Do zakresu ekonomiki przedsiębiorstwa zalicza się:

1. organizacje procesów produkcyjnych

2. metody i techniki analizy działalności rozwojowej przedsiębiorstwa

3. reguły i zasady oceny otoczenia firmy

4. techniki planowania

5. rozpoznanie zależności pomiędzy czynnikami produkcji

6. ocena czynników wpływających na proces podejmowania decyzji

7. analiza przedsiębiorczości.

Przedsiębiorstwo można rozumieć jako :

1. tożsamość (cele, wartości)

2. rynek (znajomość klienta)

3. pieniądze (płynność finansowa)

Przedsiębiorstwo zatem to :

1. system złożony z uporządkowanych i związanych ze sobą elementów.

2. podmiot, który odpowiada na potrzeby otoczenia rynkowego

3. organizacja, czyli grupa osób dążąca do osiągnięcia wspólnego celu

4. system socjo-techniczny

rodzaje przedsiębiorstw:

1. ze względu na wielkość, czyli ilość zatr. na etacie:

• małe do 50

• średnie do 500

• duże pow. 500

2. wielkość przychodów ze sprzedaży:

• S do 5000 Euro

• M do 15000 UE

• L pow. 15000 UE

3. charakter działalności (usługowe, handlowe, produkcyjne)

4. forma własności (pryw., państwowe, spółdzielcze, komunalne..)

5. ze względu na nadrzędny cel działalności (profit / non-profit)

cechy przedsiębiorstwa:

• odrębność ekonomiczna (oznacza, że kieruje się rozrachunkiem ekom. tzn. wydatki mają pokrycie we wpływach)

• osobowość prawna

• odrębność organizacyjna ( struktura org.)

• odrębność techniczno-technologiczna (np.po strukturze majątku rozpoznawalna)

• odrębność terytorialna (zna swój rynek).

Formy przedsiębiorstw

samorządowe	osobowe	kapitałowe
- spółdzielcze	- os.fiz. prowadzące dział. gosp.	- spółki z.oo
- państwowe	- spółki cywilne	- spółki akcyjne
- fundacje	- spółki komandytowe
- stowarzyszenia	- spółki jawne

spółdzielnia

• jest to dobrowolne i samorządne zrzeszenie się nieogr. l. członków o zmiennym funduszu udziałowym

• ma osobowość prawną i swoim majątkiem odpowiada za swoje zobowiązania

• działa w oparciu o zarejestrowany w sądzie statut

• ma własną strukturę org. i organy władzy (trzy fundamenty)

1. walne zebranie członków spółdzielni raz do roku

• zmiany w statucie

• udzielanie absolutorium radzie nadzorczej i zarządowi

• dzieli zysk spółdzielni : - fundusz celowy (np.remontowy)

- fundusz spółdzielczy tzw. zasobowy na rzecz członków sp.

(często większość z tego trafia do tych pełniących określone funkcje)

• wybiera lub odwołuje członków rady nadzorczej

2. rada nadzorcza

• ocenia i kontroluje pracę zarządu

• badanie sprawozdań finansowych spółdzielni

• uchwalanie planów działania spółdzielni

3. zarząd

• zajmuje się sprawami bieżącymi

• brak barier przy zakładaniu i rozwiązywaniu

• w związku z dużą fluktuacją członków niemożliwe jest określenie długoterminowych planów rozwojowych

przedsiębiorstwa państwowe

• działają w oparciu o ustawę z 81r., jest ich obecnie ok. 1500

• cechy

• samorządność, najważniejszym organem władzy jest samorząd pracowniczy i rada pracownicza (decyzje są podejmowane w zależności od wagi poprzez referendum, delegatów bądź radę pracowniczą, dobry np. prywatyzacja FSO)

• samorządność, czyli tu: nabycie osobowości prawnej z mocy ust.,odpowiedzialność majątkiem

• samofinansowanie, oznacza że wydatki pokrywane są przez wpływy (kiedyś istniały dotacje)

• fundusze własne:

• założycielski (wyrażony wartościowo majątek oznaczony przez państwo, stały)

• przedsiębiorczy (zasilany przez zyski osiągnięte przez przedsiębiorstwo lub z pieniędzy uzyskanych ze sprzedaży części majątku, przeznaczany na m.in. pokrycie strat, inwestycje, na wyodrębniony fundusz celowy (np. fundusz załogi, socjalny)

fundacja - instytucja zarządzająca funduszami (powierzonymi przez os.trzecie bądź inne instytucje z przeznaczeniem na cele społ. i gosp.)

• statutowo narzucony obowiązek podwójnej celowości (gosp. i społ.), cel społeczny musi być zdefiniowany

• zwolniona z podatku dochodowego

• jest nastawiona na osiąganie zysku i przeznaczanie go na dalszą działalność lub rozwój

os. fizyczna - (patrz ust. z września 98) osoba prowadząca działalność gosp. na własny rachunek nie musi mieć uprawnienia do prowadzenia tej działalności

• zalety:

• niewielki koszt rozpoczęcia dział.gosp.

• krótki okres od zał. do rozpoczęcia jej prowadzenia

• brak skomplikowanych formalności

• wady:

• nie nabywa os.prawnej, czyli pełna odpowiedzialność majątkowa

• niewielki tempo wzrostu i perspektywy rozwojowe związane z ograniczonymi możliwościami pozyskania kapitału

spółka cywilna

• cechy:

• powstaje na mocy porozumienia wspólników - umowy w formie pisemnej (podobny tryb rejestracji, łatwa w założeniu)

• spółka bez osobowości prawnej

• w czasie trwania umowy spółki jej skład osobowy jest niezmienny

• wkład wspólników wnoszony może być w formie pieniężnej, rzeczowej lub pracy na rzecz spółki

• można założyć na czas określony lub w celu (osiągnięcia) realizacji określonego zadania

• odpowiedzialność wspólników w spółce cywilnej jest solidarna i pełnym majątkiem osobistym (jeżeli spółka została rozwiązana zobowiązania istnieją nadal)

• ograniczone możliwości wzrostu i rozwoju

• najczęściej działalność handlowo-usługowa (ta sfera działalności nie wywołuje większych zobowiązań).

• nie istnieje pojęcie podziału zysków (dochody osiągane z działalności spółki są dochodami osobistymi jej wspólników)

• podziałowi podlega majątek spółki np. wg procentowego udziału wkładu.

SPÓŁKI PRAWA HANDLOWEGO

Podział na osobowe: jawna komandytowa

na kapitałowe: z.o.o SA

Kodeks handlowy obejmuje pewne wspólne pojęcia :

• firma, czyli nazwa podmiotu gospodarczego prowadzącego działalność w oparciu o kodeks handlowy, obligatoryjne ( w spółce jawnej istnieje wymóg wymienienia nazwisk wspólników)

• nie można sprzedać wg KH spółki bez nazwy (i odwrotnie)

• spółki podlegają wpisowi do rejestru handlowego w sądzie gospodarczym (Ministerstwo Finansów)

• prokura: wyznaczenie pełnomocnika, który może prowadzić sprawy bieżące spółki z ramienia właściciela lub zarządu (zawężony zakres działania w stosunku do pełnomocnika)

spółka jawna

• cechy:

• powoływana w celach zarobkowych

• odpowiedzialność wspólników jest jak w sp. cywilnej z jednym wyjątkiem: jeżeli przystąpi nowy wspólnik, przejmuje odpowiedzialność za zobowiązania np. sprzed roku

• może być zawarta umowa na 1 rok lub na czas nieokreślony

• wkłady do sp. jawnej mogą być w formie pieniężnej, rzeczowej lub praw (autorskie, koncesje, licencje, patenty)

• obowiązek lojalności w sp. jawnej: każdy ze wspólników pisemnie zobowiązuje się, że nie będzie prowadził działalności, która jest sprzeczna z interesami sp. lub jest wobec niej konkurencyjna.

• wspólnik może odejść ze sp., musi odsprzedać swoje udziały, co automatycznie zwalnia go z odpowiedzialności za zobowiązania sp. (ale rozwiązanie tej sp. nie zwalnia wcale od odp.)

spółka komandytowa

• cechy:

• podział wspólników na komplementariuszy (wnoszą niewielki udział i pracują na rzecz spółki, a ich odpowiedzialność za zobowiązania spółki jest pełno-majątkowa)

• komandytariusze (wnoszą relatywnie wysokie udziały do spółki i nie działają w tej spółce (choć są właścicielami) i ich odpowiedzialność jest ograniczona do wys. wniesionego wkładu.

jeżeli byłaby grupa komandytariuszy - sp. zoo

% komplementariuszy - sp. cywilna

komandytariusze mogą występować w umowie spółki bez nazwy lub nazwiska i będą wpisani do rejestru handlowego jako k.pierwszy, drugi...

komplementariusze muszą wyst. imiennie

Spółki cywilne stanowią ok. 2%, a komandytowe 3% w sferze dział. gosp.

spółka z.o.o

• cechy

• organy władzy w spółce to :

1. zgromadzenie wspólników (ale może być jednoosobowe!):

• główną rolą jest podział zysków

• zatwierdzenie bilansu

• zmiany w umowie...

