PRAWO INTERTEMPORALNE

Obowiązywanie prawa karnego w czasie. [art. 4 KK]

lex retro non agit - zasada ta doznaje pewnych ograniczeń

lex severior [surowsze] retro non agit zasada ta nie doznaje żadnych ograniczeń =lex mitrior [łagodniejsze] retro agit.

Koniecznym, aby stwierdzić, jaka ustawa karna ma być stosfowana jest wiedzieć, kiedy dana ustawa karna weszła w życie i kiedy przestała obowiązywać. Dopiero wtedy możemy powiedzieć pod rządem, jakiej ustawy został popełniony dany czyn [zabroniony].

Większość ustaw nie ma określonego terminu końca obowiązywania, co do zasady stosuje się zasadę - lex posterior derogat legi priori - prawo ustanowione później (pochodzące z aktów prawnych o tej samej mocy), należy stosować przed prawem ustanowionym wcześniej.

Co się zaś tyczy początku obowiązywania danej ustawy przeważnie zawiera ona zapisy trojakiego rodzaju:

a)”ustawa wchodzi w życie z dniem …”

b)”ustawa wchodzi w życie z upływem -x- czasu od ogłoszenia”

c)”ustawa wchodzi w życie z dniem ogłoszenia”

Prawo Intertemporalne - zbiór ustawowych reguł operacyjnych wskazujących, jaki przepis powinien znaleźć zastosowanie do konkretnego przypadku, jeżeli przepisy uległy zmianie po popełnieniu czynu zabronionego.

Kategorie przestępstw ulegają modyfikacji - część przepisów jest uchylana, część przepisów jest modyfikowana, są też oczywiście przepisy, które są stałe. Niektóre z przestępstw zyskują na znaczeniu np. niszczenie kabla podmorskiego sankcjonowane było przez Ustawę Wprowadzającą Kodeks Karny, zaś obecnie przez Kodeks Karny.

Np. w okresie socjalizmu przestępstwem było posiadanie walut wymienialnych, a dziś obrót dewizowy jest dozwolony. Nie było zaś np. przestępstwa tzw. prania brudnych pieniędzy, a obecnie z takowym mamy do czynienia. Według kodeksu z 1932 roku współżycie z osobą przysposobioną nie było kazirodztwem, zaś według kodeksu karnego z 1966 już było.

Art. 4. § 1. Jeżeli w czasie orzekania obowiązuje ustawa inna niż w czasie popełnienia przestępstwa, stosuje się ustawę nową, jednakże należy stosować ustawę obowiązującą poprzednio, jeżeli jest względniejsza dla sprawcy

art. 4§1 KK mówi jak należy postępować kiedy w momencie orzekania obowiązywała ustawa inna niż w czasie popełnienia czynu zabronionego.

W związku, iż niektóre przestępstwa nie są od razu wykrywane, [jeśli w ogóle są wykryte] mamy do czynienia z różnymi momentami czasowymi: chwilą popełnienia czynu zabronionego, chwilą wykrycia czynu zabronionego, chwilą orzekania jak i chwilą wykonywania wyroku. Na gruncie prawa intertemporalnego istotna jest chwila popełnienia czynu zabronionego oraz chwila orzekania.

Czas popełnienia czynu zabronionego określa art. 6§1 KK

Art. 6. § 1. Czyn zabroniony uważa się za popełniony w czasie, w którym sprawca działał lub zaniechał działania, do którego był obowiązany.

Czas popełnienia czynu zabronionego inaczej przedstawią się w przypadku przestępstw formalnych [bezskutkowych] przestępstw materialnych [skutkowych].

Przestępstwa Skutkowe - w ich przypadku wyróżniamy dwa momenty czasowe: moment działania [czynu] oraz moment wystąpienia skutku. Takim przestępstwem jest np. zabójstwo - nie możemy mówić o przestępstwie zabójstwa tak długo jak nie ma skutku w postaci śmierci człowieka. Czasem popełnienia przestępstw materialnych jest czas czynu - czas działania lub zaniechania.

Art. 101§3 stanowi: „jeżeli dokonanie przestępstwa zależy d nastąpienia określonego w ustawie skutku, bieg przedawnienia rozpoczyna się od czasu gdy skutek nastąpił” W przypadku przedawnienia przestępstw materialnych miarodajnym punktem czasowym rozpoczynającym bieg przedawnienia jest czas wystąpienia określonego w ustawie skutku.

Przestępstwa Formalne - są ukończone w chwili ukończenia czynu zabronionego. np. znieważenie - przestępstwo znieważenia jest popełnione z chwilą ukończenia czynu - nie jest wymagany skutek skutek nie ma znaczenia z punktu widzenia faktu popełnienia przestępstwa, zaś może mieć wpływ na wymiar kary. Przestępstwa formalne są popełnione z chwilą ukończenia samego czynu.

Poprawne określenie czasu popełnienia przestępstwa istotne jest:

a) ze względu na prawo intertemporalne

b) w związku z ustaleniem wieku sprawcy - odpowiedzialnością osób nieletnich - [Art. 10. § 1.] Na zasadach określonych w KK odpowiada ten, kto popełnia czyn zabroniony po ukończeniu 17 lat. Na tych samych zasadach może odpowiadać także osoba, która ukończyła 15 lat, pod warunkiem, że w stosunku do niej jest negatywna prognoza - jeżeli poprzednio stosowane środki wychowawcze lub poprawcze okazały się bezskuteczne.]

c)z punktu widzenia ustalenia winy - kwestia poczytalności i niepoczytalności np. ktoś w momencie popełniania czynu zabronionego nie był poczytalny, a czasie orzekania był i na odwrót.

d)ze względu na ustalenie czy zachodzi recydywa

e)ze względu na amnestie i abolicje -
abolicja - puszczenie w niepamięć

amnestia - uchwalana ze względu na jakieś doniosłe wydarzenia, polega na złagodzeniu kary zagrożonej bądź zasądzonej.

Nie wszystkie przestępstwa są jednochwilowe.

Czynności rozciągłe w czasie np. trucie, rozpijanie małoletniego, znęcanie się - czasem ich popełnienia jest ostatnia chwila rozpiętości czasowej.

Czynności popełnione przez zaniechanie - czasem popełnienia jest ostatni mement rozpiętości czasowej, w której można było podjąć skuteczne działanie zapobiegające skutkowi decyduje czas obowiązku działania (czas kiedy ustał obowiązek działania).

Zmiana ustawy może nastąpić:

a) w czasie, kiedy nie nastąpiło jeszcze prawomocne osądzenie czynu

b) po prawomocnym osądzeniu czynu,

Zmiana ustawy może polegać na:

a) penalizacji - coś co nie było zabronione zostaje zabronione

b)depenalizacji - coś co było zabronione staje się dozwolone

c)modyfikacji penalizacji - coś było zabronione, jest nadal zabronione tylko, że zmieniły się warunki

d)stabilizacji penalizacji - nie zmienia się nic

Do prawidłowego stosowania prawa karnego międzyczasowego konieczne jest ustalenie, kiedy nastąpiła zmiana ustawy karnej i na czym ona polegała.

Zmiana ustawy karnej w czasie, kiedy nie nastąpiło jeszcze prawomocne osądzenie czynu:

Art. 1. § 1. Odpowiedzialności karnej podlega ten tylko, kto popełnia czyn zabroniony pod groźbą kary przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia.

a) penalizacja z art. 1 wywnioskować można zasadę lex retro non agit. Jeżeli ustawa późniejsza wprowadza karalność czynu, który nie był karalny w czasie popełnienia, to nie ma ona zastosowania.

b) depenalizacja coś było zabronione, a obecnie nie jest zabronione następuje depenalizacja brak odpowiedzialności, stosuje się ustawę nową.

c)stabilizacja penalizacji - stosuje się ustawę nową

d) modyfikacja penalizacja -

Zasada generalna - art. 4§1 KK stosuję się zasadę stosowania ustawy najłagodniejszej [względniejszej dla sprawcy]

Art. 4. § 1. Jeżeli w czasie orzekania obowiązuje ustawa inna niż w czasie popełnienia przestępstwa, stosuje się ustawę nową, jednakże należy stosować ustawę obowiązującą poprzednio, jeżeli jest względniejsza dla sprawcy.

Co to jest ustawa względniejsza?

O tym, czy dana ustawa karna jest względniejsza nie decyduje tylko i wyłącznie ustawowe zagrożenie, lecz ogół dolegliwości, które mogą dotknąć sprawcę w konkretnym przypadku, są to m.in.: możliwość zawieszenia wykonywania kary, możliwość złagodzenia kary, długość okresu przedawnienia,

Ustawa pośrednia - nie jest ustawą ani czasu popełnienia czynu zabronionego, ani ustawą czasu orzekania od momentu popełniania do orzekania prawo zmieniło się co najmniej 2 razy.

Ustawa czasowa [epizodyczna] - obowiązująca przez jakiś czas w związku z nastaniem jakichś sytuacji faktycznych, zakłada, że jakaś instytucja będzie obowiązywać przez określony czas.

Ustawa taka może zawierać klauzule ustalającą, że ma zastosowanie do wszystkich czynów popełnionych w okresie jej obowiązywania. Klauzula ta wyłącza , w oparciu o art. 116, stosowanie art. 4 §1 bez względu na to, czy ustawa obowiązująca po ustawie czasowej depenalizuje czy modyfikuje penalizację czynu popełnionego w okresie obowiązywania ustawy czasowej. /Jeżeli takiej klauzuli brak, zastosowanie mają reguły wynikające z art. 4/

Jeżeli względniejszą okazałaby się ustawa pośrednia czy też epizodyczna, to się je stosuje gdyż art. 4 KK mówi o „ustawie obowiązującej poprzednio”, ustawie „innej”, niż obowiązującej w czasie orzekania.

Zmiana ustawy po prawomocnym osądzeniu czynu.

A) penalizacja - Jeżeli czyn nie był zabroniony a obecnie jest zabroniony to działa art.1 KK - lex retro non agit, mamy do czynienia z brakiem odpowiedzialności za czyn

B) depenalizacja - Jeżeli sprawcę wcześniej skazano, a obecnie czyn, za który go skazano nie jest już zabroniony to zastosowanie znajduje art. 4§4 i KK, :

Art. 4.  § 4. Jeżeli według nowej ustawy czyn objęty wyrokiem nie jest już zabroniony pod groźbą kary, skazanie ulega zatarciu z mocy prawa.

C)stabilizacja penalizacji - sytuacja nie zmienia się, to, co było zabronione nadal jest zabronione, ktoś, kto został wcześniej skazany nadal odbywa wyrok,

D)modyfikacja penalizacji - Kodeks Karny z 1966r nie przewidywał, co należy robić w takim wypadku. W obecnym KK reguluje to art. 4 §2 i §3.

Art4. § 2. Jeżeli według nowej ustawy czyn objęty wyrokiem zagrożony jest karą, której górna granica jest niższa od kary orzeczonej, wymierzoną karę obniża się do górnej granicy ustawowego zagrożenia przewidzianego za taki czyn w nowej ustawie.

§ 3. Jeżeli według nowej ustawy czyn objęty wyrokiem nie jest już zagrożony karą pozbawienia wolności, wymierzoną karę pozbawienia wolności podlegającą wykonaniu zamienia się na grzywnę albo karę ograniczenia wolności, przyjmując że jeden miesiąc pozbawienia wolności równa się 60 stawkom dziennym grzywny albo 2 miesiącom ograniczenia wolności.

Miejsce popełnienia przestępstwa.

Ustalenie miejsca popełniania przestępstwa ma m.in. znaczenie ze względu na:

A) właściwość sądu - mamy do czynienia z właściwością miejscową sądu - właściwy jest sąd, w którego okręgu popełniono czyn zabroniony,

B) to czy przestępstwo zostało popełnione na terenie Polski czy też nie,

Ma to znaczenie, ze względu na to, że niektórych przestępstw nie można by ściągać, jeżeli nie zostałyby one popełnione na terenie RP. Niektóre jednak przestępstwa ścigane są bez względu na miejsce ich popełnienia.

C) Do znamion niektórych czynów zabronionych należy miejsce określonego w ustawie zachowania się sprawcy /tzw. okoliczności modalne/ np. art. 136/ - napaść i znieważenie przedstawiciela obcego państwa

Miejscem popełniania przestępstwa jest [art. 6§2KK]:

1. miejsce gdzie sprawca działał lub zaniechał działania, do którego był obowiązany,

2. miejsce gdzie skutek stanowiący znamię czynu zabronionego nastąpił,

3. miejsce gdzie skutek stanowiący znamię czynu zabronionego według zamiaru sprawcy miał nastąpić,

Na gruncie polskiego prawa karnego mamy do czynienia z wielomiejscowością.

np. Gdy terrorysta zmontował bombę w swoim mieszkaniu w Warszawie, po czym zaniósł ją na pocztę celem wysłania jej do pana X mieszkającego Krakowie, gdzie zgodnie z planem terrorysty miał nastąpić wybuch, a pan X da otrzymaną przesyłkę dał sąsiadowi i ta wybuchnie w mieszkaniu sąsiada, a nie mieszkaniu pana X, miejscem popełnienia przestępstwa może być każde z miejsc tutaj wymienionych.

Reguły operacyjne prawa karnego międzynarodowego dotyczą:

a)zasięgu właściwości orzecznictwa sądów polskich,

b)stosowania własnych lub obcych ustaw karnych,

c)znaczenia zagranicznych wyroków,

d)ekstradycji przestępców,

Generalna zasada terytorialności wyrażona jest w art. 5 KK,.

Ustawę karną polską stosuje się do sprawcy, który popełnił czyn zabroniony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, jak również na polskim statku wodnym lub powietrznym, chyba, że umowa międzynarodowa, której Rzeczpospolita Polska jest stroną, stanowi inaczej. Przyjmuje się tu także fikcyjne terytorium [quasi terytorium] RP, które stanowi polski statek powietrzny lub wodny.

Terytorium RP [ustawa z 17 X 1990 o ochronie granicy państwowej - obszar objęty granicami państwowymi, oddzielającymi terytorium RP od terytoriów innych państw i morza pełnego, wody wewnętrzne i pas morskich wód terytorialnych (morze terytorialne) oraz przestrzeń powietrzną nad tym obszarem i wnętrze ziemi pod nim.
Morzem terytorialnym [ustawa z 12 III 1991 o obszarach morskich RP i administracji morskiej] jest obszar wód morskich o szerokości 12 mil morskich liczonych od linii najniższego stanu wody wzdłuż wybrzeża lub granicy zewnętrznej morskich wód wewnętrznych (zatoki i porty).
Górną granicę przestrzeni powietrznej należącej do terytorium RP stanowi początek przestrzeni kosmicznej, która nie należy do żadnego z państw.
Przestrzeń kosmiczna rozpoczyna się tam, gdzie przebiegają najniższe orbity sztucznych satelitów ziemi.

Czyny zabronione popełnione na terenie obcych przedstawicielstw dyplomatycznych są objęte działaniem zasady terytorialności - nietykalność tych obiektów nazywana jest niekiedy „eksterytorialnością” - co jest jednak tylko przenośnią - nie są one wyłączone z pojęcia terytorium państwa, w którym się znajdują. Przestępstwo popełnione na terenie misji dyplomatycznej znajdującej się w Polsce lub na obcym okręcie wojennym w polskim porcie - uważać należy za popełnione na polskim terytorium w rozumieniu art. 5 KK.

zasada flagi - zasada bandery, - polską ustawę karną stosuje się także wobec sprawcy, który popełnił czyn zabroniony na polskim statku wodnym lub powietrznym [zarejestrowanym w Polsce], niezależnie od tego, gdzie statek ten w czasie  pełnienia czynu się znajdował. Statek obcy jeżeli tylko przepływa przez terytorium RP to nie stosuje się polskiej ustawy karnej, jeżeli się zatrzymuje na terytorium polskim to tak

Pojęcie statku morskiego zdefiniowane zostało w art. 2 § l kodeksu morskiego z l września 2001 r. Jest nim każde urządzenie pływające przeznaczone, lub używane do żeglugi morskiej. Zgodnie z art. 115 g 15 k.k, za statek wodny uważa się również stałą platformę umieszczoną na szelfie kontynentalnym. Statkiem powietrznym — zgodnie z art. 2 pkt l ustawy — Prawo lotnicze z 3 lipca 2002 r jest natomiast urządzenie zdolne do unoszenia w atmosferze na skutek oddziaływania powietrza innego niż oddziaływanie powietrza odbitego od podłoża.

