Materiały wykładowe z ergonomii

(prof. dr hab. Tadeusz Juliszewski)

II rok, Wydział Technologii Żywności i Żywienia Człowieka

Wykład II

Materiały opracowane przez: Pawlik Marta, Semik Dorota

na podstawie notatek oraz „Atlas miar człowieka. Dane do projektowania i oceny ergonomicznej” CIOP W-wa

Centyl - wartość graniczna rozdzielająca zmienność danych antropometrycznych w określonym stosunku procentowym.

Np. mężczyzna odpowiadający 95 centylowi pod względem wzrostu ma wzrost, od którego 95% mężczyzn jest niższych, a 5% wyższych

Kształtowanie stanowisk pracy siedzącej na przykładzie stanowiska operatora komputerowego.

Parametry jakie należy spełnić do zaprojektowania stanowiska komputerowego:

- wysokość monitora

- wysokość klawiatury

- wysokość siedziska

Typowe dla operatorów komputerowych obciążenie pracą jest związane z występowaniem równocześnie kilku czynników, z których najistotniejsze to:

- obciążenia mięśni utrzymujących ciało w pozycji siedzącej

- jednostronne obciążenie mięśni bezpośrednio wykonujących czynność roboczą

- obciążenia narządu wzroku wynikające z konieczności częstych zmian akomodacji i adaptacji narządu wzroku

- stres psychospołeczny

Uciążliwość pracy na stanowisku z komputerem związana z nadmiernym obciążeniem układu mięśniowo-szkieletowego oraz wzroku może być zmniejszona, a nawet wyeliminowana, poprzez zapewnienie ergonomicznego rozwiązania stanowiska pracy i właściwą organizację pracy.

Eliminacja czynników obciążających układ mięśniowo - szkieletowy i wzrok podczas pracy na stanowisku operatora komputerowego wiąże się z wyposażeniem stanowiska w :

- sprzęt komputerowy o odpowiednich parametrach zarówno pod względem możliwości technicznych, jak i parametrów ergonomicznych

- odpowiedni stół i krzesło

- podnóżek, wspornik nadgarstkowy lub wspornik pod klawiaturę i uchwyt na dokument

- właściwe oświetlenie

Parametry struktury przestrzennej stanowisk pracy z komputerami powinny uwzględniać wymiary antropometryczne charakterystyczne dla 5. centyla kobiet (wymiary minimalne) i 95. centyla dla mężczyzn (wymiary maksymalne).

Poza rozwiązaniem struktury stanowiska pracy z komputerami i jego wyposażeniem niezbędne jest zapewnienie odpowiednich warunków środowiska pracy.( zapewnienie właściwego oświetlenia, warunków mikroklimatycznych oraz zmniejszenia ekspozycji na promieniowanie i pola elektromagnetyczne). Szczególne znaczenie ma organizacja pracy, a zwłaszcza odpowiednie zaplanowanie przerw w pracy. Nie powinny się one ograniczać do przerwy śniadaniowej, podczas której pracownicy jedzą w pozycji siedzącej. Powinny one być częściej np. co 1 lub 2 godziny od 10 do 15 min, w zależności od intensywności wykonywanej pracy. Powinny być przeznaczone na aktywny odpoczynek, polegający na zmianie pozycji ciała, wykonywaniu kilku ćwiczeń rozluźniających , spacer. Niezmiernie ważne są tez mikropauzy- to krótkie, często niezauważalne przerwy, w czasie których dochodzi do rozluźnienia napiętych mięśni.

Wymagania stawiane wyposażeniu stanowiska pracy z komputerem

Wyposażenie stanowisk z komputerami można podzielić na 2 grupy:

1) wyposażenie podstawowe-jest niezbędne na stanowisku pracy z komputerem, bez względu na rodzaj wykonywanej pracy,( jest to monitor, klawiatura, jednostka centralna, stół, krzesło).

2)wyposażenie dodatkowe-są to elementy wyposażenia komputera(drukarka, mysz, skaner, ploter) oraz zalecane wyposażenie ergonomiczne(podnóżek, uchwyt na dokumenty i wspornik nadgarstkowy).

Wyposażenie podstawowe

Monitor

Powinien być wyposażony w następujące regulacje: pochylenia monitora, obrotu monitora wokół osi pionowej oraz wysokości położenia monitora. Pozwalają one na właściwe ustawienie monitora, przy którym nie ma odblasków na ekranie, a operator może obserwować ekran przy optymalnym kącie pochylenia głowy.

Klawiatura

Powinna być osobnym elementem zestawu komputerowego i powinna mieć przynajmniej dwupozycyjną regulację pochylenia, tak aby użytkownik mógł znaleźć wygodne położenie rąk, nie powodujące nadmiernego wyprostu reki w stawie nadgarstkowym czy obciążenia mięśni ramion.

