Ochrona środowiska, jako problem globalny. Hanna Lisicka.
A. Wodziczko wyróżnia trzy etapy rozwoju koncepcji ochrony przyrody
- konserwatorski, ochrona poprzez protekcje pojedynczych tworów ( pierwsza ćwiartka XX w.)
- biocenotyczny, zmierzający do ochrony całych biocenoz (ekosystemów)
- planistyczny, mający na celu ochronę całego środowiska znajdującego się pod wpływem działalności ludzkiej. ( dopiero po drugiej wojnie)
Ochrona przyrody to proces historyczny. Święte drzewa w gaju, pierwszym rezerwatem, zarządzenia chińskie z 1122 r. dot. regulacji opieki nad lasami oraz orędzie indyjskiego króla Asioki z 269 p.n.e - 232 p.n.e, poruszające o dziwo problematykę lasów.
Aleksander Humbolt (1769 - 1859) - wprowadził termin „pomnik przyrody” dla obiektu odznaczającego się wyjątkowym kształtem, wiekiem bądź innymi właściwościami.
Hugo Conwentz - botanik, którego podróże przyczyniły się do rozprzestrzenienia w Europie ideii ochrony przyrody, czego przejawem było utworzenie w 1906 r. pruskiego Państwowego Urzędu Ochrony Zabytków.
Ulisses Grant - w 1872 r. podpisuje dekret o stworzeniu pierwszego na świecie, parku narodowego w Yellowstone.
Def. Ochrona Środowiska oznacza działanie lub zaniechanie umożliwiające zachowanie lub przywrócenie równowagi przyrodniczej, koniecznej do zapewnienia dzisiejszym i przyszłym pokoleniom korzystnych warunków do życia oraz realizacji prawa do korzystania z zasobów środowiska.
- kształtowanie, przeciwdziałanie, przywracanie.
Kampania na wybory prezydenckie we Francji 1974. Zarówno d'Estaing jak i Mitterand podejmują kwestię ekologiczną i postulują wprowadzenie ministerstw środowiska.
1) Porządek prawny.
- Międzynarodowa konwencja o zapobieganiu zanieczyszczaniu morza olejami (London, 12.V.1954)
- Układ o zasadach działalności państw w zakresie badań i użytkowania przestrzeni kosmicznej. (Moskwa, Londyn, Waszyngton) 27 I 1967.
- Protokół do konwencji z 1979 r. w sprawach trans granicznego zanieczyszczania powietrza.
- Memorandum w sprawie porozumienia o współpracy w dziedzinie ochrony środowiska między Urzędem Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. (Warszawa III 6. 1985)
- Porozumienie między ministerstwem ochrony środowiska i zasobów naturalnych Prlu a Agencją Ochrony Środowiska. (Waszyngton 10 IX 1987)
- Konwencja Helsińska - ochrona środowiska obszaru Morza Bałtyckiego. (Helsinki, 22. III.1974)
- Konwencja o ochronie ptaków pożytecznych dla środowiska. (Paryż 19. III.1902) {Pierwsza polska konwencja powszechna}
- Konwencja w sprawie ochrony światowego dziedzictwa i ludzkości. (Paryż 6.XI.1972). Wedle niej zabytki kulturowe to obiekty historyczne, etnologiczne lub antropologiczne, a zabytki naturalne są inaczej pomnikami przyrody. (Tutaj obszerna, stanowczo zbyt obszerna definicja pomnika przyrody)
Wpisane na listę światowego dziedzictwa zostały (skreśl niepotrzebne):
*Kraków - zespół zabytkowy czyli Stare miasto i Wawel, Kazimierz, Stradom
*Wieliczka
*Auschwitz-Birkenau
*Warszawskie stare i nowe miasto
* Szwabski zamek na Malborku
*Opolską wyspę „Bolko”.
2) Rozwój polityki ochrony środowiska na szczeblu międzynarodowym.
Klub Rzymski był pierwszą organizacją międzynarodową, podejmującą problematykę globalnych zagrożeń środowiska. A powstał w tym czasie gdy młodzież francuska zdradziła swojego męża stanu. (1968 r.) Jego formą działalności były cykliczne raporty.
Pierwszy raport „Granice wzrostu” zrobiony przez gości z Massachusetts pod czujnym okiem prof. Denisa L. Meadowsa. I miał dwie główne tezy.