Kiedy przestępstwo jest popełnione za granicą? - Odpowiedzi należy udzielić tu przez zaprzeczenie art. 6.§2 i art. 5KK - Przestępstwo jest popełnione za granicą, jeżeli sprawca nie działał lub nie zaniechał działania, do którego był zobowiązany, albo, jeśli skutek stanowiący znamię czynu zabronionego nie nastąpił według zamiaru sprawcy lub nie miał nastąpić na terytorium RP jak również na polskim statku wodnym lub powietrznym chyba, że umowa międzynarodowa, której Polska jest stroną stanowi inaczej.

PRAWO KARNE MIĘDZYNARODOWE:

Prawo karne międzynarodowe - są to przepisy wewnętrzne prawa karnego odnoszące się do przestępstw z elementem obcym, odnoszące się do instytucji międzynarodowych w sprawach karnych?

A) Zasada narodowości podmiotowej - zasada personalna, art. 109 KK, z uwzględnieniem art. 111.

Art. 109. Ustawę karną polską stosuje się do obywatela polskiego, który popełnił przestępstwo za granicą.

Art. 111. § 1. Warunkiem odpowiedzialności za czyn popełniony za granicą jest uznanie takiego czynu za przestępstwo również przez ustawę obowiązującą w miejscu jego popełnienia.

Nie wystarczy, że ustawa karna polska uznaje dany czyn za przestępne, nie ma zastosowania to do polskiego funkcjonariusza publicznego, który pełniąc służbę za granicą popełnił tam przestępstwo w związku z wykonywaniem swoich funkcji, ani do osoby, która popełniła przestępstwo w miejscu nie podlegającym żadnej władzy państwowej -111§3

Za granicą mogą występować takie zachowania, które w miejscu popełnienia czynu karalnego [według prawa polskiego], nie są nie są karalne, jak np. wielożeństwo w Egipcie - można mieć tam do 4 żon.

§ 2. Jeżeli zachodzą różnice między ustawą polską a ustawą obowiązującą w miejscu popełnienia czynu, stosując ustawę polską, sąd może uwzględnić te różnice na korzyść sprawcy.

B)zasada ochrony względnej [zwykłej]- zasada narodowości przedmiotowej (ochrona) ograniczona - art. 110§1, polską ustawę karną można stosować do cudzoziemca, który popełnił za granicą czyn zabroniony skierowany przeciwko interesom Rzeczypospolitej Polskiej, obywatela polskiego, polskiej osoby prawnej lub polskiej jednostki organizacyjnej mniemającej osobowości prawnej oraz do cudzoziemca, który popełnił za granicą przestępstwo o charakterze terrorystycznym.. Przy zastosowaniu tej zasady spełniony być musi, podobnie jak do obywatela polskiego, warunek podwójnej przestępczości - 111§1. Stosuję się też wymienione w 111§3 wyjątki od tego warunku, jak również możliwe jest uwzględnienie różnicy między ustawami na korzyść sprawcy - 111§2.

C) zasada ochrony bezwzględnej - art. 112.KK, - zasada narodowości przedmiotowej (ochrona) nieograniczona

Niezależnie od przepisów obowiązujących w miejscu popełnienia czynu zabronionego, ustawę karną polską stosuje się do obywatela polskiego oraz cudzoziemca w razie popełnienia:

  1)  przestępstwa przeciwko bezpieczeństwu wewnętrznemu lub zewnętrznemu Rzeczypospolitej Polskiej,

  2)  przestępstwa przeciwko polskim urzędom lub funkcjonariuszom publicznym,

  3)  przestępstwa przeciwko istotnym polskim interesom gospodarczym,

  4)  przestępstwa fałszywych zeznań złożonych wobec urzędu polskiego,

  5)  przestępstwa, z którego została osiągnięta, chociażby pośrednio, korzyść majątkowa na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

D)zasada represji konwencyjnej - art. 113 KK

Niezależnie od przepisów obowiązujących w miejscu popełnienia przestępstwa, ustawę karną polską stosuje się do obywatela polskiego oraz cudzoziemca, którego nie postanowiono wydać, w razie popełnienia przez niego za granicą przestępstwa, do którego ścigania Rzeczpospolita Polska jest zobowiązana na mocy umów międzynarodowych.

Należy tu jeszcze wskazać na art. 8 Przepisów Wprowadzających KK: Kto powoduje oddanie innej osoby w stan niewolnictwa albo uprawia handel niewolnikami, podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat3. - jest to jedyne przestępstwo konwencyjne znajdujące się poza Kodeksem Karnym. W kodeksie z 1966r. takich przepisów było więcej np. przestępstwem konwencyjnym było uszkodzenie kabla podmorskiego, wywożenie ludzi w celu uprawniania prostytucji za granicą - w chwili obecnej zostały przesunięte do części szczególnej KK.

E) Zasada odpowiedzialności zastępczej (art. 110 §2)
Stosowanie tej zasady uwarunkowane jest zaistnieniem 5 przesłanek:

• osoba będąca cudzoziemcem popełniła za granicą przestępstwo, które nie jest skierowane przeciwko interesom RP, obywatela polskiego, polskiej osobie prawnej, polskiej jednostce organizacyjnej mniemającej osobowości prawnej,

• popełnione przestępstwo zagrożone jest w polskiej ustawie karnej karą przekraczającą 2 lata pozbawienia wolności (chodzi o górną granicę ustawowego zagrożenia)

• sprawca czynu przebywa na terytorium RP

• następuje podwójna przestępność czynu

warunek negatywny w postaci braku postanowienia o wydaniu sprawcy
Pierwszeństwo ma zatem ekstradycja, czy też wydanie sprawcy na podstawie europejskiego nakazu aresztowania.
Kwestia stosowania własnych lub obcych ustaw karnych - należy przywołać tu art. 111§2: Jeżeli zachodzą różnice między ustawą polską a ustawą obowiązującą w miejscu popełnienia czynu, stosując ustawę polską, sąd może uwzględnić te różnice na korzyść sprawcy.

Moc prawna orzeczeń zagranicznych.

Kwestia znaczenia wyroków obcych - art. 114.§1: Orzeczenie zapadłe za granicą nie stanowi przeszkody do wszczęcia lub prowadzenia postępowania karnego o ten sam czyn zabroniony przed sądem polskim.

W odniesieniu do wyroków zagranicznych nie obowiązuje zasada powagi rzeczy osądzonej [res iudicata], zgodnie, z którą nie można nikogo skazywać powtórnie za ten sam czyn.

Sąd polski skazując sprawcę powtórnie - 114§2 zalicza na poczet orzeczonej kary okres rzeczywistego pozbawienia wolności za granicą [tj. okres zatrzymania lub tymczasowego aresztowania] oraz wykonywaną tam karę, uwzględniając różnice zachodzące między tymi karami. Ma to na celu złagodzenia skutków nieprzestrzegania zasady ne bis in idem..

Mamy tu do czynienia z pewnymi wyjątkami zawartymi w art. 114.§3:

1)  jeżeli wyrok skazujący zapadły za granicą został przejęty do wykonania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, jak również wtedy, gdy orzeczenie zapadłe za granicą dotyczy przestępstwa, w związku z którym nastąpiło przekazanie ścigania lub wydanie sprawcy z terytorium Rzeczypospolitej Polskiej,

  2)  do orzeczeń międzynarodowych trybunałów karnych działających na podstawie wiążącego Rzeczpospolitą Polską prawa międzynarodowego,

  3)  do orzeczeń sądów państw obcych, jeżeli wynika to z wiążącej Rzeczpospolitą Polską umowy międzynarodowej.

Powtórne osądzenie jest niemożliwe gdy Polska w inny sposób wyczerpała swoje prawo do ukarania sprawcy, tzn. gdy w danej sprawie ekstradowała sprawcę, przekazała za granicę ściganie lub gdy przyjęła zagraniczny do wykonania w Polsce. Powtórne osądzenie w Polsce jest również niedopuszczalne, jeżeli co do czynu zapadło orzeczenie międzynarodowego trybunału karnego działającego na podstawie wiążącego Polskę prawa międzynarodowego. Zakaz powtórnego orzekania może też wynikać z zawartej przez Polskę umowy międzynarodowej. Art. 114§1 nie może stosowany być do orzeczeń zapadłych w państwach członkowskich UE oraz Islandii oraz Norwegii.

Pyzatym może być instytucja przejęcia obcego wyroku do wykonania w Polsce - art. 114§4: koś może być skazany za granicą, ale karę odbywać w Polsce.

Jeżeli nastąpiło przejęcie obywatela polskiego, skazanego prawomocnie przez sąd obcego państwa, do wykonania wyroku na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, sąd określa według polskiego prawa kwalifikację prawną czynu oraz podlegającą wykonaniu karę lub inny środek przewidziany w tej ustawie; podstawę określenia kary lub środka podlegającego wykonaniu stanowi wyrok wydany przez sąd państwa obcego, kara grożąca za taki czyn w polskim prawie, okres rzeczywistego pozbawienia wolności za granicą oraz wykonana tam kara lub inny środek, z uwzględnieniem różnic na korzyść skazanego.

Ekstradycja - zasada podstawowa jest taka, że obywatela polskiego nie wydaje się obcemu państwu - zakaz ekstradycji obywatela polskiego. Wyjątek stanowi tu tzw. europejski nakaz aresztowania - jest to instytucja funkcjonująca w ramach UE, która pozwala na przekazanie obywatela do innego kraju unii do osądzenia, o ile tam popełnił przestępstwo,

Trybunał Konstytucyjny stwierdził niekonstytucyjność przepisów dotyczących Europejskiego Nakazu Aresztowania, w związku, z czym w październiku 2006r. zmieniona została Konstytucja i obecnie dopuszcza ona taką formę wydania obywatela polskiego.

Azyl - Polska udziela azylu obywatelom innych państw prześladowanych ze względów kulturowych, politycznych itp.

Immunitety:

Immunitet materialny - korzystają z niego m.in. adwokaci, sędziowie, prokuratorzy - polega na stałym uchyleniu karalności czynu wypełniającego znamiona przestępstwa.

Immunitet formalny - korzystają z niego dyplomaci, posłowie - oznacza czasowe wyłączenie możliwości wszczęcia i prowadzenia postępowania karnego.

POJĘCIE PRZESTĘPSTWA

A)pojęcie przestępstwa w ujęciu materialnym - ujęcie to odsyła poza ustawę karną, w szczególności do ocen społecznych i kulturowych związanych z systemami normatywnymi, nie wystarczy sam fakt, że coś jest zabronione przez ustawę, aby coś było uznane za przestępstwo musi ponadto wykazać odpowiedni stopień szkodliwości społecznej.

B)pojęcie przestępstwa w ujęciu formalnym - odnosi się wyłącznie do ustawy, - przestępstwem jest tylko to, co jest określone w ustawie,

Ujęcie istoty przestępstwa:

A)ujęcie istoty przestępstwa przedklasyczne - ujęcie o charakterze formalnym, twierdzono, że przestępstwo jest to czyn sprzeczny z prawem. Niektórzy jeszcze ponadto dodawali element materialny jak np. Beccaria mówił, że chodzi o czyn wyrządzający szkodę narodową, czy Feuerbach, który twierdził, że to naruszenie praw innych ludzi.

B)ujęcie klasyczne istoty przestępstwa - jest to koncepcja z przełomu 19 i 20 wieku. W tym czasie nastąpiła rozbudowa nauki o czynie, dokładnie opisano w ustawie zespół znamion czynu zabronionego. Wprowadzono koncepcję tzw. Tatbestandu [autorstwa Belinga] - koncepcję opisywania w ustawie znamion czynu zabronionego. Pojawiły się w tym okresie podstawy nauki o bezprawności oraz czteroelementowa definicja przestępstwa. Na przestępstwo składa się:

1. czyn,

2. zgodność z zespołem znamion

3. bezprawność

4. zawinienie,

Czyn był rozumiany naturalistycznie - jako kompleks ruchów ciała wywołujących zmianę zewnętrzną. Zadaniem Tatbestandu było zabezpieczenie obywateli przed dowolnością oceny sędziego.

Czyn w ujęciu finalistycznym - początek tego ujęcia wiązie się z odkryciem, że są znamiona wartościujące o charakterze podmiotowym. Krytykowano psychologiczne ujęcie winy, a poza tym powstał kierunek normatywny charakteryzujący się zarzucalnością ze względu na zdatność podmiotu, umyślność i nieumyślność oraz wymagalność zgodnego z prawem zachowania się.
Finalistyczne ujęcie czynu - należy wskazać w ujęciu tym na sam czyn, na świadomie zachowanie sterowane na osiągnięcie celu, oraz na okoliczność, że zaniechanie nie jest czynem. Przestępstwo ma charakter materialny. Istotę przestępstwa definiuje się jako na naruszenie porządku społecznego w sposób określony w zespole znamion, gdy może być przedmiotem zarzutu jako zawinione.

zasady odpowiedzialności karnej - warunki, które muszą być spełnione aby uruchomiana była odpowiedzialność karna

art. 1 czyn musi być:

a) karalny - czyn, który odpowiada opisowi czynu w części szczególnej KK,

b) karygodny taki czyn, który jest społecznie szkodliwy w stopniu wyższym niż znikomym

c) zawiniony winę można przypisać wtedy kiedy, sprawca miał możliwość w danej sytuacji zachować wierność prawu, tego nie zrobił ==: art. 1§3

Wina - zarzut jaki stawiamy sprawcy z powodu niedochowania wierności prawu w sytuacji gdy miał taką możliwość. [nullum crimen sine culpa]

Odpowiedzialność karna - to konsekwencje prawno karne, które spotykają sprawcę, za naruszenie przepisów karnych.

Zasada indywidualizacji odpowiedzialności karnej - każdy odpowiada za swój własny czyn niezależnie od innych osób, [wyjątek przestępstwo udziału w bójce lub pobiciu art. 158]

Dla zaistnienia bójki lub pobicia współdziałać musi co najmniej 3 osoby.

Pobicie 2 osoby biją jedną,

Bójka - nie ma rozróżnienia na stronę atakującą i broniącą się.

Każda z tych osób odpowiada za udział w bójce lub pobiciu.

Odpowiedzialność ma charakter osobisty - nie można odpowiadać za inną osobę -

wyjątek stanowi odpowiedzialność posiłkowa - odpowiedzialność za cudze czyny - nasz KK tego nie przewiduje,

W obowiązującym polskim prawie karnym:

1. nie ma odpowiedzialności karnej bez czynu [co wynika z art. 1KK] - nullum crimen sine actione,

2. nie ma odpowiedzialności karnej bez zakazu karnego - nullum crimen sine lege poenali.

3. nie ma odpowiedzialności karnej bez społecznej szkodliwości czynu - nullum crimen sine periculo sociali,

4. nie ma odpowiedzialności karnej bez winy - nullum crimen sine culpa; Zasadę winy wprowadzono po raz pierwszy do ustawodawstwa karnego, polskiego w 1997r. Art. 1§3, skąd wniosek, że nie popełnia przestępstwa sprawca czynu zabronionego jeżeli nie można mu przypisać winy w czasie czynu.

Co to, zatem jest przestępstwo?

Przestępstwem jest czyn szkodliwy społecznie w stopniu wyższym niż znikomym, bezprawny, zawiniony, zagrożony karami sądowymi.

