Agata Kubiak, Joanna Lubartowska, Agnieszka Drechny, Marcin Hadrych, Grzegorz Wszelaczyński	Szkoła Wyższa Psychologii Społecznej, oddział zamiejscowy w Sopocie
kontakt: [e-mail], [e-mail]

Fora internetowe - wojna na słowa.

Badanie nad zależnością agresji w wypowiedziach od anonimowości wypowiadających się.

Fora internetowe stanowią ważny element serwisów dostępnych w “sieci”. Pozwalają wyrażać swoją opinię, komentować, wymieniać się poglądami. Są dostępne dla każdego - wystarczy podłączony do internetu komputer. Wydawać by się mogło, że to zapowiedź nowego świata - prawdziwej demokracji, gdzie każdy jest równy i każdy ma głos. Jednak realia ogólnodostępnych forów przerażają ilością agresji. Badanie nasze dowodzi, że niezbędnym warunkiem stworzenia naprawdę wartościowej areny wymiany poglądów jest odebranie wypowiadającym się anonimowości. Tezę naszą oparliśmy na wynikach czterech badań, których autorzy wskazywali na zależność między poziomem agresji w danych grupach od stopnia anonimowości ich członków.

I tak: Silke i Andrew w badaniu „Deindividuation, Anonymity, and Violence: Findings From Northern Ireland” (Journal of Social Psychology, 0022-4545, Sierpień , 2003, Vol. 143, Numer 4) wskazują na fakt, że przestępcy, którzy dokonując napadów byli zamaskowani, zachowywali się znacznie agresywniej i powodowali większe obrażenia fizyczne i psychiczne u ofiar, niż ci, którzy nie zasłaniali twarzy.

Podobnie Daniel L. Wann, Robin R. Peterson, Cindy Cothran, i Michael Dykes w badaniu „Sport fan aggression and anonymity: The importance of team identification.” (Social Behavior & Personality, Vol 27(6), 1999. pp. 597-602.) wykazali, że kibice sportowi są skłonni do większej agresji w stosunku do sędziów, kibiców przeciwnej drużyny czy zawodników gdy silnie identyfikują się ze swoją drużyną i współkibicami. Przynależność do grupy i silna z nią identyfikacja daje anonimowość, a raczej zastępuje samoidentyfikację „ja” identyfikatorem „my”.

Ten sam problem poruszyli Jurgen Rehm, Michael Steinleitner i Waldemar Lilli w badaniu „Wearing uniforms and aggression - field experiment” (European Journal of Social Psychology, Vol. 17, 357 - 360, 1987). Wykazali oni, że poziom agresywnych zachowań uczniów grających w piłkę zależy wyraźnie od tego czy noszą oni jednolite stroje, czy też ubrani są w prywatne koszulki, różniące się kolorem itp. Znowuż okazało się, że silna identyfikacja z zespołem (grupą) i związany z tym spadek poczucia „indywidualności” powoduje silny wzrost ilości zachowań agresywnych.

Podobne wyniki uzyskali Ronald W. Rogers i Charles M. Ketchen w badaniu „Effects of anonymity and arousal on aggression” (The Journal of Psychology, 1979, 102, 13 - 19). Badając wpływ anonimowości i pobudzenia na zachowania agresywne, uznali te warunki za idealne predyktory zachowań agresywnych.

METODA

By dowieść naszej tezy postanowiliśmy przebadać fora internetowe pod kątem ilości pojawiających się w nich wypowiedzi agresywnych. Ze względu na popularność, na obiekt analizy wybraliśmy ogólnodostępne forum portalu ONET.PL, oraz wymagające logowania forum POLITYKA.ONET.PL.

Przyjęliśmy, że procedura wymuszająca logowanie - czyli konieczność występowania pod stałym “nickiem” (internetowym podpisem) - jest wystarczająca, by uznać, że forum jest nieanonimowe.