1 - przy zachowaniu obecnych tendencji wzrostu ludności, produkcji żywności oraz zużycia zasobów naturalnych za ok. sto lat wystąpią granice rozwojowe, objawiające się nagłym niekontrolowanym spadkiem zaludnienia oraz potencjału przemysłowego.
2 - Rezygnacja ze wzrostu gospodarczego na rzecz wzrostu zerowego, stworzyła by równowagę optymalną dla środowiska i ekonomii.
Drugi raport „Ludzkość w punkcie zwrotnym” autorstwa M.Mesarovića i E. Pestela. Podzielił świat na dziesięć regionów, odszedł od teorii wzrostu zerowego na korzyść koncepcji wzrostu ograniczonego (połączenie interesów i gospodarki i środowiska), akcentował światowe porozumienia i potrzebę wyrównania szans.
W sumie raportów było do czasu publikacji tego podręcznika było osiemnaście.
Przełom lat 60/70. Niestrudzona, Europejska Komisja Gospodarcza, ONZ oraz Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD), wspólnie pochylają czoła nad problematyką ochrony środowiska.
Konferencja Narodów Zjednoczonych w Sprawie Środowiska Człowieka, odbyła się 16 VI 1972 r. w Sztokholmie. przy udziale przedstawicieli stu trzynastu (113) państw. Nie było podłych krajów socjalistycznych z wyjątkiem bogatej Jugosławii i czałczeskowskiej Rumunii. (Nie zaproszono NRD to się wzięły obraziły czerwone kraje). Jest to pierwsze spotkanie o takim charakterze. Uchwalono Deklaracje Sztokholmską będącą planem, skomponowanym z rekomendacji u którego celu leży ochrona środowiska.
Deklaracja sztokholmska zawierała dwadzieścia sześć (26) zasad ochrony środowiska m.in:
człowiek ma prawo do odpowiednich warunków życia, jednocześnie ponosi odpowiedzialność za chronienie i ulepszanie środowiska.
Wezwanie państw do zapobieżenia zanieczyszczeniu mórz.
Racjonalne planowanie jako istotne narzędzie dla pogodzenia rozbieżności między potrzebami rozwoju a naturą.
Suwerenność państwa w sprawie eksploatacji zasobów na danym terytorium.
Nacisk na współpracę państw w ochronie środowiska.
Zwrócenie uwagi na obowiązek obrony jednostki przed bronią masowej zagłady.
UNEP - Program narodów zjednoczonych do Spraw Środowiska z siedzibą w Nairobi.
Z jego inicjatywy popisano konwencje Wiedeńską w 1985 roku dot. ochrony warstwy ozonowej oraz ustanowiony na 5 Czerwiec światowy dzień środowiska.
(III) - Akta końcowy KBWE zakładał oprócz powyższych:
- badanie problemów
- zwiększa skuteczności programów opracowujących
- harmonizacja i stabilizacja.
1982 r. - Światowa Karta Przyrody. (Liczne odwołania do praw ludzi i zwierząt.)
- unikanie emisji zanieczyszczeń.
- umizga środowisko.
- nacisk na rozmowy i konsultację.
Słynny raport ONZ. „Our Common Future”. Napisany przez Światową komisj do spraw środowiska i rozwoju pod przewodnictwem Gro Harlem Brundtland.
Chodziło o zrównoważony rozwój, zaspokojenie potrzeb zarówno przyszłych jak u teraźniejszych pokoleń.
Główne postulaty:
- Raport dzielił na dwie polityki celową i środowiskową.
- zaspokojenie potrzeb
- uzyskanie możliwej do wyżywienia liczby ludności
- ochrona i poprawa stanu zasobów naturalnych
- zmiana profilu technologii oraz metod zarządzania rynkiem
- kojarzenie praw środowiska i ekonomii w procesie decyzyjnym
Druga konferencja Narodów Zjednoczonych „Środowisko i Rozwój”, w skrócie nazywana „szczytem ziemi”. Rio de Janeiro ( 14.XI.1993).
Efekty:
a) Podpisanie deklaracji z Rio. (27 zasad) twórcze życie, harmonia z przyroda.
b) Agenda 21 - Globalny program działań - zbiór zadań, które winny być podejmowane w celu zapewnienia zrównoważonego rozwoju)
KBWE przekształca się w OBWE w XII 1996 , która to powołała urząd koordynatora ds. środowiskowych w I 1998 r. Przyczyniło się to do wzrostu znaczenia problematyki ekologicznej oraz ożywienia współpracy w tym zakresie.