Jeśli chodzi o ogólne znamiona tworzące Strukturę Przestępstwa to mamy do czynienia: po pierwsze z czynem, po drugie społeczną szkodliwością, bezprawnością, winą oraz zagrożeniem karami sądowymi.

Art. 1. § 1. Odpowiedzialności karnej podlega ten tylko, kto popełnia czyn zabroniony pod groźbą kary przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia.

§ 2. Nie stanowi przestępstwa czyn zabroniony, którego społeczna szkodliwość jest znikoma.

§ 3. Nie popełnia przestępstwa sprawca czynu zabronionego, jeżeli nie można mu przypisać winy w czasie czynu.

Art. 115. § 1. Czynem zabronionym jest zachowanie o znamionach określonych w ustawie karnej.

§ 2. Przy ocenie stopnia społecznej szkodliwości czynu sąd bierze pod uwagę rodzaj i charakter naruszonego dobra, rozmiary wyrządzonej lub grożącej szkody, sposób i okoliczności popełnienia czynu, wagę naruszonych przez sprawcę obowiązków, jak również postać zamiaru, motywację sprawcy, rodzaj naruszonych reguł ostrożności i stopień ich naruszenia.

Art. 1 KK jest wyrazem przyjętej koncepcji przestępstwa jako zjawiska o podwójnej naturze: ontologicznej i normatywnej. Zjawisko to ma rozbudowaną strukturę, której podstawowe elementy zostały określone w art. 1 KK, stanowiąc warunki konieczne przyjęcia odpowiedzialności karnej. Według tej struktury przestępstwo jest zachowaniem się człowieka, które spełnia warunki pozwalające określić je jako czyn. Ten czyn narusza normę sankcjonowaną [realizuje znamiona jakiegokolwiek typu czynu zabronionego - ustawowego wzorca karalnego naruszenia normy sankcjonowanej karnej], przy braku okoliczności uzasadniających takie naruszenie, z uwagi na konflikt dóbr chronionych prawem. Jest zatem czynem bezprawnym. To naruszenie normy sankcjonowanej jest zagrożone przez ustawę sankcją karną. Jest więc czynem karalnym. Ten czyn karalny w jego indywidualnej ocenie jest społecznie szkodliwy stopniu wyższym niż znikomy. Jest więc czynem karygodnym. Sprawcy tego czynu karygodnego i karalnego można przypisać winę. Jest to więc czyn zawiniony.

Podział przestępstw.

A) ze względu na stopień ciężkości:

Art. 7. § 1. Przestępstwo jest zbrodnią albo występkiem

a)zbrodnia - Art. 7§2: Zbrodnią jest czyn zabroniony zagrożony karą pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 3 albo karą surowszą.

b)występek -Art. 7§3: Występkiem jest czyn zabroniony zagrożony grzywną powyżej 30 stawek dziennych, karą ograniczenia wolności albo karą pozbawienia wolności przekraczającą miesiąc.
”zagrożony grzywną powyżej 30 stawek dziennych” nie oznacza to, że grzywny nie można wymierzyć w przypadku występku poniżej 30 stawek dziennych, art. 33 §1 KK mówi, że grzywnę wymierza się w stawkach dziennych, określając liczbę stawek oraz wysokość jednej stawki; jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, najniższa liczba stawek wynosi 10, zaś najwyższa 360. A więc w przypadku występku można wymierzyć i 10 stawek dziennych grzywny. Chodzi tu o odróżnienie występku od wykroczenia. Ustawa wskazuje, że w przypadku występku można wymierzyć więcej niż 30 stawek, a w przypadku wykroczenia wymierzyć więcej niż 30 już nie można.

B) ze względu na formę czynu:

a)przestępstwa, których znamiona mogą być zrealizowane tylko przez działanie , kiedy mamy do czynienia z pewną uzewnętrznioną aktywnością woli -np. Art. 278. § 1. Kto zabiera w celu przywłaszczenia cudzą rzecz ruchomą,

b)przestępstwa, których realizacja polega na braku uzewnętrznionej kierunkowej aktywności woli zgodnie oczekiwanym kierunkiem - zaniechaniu

Przestępstwo z zaniechania polega na niepodjęciu przez sprawcę działania, do którego był on zobowiązany (formalne przestępstwa z zaniechania np. Art. 162. § 1. Kto człowiekowi znajdującemu się w położeniu grożącym bezpośrednim niebezpieczeństwem utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu nie udziela pomocy, mogąc jej udzielić bez narażenia siebie lub innej osoby na niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu) lub na spowodowaniu określonego skutku przez niepodjęcie takiego działania (materialne przestępstwa z zaniechania).

Jest to więc szczególna postać grupa przestępstw indywidualnych, popełnione mogą być przez pewien krąg osób, na które nałożony jest obowiązek działania w określonych okolicznościach.

Źródłem obowiązku przy przestępstwach formalnych z zaniechania jest ustawa karna.

Przy przestępstwach materialnych z zaniechania istotny jest art. 2 Odpowiedzialności karnej za przestępstwo skutkowe popełnione przez zaniechanie odpowiada ten tylko, na kim ciążył prawny, szczególny obowiązek zapobieżenia skutkowi

Źródłem obowiązku może być:

**) ustawa (bezpośrednio lub ewentualnie akt podstawowy, wydany w graniach upoważnienia ustawowego).
**) umowa lub przyjęcie określonej funkcji; chodzi tu o wszelkiego rodzaju umowy zarówno sformalizowane jak i niesformalizowane.
Istotne jest tutaj faktyczne podjęcie się wykonania pewnego obowiązku.
Do odpowiedzialności karnej będzie prowadził tylko taki obowiązek prawny, który czyni zobowiązanego gwarantem nienastąpienia skutku.
Zobowiązanie prawne gwaranta jest wyraźnie ukierunkowane na zapobieżenie skutkowi, którego spowodowanie wypełnia znamiona określonego przestępstwa.

Jako źródło obowiązku gwaranta przyjmuje się także uprzednie działanie stwarzające zagrożenie dla dobra prawnego. Osoba, która swoim zachowaniem sprawdza bezpośrednie zagrożenie dla dobra prawnego, zobowiązana jest do przedsięwzięcia działań niezbędnych o odwrócenia grożącego niebezpieczeństwa. Samo sprowadzenie niebezpieczeństwa nie musi być zachowaniem bezprawnym. Niewypełnienie tego obowiązku prowadzi, zgodnie z art. 2 do odpowiedzialności za wynikły z powstałego zagrożenia skutek.

Treść obowiązku gwaranta: osoba gwaranta ma podjąć niezbędne czynności prowadzące, zgodnie z naszą wiedzą i doświadczeniem, do zneutralizowania niebezpieczeństwa, a przynajmniej do jego istotnego zmniejszenia.
Wykonanie nakazanej czynności musi znajdować się w sprawczym zasięgu gwaranta (niżej o zawinieniu na przedpolu czynu zabronionego).
Gwarant zobowiązany jest do racjonalnego wykorzystania, w określonej sytuacji, wszystkich dostępnych metod i środków (porównuje się do racjonalnie działającego gwaranta. Na samą ocenę racjonalności działania gwaranta nie może mieć wpływu fakt nastąpienia skutku - ocena ma być dokonywana ex ante, tzn z punktu widzenia tych przesłanek, które były ujawnione w chwili zaktualizowania się obowiązku działania.

c)przestępstwa przewidujące znamiona wskazujące jednoznacznie na działanie oraz na brak ukierunkowanej aktywności np. Art. 233. § 1. Kto, składając zeznanie mające służyć za dowód w postępowaniu sądowym lub w innym postępowaniu prowadzonym na podstawie ustawy, zeznaje nieprawdę lub zataja prawdę

d) przestępstwa obejmujące obie formy realizacji znamion typu czynu zabronionego - np. Art. 220. § 1. Kto, będąc odpowiedzialny za bezpieczeństwo i higienę pracy, nie dopełnia wynikającego stąd obowiązku i przez to naraża pracownika na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu,

e) nie dające się określić z treści przepisu czy popełnione jest z działania czy z zaniechania ,np. Art. 148. § 1. Kto zabija człowieka,

C) ze względu na skutkowy bądź bezskutkowy charakter typu czynu zabronionego:

a)formalne [bezskutkowe] - w typie czynu nie zawierają znamienia skutku np. przestępstwo znieważenia

b)materialne [skutkowe] - popełnione są w chwili realizacji określonego, opisanego w ustawie skutku przestępnego, np. zabójstwo - nie jest popełnione tak długo jak długo nie ma śmierci człowieka,

Skutek - jest to obiektywna zmiana w rzeczywistości oddzielające się od samego zachowania,

D) ze względu na sposób atakowania dobra prawnego:

a)naruszające dobro prawne np. spowodowanie śmierci,

b)narażające na niebezpieczeństwo dobro prawne

Może to być:

~konkretne bądź abstrakcyjne narażenie na niebezpieczeństwo np. sprowadzenie niebezpieczeństwa katastrofy z jednej strony jako przestępstwo konkretnego narażenia [„niebezpieczeństwo” występuje jako element ustawowego opisu czynu zabronionego], a z drugiej strony nieudzielnenie pomocy jako przestępstwo abstrakcyjnego narażenia [„niebezpieczeństwo” nie występuje wśród znamion typu czynu zabronionego]

~ indywidualne narażenie na niebezpieczeństwo bądź powszechne narażenie na niebezpieczeństwo. Przestępstwa indywidualnego narażenia na niebezpieczeństwo narażają na niebezpieczeństwo jedną, konkretną osobę, zaś przestępstwa powszechnego powodują niebezpieczeństwo dla znaczniej liczby podmiotów bądź mienia znacznych rozmiarów,

Niebezpieczeństwo - odrywający się czynu układ zdarzeń o znacznym [wysokim] prawdopodobieństwie nastąpienia skutku.

E) ze względu na zakres podmiotów:

a)powszechne - są regułą, mogą być popełnione przez każdą osobą, najczęściej na ten rodzaj przestępstwa wskazuje „kto”, natomiast „ kto” z przydawką wskazuje na podmiot indywidualny.

b)indywidualne - może być popełnione przez indywidualne oznaczoną osobę, wyróżnia się tu:

~przestępstwa indywidualne właściwe, które zarówno w typie podstawowym jak i kwalifikowanym mogą być popełnione jedynie przez ściśle określone osoby,

~przestępstwa indywidualne niewłaściwe, które w typie podstawowym mogą być popełnione przez każdego, w typie kwalifikowanym mogą być popełnione tylko przez ściśle oznaczony podmiot.

Określenie podmiotu może być wyrażone, przez „kto” z odpowiednią przydawką np. kto będąc zobowiązany, czasami oznaczone jest rzeczownikowo np. matka, która zabija dziecko w okresie porodu pod wpływem jego przebiegu.

c) Istnieją jeszcze przestępstwa o zbiorowo określonym podmiocie np. „kto wspólnie z innymi osobami” dopuszcza się czegoś, - charakteryzują się one tym, że jeżeli nie wystąpi układ zbiorowy podmiotów to nie może dojść do popełnienia czynu zabronionego. np. Art. 258.  § 1. Kto bierze udział w zorganizowanej grupie albo związku mających na celu popełnienie przestępstwa lub przestępstwa skarbowego,

F) ze względu na formę winy:

a)umyślne - stanowią około 90% ogółu wszystkich przestępstw

b)nieumyślne - przestępstwo nieumyślne jest pochodną przestępstwa umyślnego - każdemu przestępstwu nieumyślnemu musi odpowiadać przestępstwo umyślne. np. Art. 148. § 1. Kto zabija człowieka, Art. 155. Kto nieumyślnie powoduje śmierć człowieka,

Umyślność - art. 9§1:  Czyn zabroniony popełniony jest umyślnie, jeżeli sprawca ma zamiar jego popełnienia, to jest chce go popełnić albo przewidując możliwość jego popełnienia, na to się godzi.

Nieumyślność: - art.9§2: Czyn zabroniony popełniony jest nieumyślnie, jeżeli sprawca nie mając zamiaru jego popełnienia, popełnia go jednak na skutek niezachowania ostrożności wymaganej w danych okolicznościach, mimo że możliwość popełnienia tego czynu przewidywał albo mógł przewidzieć.

Świadoma nieumyślność [przestępstwo umyślono umyślne] - ……

G)ze względu na sposób ścigania:

a)ścigane z urzędu - Generalną zasadą jest to, że przestępstwo ścigane jest z urzędu przez prokuraturę bądź to po zawiadomieniu bądź to z własnej inicjatywy. Głównym oskarżycielem jest prokurator, choć czasem może nim być Urząd Skarbowy, Urząd Celny, Staż Graniczna i inne podmioty.

b)ścigane na wniosek - impuls do ścigania musi pochodzić od pokrzywdzonego, natomiast postępowanie toczy się w trybie publiczno-skargowym, tak jak w przypadku przestępstw ściganych z urzędu np. przestępstwo gwałtu, przestępstwo kradzieży popełnionej na szkodę osoby najbliższej, ściganie następuje na wniosek pokrzywdzonego.

c)ścigane z oskarżenia prywatnego, - są to przestępstwa stosunkowo najlżejsze, gdzie państwo nie jest zainteresowane w ściganiu ich z urzędu, np. przestępstwo z art. 212 [Kto pomawia inną osobę, grupę osób, instytucję, osobę prawną lub jednostkę organizacyjną nie mającą osobowości prawnej o takie postępowanie lub właściwości, które mogą poniżyć ją w opinii publicznej lub narazić na utratę zaufania potrzebnego dla danego stanowiska, zawodu lub rodzaju działalności], art. 217 [Kto uderza człowieka lub w inny sposób narusza jego nietykalność cielesną,]

Instytucja zgody pokrzywdzonego - sprowadza się do tego, że nie ma ścigania do czasu, aż osoba poszkodowana zgodzi się na ściganie.

H) ze względu na typ czynu zabronionego,

Wyróżnić można: [każdy z tych typów sprzeczny jest z tą samą normą]

a) typy zasadnicze - zawierają one charakterystykę zachowań najbardziej typowych dla naruszenia normy sankcjonowanej, bez cech szczególnych w istotny sposób wpływających na ocenę zachowania

b)typy kwalifikowane - charakteryzują się tym, że przewidują wyższe w stosunku do typu zasadniczego zagrożenie charakteryzujących się dodatkowym znamieniem

c)typy uprzywilejowane - charakteryzują się tym, że przewidują niższe w stosunku do typu zasadniczego zagrożenie charakteryzujących się dodatkowym znamieniem

I ) przestępstwa zupełne i niezupełne

a) zupełne - w sposób samoistny i wyczerpujący ujmuje zespół znamion zabronionego zachowania się zawarty w jednym przepisie,

b) niezupełne - np. przestępstwo z art. Art. 157. § 1. Kto powoduje naruszenie czynności narządu ciała lub rozstrój zdrowia, inny niż określony w art. 156 § 1, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

J zamknięte // otwarte

a) zamknięte

b) otwarte

K) ze względu na czas trwania przestępstwa:

a) trwale - polega na utrzymywaniu pewnego stanu rzeczy np. nielegalne posiadanie broni, czas popełnienia takich przestępstw rozciąga się na okres od zapoczątkowania takiego stanu do jego zakończenia. Prawomocny wyrok przerywa przestępstwo trwałe.

b) wieloczynowe - polegają na pewnego rodzaju działalności, ma która składają się poszczególne czyny, np. Art. 130. § 1. Kto bierze udział w działalności obcego wywiadu przeciwko Rzeczypospolitej Polskiej, podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.

Szczególną odmiana przestępstw wieloczynowych są takie, które muszą polegać na pewnej działalności, tzn. pojedyncze zachowanie się sprawcy nie wyczerpuje znamion przestępstwa np. Art. 208. Kto rozpija małoletniego, dostarczając mu napoju alkoholowego, ułatwiając jego spożycie lub nakłaniając go do spożycia takiego napoju, - czyn jednorazowy „jednorazowe poczęstowanie alkoholem” może być co najwyżej usiłowaniem,

c) złożone - do ich realizacji konieczne jest zrealizowanie przez sprawcę wszystkich znamion czasownikowych zawartych w typie czynu zabronionego.