2. nieobligatoryjna rada nadzorcza

3. zarząd (właściciel-prezes)

• minimalny kapitał zakładowy sp. wynosi 4000 i musi być w całości wniesiony przed rejestracją spółki

• założenie spółki wymaga podjęcia następujących kroków:

1. podpisania w formie aktu notarialnego umowy sp., która musi zawierać następujące elementy

• firmę i siedzibę spółki

• przedmiot działalności (nie ma obowiązku realizacji stąd możne wpisać w zasadzie wszystko)

• czas trwania spółki (np. nieokreślony)

• wys. kapitału założycielskiego

• określenie liczby i wartości udziałów objętych przez każdego ze wspólników

2. uchwała wspólników powołująca zarząd sp.z.o.o.

3. podjęcie przez wspólników uchwały, że wkłady zostały wniesione.

• sp. z.o.o musi prowadzić pełną rachunkowość (księgi rachunkowe i sprawozdania finansowe)

• odpowiedzialność wspólników jest ograniczona do wys. wniesionego wkładu poza jednym wyjątkiem: zobowiązań wobec skarbu państwa z tytułu podatków.

spółka akcyjna

• cechy:

• akt założycielski sp. obejmuje:

1. status spółki

2. akt zawiązania spółki

3. akt o objęciu akcji (chodzi tylko o przydział)

• minimalny kapitał akcyjny niezbędny do założenia sp. wynosi 100000

• minimalna wartość nominalna akcji wynosi 1zł

• minimalna liczba akcjonariuszy przy zał. sp. to 3 osoby (wyjątek jednoosobowa sp. skarbu państwa)

• organy władzy:

1. walne zgromadzenie akcjonariuszy, które musi być zwołane przynajmniej raz do roku (prawo do zwoływania przysługuje akcjonariuszowi? lub radzie nadzorczej)

2. rada nadzorcza, która liczy min. 5 osób

3. zarząd, min. 3 osoby

• pojęcie odpowiedzialności nie istnieje

• akcjonariusz ma ograniczoną kontrolę bieżącej działalności sp.

Formy integracji przedsiębiorstw

Można prywatyzować większe części poszczególnych przedsiębiorstw tworząc oddzielne przedsiębiorstwa (pod warunkiem, że były samodzielne)

Proces dezintegracji zostaje zahamowany w Polsce.

Integracja ma obecnie charakter kooperacyjny polegający na współpracy.

Rozpad następuje wskutek:

• przeprowadzenia dywersyfikacji

• słabej kondycji przedsiębiorstwa

• dostosowywaniu się do wymogów rynku

Procesy dez/integracji zachodzą równolegle

Główne przesłanki procesów D/I:

• zmiany strukturalne (zwane systemowymi), wynik procesów restrukturyzacji, mającego na celu wyrównywanie poziomu konkurencji; niestety zastałość techniczno-technologiczna dotyczy większości dziedzin (w RP w porównaniu do KWR np. USA), ale np. w UK podczas wprowadzania zmian sytuacja była jeszcze bardziej drastyczna.

• azymut funkcjonowania ekonomiki gospodarczej - korzyść; czasami niestety ten rodzaj motywacji omija pracowników wykonawczych...

• celem może być przetrwanie, gdyż z budową nowego przedsiębiorstwa, wypracowaniem marki, wiążą się jeszcze większe koszty.

• przygotowanie do opanowania nowych obszarów rynku, a więc przyszła korzyść (np. eliminacja konkurencji)

• zmiany organizacyjne branż, kierunków handlu zagranicznego przedsiębiorstwa, a także u konkurencji.

Zmiany mogą przyjmować formy zewn. i wewn.:

zewn.: - tworzenie dużych związków organizacyjnych

- zmiany formy własności

- podział przedsiębiorstwa na mniejsze

- dywersykacja profilu lub asortymentu przedsiębiorstwa

wewn.: - wynikają z modyfikacji statusu

- przegrupowanie struktury przedsiębiorstwa w piony o dużej zwartości funkcjonalnej (de facto zmiana sposobu zarządzania przedsiębiorstwem), co skutkuje w wysokiej specjalizacji jednostek organizacyjnych; dąży się do wyprofilowania funkcji

- przegrupowanie firmy ze względu na zmianę segmentów rynku

Główna przyczyna D/I przedsiębiorstw leży w koncepcji dywersyfikowania działalności firmy. Nierozerwalnie związane z tym są częste zmiany recesyjne występujące w różnych branżach z różnym natężeniem.

Globalizacja konkurencji objawia się niższą rentownością. Działalność amortyzacyjna ma na celu unikanie recesji w innych branżach.

Podział przedsiębiorstw z punktu widzenia stopnia dywersyfikacji:

1. firmy działające tylko w jednym sektorze gospodarki

2. firmy o dominującym udziale jednego z sektorów (do 70% przychodów z tego sektora)

3. przedsiębiorstwa o względnej dywersyfikacji, które produkują kilka grup wyrobów z różnych sektorów powiązanych technologicznie lub marketingowo.

przykładem mogą być holdingi, gdzie jedno przedsiębiorstwo dostarcza surowiec do kolejnego, które zajmuje się jego zbytem; chodzi o powiązanie mniejszych firm ze spółką matką.

4. przedsiębiorstwa-konglomeraty, czyli przedsiębiorstwa w pełni zdywersyfikowane, działające w zupełnie nie powiązanych ze sobą branżach.

Różne formy grupowania:

1. Kooperacja

Ma na celu realizację doraźnych bądź długookresowych zadań. Uszczupleniu ulec może suwerenność finansowa, co jednak ułatwia współpracę.

• wspólnota interesów; dwa lub więcej przedsiębiorstw w określonej dziedzinie podejmuje się wykonania krótkookresowego zadania w celu (często równego) podziału zysku.

• wspólnota pracy, dotyczy organizacji wspólnego działania albo nawet wspólnego przedsiębiorstwa dla wykonania określonego planu (np.: budowy terminalu, obiektu sportowego, i.t.d.)

• konsorcja (jako wyższa formuła); w przypadku grupowania przedsiębiorstw finansowych np.banków w celu sfinansowania emisji akcji.

• kartel; forma monopolizowania gospodarki, potrzebna zgoda urzędu antymonopolowego; celem jest podział rynku, kontrola cen poprzez np.ograniczenie wydobycia przez OPEC.

• alliance (na nast. zajęciach)

• syndykat, przedsiębiorstwom działające poza tą formą pozostaje tylko iluzja niezależności gospodarczej; efekt ten jest osiągany poprzez daleko idącą centralizację zarządzania; przedsiębiorstwo finalne wyznacza rodzaj produktu, wolumen, sposób dystrybucji; trudno jest więc walczyć z tak zdyscyplinowaną formą; duża konkurencja może jednak uniemożliwić powstanie syndykatu, gdyż tylko dominujący producent może podporządkować sobie pozostałe przedsiębiorstwa w branży. Syndykaty działają legalnie mimo ostrych rygorów ze strony urzędów antymonopolowych.

2. Koncentracja

• koncern (połączenie przedsiębiorstw często na zasadzie udziału kapitału).

• holding, grupa kapitałowa, podporządkowanych na zasadzie kapitału przedsiębiorstw (mniejszych w stosunku do matki) lub na zasadzie równorzędności przy eksponowaniu funkcji strategicznej w przypadku spółki matki, co oznacza skonsolidowane sprawozdania finansowe, koncentrację polityki marketingowej, technicznej...; również human recources może ulec centralizacji; spółka matka może nie mieć charakteru produkcyjnego, wystarczy, że realizuje funkcje strategiczne; przy braku istnienia pakietu większościowego powstają układy koncentryczne w zakresie m.in. motywacji ekonomicznej spółek córek.

• fuzja, najczystsza forma koncentracji (nie dziś o tym)

Fuzja : przedsiębiorstwa tracą swoją tożsamość organizacyjną, a w ich miejsce powstaje nowy podmiot ekonomiczny

(sztandarowy przykład to ABB)

wszystkie opracowania na temat fuzji obejmują fuzję i przejęcia. Różnice wynikają rodzaju inwestycji z tym związanych: inwestycji wzrostu wewn. / zewn.

silna	Rywalizacja	słaba
obszar konkurencji	obszar powstawania fuzji	oszar kooperacji
słabe	Współdziałanie	silne

7

typy fuzji:

1) pozioma - gdy łączą się dwie firmy z tej samej branży np. BRE <> Bank Handlowy

2) pionowa - gdy firmy łączą się z jednym ze swoich dostawców/odbiorców tj. przeważnie będące w różnych fazach procesu produkcji

3) substytucyjna - in. konglomeratowa gdy łączą się firmy z pokrewnych branż, ale obsługujące różne sektory rynku; b. rzadkie; mają wspólną cechę np.technologię, sp. dystrybucji i.t.p.