Anonimowość stan, w którym osoba jest anonimowa, czyli tożsamość osoby nie jest znana. Może wynikać z faktu, że osoba ta nie została poproszona o przedstawienie się, lub z niechęci lub niemożności osoby do ujawnienia swojej tożsamości. Na przykład: ofiary wojny lub przestępstwa, których tożsamość nie może zostać potwierdzona, ujawnienie bądź ukrycie tożsamości może wynikać z wyboru, z przyczyn prawnych, z powodów bezpieczeństwa. Kryminaliści zazwyczaj wolą być anonimowi (np. pisząc list z pogróżkami). Także duże skupiska ludzkie zapewniają większą anonimowość niż małe (...). (www.wikipedia.org)

W naszych analizach posłużyliśmy się skalą agresji, ułożoną na podstawie wcześniejszych obserwacji forów i zilustrowaną przykładami wypowiedzi. Skala nasza jest z pewnością niedoskonała - bardzo trudno jest skonstruować narzędzie mierzące agresję, które nie tylko wykazywałoby jej obecność, ale też nasilenie.

Dlatego też, analizując materiał, pozwalaliśmy na pewne odstępstwa od przyjętej skali, gdy zdrowy rozum podpowiadał, że natężenie agresji w danej wypowiedzi jest inne niż wskazywałby na to stopień skali.

Agresja — w psychologii określenie dowolnego zachowania, mającego na celu spowodowanie szkody fizycznej lub psychicznej.

Wyróżniana jest m.in.

• agresja wroga — agresja poprzedzona uczuciem gniewu, która ma na celu zranienie lub zadanie bólu.

• agresja instrumentalna — agresja służąca innemu celowi niż zranienie lub zadanie bólu, np. zastraszenie. (www.wikipedia.pl)

Skala:

1. SUPER AGRESYWNE - WULGARNE WYZWISKA, WTRĘTY OSOBISTE, BRAK RZECZOWYCH ARGUMENTÓW

np.:

“Z takimi debilami jak ty nie ma nawet sensu polemizować.”

“Ty masz -147 IQ, inaczej już byś pamiętał żałosny kretynie, że nie jestem wierząca”

2. BARDZO AGRESYWNE - WULGARNE WYZWISKA I WTRĘTY OSOBISTE, RZECZOWE ARGUMENTY

np.:

"Odsunąć PZPR-owców! "Hożowianin" Ty posiadasz wyższe wykształcenie i niczego nie "kumasz". Dyplomem się onanizujesz ale co Ty wiesz o łysych, noszących okulary... Ty myślisz (bardzo w to wątpię), że dyplom świadczy o jakiejkolwiek wiedzy. Nie świadczy o tym, że go masz. I to tyle.

Myśl, to nie boli, kto z Polaków zrobił tumanów? "Solidaruchy"? W latach pięćdziesiątych - osiemdziesiątych??? "Solidaruchy" z PZPR!"

3. AGRESYWNE - NIEWULGARNE WYZWISKA I WTRĘTY OSOBISTE, BRAK RZECZOWYCH ARGUMENTÓW

np.:

“Jesteś głupi, ot co”

4. ŚREDNIO AGRESYWNE - NIEWULGARNE WYZWISKA I WTRĘTY OSOBISTE, RZECZOWE ARGUMENTY

np.:

“Droga pani "nie-polko". Nie chciałbym pani zmartwić ale co do specjalistów w to "Wy" wielka amerykanko macie kiepskich. Niestety to prawda, a nadrabiają tylko tym ze maja najlepszy sprzęt (bo ich stać). My wykonując to samo co oni nie potrzebujemy jego i sobie jakoś poradzimy. Oni go niestety potrzebują bo inaczej się gubią (i giną głupio, trochę już ich tam wytłukli, ile to ostatnio było? Razem 800?).

Po za tym jest pani żałosna. Jakby to powiedział, za przeproszeniem mój kolega: Jest tylko pani "Bezpańskim Kundlem" który łasi się do każdego który trzyma w ręce co bardziej smakowitszy kawałek kiełbasy. Ale niestety w oczach tego drugiego niestety nim na zawsze pozostanie.

Życzę miłego pobytu za oceanem.”

5. MAŁO AGRESYWNE - BRAK RZECZOWEJ POLEMIKI, IRONIA, KPINA, WTRĘTY OSOBISTE, PROTEKCJONALNE PODEJŚCIE

np.:

“Podstawówkę chociaż skończyłeś? Wypisujesz takie bzdury...”