KONCEPCJE CZYNU.

A)Koncepcja klasyczna - naturalistczno kauzalna - sformułowana na podstawie 19sto wiecznej psychologii.

Czyn - zewnętrzny przejaw woli nieskrępowanej przymusem mechanicznym, w postaci ruchów ciała oraz ich skutków;

Wady tej koncepcji:

a)impuls woli nie jest podstawą każdego ruchu,

b)zaniechanie nie wymaga impulsu woli,

B)Koncepcje wartościujące - prawo karne samo określa, co jest czynem. Czyn to zachowanie człowieka naruszające system wartości, którego cechą jest podleganie ujemnej ocenie.

Wady:

a) w grę wchodzi tyle czynów ile zespołów znamion czynu zabronionego zostało naruszonych, prawo rozmnaża byty według ocen prawnych.

np. zgwałcenie 14letniej córki przez ojca, dokonane publicznie albo z inną osoba narusza następujące przepisy:

1. przepis określający gwałt,

2. przepis określający stosunek z nieletnią osoba,

3. przepis mówiący o publicznym zgwałceniu,

4. przepis o kazirodztwie,

Gdybyśmy posługiwali się koncepcją wartościującą to ten gwałt - jeden akt - nie byłby jednym czynem, lecz wieloczynem. Mielibyśmy do czynienia z wieloma przestępstwami [a czyn mamy tylko jeden].

Kumulatywny zbieg przepisów ustawy - jeden czyn może być tylko jednym przestępstwem, skąd skazuje za jedno przestępstwo na podstawie zbiegających się przepisów, a karę wymierza z przepisu przewidującego karę najsurowszą.

C) Koncepcja finalistyczna - wszelka działalność ludzka to świadome zmierzanie do określonego celu. Celowość przejawia się w świadomym postawieniu celu, doborze środków i sterowaniu zewnętrznym zachowaniem się. Zaniechanie jest brakiem czynu i nie jest celowe. Podstawą odpowiedzialności zaniechanie jest wtedy, gdy jest świadomym niedziałaniem.

Wady:

a) Niemożliwe jest objęcie jednorodnym pojęciem czyny umyślnej i nieumyślnej realizacji znamion typu czyny zabronionego,

b) między działaniem i zaniechaniem następuje rozejście się, działanie i zaniechanie wzajemne do siebie nie przystają,

c) nie każde zaniechanie jest celowe np. ruchy zautomatyzowane

D)Koncepcja socjologiczna - Istota czynu wynika z jego stosunku do społeczeństwa.

Czyn - zachowanie społecznie doniosłe, związane z grupą społeczną.

Społecznie doniosłe - zachowania mogą być społecznie doniosłe w sensie dodatnim i społecznie doniosłe w sensie ujemnym, prawo karna zajmuje się tylko grupą zachowań społecznie doniosłych w sensie ujemnym

E)Koncepcja profesora Buchały - stanowisko zbliżone do ujęcia socjologicznego

Czyn - społecznie doniosła jednostka zewnętrznego zachowania się, psychicznie sterowana i ukierunkowana na określony cel w postaci kompleksu ruchów [określonych operacji] lub powstrzymania się od tych ruchów [operacji] mimo możliwości ich wykonania. Czynem nie jest jakiekolwiek zachowanie, lecz zachowanie psychicznie sterowane i doniosłe społecznie.

Zaniechanie nie jest to tylko niedziałaniem, ale musi jeszcze istnieć możliwości wykonania danej czynności np. dróżnik nie ponosi odpowiedzialności za nie zamknięcie przejazdu kolejowego, [choć był do tego zobowiązany] jeśli wcześniej ktoś go napadł i przywiązał do krzesła.

Cechy czynu w rozumieniu prawa karnego:

a)czynem może być tylko zachowanie się człowieka,

b)czynem może być tylko zachowanie zewnętrzne, w jakiś sposób postrzegalne, - nie jest czynem wzburzenie, zamiar, wahanie,

c)czyn to zachowanie psychicznie sterowane - w grę musi wchodzić aktywacja siatki nerwowej umożliwiająca procesy sterowania,

Sterowane nie są ruchy dokonane w stanie nieprzytomności, silnego pobudzenia, pod wpływem przymusu mechanicznego [np. ukłucia]

Sterowane są ruchy zautomatyzowane np. gwałtowne hamowanie, choć niekiedy automatyzm może wyłączyć proces sterowania,

d) czynem nie są tylko zachowania celowe, mogą nim być tzw. czyny nieświadome - gdy brak jest antycypacji celu i programu jego osiągnięcia - wtedy wchodzi w grę odpowiedzialność za przestępstwo nieumyślne

e) zachowanie musi być społecznie znaczące, musi wystąpić istotność zespołu ruchów,

f) zachowanie wyraża się w działaniu [kompleks ruchów ukierunkowanych na cel ] lub zaniechaniu [powstrzymanie się od kompleksu ruchów], - nie ma innej postaci niż te 2.

Zaniechanie nie jest brakiem wszelkiej aktywności, jest to powstrzymanie się od ruchów, jest to tzw. kierunkowa bezczynność [Wolter], ktoś nie robi tego, co powinien był zrobić. Czyn to społecznie istotne zaniechanie. Czynem jest takie zaniechanie, które ma społecznie istotne znaczenie. A pond to musi istnieć możliwość sterowania ruchami - jeżeli takiej możliwości nie ma to nie ma odpowiedzialności za zaniechanie [przykład związanego dróżnika]. Zewnętrzność zaniechania wynika z kontekstu sytuacyjnego, w grę wchodzi tzw. dopełniająca rzeczywistość - da się ocenić, że ktoś nie dokonał czynności do której był zobowiązany.

np.

Art. 231. § 1. Funkcjonariusz publiczny, który, przekraczając swoje uprawnienia lub nie dopełniając obowiązków, działa na szkodę interesu publicznego lub prywatnego,

podlega karze pozbawienia wolności do lat 3. - w przepisie wymienione są obie postacie czynu.

Brak czynu mimo pozorów czynu - czynu nie ma, choć pozornie mamy do czynienia z zachowaniem, które można by za czyn uznać.

Brak czynu mimo zewnętrznych ruchów, jakie określony podmiot podejmuje będzie miał miejsce, gdy ruchy te są wykonane [dotyczy to także zaniechania - niepodjęcia określonej ukierunkowanej czynności]:

a) przy braku odpowiedniej aktywacji mózgu np. w czasie snu, hipnozy, stanu niepoczytalności, na skutek przymusu fizycznego,

b) przy ruchach refleksyjnych - bez uczestnictwa ośrodkowego układu nerwowego np. na skutek ukłucia, porażenia prądem, ugryzienia przez osę,

c) na skutek nadmiernego pobudzenia w rezultacie, którego podmiot jest niezdolny do podjęcia decyzji określonego zachowania się tj. szok, przestrach,

d)na skutek użycia alkoholu lub środków odurzających z zastrzeżeniem art. 33§1 § 3. Gdy sprawca wprawił się w stan nietrzeźwości lub odurzenia powodujący wyłączenie lub ograniczenie poczytalności, które przewidywał albo mógł przewidzieć mamy do czynienia z czynem. Jeżeli ktoś np. pierwszy raz wypił alkohol i nie wiedział jak ów działa na niego, wtedy może zajść brak czynu mimo jego pozorów.

Nie wyłącza czynu [choć może wyłączać odpowiedzialność]:

a)brak wiedzy,

2. brak doświadczenia,

3. przymus psychiczny [groźba]

4. obawa przed niebezpieczeństwem

Zachowanie osób pranych

Osoby prawne nie mogą być podmiotem odpowiedzialności - nie pozwala na to na gruncie prawa karnego zasada winy. Jednakże ustawa o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary [2002r.] wprowadza odpowiedzialność podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary przez podmioty zbiorowe.

 Podmiot zbiorowy podlega odpowiedzialności za czyn zabroniony, którym jest zachowanie osoby fizycznej działającej w imieniu lub w interesie podmiotu zbiorowego w ramach uprawnienia lub obowiązku do jego reprezentowania, podejmowania w jego imieniu decyzji lub wykonywania kontroli wewnętrznej albo przy przekroczeniu tego uprawnienia lub niedopełnieniu tego obowiązku, bądź jeżeli zachowanie to przyniosło lub mogło przynieść podmiotowi zbiorowemu korzyść, chociażby niemajątkową.

Jeżeli osoba fizyczna działała w imieniu podmiotu zbiorowego lub podmiot zbiorowy osiągnął z tego korzyść i osoba fizyczna została skazana za przestępstwo, to w takim wypadku można przypisać odpowiedzialność quasi karną podmiotowi zbiorowemu. Osoba fizyczna odpowiada karnie, a podmiot zbiorowy quasi karnie, gdyż np. spółce akcyjnej nie można przypisać odpowiedzialności karnej ze względu na brak winy. Jest to raczej odpowiedzialność administracyjna (art. 1 §3 - nie popełnia przestępstwa sprawca czynu zabronionego, jeżeli nie można mu przypisać winy w czasie czynu.)

SPOŁECZNA SZKODLIWOŚĆ CZYNU

Społeczna szkodliwość czynu podlega stopniowaniu

Art. 1§2 Nie stanowi przestępstwa czyn zabroniony, którego społeczna szkodliwość jest znikoma.

Art. 53. § 1. Sąd wymierza karę według swojego uznania, w granicach przewidzianych przez ustawę, bacząc, by jej dolegliwość nie przekraczała stopnia winy, uwzględniając stopień społecznej szkodliwości czynu oraz biorąc pod uwagę cele zapobiegawcze i wychowawcze, które ma osiągnąć w stosunku do skazanego, a także potrzeby w zakresie kształtowania świadomości prawnej społeczeństwa.

Art. 66. § 1. Sąd może warunkowo umorzyć postępowanie karne, jeżeli wina i społeczna szkodliwość czynu nie są znaczne, okoliczności jego popełnienia nie budzą wątpliwości, a postawa sprawcy nie karanego za przestępstwo umyślne, jego właściwości i warunki osobiste oraz dotychczasowy sposób życia uzasadniają przypuszczenie, że pomimo umorzenia postępowania będzie przestrzegał porządku prawnego, w szczególności nie popełni przestępstwa.

[nie jest znaczny nie jest pojęciem tożsamym do jest nieznaczny]

Cecha społecznej szkodliwości charakteryzuje przestępstwo od strony społecznej treści i jest pewną właściwością ogólną.

Stopień Społeczna szkodliwości w relacji do konkretnego przestępstwa to ogólna właściwość zdarzeń zwanych przestępstwami, decydująca wraz ze stroną formalną o jego istocie.

W relacji do typów czynów zabronionych jest to społeczna racja wprowadzenia norm sankcjonowanych i sankcjonujących oraz dyrektywa określenia ich znamion.

M.in. podział na tzw. typ zmodyfikowane opiera się o stopień społecznej szkodliwości. Np. Jeżeli mamy do czynienia z zabójstwem [148 §1KK] - jest to typ podstawowy, który może stopniem szkodliwości społecznej być kwalifikowany [„kto zabija ze szczególnym okrucieństwem” 148§2, okoliczności te wskazują na wyższy stopień szkodliwości społecznej]. Zaś przy typach uprzywilejowanych stopień społecznej szkodliwości jest niższy,

[Nie można zastosować nadzwyczajnego złagodzenia kary do kar 25 lat pozbawienia wolności bądź kary dożywotniego pozbawienia wolności]

W relacji do konkretnego zdarzenia stopień społecznej stopień społecznej szkodliwości jest to społeczna relacja karalności warunkująca uruchomienie sankcji karnej.

Słowo „szkodliwość ” jest to zagrożenie względnie wysokie prawdopodobieństwo ujemnych następstw. Zwykle chodzi o pośrednie godzenie w stosunki społeczne - naruszenie lub narażenie na niebezpieczeństwo chronionego dobra prawnego należącego do systemu wartości uznanego w społeczeństwie.

Jeżeli chodzi o przestępstwa „przeciwko życiu i zdrowiu” mamy do czynienia z naruszniem …… ???

Jeśli chodzi o przestępstwa gospodarcze - naruszają one stosunki gospodarcze,

Przestępstwa przeciwko mieniu naruszają stosunki własności.

Szkodliwość ma charakter obiektywny w związku z czym ustawodawca może się mylić zarówno gdy chodzi o to czy cecha szkodliwości obecnie przysługuje, będzie przysługiwać ewentualnie w przyszłości, a także czy rozpiętość sankcji odpowiada stopniowi ujemnej treści podpadających czynów.

Wyrażenie „społeczna szkodliwość” odnosi się nie tylko do samego pojęcia przestępstwa czy też do jego rodzaju ale także do odnosi się do konkretnego zdarzenia.

W art. 53§1 zostały użyte słowa „stopień społecznej szkodliwości czynu” - „czynu” - wskazuje na konkretne zdarzenie, do którego to określenie się odnosi.

Podział na zbrodnie i występki opiera się na założeniu zróżnicowania kształtowania zagrożeń za poszczególne przestępstwa - nie mniej jednak jest też efektem zróżnicowanego stopnia społecznej szkodliwości.

Są 3 stanowiska od wskazujące na to, od czego zależy stopień społecznej szkodliwości:

a) stanowisko obiektywistyczne - o stopniu społecznej szkodliwości decydują tylko okoliczności związane z czynem i skutkiem,

b) stanowisko kompleksowe - jest to klasa przedmiotowych i podmiotowych okoliczności - decydują zarówno okoliczności dotyczące czynu jak i okoliczności związane z osoba sprawcy,

c) stanowisko uniwersalne [całościowe] - obok okoliczności obiektywnych i subiektywnych decydują też okoliczności niewiążące się z czynem ale takie, które zaistniały przed i po jego popełnieniu, np. sposób życia, warunki osobiste itp.

Opowiedzieć się tu należy za stanowiskiem kompleksowym.

Art. 115 2. Przy ocenie stopnia społecznej szkodliwości czynu sąd bierze pod uwagę rodzaj i charakter naruszonego dobra, rozmiary wyrządzonej lub grożącej szkody, sposób i okoliczności popełnienia czynu, wagę naruszonych przez sprawcę obowiązków [okoliczności przedmiotowe]

jak również postać zamiaru, motywację sprawcy, rodzaj naruszonych reguł ostrożności i stopień ich naruszenia [okoliczności podmiotwe]

Okoliczności przedmiotowe są opisane przez znamiona w typie czynu zabronionego, i są to:

a) rodzaj naruszonego dobra,

b) stopień intensywności naruszenia

c) sposób zamachu ?

[Kontratyp - okoliczność wyłączająca odpowiedzialność karną]

d) wielkość szkody,

e)stopień powstałego zagrożenia

f) sposób zachowania się

g)przyczynienie się poszkodowanego.

Okoliczności podmiotowe - okoliczności decydujące o stopniu winy w znaczeniu prawnym:

a) umyślność, nieumyślność, pobudki,

b) sytuacja motywacyjna sprawcy [np. silne wzburzenie, chęć zysku, pobudki ideowe itp.]

c) stopień rozwoju intelektualnego,

d)cechy charakterologiczne,

e)stopień inteligencji

f)wiedza,

g)doświadczenie

Nie należą tutaj te okoliczności, które występują przed lub po czynie. Należą tu wyłącznie okoliczności, które występują w chwili czynu.

Świadomość społecznej szkodliwości nie wyznacza jego stopnia.

Stopień społecznej szkodliwości jest treścią znamion, ale nie jest znamieniem. Jest formułowana ponad zespołem znamion. Wynika ze znamion - zespół znamion kształtuje treść społecznej szkodliwości.

