Znaczenie przedsiębiorstw dla gospodarczego rozwoju kraju (organizacja gospodarcza )
Przedsiębiorstwo jest jednostką gospodarczą, wyodrębnioną pod względem ekonomicznym, organizacyjnym i prawnym. U kształtowały się w wyniku rozwoju gospodarki towarowej. Wraz z rozwojem sił wytwórczych i zmianą stosunków produkcji zmieniła się również treść i forma. Środki produkcji są własnością indywidualną, grupową, spółdzielczą lub państwową i stanowią narzędzie eksploatacji siły roboczej w celu osiągnięcia zysku.
Dynamiczne rozwijające się warunki makro-ekonomiczne w Polsce niosą ze sobą stałą tendencję do kolejnych przewartościowań różnych sposobów działania podmiotów gospodarczych. Dzisiejsza koncepcja podmiot działającego w warunkach wolnego rynku, wykorzystując je w zróżnicowany sposób. Ogólne tendencje wzorców zachowań narzucają określone strategie, mające za cel skuteczność egzystencji na rynku. Nie zawsze sam pobyt na rynku pozwala na spokój działania. Istotna kwestią w wielu wypadkach jest też zapewnienie stałych możliwości inwestowania w nowsze rozwiązania, zarówno technologiczne jak też organizacyjne.
Najpilniejszą potrzebą przedsiębiorstw jest dziś wnikliwa analiza swoich zadań i strategii marketingowych.
Obecnie rynek jest terenem, na którym ciągle pojawiają się nowi konkurenci, wprowadzane są nowości technologiczne, kształtują się nowe reguły, zmienia polityka handlowa, a klienci nie są tak lojalni jak kiedyś, lecz nieustannie szukają najkorzystniejszych ofert. Klienci obecnie mają olbrzymi wybór różnego rodzaju dóbr i towarów. Ich wymagania dotyczące produktu, serwisu i ceny są bardzo zróżnicowane i zmienne, to wiąże się z podejmowaniem działań, które muszą swoją strukturą być maksymalnie dopasowane do klienta.
Wobec prawie nieskończonych możliwości wyboru, klienci skłaniają się ku ofercie, która najlepiej odpowiada ich potrzebom i oczekiwaniom. Przy dokonywaniu zakupu kierują się subiektywnie postrzeganą wartością towaru.
Naturalny jest więc fakt, że dziś sukces osiągają przedsiębiorstwa, których produkty najlepiej zadowalają klientów. Dla tych przedsiębiorstw marketing to szeroko rozumiana filozofia firmy, a nie tylko jej funkcja. Nikogo nie zadowala dziś trzecie lub czwarte miejsce na rynku. Przedsiębiorstwo musi być zorientowane na rynek i klientów, nie zaś na produkt i koszty.
Wobec wyzwań technologicznych, ekonomicznych i społecznych przed jakimi stoją współczesne podmioty gospodarcze, na nowo odkrywa się znaczenie przedsiębiorstwa. Te radykalne zmiany oznaczają, że przedsiębiorstwa muszą ciągle dostosowywać koncepcję swojego działania, a nawet przesłanki, na których oparte było osiągnięcie sukcesu w przeszłości.
Dziedzina marketingu tworzy na nowo swoje założenia, pojęcia, narzędzia i systemy po to by umożliwiać podejmowanie trafnych decyzji gospodarczych.
Doświadczenia zachodnie jednoznacznie dowodzą o tym, że małe przedsiębiorstwa przyczyniają się do rozwoju gospodarczego, a więc i do dobrobytu. Nawet w Polsce, gdzie sektor prywatny jest nadal niedostatecznie rozwinięty, znaczenie drobnej przedsiębiorczości jest zauważalny, a jej udział w tworzeniu dochodu narodowego jest dużo wyższy niż jej udział w ogólnej liczbie przedsiębiorstw w kraju.