4) przyjacielska

5) wroga - tzw. hostile takeover, przejęcie na siłę, (o technikach obrony czyt. Businessman 92 „sleepin' beauty”)

6) operacyjne - gdy połączeniu podlega działalność obu firm (kompleksowa, wszystko)

7) finansowe - połączenie kapitałowe (preludium do holdingu)

motywy fuzji:

• przewidywany efekt synergii (fuzja jest nieopłacalna jeżeli nie wywoła wzrostu wartości łącznej przedsiębiorstw), tzw. wartość dodana ΔV powoduje m.in. zanikanie pewnych kosztów, likwidację działów...a z drugiej strony inicjuje np. wspólną politykę marketingową.

(nowe inwestycje wywołują nową amortyzację...)

• efekt skali - maleje jednostkowy koszt wytwarzania, zwiększa się udział w rynku, dotyczy to fuzji poziomej

• integracja pionowa - łatwiej sprzedać produkt

• korzyść podatkowa - konieczność inwestycji, w związku z nowymi inwestycjami powstaje koszt, który zmniejsza podstawę opodatkowania (efekt tarczy podatkowej); stąd pomysły konsolidacji z przedsiębiorstwem deficytowym, co zaciemnia obraz rzeczywistej sytuacji przedsiębiorstwa w sprawozdaniach finansowych.

• zdobycie nowego rynku - taniej przejąć firmę wraz z rynkiem np. główny motyw Daewoo, które uniknęło budowy całej sieci dystrybucji, serwisu rezygnując z możliwości green field investment.

• niedoszacowanie wartości przejmowanego przedsiębiorstwa (patrz Wedel-Pepsico)

• nadwyżka środków pieniężnych, unikanie wypłacania dywidend tłumacząc to planami fuzji, co ma spowodować długotrwały wzrost wartości udziałów (a nie krótkotrwały poprzez dywidendę)

• tania siła robocza (lub jej wysoka efektywność, kwalifikacje)

• dostęp do technologii

Przejęcie można dokonać

1. za gotówkę

2. wykupienie akcji firmy wartej mniej

3. stosując technikę za długi

Alliance - sojusz nawiązany przez przedsiębiorstwa będące faktycznymi lub potencjalnymi konkurentami np. budowa tunelu pod kanałem La Manche; AirBus

typy:

- komplementarny - luźne połączenie przedsiębiorstw w celu uzupełnienia swoich zasobów (np.producent z odbiorcą)

- addytywny - występuje, gdy firmy łączą swoje możliwości w celu wytworzenia nowego, innowacyjnego produktu (AirBus)

- ścisła integracja - występuje gdy firmy finansują produkcję nowych podzespołów, które wykorzystują potem w wytwarzaniu własnych produktów (np.nowy układ scalony)

produkcja - działalność przedsiębiorstwa, której efektem jest wytwarzanie dóbr zwanych produktami lub wyrobami.

kryteria klasyfikacji rodzajów produkcji:

1. udział wybranej grupy kosztów w kosztach wytwarzania produktów; w oparciu o to kryterium możemy wyróżnić:

- produkcję materiałochłonną - dominującym kosztem wytwarzania są koszty zużycia materiałów, energii, usług (obcych), dostaw (transport)... jeżeli ten udział sięga 60% - 80%.

- produkcję pracochłonną - dominującym kosztem - koszt zatrudnienia pracowników bezpośrednio produkcyjnych, np. w przemyśle optycznym, precyzyjnym, usługach...

- produkcję kapitałochłonną - udział kosztów amortyzacji przekracza 30%.

2. podział typów produkcji w oparciu o ilości detalo-operacji wykonywanych na 1 stanowisku roboczym przez zatrudnionego.

- produkcja masowa - w przypadku wykonywania 1 czynności

- produkcja seryjna - wielkoseryjna, gdzie zatrudniony wykonuje od 2 do 5 operacji

- średnioseryjna: 6 -20 operacji

- małoseryjna: 21 - 50 operacji (prawie humanista)

- produkcja jednostkowa - zatrudniony człowiek renesansu wykonuje ponad 50 detalo-operacji.

3. podział produkcji w oparciu o mierniki produkcji:

mierniki wartościowe:

a) produkcja globalna = PT ± Δwartości produkcji w toku

PT to wartość wytworzonych produktów w danym okresie plus wartość usług przemysłowych świadczonych przez tą firmę, tj. obsługa serwisowa, transport (spedycyjny, dystrybucyjny)...

+Δ: na początek okresu

- Δ: na koniec okresu

b) produkcja sprzedana (upłynniona na rynku)

c) produkcja czysta = PG - koszty materialne produkcji (materiały, robocizna, energia, amortyzacja)

d) produkcja dodana = Pcz. + Amortyzacja (podstawa do opodatkowania)

e) produkcja netto = prod. sprzedana - koszt materiałów (bez amortyzacji)

f) produkcja wg kosztów wytworzenia ( obliczanie wartości wyrobów gotowych, dotyczy najczęściej zapasów w magazynach)

Zarządzanie systemem produkcyjnym

Nakład (wyjście)	Proces przetwarzania	Efekt (wyjście)
materiały wyposażenie produkcyjne energia personel informacje kapitał (koszt pozyskania)	operacje technologiczne, kontrolne, transportowe, magazynowe operacje usługowe	wyroby usługi serwis odpady

Produktywność = ^efekt /_nakład (pozwala ocenić jakość systemu produkcyjnego)

czynniki poprawiające produktywność:

poprzez maksymalizację efektów:

1. zapewnienie poszukiwanej przez klienta jakości i nowoczesności produktu (aspekt psychologiczny)

2. zapewnienie dobrej dystrybucji produktu

3. ustalenie właściwej ceny sprzedaży

4. polityka promocyjna

5. organizacja sieci handlowej i obsługi posprzedażowej

6. minimalizacja szkodliwych odpadów produkcyjnych lub polityka ich utylizacji

7. system motywacji dla załogi zapewniający rozwój produktu, jego efektywne wytwarzanie i sprzedaż

przez minimalizację nakładów:

1. jakość środków technicznych w dyspozycji firmy

2. jakość materiałów do produkcji

3. system zarządzania kadrami (płace, BHP)

4. informacje o rynkach, konkurencji, technologiach, i.t.p.

5. koszt dostępności do kapitałów

Proces prod. - uporządkowany ciąg działań polegający na wykorzystaniu czynników produkcji, przetwarzaniu materiałów, surowców, półproduktów w wyroby gotowe.

na proces produkcji składa się:

• proces technologicznego przygotowania produkcji (skonstruowanie wyrobu i instrukcja jak go zrobić)

• główny proces produkcyjny obejmuje szereg różnych operacji (kontroli, magazynowania, transportu między stanowiskami pracy)

• procesy pomocnicze - bieżące remonty, konserwacja...

• procesy obsługi (w otoczeniu, do realizacji zadań produkcyjnych)

Rodzaje procesów produkcyjnych można podzielić w oparciu o cztery kryteria:

1. ciągłość i przebieg w czasie procesu produkcji :

• dyskretne, pozwalające realizować wieloasortymentowość produkcji, maszynowe, maszynowo-ręczne, ręczne...

np. przem.włókienniczy, samochodowy...razem ok. 80%

• ciągłe, zautomatyzowane, wymagające oprzyrządowania, bez przerwy, jeden produkt

np. współczesne elektrownie, przem, hutnictwo, chemiczny (farmaceutyczny, petrochemiczny, browarnictwo...)

2. rodzaj stosowanej technologii:

• procesy wydobywcze tj. pozyskiwanie zasobów naturalnych (uwaga: np. rybołówstwo)

• procesy montażowe

• procesy przetwórcze

• procesy biotechnologiczne

3. sposób zorganizowania procesów produkcji

• proste (tj. wytwarzanie elementów)

• złożone (procesy wytwarzania wyrobu finalnego, więcej faz technologicznych)

4. rodzaj stosowanych środków pracy

• ręczne

• maszynowe

Cykl produkcyjny - czas produkcji liczony od momentu wydania materiałów, przygotowania stanowiska pracy do czasu wytworzenia i przekazania wyrobu gotowego do dyspozycji odbiorcy.

występują trzy składowe cyklu produkcyjnego:

1. czas trwania operacji przygotowania produkcji

2. czas procesów wytwórczych

3. czas dystrybucji sprzedaży produktów

Istnieją dwie (trzecia mieszana) metody organizacji cyklu produkcyjnego:

1. metoda szeregowa

każda kolejna operacja technologiczna jest wykonywana po zakończeniu poprzedniej dla całej partii produktów.

długość liniowa metody szeregowej zależy wprost proporcjonalnie od:

• od wielkości partii produkcji (n)

• czasu trwania poszczególnych operacji technologicznych (t_j)

• liczby operacji technologicznych (tz₀)

• czasy przygotowania i zakończenia produkcji (tpz)

oraz odwrotnie proporcjonalnie od:

• ilości stanowisk roboczych wykonujących tą samą operację technologiczną (s)

• wydajności produkcji (w), wielkość, wartość produkcji w jednostce czasu

Tsz = ∑ n* t_j + i* tz₀ + tpz

s*w w

2. metoda równoległa

każda kolejna operacja jest wykonywana na jednym wyrobie (w przypadku zdefiniowanej grupy wyrobów nazywamy ją metodą mieszaną).