Funkcje społecznej szkodliwości:

a) funkcja poznawcza społecznej szkodliwości - chodzi o prawidłowe oddanie istoty przestępstwa,

b) funkcja legislacyjna - chodzi o to czy społeczna szkodliwość wystarcza do karalności,

c) funkcja znikomości - chodzi o to czym mowa w art. 1§2 - czy konkretny czyn jest przestępny: Nie stanowi przestępstwa czyn zabroniony, którego społeczna szkodliwość jest znikoma

d) funkcja strukturalno -dogmatyczna - chodzi o budowę systemu poglądów na strukturę przestępstwa, zasad i form odpowiedzialności oraz instytucję wymiaru kar.

POJĘCIE BEZPRAWNOŚCI

Bezprawność - pewna sprzeczność z porządkiem prawnym. Nie mniej jednak o pewnych zachowaniach nawet bez odnoszenia się do przepisów prawa można rzecz, że są bezprawne.

Bezprawność - jest to sąd wyrażający sprzeczność między faktycznym, a określonym jako nakazane zachowaniem człowieka.

To, w jakiej dziedzinie prawa się poruszamy ma wpływu na istnienie bezprawności. Mamy do czynienia tylko z jedną bezprawnością - jeżeli coś jest bezprawne to jest sprzeczne z całym porządkiem prawnym.

Bezprawność nie podlega stopniowaniu - nie ma większego czy mniejszego stopnia bezprawności.

Przepisy KK czasem posługują się określeniem bezprawny np., Art. 25. § 1. Nie popełnia przestępstwa, kto w obronie koniecznej odpiera bezpośredni, bezprawny zamach na jakiekolwiek dobro chronione prawem.

Typ czyny zabronionego jest logicznym wskazaniem na bezprawność zachowania.

Generalnie - zachowania zabronione w ustawie są zachowaniami bezprawnymi. Nie mniej jednak nie zawsze np.

Art. 189. § 1. Kto pozbawia człowieka wolności, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. - jest to zachowanie bezprawne, a nie-bezprawnym pozbawieniem wolności człowieka będzie legalne pozbawienie wolności człowieka [jako kara pozbawienia wolności].

Bezprawność odpowiada po stronie formalnej społecznej szkodliwości występujące po stronie materialnej.

Regułą jest bezprawność w wypadku spełnienia znamion typu czynu zabronionego. Wyjątkiem jest nie-bezprawność zachowania, jeżeli spełnione zostają znamiona typu czyny zabronionego.

Błędny jest podział na formalna i materialną bezprawność.

Bezprawność formalna zachodzi wtedy, gdy czyn wyczerpuje znamiona przewidziane w ustawie karnej.

Bezprawność materialna - zachodzi realizacja znamion typu czynu zabronionego i brak jest realizacji znamion kontratypu. Na takim pojęciu bezprawności opiera się teoria negatywnych znamion typu czynu zabronionego.

Bezprawność jest to wyczerpywanie znamion typu czynu zabronionego i bak okoliczności wyłączających bezprawność,

Teoria negatywnych znamion typu czynu zabronionego. -

Zalety:

a) ściślejsze wiązanie treści zespołu znamion ze stroną formalną

b) pozwala ona wyjaśnić zarówno na gruncie art. 32 i art. 66 KK problem urojenia kontratypu.

Wady:

a)załamanie twierdzenia, że dla umyślności musi być świadomość wszystkich znamion,

b)nie wszystkie kontratypy są skodyfikowane, a sprawca musiałby mieć świadomość wszystkich kontratypów,

c)norma prawna traci w ten sposób charakter kategoryczny - kontratypy nie mogą zmieniać treści normy. Życie nie przestaje być tutaj dobrem ochrony - chodzi o wybór dobra cenniejszego,

d) kontratypy rozstrzygają kolizje i nie można ich włączać do znamion typu czynu zabronionego,

Typ czynu zabronionego i jego ustawowe znamiona.

Typ czynu zabronionego - ustawowy wzorzec karalnego naruszenia normy sankcjonowanej karnej.

Możemy mieć do czynienia z kodeksami, które są ogólne bądź kazuistyczne [regulują (wszystkie) możliwe odmiany danego zachowania (podstawowego)]/

Typy czynu zabronionego muszą być ściśle określone - co wynika z art. 1§1 KK oraz 115§1 zasada określoności typu czynu zabronionego.

Art. 1. § 1. Odpowiedzialności karnej podlega ten tylko, kto popełnia czyn zabroniony pod groźbą kary przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia.

Art. 115. § 1. Czynem zabronionym jest zachowanie o znamionach określonych w ustawie karnej.

Typ czynu zabronionego - na gruncie prawa cywilnego i na gruncie prawa karnego.

W prawie karnym musi być dokładnie opos zachowania zabronionego, w prawie cywilnym zachowanie zabronione nie jest często opisane, często opisuje się jego skutek. np. art. 148 KC.

KK wymienna cechy najbardziej charakterystyczne dla danego zachowania, nie wymienia wszystkich.

Wyróżnia się - typ czynu zabronionego podstawowym, kwalifikowany i uprzywilejowany.

Typ czynu zabronionego jest to zawarte w ustawie określenie czynów zabronionych. To konkretyzacja społecznej ujemności oraz uogólnienie konkretnych zachowań.

Funkcje typu czynu zabronionego:

a) funkcja prewencyjna - typ czyny zabronionego wyznacza zachowania zakazane lub nakazane,

b) funkcja gwarancyjna prawa karnego - typ czyny zabronionego stanowi warunek dla oceny bezprawności [dopiero porównując zachowanie rzeczywiste z zachowaniem modelowym możemy stwierdzić czy jest bezprawne czy nie],

c) typ czyny zabronionego stanowi rację dla normy sankcjonującej - z typem czynu zabronionego wiąże się sankcja karna,

d) spełnienie znamion typu czynu zabronionego oznacza społeczną ujemność [dowód na społeczną szkodliwość nie jest konieczny - jeżeli chodzi i sam typ czynu zabronionego,

znamiona przedmiotowe muszą znaleźć odzwierciedlenie w świadomości sprawcy dla przyjęcia winy umyślnej.

Inne klasyfikacje typów czynów zabronionych:

A) Ustawa może określić naruszenie normy sankcjonowanej przez:

a) podanie nazwy zachowania [typy nazwowe]

b) podanie opisu zachowania [typy opisowe]

c) typy nazwowo opisowe - kto kradnie [typ nazwowy] w sposób szczególnie zuchwały [typ opisowy]

B)Typy czynów zabronionych mogą być ujęte syntetycznie lub kazuistycznie

Zależy to przede wszystkim od oceny zachowań atakujących w różny sposób dobro chronione. Im ta ocena z punktu widzenia przede wszystkim kryteriów etycznych, jest różna, tym większa skłonność do kazuistycznych opisów. Im ustawodawca bardziej chce ograniczyć swobodne uznanie sędziowskie, tym częściej wprowadza opisy kazuistyczne, wymagające mniejszych rozpiętości pomiędzy minimum i maksimum ustawowego zagrożenia. Jeżeli ustawodawca decyzję o tym, które czyny stanowią przestępstwo, chce w większym stopniu przerzucić na sędziego to tworzy częściej typy syntetyczne przechodzące czasami w klauzule generalne,

C)Wyróżnia się także:

a) typy zamknięte - taki opis czynu zabronionego, który nie wymaga uzupełnienia przez cechy, które nie są opisane w ustawie karnej, np. Art. 278. § 1. Kto zabiera w celu przywłaszczenia cudzą rzecz ruchomą,

b) typy otwarte - taki opis czynu zabronionego, który wymaga uzupełnienia prze znamiona pozostające poza ustawą karną. Z gwarancji nullum crimen sine lege wynika, że uzupełnienia te mogą jedynie zawężać zakres czynów zabronionych zgodnych z danym typem.

c) typy zupełne - typ zupełny to taki, który w swojej treści nie odsyła do innych przepisów karnych lub należących do innych dziedzin prawa celem sprecyzowania znamion,

d) typy niezupełne - z opisem takim mamy do czynienia wtedy, gdy przepis karny określający dany typ odsyła do innego przepisu karnego uzupełniającego znamiona tego typu. np. Art. 177. § 1. Kto, naruszając, chociażby nieumyślnie, zasady bezpieczeństwa w ruchu lądowym, wodnym lub powietrznym, powoduje nieumyślnie wypadek, w którym inna osoba odniosła obrażenia ciała określone w art. 157 § 1,

PRZEDMIOT OCHRONY I DOBRO PRAWNE

Przedmiotem ochrony jest system stosunków społecznych panujący na danym etapie w danym społeczeństwie zarówno ekonomicznych, politycznych, kulturalnych, jaki i socjalnych. Dotyczy to każdego przepisu - każdy zawiera swój przedmiot ochrony. Konkretny przepis wskazuje na określoną wartość społeczną wchodzącą w skład stosunków społecznych, np. życie, zdrowie, cześć, ochrona środowiska. Przedmiot ochrony to tyle, co dobro prawne.

Dobro prawne to coś co ma wartość społeczną, chronione przepisami prawnymi, a wiąże się bezpośrednio z określonym typem czynu zabronionego. Np. w art. 156 wskazuje na konkretne dobro prawne. Częściej jednak, jakie dobro prawne podlega ochronie trzeba wyinterpretować z przepisu.

W niektórych przepisach występuje wspólne dobro prawne, które jest właściwe dla kilku przepisów, a różnią się one np. sposobem jego naruszenia.

Czasami jest tak, że jeden przepis, a chroni kilka dóbr prawnych.

Mogą być dobra główne i dobra uboczne,

Kodeks karny rozstrzyga abstrakcyjnie o tym co jest dobrem głównym, a co dobrem ubocznym, np.

Art. 222. § 1. Kto narusza nietykalność cielesną funkcjonariusza publicznego lub osoby do pomocy mu przybranej podczas lub w związku z pełnieniem obowiązków służbowych, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 3, dobrem głównym jest tu funkcjonowanie instytucji państwowych, dobrem ubocznym jest zdrowie funkcjonariusza, art. 222§1 znajduje się w rozdziale Przestępstwa przeciwko działalności instytucji państwowych oraz samorządu terytorialnego

Funkcje praktyczne dobra prawnego:

a) jest to wskazówka dla wykładni przepisu karnego

b) jest to podstawa systematyki części szczególnej. Przepisy są grupowane w rozdziałach, które to mają wspólny przedmiot ochrony. [Wyjątek stanowi rozdział ostatni - kategoria dopełniająca]

Jeżeli przestępstwa są w jednym rozdziale wskazuje to na podobieństwo chronionych dóbr prawnych jednak ani go nie przesądza ani go nie wyklucza.

c) Jednym czynem można naruszyć kilka dóbr prawnych i kilka przepisów - instytucja kumulatywnego zbiegu przepisów ustawy, która zwiększa stopień społecznej szkodliwości,

d) wskazuje na podobieństwo przestępstw - istotne jest to szczególnie w przypadku recydywy, dla której istotne jest popełnienie przestępstw podobnych art. 115§3

115§3 Przestępstwami podobnymi są przestępstwa należące do tego samego rodzaju; przestępstwa z zastosowaniem przemocy lub groźby jej użycia albo przestępstwa popełnione w celu osiągnięcia korzyści majątkowej uważa się za przestępstwa podobne.

„tego samego rodzaju” na co wskazuje umieszczenie w danym rozdziale KK,

„przestępstwa z zastosowaniem przemocy lub groźby jej użycia albo przestępstwa popełnione w celu osiągnięcia korzyści majątkowej uważa się za przestępstwa podobne” - choćby nawet nie mieściły się w tym samym rozdziale.

Przedmiot zamachu to dobro prawne określone w przepisie atakowane przez sprawcę.

Przedmiot wykonawczy [bezpośredniego działania] to podmiot uosabiający dobro prawne, na którym zamach zostaje wykonany. Jest on istotny choćby z punktu widzenia usiłowania nieudolnego - kiedy to obiektywne dokonanie jest niemożliwe, a sprawca o tym nie wie.

Każde przestępstwo ma swój przedmiot ochrony - ale nie każde ma swój przedmiot wykonawczy. np. przestępstwo samouwolnienia się - przedmiot ochrony - dobro wymiaru sprawiedliwości, przedmiot wykonawczy - brak,

Dobro chronione - jest nim życie, własność, ale także przedmiot wykonawczy, którym jest człowiek, pieniądz. To rozróżnienie ma znaczenie przy usiłowaniu nieudolnym, kiedy to obiektywnie nie można naruszyć dobra prawnego, choć może istnieć w konkretnym wypadku przedmiot wykonawczy.

PRZESTĘPSTWA PODOBNE.

Pojęcie przestępstw podobnych wprowadza art. 115§3

115§3 Przestępstwami podobnymi są przestępstwa należące do tego samego rodzaju; przestępstwa z zastosowaniem przemocy lub groźby jej użycia albo przestępstwa popełnione w celu osiągnięcia korzyści majątkowej uważa się za przestępstwa podobne.

„tego samego rodzaju” na co wskazuje umieszczenie w danym rozdziale KK,

Przestępstwa podobne to przestępstwa należące do tego samego rozdziału. Każdy rozdział KK ma tytuł wskazujący na przedmiot ochrony, ów wskazuje, choć tego nie przesądza na podobieństwo. Ostatni rozdział stanowi zbiór przestępstw, które nie mieszczą się w innych kategoriach.

„przestępstwa z zastosowaniem przemocy lub groźby jej użycia albo przestępstwa popełnione w celu osiągnięcia korzyści majątkowej uważa się za przestępstwa podobne” - choćby nawet nie mieściły się w tym samym rozdziale.

„cel”, „w celu” wskazuje na tzw. przestępstwa kierunkowe, które popełnione mogą być tylko w zamiarze bezpośrednim.

Konsekwencje podobieństwa przestępstw:

a) znaczenie to ma przy pojęciu recydywy - Art. 64. § 1. Jeżeli sprawca skazany za przestępstwo umyślne na karę pozbawienia wolności popełnia w ciągu 5 lat po odbyciu co najmniej 6 miesięcy kary umyślne przestępstwo podobne do przestępstwa, za które był już skazany, sąd może wymierzyć karę przewidzianą za przypisane sprawcy przestępstwo w wysokości do górnej granicy ustawowego zagrożenia zwiększonego o połowę.

b) związane jest z instytucją warunkowego zawieszenia orzeczonej kary, Art. 75. § 1. Sąd zarządza wykonanie kary, jeżeli skazany w okresie próby popełnił podobne przestępstwo umyślne, za które orzeczono prawomocnie karę pozbawienia wolności.

Kryteria podobieństwa przestępstw:

a) forma winy,

b) kryterium ustawowe - art. 115§3,

przy podobieństwie chodzi o podobieństwo konkretnych zdarzeń, a nie typów czynów zabronionych.

„przestępstwa tego samego rodzaju”- przy podobieństwie porównuje się dobra chronione. Przestępstwa są podobne, jeżeli zachodzi tożsamość dobra chronionego głównego i dobra chronionego pobocznego, względnie tożsamość dobra pobocznego.

Przy dobrach rodzajowo zbliżonych decydują tylko dobra główne rodzajowo zbliżone. np. wolność od zagrożenia, wolność wyboru miejsca pobytu, wolność dysponowania swoim ciałem [to ostatnie jest prawem ograniczonym - nie można zgodzić się np. na odrąbanie ręki - nie można dysponować sowim ciałem w sposób prowadzący do kalectwa albo śmierci]

Dobra rodzajowo zbliżone nie zawsze są to dobra tożsame - są one nieraz zbliżone, wymienione w danym tytule np. życie i zdrowie to dobra rodzajowo zbliżone,

Czasem mogą być wątpliwości czy przestępstwa są względem siebie podobne, np. ciężkie uszkodzenie ciała i wypadek drogowy, gdzie doszło do uszkodzenia ciała, na ogół przyjmuje się, że są to przestępstwa podobne.

USTAWOWE ZNAMIONA TYOU CZYNU ZABRONIONEGO

A) ujęcie strukturalne [analityczne] gdzie podział wskazuje na konieczne i niekonieczne elementy w strukturze typu czynu zabronionego.

