Hierarchia aktów prawnych: konstytucja-> ustawa-> rozporządzenia
Prawo krajowe- (powszechnie obowiązujące na terenie całego kraju, miejscowe, resortowe)- ustawa uchwalana przez sejm, senat może wprowadzić poprawki, prezydent zatwierdza ustawę; rozporządzenia wydają ministrowie i prezydent; prawa i obowiązki adresatów ustanawiana jedynie w drodze ustawy, rozporządzenia regulują kwestie drugorzędne (są aktami wykonawczymi do ustaw), do wydania rozporządzenia potrzebne jest upoważnienie zawarte w ustawie
Prawo miejscowe- wydawane przez organy terenowe, obowiązuje tylko na terytorium jednostki podziału kraju (gminy, powiatu, województwa), wydają te akty np..: rada gminy, wojewoda; akty te występują na poziomie aktów wykonawczych (uchwały i zarządzenia)
Prawo resortowe-akty obowiązujące jedynie wewnątrz administracji publicznej; wydawane przez ministrów i inne organy centralne w formie uchwał i zarządzeń; nie mogą być źródłem praw i obowiązków wobec przyszłych adresatów prawa
Prawo zagraniczne- umowy międzynarodowe (bilateralne- dwustronne, multilateralne- wielostronne), prawo unii europejskiej
Akty unii europejskiej: dyrektywy(nie obowiązują wprost w państwach członkowskich, wdrożenie poprzez tworzenie odpowiednich aktów krajowych, państwo które nie wdraża dyrektyw ponosi konsekwencje finansowe), rozporządzenia (obowiązują wprost i bezpośrednio w każdym państwie członkowskim)
Cechy formalne aktu prawnego: ogłoszenie odbywa się w dziennikach urzędowych: Dziennik Ustaw (Dz.U.)-ustawy, rozporządzenia, umowy międzynarodowe ratyfikowane; Wojewódzkie Dzienniki Urzędowe (Dz.Urz.Woj.Pomorskiego)- akty prawa miejscowego; Dziennik Urzędowy UE (Dz.Urz.UE)- akty prawa unijnego; Monitor Polski (M.P.)- akty prawa resortowego; Resortowe Dzienniki Urzędowe (Dz.Urz.MF, NBP.)- prawo resortowe; formy ogłaszania: poprawka (tradycyjna), elektroniczna; cytowanie miejsca publikacji aktu prawnego: skrócone (Dz.U.2004.54.535), tradycyjne (Dz.U. z 2004r., Nr 54, poz. 535); obowiązywanie aktu: od momentu ogłoszenia; 14 dni po ogłoszeniu- VACATIO LEGIS- spoczywanie prawa; RETROAKCJA- wsteczne działanie prawa- niedopuszczalne, LEX RETRO NON AGIT- prawo nie działa wstecz; koniec obowiązywania: uchylenie (akt uchylony <-derogacja-> akt uchylający-> przepis uchylający), wygaśnięcie (akty wdany na określony czas wygasa z upłynięciem tego czasu i niepotrzebne tu uchylenie); zmiana aktu prawnego: akt zmieniony <-nowelizacja-> akt zmieniający-> przepis zmieniający; budowa aktu prawnego: rodzaje przepisów- artykuł, paragraf, wstęp; kolejność przepisów w akcie ze względu na ich treść- przepisy merytoryczne, zmieniające, przejściowe
Działy prawa: publiczne i prywatne (materialne- bezpośrednio reguluje jakiś wycinek życia społecznego; formalne- reguluje postępowanie prawne wszczynane dla rozwiązania jakiejś kwestii)
KC- kodeks cywilny; KPC- kodeks postępowania cywilnego; KPA- kodeks postępowania administracyjnego; KK- kodeks karny; KPK- kodeks postępowania karnego; KW- kodeks wykroczeń; KPW- kodeks postępowania w sprawach o wykroczenie; KKS- kodeks karny skarbowy; KKW- kodeks karny wykonawczy; SDG- swoboda działalności gospodarczej; KRS- krajowy rejestr sądowy; KSH- kodeks spółek handlowych
Wykładnia (interpretacja) prawa- Podział ze względu na podmiot dokonujący wykładni: wykładnia autentyczna (ustawodawcza- projekt ustawy z uzasadnieniem); sądowa (2 systemy prawa- system prawa stanowionego, system prawa precedensowego; źródło prawa: ustawy, wyroki sądu); administracyjna (interpretacje podatkowe); doktrynalna (naukowa)