Tr = ∑ p* t_j + (n-p)* {t_j } + i* tz₀ + tpz

s*w { s*w}_max w

gdzie p - ilość wyrobów w partii

Logistyka zewnętrzna (gospodarka materiałami)

Logistyka - pewien ciąg działań związanych z fizycznym przepływem materiałów / towarów gwarantujący, że materiały do produkcji zostaną dostarczone we właściwym czasie z zastosowaniem właściwych środków ekonomicznych.

na system logistyki składają się następujące działania:

1. wybór dostawcy

2. gospodarka zapasami

3. gospodarka magazynowa

ad a) do głównych czynników determinujących wybór dostawcy można zaliczyć:

• odległość

• cena i warunki płatności

• polityka upustu za ilość

• polityka upustu za płatność

• koszty transportu i ubezpieczenia

• gwarancja i rękojmia (szybkość wymiany wadliwych elementów)

• terminowość (jakość dostaw)

• elastyczność dostawcy (czy jest innowacyjny)

• skala dostawy

(uwaga: nie dywersyfijuje się dostawców)

ad b) gospodarka zapasami polega na ustaleniu optymalnej wielkości dostawy jako podstawowego narzędzia tzw. EOQ (Economy Order Quantity), które wyznacza wielkość jednorazowej dostawy materiału, przy której koszty zaopatrzenia, utrzymania tego materiału w firmie są w sumie najmniejsze.

koszty zaopatrzenia: - transportu i ubezpieczenia

- załadunku i rozładunku

- pracy działu logistyki

- zamówień

Koszty z. spadają wraz ze wzrostem wielkości jednorazowej dostawy

koszty utrzymania zapasów

- utrzymania zapasów (const.)

- utraconych możliwości z powodu zamrożenia kapitałów

R - wielkość zapotrzebowania na określony materiał w danym czasie

Kz. - średni koszt jednego zamówienia

Kuj - koszt utrzymania jednostki materiału w danym czasie

k Kuj+Kz

Kuj

Kz

0

EQ q

EOQ = 2R * Kz

Kuj

Kuj = Kj mag + Cj * i (stopa oprocentowania)

Kz = 1100

R=120000

i = 20%

Cj = 50gr

2*110%*120000*1100 = 53888 szt

0,5*0,2

wady EOQ

• nie uwzględnia sezonowości produkcji (sprzedaży)

• nie jest dobra w sytuacji gdy dostawca stosuje politykę upustów za ilość

• brak kosztu zakupu

• trudność aplikacyjna u odbiorców, którzy wykorzystują do produkcji b. różne materiały

R = 3600000

i = 30% kredyt

Kj mag = 0,64zł

Kz = 1500

50 - 130 tyś. szt. za 3,27

130 - 210 tyś. szt. za 3,22 ! (duży skok)

210 - 450 tyś. szt. za 3,15 !

pow 450 tyś. szt. za 3,10

wlk. zamówienia	50	130	210	450
k. zaopatrzenia R . *Kz wlk. zam.	108000	41538	25714	12000
k. utrz . zapasów ½ wlk.zam. Kuj	1,62 40500	1,606 104390	1,585 166425	1,57 353250
k. nabycia (wart. zakupionego mat.) R*Ci	1177200	11592000	11340000	11160000
Razem koszty

połowa wielkości zamówienia jest stała

tj. Kuj = 0,64 +3,27*0,3 = 1,62

(koszty kredytowania nie mogą być wliczane w cenę)

Marketing / Obrót towarowy

Jest to działalność przedsiębiorstwa mająca na celu poznanie przyszłej struktury popytu, zaspokojenie go poprzez kreowanie podaży, informowanie nabywców oraz dostarczenie wytworzonych wyrobów w odpowiednim czasie i miejscu. Polega m.in. na:

• badaniu rynku i dokonywaniu segmentacji

• kreowaniu podaży tj. stworzenie określonego produktu

• prow. dział. promocyjnej (przekazywanie informacji / komunikacja )

• stworzeniu systemu dystrybucji wyrobu dla zdefiniowanego klienta

Przed zastosowaniem różnych strategii sprzedaży produktu należy dokładnie poznać otoczenie rynkowe przedsiębiorstwa, co nazywamy segmentacją rynku

Segment rynku to określona grupa odbiorców, która stanowi dla przedsiębiorstwa rynek docelowy.

Segmentacja to inaczej podział rynku wg różnorodnych kryteriów.

Kryteria segmentacji rynku dzielą się na:

1. oparte na kliencie

2. oparte na produkcie i sytuacji sprzedaży

ad.1.

• demograficzne (płeć, wiek, liczność rodziny, faza cyklu życia, rodziny, status rodzinny, narodowość, język, kultura i.t.d.)

• kryterium społ.-ekonom. (zawód - nikt nie podpisze kontraktu „bic-iem” za 1zeta, wykształcenie, m-ce zamieszkania)

• psychologiczne (styl życia tj. aktywność życiową np.fitness..., opinia - szukanie doświadczeń na rynkach obcych / zagranicznych)

ad.2. (opieranie się na wzorcach konsumpcji)

• częstotliwość używania

• lojalność wobec marki

• warunki zakupu : * rodzaj sklepu (zawężenie segmentu ze względu prestiżowych)

* czas zakupu (np. banki, dostępność produktu)

* wielkość jednorazowego zakupu

* częstotliwość

• oferowane korzyści (wyodrębnienie segmentów z uwagi na różne potrzeby klientów)

Dobrze przeprowadzona segmentacja rynku pozwoli przedsiębiorstwu:

1. dokładnie rozpoznać potrzeby klienta

2. skoncentrować produkcję na wybranych rynkach docelowych, co przyniesie lepszy stosunek kosztów do przychodów (ze sprzedaży)

3. ułatwia promowanie wyrobów

Cechy dobrego segmentu

• homogeniczność (jednorodność)

• mierzalność segmentu (łatwo określić potencjalny popyt)

• dostępność do segmentu

• wrażliwość segmentu na narzędzia marketingu np. promocję

• opłacalność dla firmy

• pozycjonowanie / plasowanie produktu (product placing) poprzez:

• wskazanie zastosowania wyrobu

• odwoływanie się do składu produktu

• wskazanie m-ca pochodzenia produktu (np.wino)

• wskazanie pochodzenia surowca

• oznaczenie produktu jako wyrobu służącego różnym celom

• oznaczenie produktu w relacji cena / jakość

• nawiązanie do popularnych wyrobów konkurencji

Marketing-Mix

elementy marketing mix:

p - produkt

p - promocja

p - plan / dystrybucja

p - price (cena)

Ad. produkt

produkt podstawowy produkt materialny

(zaspokaja potrzeby klienta) (dlaczego taki kształt opakowania a nie inny, dlaczego taki kolor...)

produkt globalny

rysunek przedstawia spektrum myślenia o produkcie

Cykl życia produktu (marketingowiec musi myśleć w jakiej fazie cyklu znajduje się produkt i jakie działania należy podjąć).

Analizujemy:

• sprzedaż w czasie

• wartość zysku

1. wprowadzenie produktu na rynek

• wzrost sprzedaży - bardzo wolny

• zyski niewielkie lub ujemne (klienci nieufni wobec wyrobu, koszty reklamy, promocje...)

2. faza wzrostu

• wzrost sprzedaży - b. dynamiczny

• wzrost zysku też dynamiczny (zyski największe z możliwych)

• faza kończy się spadkiem zysków (przy nadal dużej sprzedaży)

3. faza dojrzałości

• wzrost sprzedaży dynamiczny

• wzrost zysku - b.mały

• wzrost kosztów wytwarzania - zużywają się maszyny, klient czeka na nowy produkt.

4. faza schyłkowa

zysk

sprzedaż

faza I faza II faza III faza IV

t

Marketingowiec - może wydłużać cykl życia produktu szczególnie, gdy firma b.szybko przeszła przez pierwsze trzy fazy np. cykl życia luksusowych przejazdów kolejowych - reklama w kobiecych gazetach w zestawieniu ze sponsorowanymi artykułami o katastrofach lotniczych.

Ad. promocja

Promocja to proces komunikowania się przedsiębiorstwa z jego otoczeniem rynkowym. To zestaw środków za pomocą których firma przekazuje informacje o swoich produktach lub o samym przedsiębiorstwie. Promocja kształtuje nabywców i istnienie popytu(niektóre firmy reklamują produkty a inne całą firmę, np. towarzystwa ubezpieczeniowe).