B) ujęcie od strony charakteru znamion [podział logiczny],

Ujęcie strukturalne

Strukturalny podział znamion - wskazuje konieczne i niekonieczne elementy typu czynu zabronionego, jakie elementy czynu zabronionego mają być opisane w ustawie,

znamiona obligatoryjne - takie, które muszą być opisane w ustawie,

znamiona fakultatywne - nie muszą być opisane w ustawie ale mogą być.

Znamiona konstytutywne - znamiona przesądzające o naruszeniu przez czyn normy sankcjonującej:

Elementy stałe - które wystąpić muszą w każdym opisie typu czynu zabronionego:

a) podmiot czynu

b) opis czynu [zachowania się] względnie skutku,

c) psychiczną relację podmiotu do czynu, względnie skutku - strona podmiotowa czynu zabronionego treść przeżyć psychicznych towarzyszących zewnętrznemu zachowaniu

Podmiot czynu - określone jest czy mamy do czynienia z przestępstwami powszechnymi, czy przestępstwami indywidualnymi.

Istnieją jeszcze przestępstwa o zbiorowo określonym podmiocie np. „kto wspólnie z innymi osobami” dopuszcza się czegoś, - charakteryzują się one tym, że jeżeli nie wystąpi układ zbiorowy podmiotów to nie może dojść do popełnienia czynu zabronionego.

Określenie zachowania się - najczęściej jest to znamię czynnościowe - znamię czasownikowe np. zabija, udziela, niszczy, nie udziela, przeszkadza. Niejednokrotnie określenie następuje przez odczasownikowy lub imiesłów np. rozpija dostarczając, ułatwiając spożywanie.
Czasem występują naturalne - bezbarwne znamiona, które nie określają sposobu zachowana się np. „powoduje” czyli w dowolny sposób prowadzi do rezultatu, bądź „winny sposób narusza” - nie jest określone w jaki sposób „sprowadza”.

Możemy mieć do czynienia ze szczególnym określeniem sposobu zachowania się - są to określenia typu: „przemocą”, „podstępem”, „groźbą bezprawną”, „złośliwie”, „uporczywie”, „ze szczególnym okrucieństwem”

znamię skutku [jeżeli istnieje] to mamy do czynienia z przestępstwami skutkowymi. Może być określenie bezpośrednie skutku [148 KK kto zabija] lub pośrednie [np. 155 KK „kto nieumyślnie powoduje śmierć”].

Skutek może być:

a) biologiczny - naruszenie narządów ciała np. rana, stłuczenie,

b) fizyczny - zniszczenie rzeczy - „kto niszczy, uszkadza, lub czyni niezdolną do użytku”

c) normatywny - to nieważność czynności np. unieważnienie czynności zawartej na podstawie sfałszowanych dokumentów

d) psychiczny - np. choroba psychiczna,

Następstwo czynów - jest to dalszy skutek powstały w konsekwencji zdarzenia nazywanego znamieniem kwalifikacyjnym np. przy bójce lub pobiciu 158 §2 KK. Jeżeli następstwem bójki lub pobicia jest ciężki uszczerbek na zdrowiu człowieka, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.

Elementy niekonieczne:

a) znamię przedmiotu wykonawczego

b) znamię podmiotu oddziaływania

c) bezpośrednie określenie dobra prawnego,

d) okoliczności modalne [czas, miejsce, sposób działania]

Przedmiot wykonawczy [przedmiot bezpośredniego działania] - jest to przedmiot na którym wykonywana jest dana czynność sprawcza.

Podmiot oddziaływania tzw. konieczny odbiorca np. przy - Art. 202.  ⁶²⁾ § 1. Kto publicznie prezentuje treści pornograficzne w taki sposób, że może to narzucić ich odbiór osobie, która tego sobie nie życzy, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku. - podmiotem oddziaływania jest osoba, która sobie tego nie życzy

Znamiona modalne - są to znamiona:

a) czasu,

b) miejsca,

Publicznie, a w miejscu publicznym - nie są to pojęcia tożsame.

„publicznie” - coś ma się zdarzyć wobec określonego kręgu osób,

miejsce publiczne - miejsce dostępne dla nieokreślonego kręgu osób, nie zmienia ono swojego charakteru miejsca publicznego w zależności od tego, czy ktoś tam jest czy go nie ma.

c)sytuacyjne -

za pomocą znamion sytuacyjnych ustawodawca wskazuje, że zdarzenie jest penalizowane w określonej sytuacji.

Określenie form zachowania się najczęściej określa się jako działanie lub zaniechanie. Ustawa wskazuje wprost na działanie lub zaniechanie. Niekiedy występuje kompleks czynności „dopuszcza się”, „powoduje”

„Dopuszcza się” - jest to powiązanie czyjegoś działania z wcześniejszym zaniechaniem obowiązkowej czynności,

„przeszkadza” - może polegać na działaniu albo na zaniechaniu

„posiadanie” np. nielegalne posiadanie broni. Może być taka sytuacja, że było prawne nabycie, później bezprawne posiadanie, lub może być tak, że obie czynności są bezprawne.

Mogą być przestępstwa złożone - np. rozbój - jest to czynność skierowana przeciwko życiu a zarazem zachowanie skierowane bezpośrednio na mienie.

Znamię to cechy, które posiadać musi zachowanie aby być zgodne z typem czynu zabronionego

Logiczny podział znamion - mówi, jakie właściwości posiadają poszczególne znamiona, w jaki sposób opisują poszczególne elementy czynu zabronionego. W jego ramach wyróżnia się 5 podziałów:

.

a) znamiona potoczne i odsyłające -

Potoczne - znamiona wyrażone za pomocą języka potocznego, ich sens na gruncie prawa karnego jest taki sam jak w języku potocznym. np. matka, zabiera,

Odsyłające - wyrażenia, których znaczenie możemy ustalić sięgając do jakieś dziedziny ludzkiej wiedzy [specjalistycznej] np. ciężkie kalectwo, badania prenatalne, zagrożenie epidemiologiczne. Szczególną grupę znamion odsyłających stanowią definicje ustawowe oraz znamiona zawierające tzw. nazwy normatywne.

Definicje ustawowe [rodzaj odsyłających] - to te wyrażenia, które otrzymują w ustawie karnej definicję która to nadaje im znaczenie odbiegające od przyjętego w języku potocznym bądź wyrażeniom nieostrym języka potocznego nadaje znaczenie ostre. Kodeks karny definiuje np. pojęcia „młodociany”, groźba bezprawna”, funkcjonariusz publiczny”

Nazwy normatywne [nazwy instytucjonalne] swój sens czerpią w oparciu o określone ustalenia w przepisach prawnych, np. poseł, Sejm, małżeństwo. Bez odwołania się do rozstrzygnięć określonego aktu normatywnego nie możemy podać definicji desygnatów tych pojęć.

b) znamiona pozytywne / negatywne

pozytywne - te cechy, które zachowanie powinno posiadać aby było zgodne z typem czynu zabronionego. Znamiona te wymagają w procesie ustalenia czy czyn spełnienia znamiona typu zabronionego stwierdzenia istnienia ich odpowiednika w rzeczywistości.

Negatywne - ich brak decyduje o braku czynu zabronionego, wskazują na cechę, której zachowanie nie może posiadać aby było zgodne z typem czynu zabronionego. np. Art. 263. § 1. Kto bez wymaganego zezwolenia wyrabia broń palną albo amunicję lub nią handluje,

Teoria negatywnych znamion - zalicza ona do charakterystyki typu czynu zabronionego brak okoliczności wyłączających bezprawności czynu. Bezprawność jest to wyczerpywanie znamion typu czynu zabronionego i bak okoliczności wyłączających bezprawność

c) opisowe / ocenne

opisowe - mające swój odpowiednik w rzeczywistości, dający się stwierdzić bez żadnych towarzyszących temu stwierdzeniu procesów wartościowania np. „dziecko”, „zabiera”, „podrabia”

ocenne - mające swój odpowiednik w rzeczywistości, ale stwierdzenie go dokonywane w procesie subsumcji zdarzenia (przyporządkowania znamienia sytuacji rzeczywistej) musi uwzględniać procesy wartościowania np. „szkoda”, „katastrofa”, „niebezpieczeństwo”, „zagraża”, „lży”, odwołanie do ocen obiegowych funkcjonujących w środowisku, z którego pochodzi osoba pokrzywdzona,

d) ostre // nieostre

Ostre - to takie, gdzie zakres desygnatów jest jednoznacznie wytyczony np. znamiona ilościowe, których zakres został wyznaczony w definicjach ustawowych za pomocą liczb- np. mienie znacznej wartości, młodociany
Nieostre, to takie, których zakres desygnatów nie jest jednoznacznie wytyczony:

a)Znamiona ilościowo nieostre - „krótkotrwałe użycie”, „ciężka choroba”

b) Znamiona jakościowo nieostre - „poważne zeszpecenie”, „pornografia”

d) Znamiona przedmiotowe // podmiotowe

Znamiona przedmiotowe -to te , które wskazują na cechy postrzeganych przedmiotów, zdarzeń, procesów,

Znamiona podmiotowe - służą do opisu przeżyć psychicznych, wskazujące na cechy podmiotowe (związanych z antycypacją celu, wyborem modelu zachowania i sterowaniem jego urzeczywistnienia

Znamiona podmiotowe w szerokim znaczeniu obejmują umyślność oraz nieumyślność - zdefiniowane w art. 9KK.

Znamiona podmiotowe w znaczeniu węższym - wskazują na motywację sprawcy, niektórzy znamiona w takim ujęciu nazywają znamionami intencjonalnymi, do których zalicza się wszystkie zwroty, które na nastawienie wskazują np. „na celu”, „w celu”, „kto zabiera w celu”

Przestępstwa kierunkowe - mogą być one popełnione tylko i wyłącznie z zamiarem bezpośrednim.

Niektóre znamiona w sposób pośredni wskazują na nastawienie np. „złośliwie”, „ zataja” [233kk] 239 - utrudnia lub, 190 - grozi

Znamiona świadomości - charakteryzują stan świadomości sprawcy wymagany do realizacji znamion danego typu czynu zabronionego np. 238 - „wiedząc”, 240§1 - „mając wiarygodną wiadomość”

Znamiona podmiotowe mają charakter obligatoryjny. Niekiedy decydują o rozróżnieniu przestępstwa

np. przestępstwo kradzieży 278§1 i zabranie w celu krótkiego użycia 289§1

Strona przedmiotowa tych typów czynów jest taka sama, dopiero strona podmiotowa pozwala na ich rozróżnienie.

PRZEDMIOTOWA ZAWARTOŚĆ BEZPRAWIA

1. atak na dobro prawne;

Znamiona konstytutywne - znamiona przesądzające o naruszeniu przez czyn normy sankcjonującej:

a) dobro prawne

b) naruszenie reguł postępowania z dobrem prawnym

Zachowaniem sprzecznym z normą jest takie zachowanie, które narusza dobro prawne i reguły postępowania z nim.

Dobro prawne - wartości społecznie chronione przez prawo. Wolter: dobro prawne to wartość społeczna, Buchała: system stosunków społecznych

patrząc na dobro prawne o strony przepisów - dobro prawne = przedmiot ochrony

Przedmiotem ochrony jest system stosunków społecznych panujący na danym etapie w danym społeczeństwie zarówno ekonomicznych, politycznych, kulturalnych, jaki i socjalnych. Dotyczy to każdego przepisu - każdy zawiera swój przedmiot ochrony. Konkretny przepis wskazuje na określoną wartość społeczną wchodzącą w skład stosunków społecznych, np. życie, zdrowie, cześć, ochrona środowiska.

Przedmiot zamachu to dobro prawne kiedy patrzymy na nie od strony sprawcy.

Jakie dobra prawne w poszczególnych przepisach są chronione wskazuje najczęściej tytuł rozdziału KK, [wskazuje on jakie dobra prawne chronione są w sposób pośredni lub bezpośredni przez przepisy danego rozdziału]

Przedmiot wykonawczy [bezpośredniego działania] to podmiot uosabiający dobro prawne, na którym zamach zostaje wykonany. Jest on istotny choćby z punktu widzenia usiłowania nieudolnego - kiedy to obiektywne dokonanie jest niemożliwe, a sprawca o tym nie wie.

Zazwyczaj jest tak, że przepisy z tego samego rozdziału chronią takie same lub pokrewne dobra prawne.

Jednakże są przypadki kiedy:

a) 2 przepisy z tego samego rozdziału chronią 2 różne dobra prawne

b) przepisy z 2 różnych rozdziałów chronią to samo dobro prawne np. 217 i22

c) jeden przepis chroni kilka dóbr prawnych np. 223 - chroni nietykalność cielesną funkcjonariusza oraz chronione jest także prawidłowe funkcjonowanie organów państwa

Gdy jeden przepis chroni kilka dóbr prawnych wyróżnia się wtedy:

a)dobro główne - to takie dobro prawne, które posłużyło za podstawę do włączenia przepisu do rozdziału części szczególnej KK lub ustawy dodatkowej,

b) dobro uboczne - wynika z treści przepisu lecz nie wyznacza miejsca dla typu przestępstwa w systematyce przestępstw.

Przedmiot ochrony - można mówić o
a) indywidualnym przedmiocie ochrony - dobro prawne, które chronione jest przez pojedynczy przepis prawny,

b) rodzajowym przedmiocie ochrony, - dobro prawne chronione jest przez grupę przepisów z reguły zawartych w tym samym rozdziale KK,

c) ogólnym przedmiocie ochrony - to dobro prawne ujmowane abstrakcyjnie chronione przez całe prawo karne

Istnieje rozdział [37] w którym zostały umieszczone przestępstwa, których się nie dało zakwalifikować do innych rozdziałów.

2. naruszenie reguł postępowania z dobrem prawnym,

Norma prawna nie może zabronić zakazać wszystkich zachowań, które są obiektywnie skierowane przeciwko dobru prawnemu. Zakazuje jedynie takie zachowania, które prowadzą do narażenia dobra ponad granice tolerancji, wynikające z potrzeb obrotu społecznego, w którym dobra prawne uczestniczą.

Reguły postępowania z dobrem prawnym - których naruszenie stanowi element typu czynu zabronionego, mają charakter obiektywny i wyznaczają sposób zachowania się wobec dobra prawnego w określonej sytuacji, sposób, który utrzymuje zagrożenie dla dobra prawnego w granicach tolerancji. Reguły te nie są zależne od indywidualnych możliwości działającego podmiotu.

Naruszenie reguł postępowania z dobrem prawnym - reguł ostrożności - składa się na charakterystykę typów czynów zabronionych stanowiących wzorzec dla przestępstw nieumyślnych. Znamię umyślności / nieumyślności nie jest w zasadzie ważne dla ustalenia naruszenia normy sankcjonowanej, jest natomiast istotne dla ustalenia karalności naruszenia tej normy.

Wyznaczają je trzy elementy:

a) kwalifikacja podmiotu podejmującego się wykonania danej czynnośći

Niezbędne kwalifikacje:

** podmiot posiadać musi odpowiednią wiedzę - wiedzę jaką dysponuje dobry fachowiec w danej dziedzinie,

*** podmiot posiadać musi ogólną zdolność psychofizyczną do podejmowania danych czynność np. aby być kierowcą należy mieć ukończone 18 lat,

**odznaczać się musi niezbędną kondycją w chwili podejmowania czynności - np. chory lekarz nie może leczyć pacjenta, Brak kwalifikacji nie zwalnia z obowiązku posługiwania się właściwym narzędziem i przeprowadzenia czynności we właściwy sposób.

b) rodzaj i stan techniczny narzędzia używanego do danej czynności - c) sposób przeprowadzenia czynności -

3. podmiot czyny zabronionego

Podmiot czynu zabronionego - kolejne znamię obligatoryjne. Podmiot czynu zabronionego zawsze musi być oznaczony w ustawie.