Globalnie ujmując, drobni przedsiębiorcy działają w podobnych dziedzinach, jak przedsiębiorstwa duże: głównie w produkcji towarowej i usługach. Drobna przedsiębiorczość posiada jednak pewne charakterystyczne cechy, które odróżniają ją od dużych. Do tych specyficznych cech m.in. należą:
Tworzenie nowych miejsc pracy
Wprowadzenie innowacji
Stymulowanie ekonomiczne konkurencji
Wsparcie dużych firm
Produkcja dóbr i usług
W warunkach, gdy przedsiębiorstwo jest poddawane presji rynku, wzrasta zainteresowanie strategią rozwoju, która podnosi efektywność gospodarowania. Postęp w dziedzinie technologii co roku wstrząsa wieloma branżami i przyczynia się do tworzenia nowych. Należ śledzić te tendencje. Dotyczy to zarówno producentów systemów lub programów komputerowych, jak i przedsiębiorstw budowlanych, nie mówiąc już o branży tekstylnej.
Rosnąca globalizacja i bardzo dynamiczny rozwój techniki łączności oraz komunikacji jest już faktem. Lawinowo rosnąca liczba uczestników Internetu, szybkość łącz, telefony komórkowe III generacji wszystko to zmniejsza problemy komunikacyjne i powoduje, że świat staje się coraz mniejszy. Fizyczna odległość między ludźmi przestaje mieć znaczenie. Zacierają się naturalne bariery geograficzne, które kiedyś rozdzielały państwa, miasta.
Podobne procesy zachodzą na rynku pracy. Coraz więcej osób pracuje w domu, łącząc się z centralnym serwerem firmy. Jeszcze kilkanaście lat rozwoju struktury informatycznej i obniżania kosztów telekomunikacyjnych i dla kierownika nie będzie miało żadnego znaczenia, czy jego pracownik mieszka tuż obok, czy też na drugim końcu świata.
To samo można przenieść na płaszczyznę komunikacji między przedsiębiorstwami. Geograficzna odległość, o zmniejszenie której, starali się twórcy parków technologii, przestanie mieć znaczenie. W nowym wirtualnym świecie, wszystkie firmy są bardzo blisko siebie.
Myślę, że liczba małych przedsiębiorstw będzie rosła. Bowiem lepiej pasują one do mechanizmu walki konkurencyjnej i dzięki temu stanowią bardzo stabilną strukturę. Mikro wirtualne firmy będą się często składać tylko z jednego pracownika.
Sądzę, że zajdzie potrzeba ich jednoczenia, podobna jak w przypadku parków technologii. W XXI wieku to jednocześnie w celu wymiany doświadczeń i obniżania kosztów będzie miało miejsce w rzeczywistości komputerowej.
Z uwagi na znaczenie przedsiębiorstwa dla gospodarki kraju, podejmowanie działania restrukturyzacyjne mogą być rozbieżne pomiędzy potrzebami przedsiębiorstwa, a potrzebami państwa. Celem strategii powinien być istotny wzrost wartości firmy oraz oczekiwany przez organy właścicielskie przychód zaangażowanego kapitału. Współczesna firma musi stawać się organizacją innowacyjną , otwartą na nowości , postrzegającą problemy z różnych perspektyw , wrażliwą na sygnały i wyzwania rynku oraz gotową do wprowadzenia u siebie różnych zmian dostosowawczych . Musi więc rozwijać własną innowacyjność , zapewniając profesjonalne zarządzanie i tworząc warunki atrakcyjne dla ludzi wykazujących do niej skłonność . W przedsiębiorstwie innowacyjność może przyjmować następujące formy :
doskonalenie i dalszy rozwój już wytwarzanych wyrobów
doskonalenie i dalszy rozwój stosowanych procesów produkcyjnych
doskonalenie organizacji pracy , produkcji i zarządzania oraz marketingu
wprowadzanie nowych metod produkcyjnych opartych na szczytowych osiągnięciach nauki
wprowadzanie nowych wyrobów opartych na nowych technologiach
Innowacyjność może więc dotyczyć wyrobów lub procesów i być innowacyjnością radykalną albo stopniową. W dużych przedsiębiorstwach liczy się ona głównie w momencie powstania firmy , potem w dużym stopniu zastępuje ją zdolność adaptacji . Przedsiębiorstwa te stosują również strategie innowacyjne pionierskie, promujące tzw. błyskotliwe pomysły , kierujące się zasadą „ być pierwszym i najsilniejszym „
Małe firmy mogą z powodzeniem stosować tzw. strategie naśladowcze. W takich strategiach istnieje możliwość korzystania z doświadczeń pionierów . Firmy te obsługują rynek , którzy pionierzy stworzyli , lecz którego w pełni nie zaspokajają . Powinny one wypełniać istniejące luki na rynku tzw. nisze rynkowe . Wykorzystując szereg czynników konkurencyjnych np. dobry serwis , lepsza jakość wyrobów , krótki cykl produkcyjny . Małe przedsiębiorstwa bardziej niż duże zakłady muszą myśleć i działać innowacyjnie , systematycznie poszukiwać nowości , rozwijać innowacyjność pracowników . najlepsze rezultaty uzyskują one , gdy opracowują konkretne strategie wprowadzania innowacji i konsekwentnie je wdrażają ,weryfikują , czyli gdy wiążą je ze strategiami marketingowymi.