Narzędzia promocji

• REKLAMA:

bezosobowość, odpłatna, adresowana do masowego odbiorcy, forma prezentacji firmy bądź produktu; reklama to monolog firmy - by była efektywna firmy zbierają dane jak zareagował rynek

wzmocniona siła wyporu - reklam ma oddziaływać na jak największą liczbę zmysłów, stąd reklama tv jest dobra.

przenikliwość - zwiększa się wraz z jej wielokrotnym powtarzaniem (firma, która się lepiej reklamuje jest lepiej odbierana - jako lepsza)

publiczna prezentacja - reklama jest prezentowana przez mas-media (na bilbordach)

cele reklamy:

1. aktywizacja sprzedaży (utrzymanie lub wzrost)

2. pozwala tworzyć lepszy wizerunek firmy

3. jest dobrym sposobem dotarcia do rozproszonych grup odbiorców

4. najlepsze narzędzie promocji na rynku dóbr konsumpcyjnych - klient indywidualny

• PROMOCJA SPRZEDAŻY: to materialne bodźce podnoszące atrakcyjność danego produktu - wywołuje chęć natychmiastowego jego zakupu

zaliczamy tu:

- loteria

- konkursy

- próbki

- degustacje

- kupony

promocja reklamy jest skutecznym narzędziem promocji na ustabilizowanych rynkach, na których jest duża ilość substytutów, np.: rynek kawy (pomysł sieci sklepów „pożegnanie z Afryką”)

• SPRZEDAŻ OSOBISTA (AKWIZYCJA): prezentowanie produktów przez bezpośredni kontakt handlowca z klientem.

np. przy usługach ubezpieczeniowych, bankowych, rynek dóbr inwestycyjnych, usługi finansowe...

cechy:

- osobista konfrontacja

- nawiązywanie stałych kontaktów

- odpowiedź - klient musi czuć się zobligowany żeby skorzystać z oferty firmy

• PUBLIC RELATIONS: to kompleks działań związanych z wypracowaniem odpowiednich relacji firmy z jej otoczeniem

• prezentowanie firmy w dobrym świetle np. poprzez sponsorowanie imprez sportowych

• szczególnie przydatny, gdy o firmie źle się napisze: skażona żywność..., wówczas trzeba odbudować dobry wizerunek firmy

• konferencje prasowe, itd.

• nie jest to odpłatne (to dziennikarze piszą o firmie)

• MARKETING BEZPOŚREDNI: wykorzystanie listów, telefonów i innych tego typu (nieosobistych) narzędzi kontaktu firmy z klientem

trudne do zastosowania

odbiorcy tego marketingu to najczęściej dzieci

Dystrybucja :

zespół działań i decyzji podejmowanych w przedsiębiorstwie, które dotyczą udostępnienia produktu odpowiednim czasie i miejscu.

Główne decyzje dotyczące D. to wybór kanału D. (kanał handlowy). Kanał dystrybucji to zbiór wzajemnie zależnych od siebie organizacji współuczestniczących w procesie dostarczania produktów odbiorcom finalnym. Wybór kanału d. zależy od następujących czynników:

• rodzaj produktu

• sposób ich transportu

• sposób składowania

• segmenty rynku

• odległość (od producenta do finalnego odbiorcy)

W zależności od kryteriów

Rodzaje kanałów dystrybucji

1. liczba kolejnych ogniw handlowych:

• kanały bezpośrednie (0 szczeblowe), które składają sieć producenta, produktu, finalnego odbiorcy dla dóbr instytucjonalnych, przemysłowych lub oferowanych poprzez np. sprzedaż wysyłkową (nie przez dom wysyłkowy), sklep przyzakładowy, sklep firmowy (również dot. to dóbr luksusowych na które popyt jest b.elastyczny, bezpośredni kanał pozwala na sprzedaż po niskiej cenie uniemożliwiając powstanie bariery handlowej).

• kanał pośredni, obejmuje 2 lub więcej pośredników handlowych (hurtownicy, detaliści, agenci ubezpieczeniowi...); niezbędny jest w tym przypadku nadzór nad hurtowniami (przykład: Feliks rajstopy)

każdy pośrednik narzuca marże, stąd firmie powinno zależeć na uzależnienia dystrybutora od swoich produktów lub ograniczyć ich liczbę (hurtowników).

system amerykański - aktywna dystrybucja, na zasadzie komisu, sprzedaż prowizyjna (producent dostarcza wyroby do hurtowni, która rozlicza się tylko z tego co uda jej się sprzedać).

2. szerokość kanału to liczba pośredników na tym samym szczeblu handlowym

• wąskie (1-5 hurtowników, 1-5 detalistów)

• szerokie (tzn. więcej niż 5 w jednym regionie)

(głęboka penetracja i zbieranie śmietanki w szerokim kanale...)

3. rodzaj przepływających strumieni przez kanał dystrybucyjny

• kanał rzeczowy (produkt pieniądze)

• kanał transakcyjny (przepływ umów, praw tj. koncesji, informacji i.t.d.)

4. stopień integracji uczestników kanału dystrybucyjnego

• kanały konwecjonalne (przedsiębiorstwo sprzedaje swoje wyroby przypadkowym hurtownikom/ detalistom

• kanały zintegrowane:

• korporacyjne (włączenie w skład grupy kapitałowej)

• horyzontalne (długookresowa umowa z pośrednikiem np. franchising)

• administrowane (przez jedną hurtownie “patronacką”)

Kształtowanie obrotu towarowego w przedsiębiorstwie obejmuje poza tworzeniem kanałów dystrybucji określone działania:

1. analizę ryzyka

2. określenie zasad umów dostawy

3. uczestnictwo przedsiębiorstwa na/w rynkach zoorganizowanych towarowych

W obrocie towarowym przyjmuje się następujące formy oznaczania dostaw produktów:

- loco magazyn dostawcy (produkt jest do odebrania w magazynie dostawcy, jedyne koszty producenta to (ewentualnie) koszt załadunku/rozładunku, no i składownia)

- franko m-ce załadowania producent zobowiązany jest dostarczyć produkty do m-ca ich załadunku np. portu

- franko m-ce odbioru dostawca zobowiązuje się na własną ręke (koszt) dostarczyć produkty aż do m-ca wskazanego przez odbiorcę

- franko - magazyn odbiorcy koszt załadunku/rozładunku, koszty ubezpieczenia, transportu ponosi dostawca

Należy ustalić formę płatności

• gotówką w danym terminie

• akredytywa

• in caso

tryb płatności 3/8 net 40 oznacza:

jeśli uregulujesz płatność w ciągu 8 dni przysługuje ci upust w wys. 3% (normalnie masz 40dni)

Należy określić warunki reklamacji

• ilość

• parametry jakościowe (jeśli są niezgodne z umową)

• niekompletność przedmiotu dostawy (tj.warunki umowy m.in. m-ce)

Polityka kadrowa

• polega na podejmowaniu decyzji dotyczącej określonej grupy zawodowej

Te konkretne decyzje dotyczą

1. doboru i selekcji pracowników

• selekcja pozytywna: wybór najlepszych w drodze rekrutacji (np. na wydz. Zarządzania dzienne)

• selekcja negatywna: odrzuca się tylko tych, którzy nie spełniają elementarnych kryteriów, najczęściej na mniej odpowiedzialne stanowiska (albo do Koźmińskiego)

2. ocena zatrudnionych (okresowa)

3. szkolenie i doskonalenie pracowników

4. motywowanie

Grupy zatrudnionych / podział:

1. pracownicy na stanowiskach robotniczych:

1. bezpośrednio produkcyjni (podstawowe zadania w cyklu produkcyjnym, w restauracji np. kucharz i kelner)

2. pośrednio produkcyjni (wykonują zadania pomocnicze w cyklu prod., tj. sprzątaczki, ochroniarze, konserwatorzy)

2. pracownicy na stanowiskach nierobotniczych

1. kierownictwo przedsiębiorstwa

2. brygadziści, mistrzowie (nadzór pracy)

3. pracownicy techniczni

4. działy takie jak: finansowy, marketingu, księgowości...

Wynagrodzenie: funkcje

• dochodowa

• motywacyjna (wystąpi jeżeli oceniane są efekty bodźce do wzrostu wydajności)

• kosztowa

• społeczna (instrument sterowania postępowaniem)

Rodzaje systemu płac

• zadaniowo - akordowy

• czasowy

(od 22 marca do 10 maja Szczepan wykłady,

kolos 15 maja - 10 testowych (jedna prawidłowa), 3 zad.

Business plan na 8 maja

zal. na ost. zajęciach

System finansowy w przedsiębiorstwie

to współdziałanie takich obszarów jak:

1. 
   
   rynki finansowe

2. 
   
   
   instrumenty finansowe

3. 
   
   
   instytucje na rynku finansowym

4. reguły i zasady odnoszące się do działań

Ad.1 m-ce dokonywania transakcji kupna i sprzedaży różnych aktywów finansowych.