Podmiot czynu zabronionego - sprawca czynu zabronionego,

Podmiot przestępstwa - podmiot czynu zabronionego, któremu można przypisać winę.

Przestępstwa o zbiorowo określonym podmiocie - są to przestępstwa, które mogą być popełnione tylko przy współdziałaniu kilku osób np. udział w bójce,

Na podstawie określenia podmiotu czynu zabronionego zostały wyróżnione przestępstwa powszechne i indywidualne a w ramach tych ostatnich indywidualne właściwe i niewłaściwe. Chodzi przede wszystkim o wskazanie znaczenia określenia podmiotu czynu zabronionego dla decyzji o kryminalizacji zachowania. Z reguły negatywna ocena zachowania naruszającego normę sankcjonującą. W przypadku niezapobieżenia skutkowi grożącemu dobru prawnemu czyn karalny popełnia ten tylko, na kim ciążył szczególny obowiązek ochrony dobra prawnego, ten tylko, kto był gwarantem nie nastąpienia skutku.

4. określenie czynności wykonawczej

Czynność wykonawcza - kolejne znamię obligatoryjne

Zazwyczaj ustawodawca do opisu zachowania karalnego używa czasowników

Określenie zachowania się - najczęściej jest to znamię czynnościowe - znamię czasownikowe w 3 osobie czasu teraźniejszego. Przestępstwo jest dokonane, kiedy czasownik może być użyty w czasie przeszłym. np. zabija, udziela, niszczy, nie udziela, przeszkadza. Niejednokrotnie określenie następuje przez rzeczownik odczasownikowy lub imiesłów np. rozpija dostarczając, ułatwiając spożywanie.
Czasem występują naturalne - bezbarwne znamiona, które nie określają sposobu zachowana się np. „powoduje” czyli w dowolny sposób prowadzi do rezultatu, bądź „winny sposób narusza” - nie jest określone w jaki sposób „sprowadza”.

Możemy mieć do czynienia ze szczególnym określeniem sposobu zachowania się - są to określenia typu: „przemocą”, „podstępem”, „groźbą bezprawną”, „złośliwie”, „uporczywie”, „ze szczególnym okrucieństwem”

W niektórych przypadkach forma czynności realizującej znamiona typu czynu zabronionego polega na utrzymywaniu pewnego stanu rzeczy np. „posiadanie” np. nielegalne posiadanie broni. Może być taka sytuacja, że było prawne nabycie, później bezprawne posiadanie, lub może być tak, że obie czynności są bezprawne.

Określenie form zachowania się najczęściej określa się jako działanie lub zaniechanie. Ustawa wskazuje wprost na działanie lub zaniechanie. Niekiedy występuje kompleks czynności „dopuszcza się”, „powoduje”

„Dopuszcza się” - jest to powiązanie czyjegoś działania z wcześniejszym zaniechaniem obowiązkowej czynności,

„przeszkadza” - może polegać na działaniu albo na zaniechaniu

Niekiedy typ czynu zabronionego jest tak opisany, że w jego opisie pojawia się kilka znamion czasownikowych np. 280 kk,

Przestępstwo złożone - do ich realizacji konieczne jest zrealizowanie przez sprawcę wszystkich znamion czasownikowych zawartych w typie czynu zabronionego.

Przestępstwo wieloodmianowe, np. 209, 270, - do popełnienia określonego w danym przepisie przestępstwa wieloodmianowego wystarczy zrealizowanie jednego ze znamion określonych alternatywnie w typie czynu zabronionego

Przestępstwa zbiorowe - w ich przypadku realizacja znamienia czynnościowego wymaga wielokrotności zachowania się sprawcy,

5. określenie skutku

znamię skutku [jeżeli istnieje] to mamy do czynienia z przestępstwami skutkowymi. Może być określenie bezpośrednie skutku [148 KK kto zabija] lub pośrednie [np. 155 KK „kto nieumyślnie powoduje śmierć”].

Skutek - jest to zmiana w świecie zewnętrznym, która może mieć różny charakter i która da się oddzielić od samego zachowania się.

Skutek może być:

a) biologiczny - naruszenie narządów ciała np. rana, stłuczenie,

b) fizyczny - zniszczenie rzeczy - „kto niszczy, uszkadza, lub czyni niezdolną do użytku”

c) normatywny - to nieważność czynności np. unieważnienie czynności zawartej na podstawie sfałszowanych dokumentów

d) psychiczny - np. choroba psychiczna,

Następstwo czynów - jest to dalszy skutek powstały w konsekwencji zdarzenia nazywanego znamieniem kwalifikacyjnym np. przy bójce lub pobiciu 158 §2 KK. Jeżeli następstwem bójki lub pobicia jest ciężki uszczerbek na zdrowiu człowieka, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.

Związek przyczynowy - jest elementem właściwym przestępstwom skutkowym, - koniecznym jest udowodnić ze dany skutek, który zaistniał wynika z danego zachowana się.

Generalnie przyjmuje się ze związek przyczynowy jest znamieniem nieobligatoryjnym i znamieniem pozaustawowym.

6. określenie przedmiotu czynności wykonawczej

Przedmiot czynności wykonawczej to osoba lub rzecz uosaobiająca dobro prawne , na którą sprawca oddziałuje dokonując czynu zabronionego, jest to znamię fakultatywne. Można wskazać również typy czynów zabronionych, w których wystąpienie przedmiotu czynności wykonawczej z samej istoty czynu zabronionego jest wykluczone. np. przestępstwo samouwolnienia,

7. określenie modalizujace,

Z reguły naruszenie normy sankcjonowanej nie jest uzależnione od tego w jakim czasie, miejscu lub sytuacji nastąpiło zachowanie atakujące dobro prawne w wyniku naruszenia reguły postępowania z tym dobrem. Nie mniej jednak naruszenie normy sankcjonowanej w określonym czasie, miejscu lub sytuacji bywa czynnikiem decydującym o kryminalizacji - za pomocą znamion sytuacyjnych ustawodawca wskazuje, że zdarzenie jest penalizowane w określonej sytuacji.

a) określenie czasu może wiązać się z pewnymi sytuacjami wyjątkowymi wpływającymi na ocenę zachowania np. „zarządzenie mobilizacji”, „w okresie stanu wyjątkowego”, „w okresie wojny

b) miejsca, - takie znamiona jak „za granicą” „w miejscu publicznym”

Publicznie, a w miejscu publicznym - nie są to pojęcia tożsame.

„publicznie” - coś ma się zdarzyć wobec określonego kręgu osób,

miejsce publiczne - miejsce dostępne dla nieokreślonego kręgu osób, nie zmienia ono swojego charakteru miejsca publicznego w zależności od tego, czy ktoś tam jest czy go nie ma.

c)sytuacyjne - jak np. „sytuacja bojowa”, „obecność innych żołnierzy”

PODMIOTOWA ZAWARTOŚĆ BEZPRAWIA

Podmiotowa zawartość bezprawia,

Podmiotowa zawartość bezprawia to treść umyślności i nieumyślności. - stosunek psychiczny sprawcy do uzewnętrznionego zachowana się lub ewentualnie do powstałego skutku.

Kodeks Karny w art. 9 definiuje pojęcie umyślności i nieumyślności.

Klauzula nieumyślności - zwrot powodujący, że dany czyn może popełniony być nieumyślnie, jeżeli ustawa milczy w tym zakresie, to znaczy, że zakłada umyślność.

Na gruncie KK doszło do oddzielenia istoty czyny od winy - w związku z tym nie powinno się mówić o winie lub niewinności- umyślność lub nieumyślność nie przesądzając o winie - jedynie ją warunkują

Samo pojęcie zamiar [dolus] pochodzi z czasów Rzymskich [buchała].

Zamiar [obecnie] jest - świadome ukierunkowanie podmiotu na wykonanie stanu rzeczy określonego w typie czynu zabronionego, akt woli człowieka, jego decyzja popełnienia czynu zabronionego.

Art. 9. § 1. Czyn zabroniony popełniony jest umyślnie, jeżeli sprawca ma zamiar jego popełnienia, to jest chce go popełnić albo przewidując możliwość jego popełnienia, na to się godzi.

§ 3. Sprawca ponosi surowszą odpowiedzialność, którą ustawa uzależnia od określonego następstwa czynu zabronionego, jeżeli następstwo to przewidywał albo mógł przewidzieć

Zamiar w myśl art. 9 zamiar zachodzi wtedy gdy sprawca chce go popełnić czyn zabroniony albo przewidując możliwość jego popełnienia, na to się godzi Przy czym gdy „che” to mamy do czynienia z zamiarem bezpośrednim, gdy się godzi to z wynikowym

Umyślność

Określenie umyślności sprowadza się do zamiaru popełnienia czynu zabronionego. Umyślność i zamiar obejmują swoim zakresem nie tylko wypadki, gdy sprawca chce popełnić czyn zabroniony [zamiar bezpośredni], ale także te wypadki, w których sprawca przewidując możliwość popełnienia czynu zabronionego, na to się godzi [zamiar wynikowy], Pojęcie zamiaru bezpośredniego [w doktrynie] rozciąga się także na wypadki, w których sprawca ma świadomość konieczności wystąpienia określonego skutku i mimo tej świadomości podejmuje działanie realizujące znamiona czynu zabronionego

Zamiar popełnienia czynu zabronionego polega na ukierunkowaniu zachowania na osiągnięcie określonego celu i sterowaniu tym zachowaniem.

Elementy w ramach zamiaru:

a) element świadomościowy - Strona intelektualna jest definiowana poprzez instytucję błędu wyłączającego umyślność. Zgodnie z art. 28 § 1 „nie popełnia umyślnie czynu zabronionego, kto pozostaje w błędzie co do okoliczności stanowiącej jego znamię". Umyślność wymaga, więc świadomości wszystkich tych okoliczności, które składają się na charakterystykę typu czynu zabronionego (zob. wyjątek określony w art. 28 § 2). Są to okoliczności, które dają się subsumować pod znamiona stanowiące opis czynu zabronionego, są więc desygnatami tych znamion. Błąd może mieć postać albo nieświadomości albo urojenia. Jeżeli ktoś nie uświadamia sobie okoliczności stanowiących znamiona czynu zabronionego nie może odpowiadać za przestępstwo umyślne.

Nie stanowi natomiast warunku spełnienia strony intelektualnej zamiaru świadomość braku występowania okoliczności wyłączającej bezprawność czynu albo winę (urojenie wystąpienia tych okoliczności). Zgodnie z art. 29 błąd taki, jeżeli jest usprawiedliwiony, wyłącza przestępność czynu (z uwagi na brak winy); jeżeli jest nieusprawiedliwiony, to może stanowić podstawę do nadzwyczajnego złagodzenia kary. Do przyjęcia umyślności czynu zabronionego jest wymagana świadomość bezprawności czynu. To jeszcze jeden z powodów, dla których jednak warto rozróżniać stronę podmiotową czynu zabronionego od winy.

Przy zamiarze istotne jest, że musi on wstąpić w czasie czynu, nie może wystąpić:

a) ani zbyt wcześnie -

b) ani zbyt późno - gdy sprawca akceptuje skutek po jego nastąpieniu - mamy wtedy do czynienia z zamiarem następczym

b) element wolunatywny - to ukierunkowanie woli na określone zachowanie w procesie decyzyjnym oraz uruchomienie aktywności.

Strona woluntatywna zamiaru polega na tym, że sprawca rozpoznając możliwość realizacji określonego stanu rzeczy (strona intelektualna) decyduje się go zrealizować. Ten składający się na stronę woluntatywna proces decyzyjny może przebiegać z różną intensywnością i mieć mniej lub bardziej rozbudowaną strukturę. Przy pełnej strukturze procesu decyzyjnego występują następujące elementy: oparty na wyobrażeniu motyw osiągnięcia określonego celu, oparty na znajomości przebiegów przyczynowych wybór określonego sposobu osiągnięcia celu, podjęcie decyzji zachowania.

Wola występuje w procesie decyzyjnym dwukrotnie

a) moment pierwszy - wybór zachowania

b) moment drugi - kiedy podejmuje decyzję przystąpienia do danego działania,

element woli oczywiście towarzyszy także podczas sterowania danym zachowaniem.

Wystąpienie zamiaru wymaga objęcia świadomością wszystkich okoliczności stanowiących znamiona typu czynu zabronionego. Nie mniej jednak nie jest wymagane, aby sprawca myślał językiem ustawy - chodzi o to aby wyobrażenie sprawcy o cechach zachowania się dało się podciągnąć pod określenia zawarte w opisie czynu zabronionego. Pewną specyfikę wykazują znamiona wartościujące oraz zawierające definicje ustawowe - w świadomości podmiotu muszą znaleźć odbicie istniejące w rzeczywistości desygnaty tych znamion. Indywidualna ocena przy znajomości ocen społecznych jest bez znaczenia tj. sprawcy należy przypisać świadomość tego znamienia.

Znamiona liczebnikowe zawarte w opisie czynu zabronionego muszą znaleźć pełne odzwierciedlenie w świadomości sprawcy. Inaczej natomiast przedstawia się sytuacja, jeżeli w opisie czynu użyto znamienia wartościującego, które następnie zdefiniowano w słowniczku wyrażeń ustawowych za pomocą określeń liczebnikowych -np. „mienie znacznej wartości” - sprawca winien mieć świadomość, że mienie jest znacznej wartości według ocen społecznych.

Nie wymaga się w odniesieniu do przestępstw znamiennym skutkiem, aby sprawca uświadamiał sobie przyczynowego powiązania zachowania ze skutkiem np. na czym polega działanie trucizny, wystarczy iż uświadamia sobie, że dany środek jest zdatny do otrucia człowieka.

W przypadku przestępstw formalnych sprawca nie musi mieć świadomości wysokiego prawdopodobieństwa osiągnięcia postawionego sobie celu, tj. realizacji znamion typu czynu określającego przestępstwo formalne.

Przy przestępstwach z zaniechania sprawca musi uświadamiać sobie obowiązek działania. Świadomość może wystąpić tu jako:

a) świadomość pełna - to świadomość pewności, świadomość konieczności realizacji znamion typu czynu zabronionego, - przesądza o istnieniu zamiaru bezpośredniego,

b) świadomość potencjalna - to świadomość możliwości realizacji znamion typu czynu zabronionego.

ZAMIAR BEZPOŚREDNI:

Zamiar bezpośredni - chęć odnosi się do całości zachowania danego typu czynu zabronionego,

Ustawa w art. 9 § 1 określa jedynie stronę woluntatywną zamiaru bezpośredniego, tzn. „chęć" popełnienia czynu zabronionego.

Strona intelektualna może wystąpić w dwojakiej postaci: jako świadomość występowania stanu rzeczy mogącego prowadzić, przy podjęciu decyzji realizacji celu, do popełnienia czynu zabronionego albo jako świadomość występowania stanu rzeczy prowadzącego, przy podjęciu decyzji realizacji celu, do popełnienia czynu zabronionego. W pierwszym wypadku ma miejsce świadomość możliwości popełnienia czynu zabronionego, w wypadku drugim — świadomość konieczności popełnienia takiego czynu.

Dla odpowiedzialności karnej za przestępstwo umyślne jest z reguły obojętne, czy sprawca popełnił czyn zabroniony z zamiarem bezpośrednim czy z zamiarem wynikowym. Niektóre typy czynów zabronionych mogą być jednak popełnione tylko z zamiarem bezpośrednim. Ma to miejsce wtedy, gdy ustawa do opisu czynu zabronionego wprowadza znamiona podmiotowe charakteryzujące szczególne nastawienie sprawcy („w celu", „po to, by", „zataja", „ukrywa"). Również w takich wypadkach zamiarem bezpośrednim musi być objęta całość czynu zabronionego, a nie tylko poszczególne znamiona

ZAMIAR WYNIKOWY.