Stół

Z punktu widzenia ergonomii o zapewnieniu komfortu pracy decydują następujące parametry stołu:

- wysokość blatu, która determinuje przyjmowana pozycję siedzącą

- szerokość i głębokość blatu stołu zapewniające optymalne rozmieszczenie elementów sprzętu komputerowego

Wysokość blatu stołu powinna być ustalona indywidualnie dla każdego operatora ze względu na konieczność zapewnienia: prawidłowego położenia ramion podczas pracy, prawidłowego ustawienia linii obserwacji ekranu oraz odpowiedniej przestrzeni na nogi pod blatem stołu. Zakres regulacji wysokości blatu stołu pod monitor powinien wynosić od 680mm-wysokość minimalna określona dla 5. centyla kobiet, do 930mm - wysokość maksymalna określona dla 95. centyla mężczyzn. Taki zakres regulacji wysokości stołu zapewnia najkorzystniejszy kierunek patrzenia oraz preferowaną odległość oczu od monitora-500mm.

Wysokość blatu pod klawiaturę powinna odpowiadać wysokości położenia łokcia, przy zgiętej pod katem prostym kończynie górnej, osoby obsługującej komputer w pozycji siedzącej, pomniejszonej o wysokość klawiatury na poziomie drugiego rzędu klawiszy (max 30mm). Zakres regulacji wysokości blatu pod klawiaturę uwzględniający wysokość minimalną określona dla 5. centyla kobiet i maksymalna określona dla 95. centyla mężczyzn wynosi od 572mm- 732mm.

Powierzchnia blatu stołu okreslona przez jego szerokość i głębokość powinna być wystarczająco duza, tak aby zapewnić łatwe rozmieszczenie na nim, w odpowiedniej odległości od pracownika, elementów wyposażenia stanowiska. Minimalne wymiary stołu o jednym blacie powinny wynosić 800mm(szerokość) i 750mm(głębokość).

Krzesło

Powinno być stabilne, wsparte na 5-ramiennej podstawie. Wysokość położenia płyty siedziska powinna być regulowana oraz powinna być możliwość zmiany wysokości położenia płyty siedziska co najmniej w zakresie wysokości 400-500mm. Oparcie powinno mieć regulację wysokości i pochylenia oraz być wyprofilowane, aby stanowiło odpowiednie podparcie dla kręgosłupa, zwłaszcza jego lędźwiowej części. Zaleca się by krzesło było wyposażone w podłokietniki. Jeżeli operator pracuje w sposób ciągły przy komputerze. Podłokietniki powinny mieć regulacje wysokości i odległości między nimi.

Wyposażenia dodatkowe

Uchwyt na dokument

W celu ograniczenia konieczności częstego przenoszenia głowy oraz zmian akomodacji oka, które występują podczas czytania treści dokumentu na zmianę z obserwacją ekranu, stanowisko pracy z komputerem należy wzbogacić w uchwyt na dokumenty. Powinien być stabilny i wyposażony w regulator pochylenia oraz wysokości. Zaleca się aby aby dokument był umieszczony na wprost operatora , pomiędzy ekranem a klawiaturą, ale dopuszcza się, aby uchwyt znajdował się obok monitora.

Podnóżek

Jest istotnym elementem wyposażenia stanowiska pracy zwłaszcza dla osób niskich. Jest on niezbędny na stanowisku ze stołem o nieregulowanej wysokości blatu lub z krzesłem o nieregulowanej wysokości płyty siedziska. Jego powierzchnia nie może być śliska i powinien być na tyle stabilny, aby podczas używania nie przesuwał się na podłodze.

Wsporniki: nadgarstkowy i pod klawiaturę

Częstą nieprawidłowością spotykaną na stanowiskach z komputerem jest zbyt wysoka klawiatura. Zastosowany w tej sytuacji wspornik nadgarstkowy wypełnia lukę między blatem stołu a krawędzią klawiatury. Zmniejsza kąt wyprostu reki w stawie nadgarstkowym zapobiegając obciążeniom mięśni. Wymiary wspornika powinny być dostosowane do wymiarów klawiatury, zwłaszcza jej wysokości.. Powinien być na tyle stabilny, aby podczas pracy się nie przesuwał i może być wykonany z drewna lub gąbki. Inną nieprawidłowością spotykana na stanowiskach z komputerami jest stawianie klawiatury na stołach nie przystosowanych do tego typu pracy i nie posiadających regulacji wysokości blatu pod klawiaturę. W takiej sytuacji proponuje się zastosowanie wspornika pod klawiaturę. Składa się z wydzielonej części stabilizowanej przez monitor, pulpitu na dokumenty i właściwego wspornika pod klawiaturę usytuowanego poniżej przedniej krawędzi blatu stołu.

---