negatywnych konsekwencjach dla gospodarki.
W 艣redniookresowej strategii finans贸w publicznych zaproponowano by poziom fiskalizmu mi臋dzy udzia艂em dochod贸w sektora publicznego w PKB nie zwi臋ksza艂 si臋. Stabilno艣膰 dochod贸w zostanie osi膮gni臋ta dzi臋ki zdywersyfikowaniu 藕r贸de艂 dochod贸w oraz zwi臋kszeniu znaczenia podatk贸w po艣rednich- mniej wra偶liwych na wahania koniunktury.
Spo艂ecznie akceptowalny rozk艂ad obci膮偶e艅 podatkowych - g艂贸wnym zadaniem systemu podatkowego jest dostarczenie okre艣lonej wielko艣ci dochod贸w bud偶etowych. System podatkowy jest bardzo ma艂o skutecznym narz臋dziem polityki spo艂ecznej, a redystrybucja dokonywana w ramach systemu jest kosztowna i ma艂o efektywna. To zadanie znacznie lepiej spe艂niaj膮 wydatki socjalne. Podatki po艣rednie mimo zastosowania stawki obni偶onej maj膮 charakter regresywny. Dlatego te偶, aby utrzyma膰 neutralno艣膰 systemu podatkowego niezb臋dna jest progresja w podatkach dochodowych od os贸b fizycznych. Umiarkowana progresja znajduje r贸wnie偶 doskona艂e uzasadnienie na gruncie teorii podatk贸w. Zgodnie bowiem z zasad膮 mo偶liwo艣ci podatkowej (ability to pay) osoby o wy偶szych dochodach mog膮 ponosi膰 wy偶sze obci膮偶enia podatkowe. Ma to r贸wnie偶 uzasadnienie oparte na kra艅cowej u偶yteczno艣ci pieni膮dza. U偶yteczno艣膰 ta maleje w miar臋 wzrostu dochodu, wi臋c z艂ot贸wka podatku jest najbardziej dotkliwa dla podatnika o niskich dochodach.
Przyjazno艣膰, przejrzysto艣膰, uproszczenia - przebudowa aparatu skarbowego i uczynienie go przyjaznym podatnikowi mo偶e przyczyni膰 si臋 do wzrostu dochod贸w podatkowych. Nale偶y radykalnie zmieni膰 relacje na linii administracja podatkowa - podatnik. Podatnik to nie petent a klient, dlatego te偶 system podatkowy powinien t臋 zasad臋 artyku艂owa膰 w swoich rozwi膮zaniach. Musz膮 by膰 one wymuszone zmianami systemowymi i poprzez kszta艂cenie kadr.
Geneza i definicja podatku - podstawowym warunkiem ekonomicznym powstania podatku by艂o wytworzenie nadwy偶ki finansowej przez producent贸w i ich rodziny. Kolejnym warunkiem by艂o powstanie pa艅stwa, wzrost jego funkcji i klas spo艂ecznych. Spowodowa艂y one wzrost wydatk贸w na realizacj臋 wzrastaj膮cej roli pa艅stwa. Nieodzownym warunkiem wprowadzenia podatku by艂o wydzielenie maj膮tku pa艅stwowego z maj膮tku kr贸lewskiego. Podatek m贸g艂 powsta膰 przy spe艂nieniu wszystkich tych warunk贸w 艂膮cznie. Pocz膮tkowo podatek mia艂 posta膰 naturali贸w. Sk艂ada艂y si臋 na nie daniny oddawane
w zbo偶u i w bydle. W p贸藕niejszym czasie (IV wieku p.n.e.) w staro偶ytnym Rzymie i staro偶ytnej Grecji podatki pobierano w pieni膮dzu.
Wsp贸艂cze艣nie podatek definiujemy jako 艣wiadczenie:
Pieni臋偶ne,
Powszechne,
Przymusowe,
Bezzwrotne,
Nieodp艂atne,
Nak艂adane jednostronnie przez zwi膮zek publiczno-prawny (pa艅stwo, organizacj臋 samorz膮dow膮),
w celu sfinansowania potrzeb publicznych i spo艂ecznych.
Definicja podatku /zgodna z prawem podatkowym/ - podatkiem jest publiczno-prawne nieodp艂atne, przymusowe oraz bezzwrotne 艣wiadczenie pieni臋偶ne na rzecz Skarby Pa艅stwa, wojew贸dztwa, powiatu lub gminy, wynikaj膮ce z ustawy podatkowej (art. 6 Ordynacji Podatkowej).
Cechy podatku:
Pieni臋偶ny charakter - podatki pobierane s膮 w formie pieni臋偶nej.
Powszechno艣膰 - podatki nak艂adane s膮 w formie ustaw. W ustawach nie uwzgl臋dnia si臋 konkretnego podatnika. Przepisy podatkowe zawarte w ustawach odnosz膮 si臋 do og贸艂u podatk贸w, je偶eli znajd膮 si臋 one w warunkach lub dokonaj膮 czynno艣ci obj臋tych obowi膮zkiem zap艂aty podatku.