PRAWO KARNE: przesłanki odpowiedzialności karnej: czyn (zabroniony, zawiniony), szkodliwość; czyn- zachowanie człowieka (zewnętrzne, społecznie doniosłe, odpowiednio spójne); czyn zabroniony- czyn, który wyczerpuje wszystkie znamiona typu czynu NULLUM CRMEN SINE LEGE- nie ma postępowania bez ustawy; podział czynów ze względu na zagrożenie kary: przestępstwa (zbrodnie, występki), wykroczenia; kontratypy- typowe okoliczności wyłączające bezprawność czynu (obrona konieczna, stan wyższej konieczności, zgoda pokrzywdzonego); przesłanki zawinienia: wiek sprawcy- od 17 lat (czasem od 15); poczytalność (zdrowie psychiczne)- przyczyny niekorzystnego stanu psychicznego: choroba psychiczna, upośledzenie umysłowe, inne zakłócenia czynności psychicznych-> konsekwencje w chwili czynu: sprawca nie może rozpoznać znaczenia czynu i kierować swoim postępowaniem; umyślność (zamiar popełnienia czynu zabronionego), nieumyślność (brak zamiaru, niezachowanie ostrożności), brak przymusu nieprzezwyciężalnego; społeczna szkodliwość czynu- gdy godzi w dobro prawne, stopień szkodliwości ma znaczenie dla wymiaru kary
Formy popełnienia przestępstwa: zjawiskowe (sprawstwo- zwykłe, współsprawstwo, sprawstwo kierownicze; pomocnictwo; podżeganie), stadialne (przygotowanie karalne- np. fałszerstwo pieniędzy; usiłowanie zbrodni; dokonanie)
Przedawnienie i zatarcie skazania: przedawnienie- z upływem określonego czasu nie można wykonać jakiejś czynności (przedawnienie karalności- okres przedawnienia od popełnienia przestępstwa, zależy od ciężaru przestępstwa; przedawnienie wykonania kary- od uprawomocnienia się wyroku, długość zależy od wysokości kary); zatarcie- skazanie uznaje się za niebyłe, okres biegnie od wykonania kary, wynosi 10 lub 5 lat
Sankcje: kara: grzywna, kara ograniczenia lub pozbawienia wolności; grzywna wyliczana jest w systemie stawek dziennych (liczba stawek dziennych+ wysokość jednej stawki dziennej) do 5000 zł w wypadku wykroczenia, do 500 zł w postępowaniu mandatowym; kara ograniczenia wolności- obowiązek nieodpłatnej pracy na cele społeczne; kara pozbawienia wolności ( od 1miesiąca do lat15, 25 lat, dożywocie)
Środki karne: majątkowe; zakazy, inne środki (podanie wyroku do wiadomości publicznej, pozbawienie praw publicznych)
PRAWO CYWILNE: Podmioty: osoby fizyczne (ludzie), jednostki organizacyjne-> osoby prawne i jednostki nie posiadające osobowości prawnej; sp. Z.o.o. -spółki kapitałowe; s.c.- spółka cywilna; sp.j.- spółka jawna; sp.p- spółka partnerska; sp.k.- spółka komandytowa; s.k.a.- spółka komandytowo- akcyjna; osobą prawną są też: spółdzielnie, fundacje, przedsiębiorstwa państwowe (jednostki budżetowe, wspólnoty mieszkaniowe), stowarzyszenia; zdolność prawna i zdolność do czynności prawnych: zdolność prawna- możność bycia podmiotem praw i obowiązków, ma charakter bierny; zdolność do czynności prawnych-polega na nabywaniu uprawnień i zaciąganiu zobowiązań we własnym działaniu, charakter czynny; zdolność prawną każdy człowiek nabywa z chwilą urodzenia i ma ja do śmierci, nie może być odebrana ani ograniczona; zdolność do czynności prawnych- 3 stopnie (pełna, ograniczona, brak), 2 okoliczności (wiek, stan psychiczny), pełnoletniość- 18 lat, wcześniejsze zawarcie małżeństwa, małoletniość- 13 lat; stan psychiczny- orzeka sąd cywilny; ubezwłasnowolnienie: pełne, częściowe; ograniczona zdolności do czynności prawnych: można zawierać zwykłe umowy życia codziennego, rozporządzać swoim zarobkiem, dysponować przedmiotami swobodnego użytku; Przedmioty prawa cywilnego: Mienie-> rzeczy-. nieruchomości (grunty budynki, lokale) ->->ruchomości; dobra osobiste (życie, zdrowie, wolność, godność, prywatność, ochrona wizerunku, tajemnica korespondencji); prawa autorskie- copyright, prawa wynalazcze- reserved, znaki towarowe- trade Mark, wzory zdobnicze; konsekwencje naruszenia: mienia (szkoda- roszczenie o odszkodowanie, naprawienie szkody), dobra osobistego (krzywda- roszczenie o zadośćuczynienie); zasady dotyczące przedawnienia: przedawniają się tylko roszczenia majątkowe, terminy przedawnienia są ustalone, dłużnik może się zrzec przedawnienia dopiero po upływie jego terminu, termin przedawnienia biegnie od dnia w którym roszczenie stało się wymagane; terminy przedawnienia: termin ogólny (10 lat); roszczenie związane z działalnością gospodarczą- 3 lata; roszczenia i oświadczenia okresowe- 3 lata; roszczenia ze sprzedaży konsumenckiej- 2 lata;