Ustawa w art. 9 § 1 określa zarówno stronę intelektualną (przewidywanie możliwości popełnienia czynu zabronionego), jak i woluntatywną (godzenie się na popełnienie czynu zabronionego) zamiaru wynikowego. Elementem wyróżniającym tę formę zamiaru jest strona woluntatywną, „godzenie się", które musi treściowo różnić się od chęci (zamiar bezpośredni). Ponieważ człowiek działa zawsze w jakimś celu (czegoś chce), to zamiar wynikowy nigdy nie występuje samodzielnie, lecz zawsze obok zamiaru bezpośredniego, którym może być objęte popełnienie czynu zabronionego (czyn zabroniony objęty zamiarem wynikowym będzie w takim wypadku występował jako element koniunkcyjny mogący nastąpić obok czynu zabronionego objętego zamiarem bezpośrednim albo jako element alternatywny mogący wystąpić zamiast czynu zabronionego objętego zamiarem bezpośrednim). Zachowanie objęte zamiarem bezpośrednim może też nie być karalne. Karnoprawnej ocenie podlega wtedy tylko zachowanie objęte zamiarem wynikowym.

Istota zamiaru wynikowego sprowadza się do tego, że sprawca przewidując możliwość popełnienia czynu zabronionego nie chce go popełnić, ale na popełnienie tego czynu się godzi..

Prawnicy są więc też obowiązani ustalić interpretację pojęcia „godzenia się".

W literaturze treść tego pojęcia należy do najbardziej kontrowersyjnych. Żadna też z prezentowanych teorii nie uzyskała zdecydowanej przewagi nad pozostałymi. Można wskazać kilka podstawowych interpretacji strony woluntatywnej zamiaru wynikowego. Makarewicz prezentował teorię woli warunkowej, zgodnie z którą „zgoda" polega na akceptacji niejako z góry skutków w razie ich rzeczywistego wystąpienia, których możliwość wystąpienia sprawca przewiduje w związku z realizacją swojego celu (popełnienia czynu zabronionego albo innego czynu). Według koncepcji zgody zamiar wynikowy należy przyjąć wtedy, gdy ustali się, że sprawca, gdyby nawet miał pewność, że czyn zabroniony nastąpi, nie zrezygnowałby z realizacji zamierzonego celu (karalnego lub niekaralnego) in. Koncepcja prawdopodobieństwa przyjmuje, że różnica pomiędzy zamiarem wynikowym a świadomą nieumyślnością przebiega w stopniu uświadomionego prawdopodobieństwa popełnienia czynu zabronionego. Zbliżona jest do niej teoria ryzyka zakładająca, jako przesłankę przyjęcia zamiaru wynikowego, podjęcie przez sprawcę decyzji zachowania się, mimo świadomości, że ryzyko związane z podjętym działaniem nie jest społecznie tolerowane. Tak zwana teoria obiektywnej manifestacji przyjmuje, że zamiar wynikowy nie zachodzi, jeżeli sprawca dążący do osiągnięcia jakiegoś celu karalnego albo niekaralnego podjął środki mające na celu zapobieżenie popełnieniu czynu zabronionego. W końcu należy wymienić tzw. koncepcję obojętności woli [Wolter] według której zamiar wynikowy charakteryzuje się tym, że sprawca ani chce popełnić czyn zabroniony, ani chce, aby czyn zabroniony nie został popełniony.

Również polski ustawodawca nie zdecydował się na rozstrzygnięcie tego sporu, pozostając przy regulacji identycznej z przyjętą przez k.k. z 1969 r., pomimo propozycji w jednej z wersji projektu Kodeksu karnego oparcia zamiaru wynikowego na teorii prawdopodobieństwa Wydaje się, że należy przyjąć stanowisko łączące teorię prawdopodobieństwa z teorią obiektywnej manifestacji. Uświadomiony przez sprawcę wysoki stopień prawdopodobieństwa umieszcza zamiar wynikowy w bezpośrednim sąsiedztwie sytuacji, w której sprawca ma pewność popełnienia czynu zabronionego i podejmuje decyzję zachowania się, zaliczanej do zamiaru bezpośredniego. Brak ze strony sprawcy działań zmniejszających stopień prawdopodobieństwa popełnienia czynu zabronionego pozwala na odróżnienie tej formy zamiaru od świadomej nieumyślności.

zamiar ogólny. Dla przyjęcia umyślności przy pewnych typach czynów zabronionych nie wymaga się dokładnego wyobrażenia sobie skutków, do których sprawca, podejmując decyzję określonego zachowania się, zmierza.

Brak jest natomiast podstaw prawnych i merytorycznych przesłanek, aby w ramach strony podmiotowej czynu zabronionego wyróżniać tzw. zamiar nagły i zamiar przemyślany. Okoliczności powstania zamiaru, motywacja sprawcy są oczywiście okolicznościami istotnymi przy ocenie stopnia społecznej szkodliwości czynu (zob. art. 115 § 2) i przy ocenie stopnia zawinienia. Wymienione tu postacie zamiaru odgrywać będą rolę przy wymiarze kary

Czyn zabroniony popełniony nieumyślnie

Nieumyślność, w znaczeniu Kodeksu karnego, jest znamieniem podmiotowym charakteryzującym czyn zabroniony. Znamię nieumyślności jest elementem typu czynu zabronionego i musi być, w przypadku typów charakteryzujących się tym znamieniem, ustalone dla stwierdzenia karalności czynu, jego zgodności z typem czynu zabronionego. Stwierdzenie, że czyn jest karalny poprzedzać musi badanie winy sprawcy, tzn. ustalenie, czy sprawcy z powodu popełnienia czynu zabronionego charakteryzującego się nieumyślnością można postawić zarzut.

Ponieważ każda aktywność człowieka jest zachowaniem celowym, do nieumyślnego popełnienia czynu zabronionego dochodzi zawsze w związku z zachowaniem ukierunkowanym na osiągnięcie określonego celu, który najczęściej będzie karnoprawnie obojętny. Obok lub zamiast realizacji celu, do którego sprawca dąży, ma miejsce urzeczywistnienie znamion typu czynu zabronionego charakteryzującego się nieumyślnością. Ten uboczny lub zastępczy rezultat zachowania się nie był przez sprawcę objęty zamiarem, tzn. sprawca ani go chciał, ani nawet przewidując możliwość jego wystąpienia na to się godził

Na tym negatywnym elemencie nieumyślność się jednak nie wyczerpuje. Zawarta w art. 9 § 2 charakterystyka czynu zabronionego popełnionego nieumyślnie nie ogranicza się jedynie do wskazania znamienia podmiotowego czynu zabronionego charakteryzującego się nieumyślnością (znamię negatywne) — brak zamiaru popełnienia czynu zabronionego oraz przewidywanie możliwości popełnienia czynu zabronionego (świadoma nieumyślność) albo zdolność przewidzenia możliwości popełnienia czynu zabronionego (nieświadoma nieumyślność). Przepis ten wzbogaca w sposób zasadniczy stronę przedmiotową czynu zabronionego charakteryzującego się nieumyślnością. Charakteryzuje ją bowiem popełnienie czynu zabronionego na skutek niezachowania ostrożności wymaganej w danych,

Do ustalenia, że czyn zabroniony został popełniony nieumyślnie ustawa wymaga, aby popełnienie tego czynu miało miejsce na skutek niezachowania ostrożności wymaganej w danych okolicznościach. Nie wystarczy, więc ustalenie, że sprawca w związku ze swoim zachowaniem naruszył jakąś regułę ostrożności, ale ustalony musi być związek pomiędzy naruszeniem tej reguły a popełnieniem czynu zabronionego. Omawiany w tej tezie warunek popełnienia czynu zabronionego charakteryzującego się nieumyślnością zostanie spełniony, jeżeli sprawca narusza tę regułę ostrożności, która miała zapobiec realizacji czynu zabronionego na tej drodze, na której w rzeczywistości on nastąpił

Świadoma nieumyślność

Ustawa wyróżnia świadomą nieumyślność, jeżeli sprawca przewidywał możliwość popełnienia czynu zabronionego i nieświadomą nieumyślność, jeżeli sprawca nie przewidywał popełnienia czynu zabronionego, ale popełnienie takiego czynu mógł przewidzieć. W wypadku świadomej nieumyślności występuje strona intelektualna zbieżna ze stroną intelektualną charakteryzującą obie postacie zamiaru. Świadomą nieumyślność odróżnia od umyślności strona woluntatywna — brak chęci popełnienia czynu zabronionego i brak godzenia się na popełnienie takiego czynu. Szczególnie istotne jest zakreślenie granicy pomiędzy świadomą nieumyślnością a zamiarem wynikowym. W wypadku świadomej nieumyślności sprawca albo — przewidując wysoki stopień prawdopodobieństwa nastąpienia czynu zabronionego — przedsiębierze czynności mające zmniejszyć stopień tego prawdopodobieństwa, albo przewiduje jedynie niewysoki stopień prawdopodobieństwa nastąpienia czynu zabronionego. W obu wypadkach proces decyzyjny ukierunkowany na osiągnięcie zamierzonego celu (najczęściej społecznie akceptowanego) kończy się podjęciem decyzji zachowania się w kierunku osiągnięcia tego celu na skutek założenia, że czyn zabroniony nie nastąpi

Nieświadoma nieumyślność

W wypadku nieświadomej nieumyślności sprawca nie przewiduje możliwości popełnienia czynu zabronionego. Popełnienie czynu zabronionego było jednak, obiektywnie rzecz biorąc, przewidywalne. Zgodnie z przyjętym założeniem polegającym na rozdzieleniu podmiotowych znamion czynu zabronionego od winy, możliwość przewidzenia popełnienia czynu zabronionego, o której jest mowa w art. 9 § 2, nie odnosi się do indywidualnych możliwości sprawcy wynikających z jego osobowości, wykształcenia, stanu zdrowia itp., lecz jest wyznaczana według możliwości modelowego obywatela o właściwych do wykonywania danej czynności kwalifikacjach i sumiennie traktującego swoje obowiązki oraz dysponującego nadzwyczajnymi informacjami posiadanymi ewentualnie przez sprawcę. Nie będzie popełnieniem czynu zabronionego realizacja przedmiotowych znamion tego czynu w sytuacji, gdy nie jest to normalne następstwo podjętych przez sprawcę czynności. Realizacja przedmiotowych znamion czynu zabronionego, których nie da się przewidzieć z powodu nietypowego układu sytuacyjnego albo jest cło przewidzenia jedynie przez wąskie grono specjalistów, nie może być, zgodnie z art. 9 § 2, uznana za popełnienie czynu zabronionego charakteryzującego się nieumyślnością, chyba, że właśnie sprawca o takim nietypowym układzie sytuacyjnym wiedział. Trzeba jednak przyznać, że sformułowanie art. 9 § 2 infine nie jest i dopuszcza obcą przedstawionym założeniom interpretację przyjmującą, że wyrażenie „mógł przewidzieć" oznacza zdolność indywidualnego sprawcy przewidzenia popełnienia czynu zabronionego. Dało to powód to twierdzeń, że nie jest możliwe oddzielenie w nieumyślności strony podmiotowej czynu zabronionego od winy

Strona podmiotowa czynów zabronionych kwalifikowanych przez następstwo

Rozróżnia się dwa rodzaje typów kwalifikowanych: typy kwalifikowane przez znamiona statyczne (okoliczności występujące w chwili realizowania znamion czynu zabronionego) oraz typy kwalifikowane przez znamiona dynamiczne, czyli będące następstwem popełnienia czynu zabronionego typu podstawowego. W stosunku do pierwszej grupy obowiązują ogólne reguły dotyczące strony podmiotowej wynikające z art. 8. W razie milczenia ustawy czyn zabroniony kwalifikowany przez znamię statyczne może być popełniony tylko umyślnie w znaczeniu art. 9 § 1. Jak była o tym mowa (zob. teza 18), realizacja znamion czynu zabronionego typu podstawowego może być objęta zamiarem bezpośrednim, natomiast elementy kwalifikujące mogą być objęte zamiarem wynikowym. Problem strony podmiotowej czynów zabronionych kwalifikowanych przez następstwo jest bardziej złożony. Nie jest zresztą rzeczą łatwą ustalenie, czy mamy do czynienia z typem kwalifikowanym przez następstwo czy z typem podstawowym czynu zabronionego. Typami jedynie pozornie kwalifikowanymi przez następstwo są typy różniące się z typem podstawowym rodzajem skutku. Typ określający skutek poważniejszy, z punktu widzenia dobra chronionego prawem, nie jest w stosunku do typu określającego skutek mniej poważny, z tego samego punktu widzenia, typem kwalifikowanym. Typ określony w art. 156 § 1 (ciężki uszczerbek na zdrowiu) nie jest typem kwalifikowanym w stosunku do typu określonego w art. 157 § 1 (zwykły uszczerbek na zdrowiu). Oba te przepisy określają typy podstawowe. Tak samo nie jest typem kwalifikowanym typ określony w art. 177 § 2 w stosunku do typu określonego w art. 177 § 1. Oba przepisy określają typy podstawowe. Czyn zabroniony kwalifikowany przez następstwo zachodzi wtedy, gdy po realizacji wszystkich znamion typu podstawowego powstaje określony w ustawie skutek, z którym związana jest surowsza odpowiedzialność karna. Pomiędzy popełnieniem czynu zabronionego a powstałym skutkiem stanowiącym znamię kwalifikujące musi zachodzić powiązanie pozwalające na przypisanie sprawcy skutku

Możliwe są trzy różne odmiany strony podmiotowej czynów zabronionych kwalifikowanych przez określone w ustawie następstwo (skutek). Mogą być czyny zabronione umyślno-umyślne, nieumyślno-nieumyślne i umyślno-nieumyślne.

W wypadku czynów zabronionych kwalifikowanych przez następstwo umyślno-umyślnych sprawca albo chce zrealizować czyn o znamionach kwalifikowanych przez następstwo (chce osiągnąć kwalifikujący dany typ skutek), albo — chcąc zrealizować znamiona typu podstawowego lub typu o łagodniejszym dla dobra prawnego skutku — przewiduje możliwość wystąpienia kwalifikującego typ skutku lub skutku dla dobra prawnego o poważniejszych następstwach i na skutek ten się godzi. Możliwa jest także sytuacja, w której sprawca zarówno zrealizowanie znamion typu podstawowego, jak i realizację znamienia kwalifikującego obejmuje zamiarem wynikowym. Skutek kwalifikujący czyn zabroniony jest najczęściej znamieniem typu podstawowego innego, związanego z wyższym ustawowym zagrożeniem, typu czynu zabronionego. Czyny zabronione omawianej grupy nie wykazują cech specyficznych w stosunku do czynów zabronionych popełnionych umyślnie (typu podstawowego) i ma do nich zastosowanie art. 9 § 1.

W k.k. z 1969 r. nie była znana kategoria czynów zabronionych nieumyślno-nieumyślnych. Obowiązujący Kodeks karny taką kategorię wprowadza (np. art. 163 §4). Ma do niej, tak samo jak do czynów zabronionych kwalifikowanych przez następstwo umyślno-nieumyślnych, zastosowanie art. 9 § 3. Sprawca ponosi surowszą odpowiedzialność, którą ustawa uzależnia od następstwa czynu także wtedy, gdy tego następstwa nie chciał ani się na to następstwo nie godził. Artykuł 9 § 3 pełni funkcję generalnej klauzuli nieumyślności w stosunku do następstw kwalifikujących typy czy nów zabronionych. W tym znaczeniu art. 9 § 3 stanowi uzupełnięnie art. 8. Warunkiem obiektywnego przypisania następstwa kwalifikującego jest to, aby sprawca następstwo to przewidywał albo, mógł przewidzieć.

Np. niesolidny dłużnik, który nie zwraca w umówionym terminie pożyczki i spowoduje śmierć wierzyciela, nie mającego pieniędzy na opłacenie kuracji, nie poniesie odpowiedzialności za spowodowanie śmierci - przyjmując prawny obowiązek zwrotu długu w określonym terminie dłużnik nie stał się gwarantem nienastąpienia skutku w postaci śmierci wierzyciela.

25

29

29

---