Przymusowo艣膰 - przepisy podatkowe okre艣laj膮 obowi膮zek zap艂aty podatku. Podaj膮 jednocze艣nie okoliczno艣ci, kt贸re ten obowi膮zek powoduj膮. Przepisy podatkowe przewiduj膮 tak偶e kary, sankcje i zagro偶enia z tytu艂u niezap艂acenia podatku. W praktyce podatnik 艣wiadom tych偶e nie czeka a偶 zostan膮 one przeciwko niemu skierowane i u偶yte, tylko dokonuje zap艂aty podatku.
Bezzwrotno艣膰 - podatek zap艂acony nie podlega zwrotowi, wyj膮tkowo mo偶e by膰 zwr贸cony podatnikowi w sytuacji, gdy zosta艂 naliczony w spos贸b nieprawid艂owy.
Nieodp艂atno艣膰 - podatnikowi z tytu艂u jego zap艂acenia nie przys艂uguj膮 偶adne 艣wiadczenia ze strony zwi膮zku publiczno-prawnego (pa艅stwa czy organizacji samorz膮dowej). Bez wzgl臋du na wysoko艣膰 wnoszonego podatku, konkretnemu podatnikowi nie przys艂uguj膮 偶adne dobra, czy us艂ugi 艣wiadczone przez w艂adze publiczne. Mo偶emy m贸wi膰 jedynie o tzw. odp艂atno艣ci zbiorowej.
Jednostronno艣膰 - pa艅stwo b膮d藕 organizacja samorz膮dowa stosuj膮 tu zasad臋 podporz膮dkowania podmiot贸w zobowi膮zanych do p艂acenia podatk贸w, a podmiotami uprawnionymi do ich nak艂adania. W sprawach podatk贸w nie prowadzi si臋 powszechnej dyskusji.
Technika podatkowa - aby podatki mog艂y przyczynia膰 si臋 do realizacji funkcji ca艂ego systemu podatkowego powinny w swoich konstrukcjach precyzyjnie okre艣la膰 takie kwestie jak: kto p艂aci podatek, od czego jest on p艂acony, b膮d藕 co powoduje jego zap艂at臋, jak jest ustalony jego wymiar, co stanowi zmniejszenie wymiaru, od czego zale偶膮 i w jakiej wysoko艣ci ustalone s膮 ulgi, jakie s膮 terminy p艂atno艣ci podatku, kto decyduje w sprawach odwo艂a艅 itp. Wszystkie te zagadnienia sk艂adaj膮 si臋 na technik臋 podatkow膮.
Elementy techniki podatkowej:
Podmioty podatku - w stosunkach podatkowo-prawnych wyr贸偶nia si臋 dwie kategorie podmiot贸w:
podmioty czynne - pa艅stwo lub organizacje samorz膮dowe, podmioty te s膮 uprawnione do tzw. w艂adztwa podatkowego, czyli do nak艂adania podatk贸w, ustalania ich stawek, ustalania w nich ulg i zwolnie艅 oraz do pobierania wp艂yw贸w z podatk贸w.
podmioty bierne - s膮 to podatnicy, p艂atnicy i inkasenci.
Podatnicy - osoby fizyczne, prawne, jednostki organizacyjne, nie maj膮ce osobowo艣ci prawnej, podlegaj膮ce obowi膮zkowi ponoszenia ci臋偶ar贸w podatkowych.
P艂atnicy - podmioty zobowi膮zane zgodnie z przepisami prawa podatkowego do obliczenia i pobrania od podatnika podatku i doprowadzenia go we w艂a艣ciwym terminie organowi podatkowemu.
Inkasent - to podmiot, kt贸ry nie oblicza podatku. Zobowi膮zany jest wy艂膮cznie do pobrania od podatnika podatku i wp艂acenia go na rachunek organu podatkowego. Najcz臋艣ciej inkasenci pobieraj膮 podatki lokalne. S膮 to so艂tysi, kt贸rzy pobieraj膮 za prowizj膮 podatek rolny od grunt贸w, podatek od nieruchomo艣ci, podatek le艣ny.
Przedmioty podatku - sytuacje faktyczne lub prawne (np. osi膮gni臋cie dochodu, wydatkowanie dochod贸w, posiadanie maj膮tku) oraz zdarzenia np. udzielenie po偶yczki, zawarcie umowy sprzeda偶y, najmu, itp.
Stawki podatkowe - s艂u偶膮 do okre艣lania kwot podatku. Stawki podatku dzieli si臋 na:
stawki kwotowe - kwoty podatku wyznaczane z g贸ry, z uwzgl臋dnieniem r贸偶nych czynnik贸w
i okoliczno艣ci,
stawki procentowe - cz臋艣ci podstawy gospodarowania. Stawki procentowe mog膮 by膰 sta艂e lub zmienne. Stawki procentowe sta艂e charakteryzuj膮 si臋 tym, 偶e s膮 one niezale偶ne od zmian
w podstawie opodatkowania. Natomiast stawki procentowe zmienne maj膮 to do siebie, 偶e zmiana podstawy opodatkowania powoduje zmian臋 stopy podatkowej. Cech膮 stawek procentowych sta艂ych jest to, 偶e podatek ro艣nie w takim samym tempie co warto艣膰 podstawy opodatkowania. Stawki te okre艣la si臋 jako sta艂e, proporcjonalne lub liniowe.