Wyróżniane są następujące strategie innowacyjne :
strategia ofensywna
W przedsiębiorstwie tworzone są warunki , które zachęcają do obmyślania i opracowywania nowych rozwiązań i niezwłocznego ich wprowadzania na rynek . Strategia ta wiąże się z wysokim ryzykiem , ale przynosi również duże korzyści .
Wymaga ona utworzenia działu badań i rozwoju o wysokim poziomie innowacyjności , silnego systemu marketingowego i efektywnego systemu produkcji .
strategia defensywna
Oznacza niski poziom ryzyka i korzystnych wyników . Firmy , które ją stosują, nie ponoszą ryzyka strat , jakie jest związane z wprowadzaniem nowego produktu na rynek . Firmy te starają się obniżać koszty produkcji i dostarczać substytuty produktów nowych .
strategia zakupu licencji
Pozwala ona przedsiębiorstwu na osiąganie zysków przez nabywanie licencji technologicznych innych firm , a więc przez zmniejszanie wydatków na własny dział badań i rozwoju .
strategia wchodzenia w niszę
Ma ona na celu uniknięcie bezpośrednich kontaktów z konkurencją . Firma analizuje istniejących liderów rynkowych , aby określić ich silne i słabe strony oraz ustalić luki rynkowe .
strategia kreowania rynku
Korzyścią tej strategii jest niewielka liczba tak samo początkujących konkurentów , co stwarza firmie dogodne warunki sprzedaży i osiągania zysków
strategia niezależna
Polega ona na unowocześnieniu produktu i zwiększeniu jego udziału w rynku. Daje ona sukces w długim okresie czasu .
strategia pozyskiwania specjalistów
Przedsiębiorstwo , zamiast kupna licencji w celu pozyskania technologii konkurentów , może pozyskać specjalistów .
strategia pozyskiwania firm
W strategii tej przedsiębiorstwo stara się przejąć inne firmy przez ich wchłonięcie bądź fuzję.
Przedsiębiorstwo , wybierając strategię innowacyjną , powinno brać pod uwagę takie czynniki , jak :
potencjał kadrowy i rzeczowy
potencjał finansowy
dotychczasowy poziom rozwoju technicznego
istniejące i przyszłe możliwości zbytu
zamierzenia innowacyjne konkurentów
własne zaplecze naukowo-techniczne
Innowacje mogą być kreowane przede wszystkim przez menedżerów. Muszą oni być osobiście zaangażowani w sprawę innowacji , muszą być osobami kreatywnymi , kierować w sposób wyzwalający twórczość i tworzyć klimat sprzyjający zmianom .
Menedżerowie różnie podchodzą do innowacji . Ich zaangażowanie nie jest w pełni racjonalne , gdyż większość innowacji wiąże się z ryzykiem osobistym . Często towarzyszy im lęk i niepokój , że coś się nie uda i ucierpi ich reputacja lub narażą firmę na straty . Niekiedy uwagę skupiają na konkurowaniu ze sobą ograniczając przepływ informacji i pomysłów . Ich postawy wobec innowacji mogą być zarówno nowatorskie jak i konserwatywne. Menedżerowie różnią się pod względem mentalności , stylu , myślenia i działania
Pracownicy najczęściej obawiają się innowacji i są do nich negatywnie nastawieni . Wynika to z tego , że zmiany są z reguły stresujące , a ludzie muszą wchodzić w nowe role i stosunki , przyjmować nowe wartości i przejawiać nowe podejście do pracy .
Pracowników cechuje pewien opór wobec zmian . Przyczyny tego oporu są złożone i wielostronne . Za główną przyczynę uważa się zmniejszenie u pracownika poczucia dotychczasowego bezpieczeństwa oraz jego zagrożenie ekonomiczne i emocjonalne .