1. rynek pieniężny, gdzie przedmiotem obrotu są aktywa finansowe o okresie wymagalności do 1 roku

np. bony skarbowe, certyfikaty depozytowe banków komercyjnych, lokaty bankowe np. kwartalne, kredyty krótkoterminowe, papiery dłużne (emitowane przez państwo tzw. commercial papers)

• często sprzedawane poniżej wartości nominalnej, dyskontowane jak weksle

2. rynek kapitałowy, gdzie obraca się aktywami o okresie wymagalności zwrotu pow. 1 roku (mogą nie mieć jednak terminu zwrotu - patrz akcje)

Rynki dzieli się też na:

- pierwotne rynek nowych emisji

- wtórne rynek transakcji istniejącymi aktywami finansowymi

Ad.2 jest to zobowiązanie jednej strony wobec drugiej

kryterium 1: charakter emitenta

• emitowane przez przedsiębiorstwo akcje, udziały, obligacje i inne papiery dłużne

• SP - obligacje i bony skarbowe

• banki (instytucje finansowe) - kredyty/lokaty

kryterium 2: w oparciu czas „życia” instrumentu finansowego

• krótkoterminowe

• średnioterminowe (od 1 roku do 5 lat)

• długoterminowe (pow.5 lat)

kryterium 3: zabezpieczenie w aktywach emitenta

• wartość aktywów emitenta jest mniejsza lub większa niż majątek przedsiębiorstwa (zabezpieczenie)

• niezabezpieczone: obligacje śmieciowe / tandetne (polskie prawo zabrania tej używania tej formy)

kryterium 4: wynikające z nabycia określonego typu instrumentu finansowego:

• dłużne (wierzycielskie)

• właścicielskie (można takimi aktywami dysponować)

Ad. 3 Instytucje finansowe:

• banki komercyjne

• fundusze emerytalne / inwestycyjne

• domy maklerskie

• firmy faktoringowe

(głównym źródłem dochodu IF są operacje na rynku finansowym)

Instytucje niefinansowe na rynku finansowym (INFF):

• wszystkie przedsiębiorstwa typu usługowego, produkcyjnego, handlowego

• SP

• gospodarstwa domowe

(jest to m-ce wyrzucenia oszczędności, kreują rynek finansowy)

Ad. 4 Zasady

• przepisy prawne regulujące obrót na rynkach finansowych

• przepisy określające sposoby emisji i pozyskania kapitału

• przepisy podatkowe

• przepisy rachunkowości

Finanse przedsiębiorstwa

cele zarządzania finansami

1) w długim okresie maksymalizacja wartości przedsiębiorstwa, a nie maksymalizacja zysków

ROE = Z (poziom zysku) / KW (kapitał własny)

st. zwrotu

2) w krótkim okresie utrzymywanie płynności finansowej, czyli żeby nie brakowało pieniędzy na bieżącą działalność (operacyjną)

Celem zarządzania finansami jest maksymalizacja stopy zwrotu z kapitałów własnych przy jak najmniejszym ryzyku, w jak najkrótszym czasie.

(zwrot / ryzyko / czas)

Zarządzanie finansowe obejmuje dwa zagadnienia:

1) decyzje finansowe znajdowanie najkorzystniejszych dla przedsiębiorstwa kapitałów, tworzenie odpowiedniej ich struktury i relatywnie najmniejszy koszt kapitału

2) decyzje inwestycyjne wykorzystanie pozyskanych funduszów w jak najlepszych inwestycjach rozwojowych i bieżących, tak aby osiągana z nich stopa zwrotu przewyższała koszt kapitałów zaangażowanych w rozwój i wzrost firmy

realna stopa zwrotu = 1+st. zysku -1

1+st. Inflacji

STRUKTURA MAJĄTKU I KAPITAŁÓW PRZEDSIĘBIORSTWA (BILANS FIRMY)

Bilans finansowy - rodzaj finansowego sprawozdania firmy sporządzanego raz (co najmniej) do roku na konkretny dzień

aktywa - składniki majątku przedsiębiorstwa

pasywa - kapitały finansujące aktywa

Aktywa są uszeregowane w bilansie przeds. wg stopnia ich płynności (od najmniej płynnych do najbardziej płynnych).

Pasywa są w bilansie ułożone wg stopnia ich wymagalności (od najmniej do najbardziej wymagalnych). Przez wymagalność rozumie się okres zwrotu otrzymanego przez firmę kapitału. Kapitały określane jako mniej wymagalne nie mają ustalonego dnia zwrotu albo mają termin zwrotu dłuższy niż 1 rok.

MAJĄTEK PODMIOTU GOSPODARCZEGO

MAJĄTEK TRWAŁY (to co w przedsiębiorstwie wykorzystywane jest w wielu cyklach operacyjnych)	MAJĄTEK OBROTOWY (zyżywane w 1 cyklu produkcyjnych składniki majątku)
wartości nimaterialne i prawne (koncesje , patenty, nabyte oprogramowanie, znak firmowy...) koszty prac badawczo-rozwojowych wartości firmy (Good Will)	zapasy materiały (wg wart. nabycia) FIFO (frist in first) / LIFO (last in first, czyli wart. wg ost. wart. nabycia) produkcja w toku produkty gotowe towary - produkty nabyte w celu dalszej odsprzedaży zaliczki na poczet dostaw
rzeczowe składniki środki trwałe: grunty własne własne budynki, budowle urządzenia, maszyny własne środki transportu inne środki trwałe inwestycje rozpoczęte zaliczki na poczet inwestycji (zapłacone przez tą firmę)	należności i roszczenia (tj. należności w post. sądowym, których okres zapłaty minął) należności od odbiorców należności (z budżetu) z tytułu podatków inne należności i roszczenia
finansowy majątek trwały akcje i udziały w innych podmiotach gospodarczych (wg wart. nabycia) papiery wart. (typu obligacje średnio i długookresowe) - po wart. nabycia, tj. cena zakupu + koszt zakupu.	papiery wartościowe przeznaczone do obrotu (po cenie nabycia) udziały lub akcje własne do zbycia inne papiery wartościowe
udzielone pożyczki długoterminowe (przez podm. gosp. albo os.fiz.) na okres dłuższy niż rok od dnia umowy tej pożyczki finansowe składniki majątku trwałego (np.lokata na okres dłuższy niż 1 rok) należności długoterminowe	środki pieniężne: środki pieniężne w kasie środki pieniężne w banku (na rach. bieżącym przedsiębiorstwa) inne środki pieniężne (weksle, czeki obce itp.)

PASYWA

KAPITAŁY WŁASNE (wniesione do przedsiębiorstwa przez właścicieli; kapitał o którego przeznaczeniu decydują właściciele)	zobow. długoterm.	zobow. krótkoterm.
- kapitał podstawowy (aakcyjny lub udziałowy) tj. iloczyn ceny nominalnej * ilość akcji	Zobow.długoterm. długoterminowe pożyczki np. dłużne papiery w formie obligacji, papiery dłużne, inne papiery wart. (terminm wykupu dłuższy niż jeden rok) długoterminowe kredyty bankowe o różnym charakterze, jeżeli na okres dłuższy niż jeden rok to może być na działalność operacyjną. pozostałe zobowiązania np. leasing finansowy/kapitał obciążający bilans przedsiębiorstwa (wyst. w aktywach)	- Zobowiązania krótkoterminowe pożyczki, obligacje, papiery wartościowe kredyty obrotowe zaliczki otrzymane na poczet dostaw (stanowi teraz nasze zobowiązanie) zobowiązania z tytułu dostaw i usług (wobec dostawców, tzw. handlowe/kupieckie), dot. przede wszystkim usług transportowych. => istotne w ocenie płynności finansowej. zobowiązania wekslowe / forma zabezpieczenia zobowiązań (np. kredytów) => wspisuje się na dany okres. zobow. z tytułu podatków, ceł, ubezpieczeń społecznych zobow. wobec pracowników z tytułu wynagrodzeń (wynagrodzenie najczęściej za okres..., płatne do 10 następnego miesiąca) zobow. wewnątrzzakładowe pozostałe
- należne lecz nie wniesione wpłaty na poczet kapitału podstawowego ze znakiem ujemnym (zleganie z wpłatami za zakupione akcje -> ktoś nam)
- kapitał zapasowy źrodła tworzenia sprzedaż akcji powyżej wartości nominalnej odpisy z zysku => zysk zatrzymany (co najmniej 8% wypracowenego przez spółkę zysku, dopóki wart. kap. zapasowego nie przekroczy 1/3 wart. kap. podstawowego) funkcje: finansowanie inwestycji w majątek przedsiębiorstwa balast do pokrywania strat
- kapitały rezerwowe powstałe z aktualizacji wyceny		Fundusze specjalne socjalne (zasilają kasę zapomogowo-pożyczkową)
- inne kapitały rezerwowe
- wynik finansowy z poprzednich lat (głównie straty poniesione w poprzednich latach ale może być też niepodzielony zysk z poprzednich lat)

Rezerwy

tworzone na bieżąco przez zarządzających, mają różne źródła, nie jest wymagana zgoda Rady Nadzorczej; mało wymagalne źródło kapitału

1. rezerwy na podatek dochodowy od osób prawnych lub osób fizycznych (płynność)

2. pozostałe rezerwy np. na pokrycie nieściągalnych należności

Rozliczenia międzyokresowe i przychody przyszłych okresów.

Kształtowanie się przychodów i kosztów oraz wyniku finansowego opiera się na rachunku zysku i strat. Przychody raczej stanowią wpływ, czasem jednak opóźniony lub odroczony.

1. ze sprzedarzy własnych produktów i usług lub zrównana z nimi sprzedaż towarów/materiałów tj. zbędnych.

