Sklad atmosfery a)skladniki stale:azot 78% tlen 21% inne gazy 1% b)skladniki ziemne:dwutlenek wegla,para wodna,zanieczyszczenia budowa atmosfery a) troposfera siega do wysokosci 17 km nad rownikiem i do 8 km nad biegunami zawiera prawie cala wode zawarta w atmosferze ksztaltuja się warunki pogodowe nastepuje spadek cisnienia i temp z wysokoscia 11,5 hPa/100m 0,6stopni C/100m temp w gornej warstwie wynosi -55stopni C -tropopauza (warstwa przejsciowa) b) stratosfera siega do wysokosci ok. 50 km powyzej 25 km temp wzrasta do 0 stopni wystepuje tu warstwa ozonosfera -stratopauza c)mezosfera siega do wysokosci 80 km nastepuje spadek temp nawet do -110 stopni C -mezopauza d) termosfera wystepuje na wysokosci ok. 800 km wzrost temp do 1500 stopni C -termopauza e) egzosfera do 2000 km powyzej przechodzi w przestrzen kosmiczna temp stala -270 stopni C albedo jest to zdolnosc odbijania promieni slonecznych przez rozne powierzchnie wilgotnosc powietrza jest to procentowa zawartosc pary wodnej w atmosferze zalezy od temp szerokosci geogr. Wysokosci nad poziomem morza a) wilgotnosc bezwzgledna jest to mosa pary wodnej zawarta w jednostce objetosci b) wilgotnosc wzgledna jest to stosunek masy pary wodnej zawartej w powietrzu do masy nasycajacej to powietrze c) gdy para wodna osoaga stan nasycenia rozpoczyna się proces kondensacji (skroplanie) które prowadzi do powstawania chmur i opadow rodzaje chmur a) niskie 0-2km zaliczamy warstwowe (stratus) warstwowo deszczowe (nimbostratus) klebiasto warstwowe (strotokulumus) klebiaste (kumulusy) b) srednie 2-5km wystepuja srednio warstwowe (altostratus) srednio klebiaste (altokumulus) c) wysokie 5-10km klebiasto deszczowe (kumulonimbus) pierzaste (cirrus) pierzasto warstwowe (cirrostratus) pierzasto klebiaste (cirrokumulus) cisnienie atmosferyczne jest to sila z jaka powietrze naciska na jednostke powierzchni zalezy od wysokosci n.p.m od temp oraz zmieniajacych się osrodkow baryczu (wyz i niż) wyz sa to osrodki wysokiego cisnienia niż osrodki niskiego ciśnienia.Cyrkulacja pasatowa-to przemieszczanie się zimnych mas powietrza ze stref zwrotnikowych monsunowa kierunku rownika cyrkulacja monsumowa przemieszczanie się cieplych mas powietrza w dwoch kierunkach -zima znad ladu nad morze -latem znad morza nad ladem cyklony tropikalne sa to wirujace wielkie masy powietrza przemieszczajace się w strefie tropikalnej wieje z wielka sila przynosza bardzo obfite opady którym towarzyszy silne falowanie morza powstaja w wyniku gwaltownego obnizenia cisnienia odmianami regularnymi sa tajfun, huragan, willy,typy wiatrow- a) fen jest to suchy cieply nieraz bardzo gwaltowny wiatr wystepujacy na zawiecznej str gdy pojawia się po przejsciu wilgotnego powietrza nad lancuchem gorskim odmiana halny, sonda b)bora jest to chlodny i gwaltowny wiatr wystepujacy na wybrzezu dalmatynskim powstaje podobnie jak fen ale naplywa z okolic zimniejszych do cieplejszych c)mistral zimny silny wiatr wiejacy dolinami wystepuje zima i wiosna (francja dolina rodanu) d)bryza w dzien wieje z nad morza noca z nad ladu powstaje na wskutek szybszego rozgrzania się ladu bilans wodny jest to zestawienie przybytkow i strof wody na danym obszarze w okreslonym roku hydrologicznym P=H+E P=woda z opadow H=odplyw wody rzekami E=ilosc wody wyparowanej retencja jest chwilowo zatrzymania wody w zlewaniu opozniajacej jej odplyw a)powierzchniowa w postaci ladu pokrywa snieznej jeziora bagna b)podziemna (gruntowa) w postaci wod podziemnych Pływy są to okresowe wahania pozimu morza, powstające w wyniku przyciągania Ziemi przez Księżyc i Słońce. Na wody działa przede wszystkim siła przyciągania Księżyca i siła odśrodkowa układu Ziemia-Księżyc. W miejscu gdzie te siły mają największe wartości powstają przypływy. Pływy syzygijne powstają gdy Księżyc i Słońce ułożone są w jednej linii względem Ziemi, natomiast pływy kwadraturowe w sytuacji gdy Księżyc jest w pierwszej lub ostatniej kwadrze. Falowanie jest to ruch wody morskiej, wywołany przez uderzenia wiatru o pow wody. Fale osiągają wysokość 2-6 m na otwartym morzu .W jeziorach i morzach wewnętrznych powsają fale powierzchniowe, stojące - sejsze. Ich przyczyną są lokalne zmiany ciśnienia atmosferycznego lub słabe trzęsienia ziemi. Tsunami powstaje na skutek podmorskich trzęsień ziemi, erupcji wulkanicznych czy osuwisk. Na otwartym oceanie tsunami ma bardzo dużą długość i niewielką wysokość, Prędkość tej fali sięga 800km/h, przy brzegu spiętrza się, doprowadzając do kataklizmu. Prądy morskie przemieszczają duże masy wody na odległość wielu tysięcy kilometrów. Wyróżnia się wśród nich: prądy powierzchniowe, podpowierzchniowe, denne i wznoszące. Prądy powierzchniowe wynikają z różnic temperatur wód oceanicznych i kierunków wiatrów stałych. Prądy podpowierzchniowe nie płyną zgodnie z kierunkiem wiatru, a odchylają się wskutek siły Coriolisa. Kierunek płynięcia wód podpowierzchniowych obrazuje spirala Eckmana. Prądy denne tworzą się w wyniku różnic gęstości wód. Prąd wstępujący (upwelling) powoduje napływanie zimnych i bogatych w substancje odżywcze wód głębinowych w brzeżną strefę oceanu.