Do pozostałych przyczyn zaliczamy m.in.:
małe zaufanie do kierownictwa
walka o „zachowania twarzy „
niezrozumienie potrzeby innowacji i jej sensu
obawa , że zmiany obniżą prestiż zawodowy lub społeczny pracowników
obawa przed popełnieniem błędu
obawa , że poparcie innowacji narazi na straty firmę
skłonność do trwania przy starych wypróbowanych wzorcach
zmiana nie uwzględnia utrwalonych w firmie norm postępowania , nieformalnych wzorów
unikanie sądów , opinii i ocen niezgodnych z wcześniejszymi ustaleniami
Oporu pracowników wobec innowacji nie należy zwalczać uporem kierownictwa , środkami przymusu i nacisku , lecz należy go przezwyciężać przez wprowadzenie zarządzania innowacyjnego i tak zorganizować przedsiębiorstwo , aby jego struktura i kultura nie udaremniała , lecz wspierała różne pomysły i rozwiązania , a pracownicy byli świadomi , że zmiany są niezbędne .
Na zdolność do tworzenia i wykorzystywania innowacji ma zawsze duży wpływ inteligencja firmy .Decyduje ona o sposobie wykorzystania przez firmę posiadanych możliwości i okazji , zdolności dostosowania się do nowych sytuacji, tworzeniu i wprowadzaniu śmiałych koncepcji i rozwiązań wychodzących naprzeciw potrzebom otoczenia . Inteligencję firmy kształtują różne jej elementy :
inteligencja informacyjna- to zdolność do szybkiego pozyskiwania informacji , gromadzenia ich , przetwarzania i przesyłania właściwym szczeblom zarządzania
inteligencja technologiczna - to umiejętność tworzenia , nabywania i wykorzystywania właściwych technologii
inteligencja innowacyjna - to stałe poszukiwanie innowacyjnych rozwiązań , a nawet uznanie innowacyjności za zasadniczy element strategii rozwoju firmy
inteligencja finansowa - dotyczy umiejętnego gospodarowania finansami przedsiębiorstwa , ich racjonalnego podziału i wydatkowania na cele bieżące i inwestycyjne
inteligencja marketingowa - polega na stałym badaniu rynku , szybkim postrzeganiu potrzeb i życzeń klientów , wyszukiwaniu nisz rynkowych i wchodzeniu na nowe rynki
inteligencja organizacyjna - dotyczy zdolności przystosowania się organizacji do zmienianych zadań , kreowania struktur prostych i elastycznych
inteligencja społeczna - polega na szczególnej trosce o ludzi , stałym doskonaleniu warunków pracy i płacy , delegowaniu uprawnień
inteligencja ekologiczna - wyraża się w stałej trosce o ochronę składników środowiska , ograniczaniu szkodliwych emisji i działań
Te poszczególne elementy inteligencji przedsiębiorstwa we wzajemnym powiązaniu decydują o ogólnym potencjale jego inteligencji . Nosicielem tej inteligencji jest całe przedsiębiorstwo rozumiane jako inteligentny system . Wzrost inteligencji owocuje korzystnymi innowacjami .
Największe sukcesy w zakresie innowacji przedsiębiorstwo osiąga , jeżeli stosuje konsekwentnie określone zasady działania :
stałe poszukiwanie innowacyjnych rozwiązań - wymaga to otwartości na innowacje i uznania ich za część składową strategii rozwoju firmy
tworzenie bazy informacyjnej o innowacjach - informacje powinny pochodzić zarówno ze źródeł zewnętrznych jak i zewnętrznych
pobudzanie innowacji i przedsiębiorczości pracowników - nowe pomysły powinny być zawsze wysoko cenione i wyróżniane materialnie i moralnie
stwarzanie struktur organizacyjnych sprzyjających innowacyjności - aby działać szybciej i skuteczniej oraz szybko przyswajać innowacje , należy nastawić się na proste , elastyczne struktury , jasne formy organizacji i krótką drogę przepływu informacji
stwarzanie odpowiednich warunków dla działalności innowacyjnej - działalnością innowacyjną powinien kierować kompetentny specjalista , posiadający odpowiednie pełnomocnictwo i wiedzę fachową oraz zdolności organizacyjne
określenie kierunków działalności innowacyjnej - polega to na definiowaniu problemów wymagających rozwiązania , szczególnie tych , które dają potencjalne możliwości korzystnych pomysłów , odkryć i projektów
włączanie pracowników w proces zmian - prawidłowe realizowanie przedsięwzięć innowacyjnych wymaga zawsze aktywnego uczestnictwa w nich ludzi i poczuwania się do odpowiedzialności za ich przebieg i efekty
doskonalenie umiejętności kierowania , tworzenie „ generacji ” innowacyjnych kierowników - innowacyjny styl kierowania zapewnia kadra o szerokich horyzontach myślowych , otwarta na wszelkiego rodzaju zmiany , aktywna i odważna , pełna inicjatywy i pomysłowości , o wysokich kwalifikacjach unikanie nadmiaru zmian i pseudonowości - zmiany w systemie pracy firmy nie powinny być częste i mało znaczące , bowiem przytłoczenie zmianami rodzi sytuacje stresowe , pogłębia konserwatyzm pracowników,brak zaangażowania oraz wzmaga opór wobec innowacji
Innowacje są głównym motorem strategii rozwoju przedsiębiorstwa . Wdrażanie innowacyjności pociąga za sobą występowanie dwóch przeciwstawnych skutków dla firmy pozytywnych i negatywnych.