2. pozostałe przychody operacyjne przedsiębiorstwa

np. rozwiązanie rezerwy gdy spłacone zostaną należności uznane wcześniej za nieściągalne.

np. ubezpieczenie za zniszczony składnik majątku/kapitału.

np. darowizna

3. przychody finansowe

• odsetki od pożyczek, jakie przedsiębiorstwo udzieliło

• dywidendy

• odsetki od lokat

4. zyski nadzwyczajne

Alternatywną grupą do przychodów są koszty (tj. finansowe odzwierciedlenie zużytego czynnika produkcji; !wyjątek: inwentarza żywego się nie amortyzuje)

1. koszty operacyjne

• zużycie materiałów

• zużycie energii

• amortyzacja

• wynagrodzenia

• koszty sprzedaży

• koszty zarządzadców (tj. administracji np.tantiemy dla członków rady nadzorczej)

2. pozostałe koszty operacyjne

• wartość księgowa sprzedaży majątku trwałego

• pokryte należności niesciągalne

• np. wartość zniszczonego samochodu

3. finansowe

• odsetki płacone przez przedsiębiorstwo na rzecz kredyto-, pożyczko-dawców.

• ujemne różnice kursowe (istotne dla eksporterów)

4. straty nadzwyczajne

Typy wyników finansowych.

1. 1 - koszty działalności operacyjnej = wynik ze/na sprzedaży

2. wynika na sprzedaży + poz. przychody oper. - poz. koszty oper. = wynik z dział. oper.

3. wynik z dział. oper. + przychody finansowe - koszty finansowe = wynik z dział gosp.

4. wynik z dział. gosp. + zyski nadzwyczajne - strata nadzwyczajne = wynik finansowy brutto

(do opodatkowania)

5. wynik finansowy brutto - podatek dochodowy (30% dla os.fiz.) = wynik finansowy netto

(kapitał własny spółki -7poz.)

Nie wszystkie przychody muszą się wiązać z wpływem gotówki.=> należy spojrzeć na finanse firmy z pkt-u widzenia przepływu pieniądza:

CASHFLOWS - wyobrębnia się trzy obszary, gdzie jest ewidencjonowany przepływ środków pieniężnych:

1. Działalnośc operacyjna firmy:

korekty wyniku finansowego netto

• koszty, które nie były wydatkami (np.amortyzacja) na +

• przychody, które nie były wpływami pieniężnymi na -

• zysk / strata netto na + lub -

• amortyzacja na +

• zmiana wartości należności

wzrost na -

spadek na +

• zmiana wartości stanu zapasów

wzrost na -

spadek na +

• Zmiana wartości zobowiązań

wzrost na +

spadek na -

Stanowi to podstawę do prognoz i opinii.

2. Przepływy środków pieniężnych z działalności inwestycyjnych

1. przyrost wartości składników majątku trwałego na -

2. spadek wartości składników majątku trwałego na +

(to samo dot. pap. wart.)

3. Przepływy z działalności finansowej

1. zaciągnięcie kredytów i pożyczek na +

- spłata kredytów i pożyczek na -

2. Wzrost wart. kapitału akcyjnego na +

- wypłata dywidend na -

1+2+3 (o ile nie zmienił się stan środków pieniężnych)

ANALIZA FINANSOWA PRZEDSIĘBIORSTWA

jest prowadzona w 4 grupach mierników, do których zalicza się:

1. wskaźniki płynności finansowej, których rolą jest ocena zdolności przedsiębiorstwa do wywiązywania się ze zobowiązań krótkoterminowych.

2. mierniki sprawności działania, które są narzędziem pomocniczym w pogłębieniu analizy płynności.

mogą być wykorzystane do oceny efektywności wykorzystania przez przedsiębiorstwo składników majątku.

3. mierniki zyskowności (ocena rentowności działania p., np. poziomu przychodów ze sprzedaży)

4. mierniki zadłużenia określają stopień zadłużenia aktywów firmy oraz oceniają zdolność p. do regulowania pożyczek i kredytów długoterminowych.

Pogłębiona analiza finansowa oparta jest na porównaniu wyniku p. do podobnego (sklonowanego partnera) z tej samej branży

Można też porównać ze średnimi (najczęściej ważonymi) z branży.

a/1 wkaźnik bieżącej płynności (WBP)

WBP = aktywa bieżące (składniki maj. obr. tj. zapasy, należności, pap. wart. do obrotu...)

zobow. bieżące

korzystny poziom tego wskaźnika mieści się w przedziale 1,2 - 2,0

1,5: na zeta zobow. przypada 1,50 zeta środków obrotowych (raz wykorzystywanych w cyklu produkcyjnym).

Uwaga na strukturę aktywów: jeżeli np. zapasy stanowią 90% to mimo wys. wskaźnika nie można regulować zobowiązań => niska płynność.

Nadpłynność finansowa (WBP>2) wskazuje na szybszy wzrost aktywów bieżący niż wzrost zobowiązań (bieżące)

Gromadzenie zapasów może być korzystne tylko w warunkach wysokiej inflacji.

Nadpłynność osiągana poprzez przerost spadku poziomu zobowiązań w stosunku do aktywów => nie można ufać takiej firmie, najprawdopodobniej wycofuje się z rynku.

b/1 wskaźnik obrotu aktywami (TAT) =sprzedaż

aktywa

Odpowiedni poziom tego wskaźnika powinien wynosić powyżej 1,0. W tej samej branży mogą występować różne wartości tego wskaźnika wynikające z różnej struktury majątku (aktywów). Istotny jest też sektor rynku na jakim funkcjonuje przedsiębiorstwo (np. firma konsaltingowa może mieć wysoki wskaźnik)

b/2 wskaźnik operacyjności = koszty operacyjne

sprzedaż (przychody)

Odpowiedni poziom:70%(w przemyśle czy działalności produkcyjnej nie osiąga się niższego) do 90% (niebezpiecznie wysoki).

ANALIZA RENTOWNOŚCI

miarą zdolności do generowania zysku z posiadanych zasobów (majątek, kapitał własny) oraz ze sprzedaży.

Rentowność brutto = zysk operacyjny

sprzedaż

Rentowność netto (ROS) = zysk netto

(return on sales) sprzedaż

Przyczyny spadku ROS:

• mniejsze tempo wzrostu przychodów ze sprzedaży w stosunku do wzrostu kosztów

• relatywnie wysoki udział kosztów stałych

Wskaźniki te powinny być liczone łącznie, gdyż odnoszą się do różnych obszarów działalności firmy. ROS uwzględnia zyski z działalności pobocznej tj. inwestycji finansowych na rynku pap.wart. (stąd ROS może być niższy od wskaźnika brutto). Wysokość wskaźnika jest uzależniona od wielu czynników. Firmy funkcjonujące na różnych rynkach działają w różnych warunkach np. przy różnym poziomie podatku dochodowego.

Stopa zwrotu z aktywów (ROA) = zysk netto

(return on assets) aktywa

Mówi on ile lat należałoby czekać, aby z generowanego zysku została zwrócona zaangażowana w składniki majątkowe złotówka. np. ROA = 20% => 5 lat (okres zwrotu).

Niski poziom wskaźnika może być związany ze strukturą aktywów i nie musi oznaczać, że firma jest nierentowna.

Amortyzacja trwałych środków majątku obniża ich wartość w bilansie przez co wpływa dodatnio na wysokość ROA.

Stopa zwrotu z kapitałów wł. (ROE) = zysk netto

kapitał własny

Przyrost wskaźnika to cena. Inwestorzy zwracają na to uwagę. Istnieją narzędzia służące poprawie ROE, w szczególności dzwignia finansowa:

• narzędzie wykorzystywane w celu zwiększenia ROE na skutek zmiany struktury kapitałów przedsiębiorstwa. Poprzez wzrost zadłużenia zwiększa się stopień dźwigni finansowej.

Osłona podatkowa (TAX SHIELD) powoduje, że nowe koszty zwiększają podstawę do opodatkowania np. finansowanie inwestycji kredytem zmniejsza przychody, które podlegają opodatkowaniu.

Dźwignia finansowa - warunki:

przykład: odpowiedni poziom zysku operacyjnego do osiągnięcia po roku od zainwestowania kapitału wynosi 100 tyś zł. Mamy 200 tyś. kapitału własnego i 300 nam brakuje. Oprocentowanie kredytu wynosi 20%.

	bez kredytu	z kredytem
zysk operacyjny	100	100
odsetki	0	60
zysk brutto	100	40
podatek	40	16
zysk netto	60	24
stopa zwrotu	12%	12%

Graniczny poziom zysku operacyjnego, przy którym dźwignia finansowa nie działa (jest obojętna) jest obliczana wg formuły:

zysk graniczny = nakład inwestycyjny * stopa kredytu

C.D...

Zależność między stopą zwrotu z nakładu kapitałowego ogółem (nakład inwest.) a kosztem obcego kapitału

oznaczenia: ROI zysk netto / kapitał zainwestowany ogółem

i_k stopa oprocentowania kredytu

T stopa podatku dochodowego

ROI > i_k * (1-T)

ROTA > i_k

(zysk oper./nakład inw.)