PRAWO RZECZOWE: własność, użytkowanie wieczyste, ograniczone prawa rzeczowe (służące do korzystania z rzeczy- użytkowanie i prawo do lokali; hipoteka, zastaw); ograniczenia prawa własności: ustawy, zasady współżycia społecznego, społeczno- gospodarcze przeznaczenie prawa; rozporządzanie rzeczą: roszczenia właściciela: negatoryjne (o zaniechanie naruszeń prawa własności), windykacyjne (o zwrot rzeczy właścicielowi); przejawy ograniczenia prawa własności: stosunki sąsiedzkie, wywłaszczenie (przymusowe przejęcie własności nieruchomości na rzecz skarbu państwa albo samorządu terytorialnego), prawo pierwokupu (pierwszeństwo w nabyciu rzeczy); ; nabycie i utrata własności: umowne- przeniesienie własności (sprzedaż- rzecz za pieniądz, zamiana- rzecz za inną rzecz, darowizna- rzecz za nic), zasiedzenie- nabycie własności rzeczy przez jej posiadacza na skutek upływu czasu; porzucenie rzeczy: właściciel traci jej własność z chwilą porzucenia, staje się ona niczyja; współwłasność: zwykła i łączna; przy zwykłej każdy z współwłaścicieli może rozporządzać swoim udziałem; łączna nie jest podzielna, zniesienie może być umowne lub sądowe; użytkowanie wieczyste- grunty publiczne oddawane w użytkowanie osobom prywatnym na 99 lat, możliwość przekształcenia w własność prywatną;
Służebności :drogi koniecznej- polega na prawie przechodu i przejazdu przez inną nieruchomo w celu dostępu do drogi publicznej; mieszkania- dożywotnie prawo do mieszkania w czyimś lokalu; przesyłu- przeprowadzenie urządzeń technicznych przez cudzą nieruchomość za wynagrodzenie
Użytkowanie- dotyczy najczęściej gruntów rolnych; Hipoteka- na nieruchomości; Zastaw- na ruchomości
Rodzaje świadczeń: pieniężne (zapłata kwoty pieniężnej), niepieniężne (wszystkie inne); świadczenia polegające na działaniu, zaniechaniu; wzajemne (gdy w danym stosunku zobowiązaniowym obie strony są wzajemnie w stosunku do siebie dłużnikiem i wierzycielem), jednostronne (zobowiązanie składa się tylko ze świadczenia jednej strony)
Źródła zobowiązań- zdarzenia, na podstawie których powstają zobowiązania: czynność prawna (działanie zmierzające do wywołania skutków prawnych poprzez oświadczenie woli; jednostronne- przyrzeczenie publiczne, testament, wypowiedzenie umowy; wielostronne- zwłaszcza umowy); czyn niedozwolony- każde bezprawne zachowanie naruszające dobro innej osoby; bezpodstawne wzbogacenie
Podział umów ze względu na strony: handlowe- PiP; konsumenckie- PiK; publiczne- DiP; prywatne- nie P i nie D (P- przedsiębiorstwa, K- konsument, D- dysponent środków publicznych
Czynności prowadzące do zawarcia umowy: oferta (wiążące oświadczenie woli zawarcia umowy złożone drugiej stronie, zawierające istotne postanowienia umowy); negocjacje (niesformalizowane, strony uzgadniają treść umowy; umowa zostaje zawarta gdy strony uzgodniły wszystkie negocjowane punkty); przetarg i aukcja (wieloosobowa otwarta konfiguracja osób chcących zawrzeć umowę; dwie strony: organizator i uczestnik; ogłoszenie pochodzi od organizatora i zawiera czas, miejsce, przedmiot i warunki;; wadium- kwota, którą zobowiązany jest wpłacić uczestnik w celu zabezpieczenia prawidłowego zachowania), umowa przedwstępna (powinna określać istotne postanowienia umowy przyrzeczonej)
Zaliczka i zadatek-element wspólny: kwoty wpłacane na poczet wykonania przyszłej umowy; jeśli jedna strona dała zadatek a druga nie wywiązała się z umowy-> może dostać dwukrotność
Odsetki- ustawowe (należą się z mocy prawa w każdym przypadku), umowne (niekonieczne, określane w zawartej umowie)
Wzór na odsetki: (stawka odsetek x dni opóźnienia x kwota długu)/365