Komisja Gospodarcza ONZ z kolei, coraz bardziej na przełomie lat wdrażała się w stosunki środowiskowe przyjmując poszczególne konwencję:
- w sprawie trans granicznego zanieczyszczenia powietrza na daleki odległości (1979r.)
- oceny wpływu działalności człowieka na stan środowiska (1991r.)
- trans granicznych skutków awarii przemysłowych (1992r.)
A także zwołując konferencje:
- Dobris (1991 r.)
- Lucerna (1993r.)
- Sofia (1995r.)
- Najważniejsza! W Aarhus (1998r.) pod nazwą „environmental for Europe”. Wtedy bowiem uczestnicy przyjęli deklarację, określającą program działania i priorytety w zakresie ochrony środowiska na najbliższą przyszłość.
Wtedy także ( W Aarhus) przyjęto konwencje o dostępie do informacji, udziale społeczeństwa w podejmowaniu decyzji oraz sprawiedliwego rozstrzygania spraw dotyczących środowiska.
Konwencja zobowiązuje strony do:
zagwarantowania informacji społeczeństwu
gromadzenia danych dot. środowiska i ich kolportażu dla zainteresowanych.
Powyższych praw może się każdy obywatel domagać na drodze sądowej.
Polska podpisała konwencję 25 VI 1998r, a ratyfikowała w 2001r.
Ostatnia organizacja to wyspecjalizowana agenda ONZ czyli Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody i Zasobów Naturalnych (ICUN). Powstała 7 X 1948 z siedzibą w Gland (Szwajcaria). Jej głównym celem jest promocja, zachęcanie oraz wspieranie dążeń do zachowania integralności a zarazem różnorodności świata przyrody oraz zrównoważonego wykorzystania surowców naturalnych.
Ciekawostka! Akt powołania Unii podpisał znany polski przyrodnik - Walery Goetel.
IV Polityka ochrony środowiska U.E
Na początku lat sześćdziesiątych pierwsze dyrektywy dotyczące środowiska. (np. substancji niebezpiecznych)
Potem jej jakiś straszny bełkot prawny tak, że trzeba być z WPiA żeby to ogarnąć więc dasz se radę.
Po raz pierwszy ochrona środowiska jako przedmiot polityki Wspólnot, pojawią się na szczycie paryskim (1972r.) Na podstawie ustaleń tego szczytu opracowana tzw. Pierwszy Program (1973 -1976). Opierał się on na zasadniczych celach:
- eliminacja lub redukcja zanieczyszczeń
- optymalne gospodarowanie zasobami ( nie naruszające stanu równowagi)
- sterowanie rozwojem tak aby zapewnić właściwe warunki pracy i życia
- uwzględnianie ochrony środowiska w planowaniu przestrzennym
- poszukanie wspólnych rozwiązań z państwami spoza wspólnot.
Drugi Program działań (1977 - 1981) to kontynuacja i rozwinięcie pierwszego.
Trzeci Program działań (1982- 1986) położył nacisk na uwzględnianie ochrony środowiska w innych politykach wspólnoty (transportowej, przemysłowej)
Czwarty Program działań ( 1987 - 1992) miał na celu ustalenie precyzyjnych standardów (emisyjnych i imisyjnych) oraz zapewnienie lepszej realizacji prawa wspólnotowego w tej dziedzinie.
Piąty Program działań (1993- ) - kieruje się zasadą zrównoważonego rozwoju.
W 1997r. opublikowany został dokument Komisji Europejskiej poświęcony miastom. Dostrzegał on takie problemy jak:
- bezrobocie
- socjalne napięcia
- fragmentaryzacja władzy
- brak dostatecznego stopnia integracji życia miejskiego
Szósty plan ma dotyczyć głównie:
- zmian klimatu
- różnorodności biologicznej
- środowiska (o nie) i zdrowia
- zrównoważonego użytkowania zasobów.
Przełomowy był w ujęciu tej problematyki Jednolity Akt Europejski z 1987 r., stworzył on bowiem podstawy prawne dla polityki ochrony środowiska.
I znowu bełkot wpiaowski.