pozytyw:
innowacje przyśpieszają przystosowanie firm do ciągle zmieniających się warunków zewnętrznych poprzez komputeryzacje , badania marketingowe , wdrażanie nowych technologii , szybszy przepływ informacji niezbędny do podejmowania trafnych i szybkich decyzji ,
lepsze przystosowanie się przedsiębiorstw do wymogów ciągle zmieniającego się rynku ,
obniżenie uciążliwości pracy wykonywanej przez personel pracowniczy
innowacje podnoszą poziom stosowanej dotychczas technologii i jakości produktu ,
wdrażanie innowacji pozwala przybliżyć się do wymogów europejskich i poszerzyć rynek zbytu , a przede wszystkim przetrwać i pozyskać długofalową przewagę ,
negatywy:
wdrażanie innowacji wiąże się z podejmowaniem ryzyka , które nie zawsze przynosi zamierzone efekty , np. obawa pracowników związana z możliwością utraty pracy , wynikająca ze zwiększonej technizacji ,
błędy w oprogramowaniu firmy mogą doprowadzić do poważnych i nieodwracalnych skutków finansowych , a nawet ich upadku ; nadmierny stopień komputeryzacji może okazać się zawodnym wobec zdarzeń losowych np. długotrwały brak energii , co może spowodować wstrzymanie procesu produkcyjnego . Istnieje obawa , czy nadchodzący przełom wieków 99/00 nie spowoduje załamania dotychczasowego oprogramowania firmy ,
poniesione nakłady finansowe na wprowadzenie innowacji ( np. nowy produkt) mogą nie przynieść zamierzonego efektu (brak akceptacji klientów ) ,
wprowadzanie innowacji „na siłę „ , nie uwzględniając możliwości i potencjału, jakim dysponuje dana firma w celu dorównania konkurencji ,
Przystosowanie przedsiębiorstw do zmian zachodzących w otoczeniu może być funkcjonalne i koncepcyjne . Przystosowanie funkcjonalne polega na zbieraniu informacji o zamierzeniach innych podmiotów w otoczeniu ( na rynku ) oraz ocenie ewentualnych zagrożeń i niwelowaniu ich skutków . Przystosowanie koncepcyjne polega na skorzystaniu z nowych możliwości , jakie niesie przyszłość i umiejętnym uplasowaniu się we właściwym segmencie rynku z właściwymi wyrobami .
Zmiany mogą wprowadzać tylko menedżerowie kreatywni , którzy dostrzegają i rozumieją potrzebę przekształcenia swojej firmy w organizacje innowacyjną i uczynienia jej zdolną nie tylko do trwania , ale i sprostowania wyzwaniom przyszłości . Najkorzystniejsze są zmiany wprowadzane w sposób zaplanowany , uporządkowany i terminowy , wyprzedzające przyszłe wydarzenia .
Reasumując należy pamiętać, że bez stworzenia sprzyjających warunków dla rozwoju firm nie jest możliwe osiągnięcie właściwego rozwoju ekonomicznego. Stąd też wniosek, że znaczenie przedsiębiorstw dla gospodarczego rozwoju kraju jest niezwykle istotne.
6