Stopień dźwigni finansowej (DFL)

• miernik ten bada zmianę wartości zysku operacyjnego (EBIT) na zmianę wskaźnika stopy zwrotu z kapitałów własnych (ROE)

• miernik ten służy do oceny stopnia ryzyka finansowego firmy (korelacja +)

ujęcie dynamiczne:

(bazujęce na danych z okresu)

DFL = %ΔROE

%ΔEBIT (zysk oper. przed spłatą odsetek i opodatkowaniem)

zasada :skutek .

podstawa badanego zjawiska

jeżeli 0 < DFL < 1 => niewielkie ryzyko, gdyż przy spadku zysku operacyjnego rentowność obniża się nieznacznie (mniej niż EBIT)

jeżeli DFL < 0 => permanentny spadek ROE, najwyższy poziom ryzyka, zbyt duże zadłużenie.

ujęcie statyczne

(obliczane na dany moment)

DFL = EBIT

EBIT - odsetki

• każdy ujemny poziom wskazuje na to, że firma nie potrafi pokryć kosztów kredytu

• im wyższa dodatnia wartość, tym większe ryzyko (narastające)

DŹWIGNIA OPERACYJNA

• miernik ten bada wpływ zmiany wartości przychodów ze sprzedaży na zmianę wartości zysku operacyjnego

• miernik ten służy do oceny stopnia ryzyka operacyjnego firmy

Stopień dźwigni operacyjnej (DOL):

ujęcie dynamiczne:

DOL = %ΔEBIT

%ΔS (wartość przychodów ze sprzedaży)

jeżeli ujemny firma ponosi zbyt duże koszty, jest deficytowa

ujęcie statyczne:

DOL = S - K_zm .

S - K_zm - K_st

jeżeli K_st są niewielkie, wartość wkaźnika jest niska, więc niewielkie ryzyko

DOL >1 rosnące ryzyko działalności operacyjnej firmy ze względu na rosnący poziom kosztów stałych

DOL < 0 bardzo wysokie ryzyko operacyjne, koszty stałe przewyższają wartość marży brutto na sprzedaży => firma jest nierentowna

Próg rentowności

taka ilość lub wartość produkcji sprzedanej, przy której przychody ze sprzedaży są równe wartości kosztów całkowitych wytworzenia produktów (firma nie osiąga zysku ale też nie ponosi strat).

ilościowy PR jednoasortymentowy:

BEP_il = K_st / (C_j - K_jzm)

(break even point?)

wartościowy PR

BEP_wart = [K_st / (C_j - K_jzm)]*C_j

przykład:

K_st = 850zł

C_j = 1zł /szt.

BEP_il = 850zł

BEP_wart = 1700zł

obniżanie kosztów zmiennych odbywa się kosztem jakości

graficzna postać progu rentowności:

sprzedaż

koszty

straty

BEP il. wielk.prod.

dla całej frimy BEPil. przyjmuje postać:

BEP_il = K_st / [1 - (K_zm / S)]

służy do oceny, kiedy firma polkryje wydatki tj. odsetki od kredytu i.t.p. (można też dodać do K_st oczekiwany poziom zysku)

DECYZJE INWESTYCYJNE PRZEDSIĘBIORSTWA

Z menedżerskiego pkt-u widzenia można wyróżnić:

inwestycje rzeczowe (bezpośrednie) prowadzone w odniesieniu do składników majątku trwałego (np. wejście na nowy segment, stworzenie nowego produktu, restrukturyzacja polegająca na odsprzedaży części przedsiębiorstwa tj. deinwestycja...)

inwestycje finansowe (pośrednie) celem jest osiąganie zysków z dodatkowych źródeł w krótkim okresie (np. papiery wartościowe lub użycie innych instrumentów finansowych).

FEASIBILITY STUDY (3 etapy)

1. projekt przepływów pieniężnych (CF) dla inwestycji

np. zakładamy okres eksploatacji inwestycji np. 5lat: rok `0'=2000, więc 2001 do 2005

• plan sprzedaży

• koszty działalności oper. związane z inwestycją

• zysk operacyjny (pkt 1 - pkt 2)

• zysk netto - zysk oper.(1-T)

• zysk netto + amortyzacja

• delta WC (workin' capital)

wzrost zapasów ( - )

wzrost należnośći ( - ) tj. wydłużone okresy płatności

wzrost zobow. ( + ) handl.inwestora

• nakłady inwestycyjne

rok „0” - wydatki

rok ost. - wpływ (wart. likwidacyjna)

• inne np.efekt kanibalizmu rynkowego

2. ustalenie średniego ważonego kosztu kapitałów finansujących inwestycje (WACC) czyli Weithed Avarage Capital Cost

1. struktura kapitaów (chodzi o wagi: udział kredytu / kapitał własny)

2. koszt poszczególnych składników kapitału (koszt długu oraz koszt kapitału własnego)

WACC = Kp * Ud + Kkw * Ukw

gdzie K to koszt (oproc.), a U to udział

3. obliczanie mierników oceny opłacalności inwestycji na podst. I. i II.

Metody oceny projektów inwestycyjnych:

1. metody proste

• okres zwrotu nakładów inwestycyjnych

• księgowa (średnia stopa zwrotu (ARR)

• prosta stopa zwrotu

• próba pierwszego roku

• próg rentowności

2. metody bazujące na technice dyskontowania (uwgl. wart. pieniądza w czasie)

• wartość obecna netto (NPV)

• wewn. stopa zwrotu z inwestycji (IRR)

• zmodyfikowana wewn. st. zwrotu (MIRR)

• zdyskontowany okres zwrotu

• wskaźnik opłacalności

Okres zwrotu - czas niezbędny na to, aby z przyszłych przepływów pieniężnych (CF) z inwestycji (lub tylko wpływów gotówki z inw.) została pokryta wartość pierwotnego nakładu inwestycyjnego.

Wady metody okresu zwrotu

1. nie uwzględnia zmiany wart. pieniądza w czasie (A)

2. uśrednia wartości planowanych CF gotówkowych (B)

3. brak informacji o tym, co się stanie z projektem po upływie okresu zwrotu (A)

4. brak informacji o takim podstawowym parametrze oceny inwestycji, jaką jest jej rentowność (! zawsze % zysku)

Księgowa stopa zwrotu

przeciętna stopa zysków osiąganych z inw. liczona z całego okresu planowanej eksploatacji przedsięwzięcia; odpowiada na pyt. ile przeciętnie w ciągu analizowanego okresu (np. roku) zwracają się poniesione pierwotny nakład inw.

ARR = Σ Cfn /n

N

dla przykładów:

1. [(100+900+100-100-400)/5] / 1000 = 12%

2. [2300/5] / 1000 = 46%

3. 42%

4. 45%

METODY DYSKONTOWANIA OPŁACALNOŚCI

NPV

suma zdyskontowanych przyszłych CF, możliwych do osiągnięcia z inwestycji pomniejszonych o wart. początkowego nakładu inw.; jeżeli NPV > 0 oznacza to, że dana inwestycja jest opłacalna i można ją realizować, ponieważ:

1. w zakładanym okresie eksploatacji zostanie pokryty nakład inw.

2. inwestycja generować będzie nadwyżkę finansową, która w wymiarze bieżącym pieniądza jest równa wart. NPV

3. zostanie osiągnięta z inwestycji stopa zwrotu przewyższająca wielkość wymaganej przez inwestora stopy dochodu, którą może być średni ważony koszt kapitałów

jeżeli NPV < 0 projekt jest nieopłacalny, co nie oznacza, że należy go odrzucić ; mówimy, że przy przyjętych założeniach dany projekt inw. jest nieopłacalny i mógłby być potraktowany jako atrakcyjny, gdyby:

a) przedsięwzięcie było finansowane kapitałem o niższym koszcie jego pozyskania

NPV

graniczna wielkość

stopy zysku

ok. r%

1. czas eksploatacji przedsięwzięcia byłby dłuższy

2. inna była struktura CF

NPV = CF_O + CF₁ /(1+r) + CF₂ /(1+r)² + ... + CFn /(1+r)ⁿ

r to oczekiwana przez inwestora st. zwrotu (=WACC)

CF_O jest utożsamiane z pierwotnym nakładem inw.

NPV = - NI + Σ CFn /(1+r)ⁿ

wewnętrzna stopa zwrotu (st. zysku osiągana z danej inw. przy której wart. NPV jest równa 0)

IRR > WACC oznacza, że projekt inw. jest opłacalny

czasem IRR może mieć 2 wart. gdy wart. planowanych CF są naprzemian + i -

25% 400%

MIRR wartą ją liczyć gdyż uwględnia korzyści z reinwestowania (w trzech krokach):

STEP1. zdyskontowanie wszystkich ujemnych CF na okres 0

np. DCoF (Cash Outflows) dla A=1316,7

STEP2. kaptalizowane wszystkie +CF na koniec okresu prognozy finansowej i sumujemy

np. dla A= 100*(1+0,1)+900*(1+0,1)² +100*(1+0,1)³ =1465,3=TV

STEP3.

DCoF = TV / (1+MIRR)ⁿ

stąd dla pkt-u “A” MIRR=2,2%

1

korzyść podstawa

znak towarowy

jakość

styl

cechy

opakowania

kredyt

dostawa

gwarancja

usługi posprzedażowe

instrategia

zyski

sprzedaż

RF

IF

ZASADY

IF/IFN

P

zyski

KAPITAŁ STAŁY

KAPITAŁ OBCY

---