6. BARDZO MAŁO AGRESYWNE - RZECZOWA POLEMIKA, KPINA, WTRĘTY OSOBISTE, IRONIA, PROTEKCJONALNE PODEJŚCIE

np.:

“'No ale Amerykanie uratują Waszego, mamy dobrych specjalistów' Piszesz `uratują Waszego' mam rozumieć, że wyrzekłaś się polskiego obywatelstwa dziecinko? Poza tym my też mamy dobrych specjalistów - GROM chociażby.”

7. NIEAGRESYWNE - RZECZOWA POLEMIKA, BEZ WYZWISK CZY WTRĘTÓW OSOBISTYCH, WYPOWIEDZI , NIEAGRESYWNE I/LUB NIEMERYTORYCZNE

np.:

“Jak zaczęli to niech dokończą. To jedyne rozsądne rozwiązanie. Jakby się teraz spakowali, to skończyłoby się pewnie wojną domową I rozpadem Iraku. Jak mawiał pewien ex-premier: `mężczyznę poznaje się po tym jak kończy, nie po tym jak zaczyna'”

Używając powyższej skali poddaliśmy analizie 500 losowo wybranych wypowiedzi z forum nie wymagającego logowania (ONET.PL) oraz 400 z forum, które wymaga podania loginu i hasła (POLITYKA.ONET.PL). Wypowiedzi, które poddaliśmy analizie to pierwsze 100 komentarzy z każdego z najpopularniejszych wątków forum.

WYNIKI I DYSKUSJA

W następnym kroku przypisaliśmy poszczególnym stopniom skali wartości liczbowe (od 0 - nieagresywne do 6 - superagresywne), dzięki czemu uzyskaliśmy wskaźnik średniego natężenia agresji w każdym z analizowanych forów. Jak widać na wykresie wyniki dobitnie wskazują na fakt, że procedura logowania zdecydowanie redukuje skłonność wypowiadających się do agresji. Natężenie agresji w przypadku forów nie wymagających logowania jest aż piętnastokrotnie większe, niż w serwisach takiej procedury wymagających. Co ciekawe, wyniki pokazały mimo wszystko małe natężenia agresji, powodem jest zapewne mała ilość wypowiedzi bardzo i superagresywnych na forum anonimowym. Jesteśmy skłonni jednoznacznie wskazać na fakt stosowania przez operatorów serwisów filtrów, które nie pozwalają na zamieszczanie wypowiedzi zawierających powszechnie używane wulgaryzmy. Wystarczy rzut oka na fora nie stosujące takowych filtrów by przekonać się, że ich
brak powoduje pojawianie się wielkiej ilości wszelkich bluźnierstw.

Wyniki wyraźnie pokazują korelację pomiędzy ilością wypowiedzi agresywnych, a koniecznością zalogowania się do forum. Potwierdza to nasze założenia i wyraźnie koresponduje z wynikami badań przeprowadzonych przez wymienionych we wprowadzeniu autorów. Okazuje się, że w internecie znajdują zastosowanie teorie z rzeczywistości niewirtualnej. Konieczność zalogowania wiąże się z koniecznością przejścia procedury rejestracyjnej i w efekcie ograniczenia anonimowości - często całkowicie. Wypowiadający się na forach nieanonimowych zdają się kontrolować swoje emocje i temperament w wyraźnie większym stopniu niż w przypadku, gdy wyrażenie swojej opinii jest jednorazowe, przypadkowe, bądź nie utożsamiane z danym "nickiem", a więc nie tworzące obrazu identyfikowalnej postaci.

Wątpliwości powstają jednak gdy zastanowić się nad ewentualnymi przyczynami takiego stanu rzeczy. Możliwą przyczyną może wszak być nie fakt “nieanonimowości” wypowiadającego się, a zwykłe lenistwo - osoba, której celem jest jedynie “zaśmiecenie” forum, zamieszczenie wypowiedzi agresywnej, niekonstruktywnej,

obraźliwej, etc. może po prostu być zbyt leniwa by się zalogować. Myślimy, że gdyby dokonać podobnej analizy, z dodatkowym użyciem narzędzia wykluczającego “śmieciowe” wypowiedzi, postulowana przez nas zależność zostałaby wykazana dobitniej.

Zastanowić się też można nad ewentualnymi błędami wynikającymi z indywidualnego „wyczucia” agresji u analizujących - gdyby analiza była dokonywana przez jedną osobę, lub/i skala była precyzyjniejsza, z pewnością wyniki dokładniej oddawałyby rzeczywistość.

---