Zakończenie II wojny światowej oraz ustalenia w Poczdamie miały raz na zawsze doprowadzić do pokojowego rozwiązania problemu niemieckiego. Zwycięskie mocarstwa, czyli USA, ZSRR, Wlk.Brytania i Francja, które podzieliły Niemcy na strefy okupacyjne, działały zgodnie w ramach Sojuszniczej Rady Kontroli do marca 1948 r., czyli do momentu wycofania się ZSRR. Był to koniec działania jedynego ciała, które mogło uzgadniać politykę wobec całych Niemiec. Wydarzenia, które doprowadziły do
powstania w rezultacie dwóch państw niemieckich, następowały później lawinowo. Zaczęło się od rozpadu Rady Miejskiej Berlina, poprzez powstanie Bizonii, reformę walutową w Bizonii i Berlinie Zachodnim, powstanie Tryzonii, a następnie w 1949 r. powołania do życia dwóch odrębnych organizmów państwowych, RFN i NRD. RFN stała się państwem demokratycznym, a realizacja Planu Marshalla spowodowała, że z czasem stały się potęgą gospodarczą, polityczną i militarną w Europie. NRD, która dostała się w orbitę wpływów ZSRR, realizowała program budowy socjalizmu. Rozbicie Niemiec najpierw w postaci czterech stref okupacyjnych, później dwóch państw o odmiennych systemach społeczno-politycznych zakończyło się zjednoczeniem w 1990 r.
W praktyce można to było określić jako wchłonięcie byłego NRD przez potęgę gospodarczą RFN. Funkcjonowanie Niemiec po II wojnie światowej stwarzało dla Europy wiele problemów.
Kryzysy berlińskie
Berlin, dawna stolica Rzeszy, tak jak i całe Niemcy został podzielony na sektory. Sektor radziecki po powołaniu do życia NRD został stolicą państwa. Sektory amerykański, brytyjski i francuski składały się na Berlin Zachodni, czyli tzw. wolne miasto. Berlin Zachodni był oddalony od zachodnich stref okupacyjnych o 180 km. Pierwszy "kryzys berliński" spowodowała reforma walutowa, przeprowadzona w strefach zachodnich i obejmująca Berlin Zachodni. W odwecie ZSRR zablokował wszystkie drogi do Berlina Zachodniego 24 czerwca 1948 r. USA i Wlk.Brytania
zorganizowały "most powietrzny" do miasta, dzięki któremu dostarczano wszelkie niezbędne produkty. Sprawa blokady miasta była omawiana przez Radę Bezpieczeństwa ONZ, ale przedstawiciel ZSRR zawetował plan rozwiązania konfliktu, zgłoszony przez państwa neutralne. Dopiero dzięki dwustronnym rozmowom udało się 12 maja 1949 r. znieść blokadę miasta. Kolejnym spornym problemem było wymienienie w jednym z artykułów projektu konstytucji przyszłej RFN Wielkiego Berlina jako jednego z krajów związkowych. Oprotestował to ZSRR, a także i alianci
zachodni. Z kolei w czerwcu 1953 r. doszło do wybuchu powstania w Berlinie Wschodnim. Robotnicy mieli dość podwyżek cen, obietnic lepszego życia czy braków w zaopatrzeniu. W ciągu dwóch dni je stłumiono. Uważa się, że zostało ono sprowokowane przez przeciwników Ł. Berii, zwolennika zjednoczenia Niemiec. W szerszym spektrum chodziło o rozgrywki na Kremlu o przyjęcie władzy po zmarłym w marcu 1953 r. J. Stalinie. 27 listopada 1958 r. Nikita Chruszczow wystosował notę do
trzech mocarstw okupacyjnych z żądaniem przekształcenia Berlina Zachodniego w zdemilitaryzowane wolne miasto. Kraje zachodnie odrzuciły je. W praktyce był to wstęp do drugiego "kryzysu berlińskiego". 13 sierpnia 1961 r. władze NRD rozpoczęły budowę "muru berlińskiego". Zmniejszono liczbę przejść z 80 do 12. W praktyce Berlińczycy ze wschodu nie mogli przechodzić na zachód. Mieszkańcy Zachodniego Berlina mogli to robić za pomocą specjalnych przepustek. Spowodowało to wzrost
napięcia między ZSRR a mocarstwami zachodnimi. Burmistrz Berlina Zachodniego, którym był Willy Brandt, przyrównał budowę muru na terenie miasta do Muru Chińskiego. Ważne psychologiczne znaczenie dla Berlińczyków miała wizyta prezydenta USA J.F. Kennedy'ego. 26 czerwca 1963 r. wygłosił on słynne przemówienie, które zakończył słowami "Jestem także berlińczykiem". Normalizacja kwestii berlińskiej nastąpiła 3 września 1971 r., kiedy to przedstawiciele 4 mocarstw
podpisali układ w sprawie Berlina. Rozwiązano sprawy komunikacji, odwiedzin oraz stwierdzono, że Berlin Zachodni nie jest częścią RFN. Taka sytuacja była do 10 listopada 1989 r., kiedy to mieszkańcy obydwu części przystąpili do demontażu "muru berlińskiego", określanego także "murem hańby".
Funkcjonowanie doktryny Hallsteina
Doktryna ta została ogłoszona 22 września 1955 r. przez kanclerza RFN Konrada Adenauera. Została opracowana przez ówczesnego ministra spraw zagranicznych RFN W. Hallsteina. Wypływała z założenia, że RFN reprezentuje naród niemiecki, a NRD wręcz nie istnieje, jeśli chodzi o stosunki międzynarodowe. Zgodnie z nią nawiązanie stosunków dyplomatycznych z NRD przez państwo trzecie powodowało nienawiązywanie stosunków z tym państwem przez RFN bądź ich zerwanie. Powodowało to, że RFN nie utrzymywała stosunków z państwami socjalistycznymi. Jedynym wyłomem było utrzymywanie ich z ZSRR jako mocarstwem
współodpowiedzialnym za losy Niemiec. Stosując tę doktrynę RFN w 1957 r.
zerwała stosunki dyplomatyczne z Jugosławią oraz w 1963 r. z Kubą.
Deklaracja kanclerza K. Kiesingera z 13 grudnia 1966 r. przyniosła złagodzenie doktryny. Dzięki temu w 1968 r. Rumunia i w 1968 r. Jugosławia nawiązały stosunki z RFN, jednocześnie utrzymując je z NRD. Całkowite zerwanie z nią związane było z tzw. "nową polityką wschodnią", realizowaną przez kanclerza W. Brandta od 1969 r. Efektem tego było zawarcie 21 grudnia 1972 r. tzw. układu zasadniczego między
NRD a RFN, na mocy którego obydwa państwa się uznały i nawiązały ze sobą stosunki dyplomatyczne.
Polityka wschodnia i problemy granic
W praktyce do śmierci kanclerza Konrada Adenauera politykę wschodnią RFN wyznaczała doktryna Hallsteina. Normalizacja stosunków z takimi państwami jak ZSRR, Polska czy Czechosłowacja była niemożliwa z faktu nieuznawania ich granic przez RFN oraz sprzeciwu bardzo wpływowych grup przesiedleńców, którzy zostali przemieszczeni na skutek postanowień z Poczdamu. Zmiana w tej materii nastąpiła po dojściu do władzy w RFN "wielkiej koalicji" CDU/CSU-SPD. Kanclerzem został K.G. Kiesinger, a ministrem spraw zagranicznych Willy Brandt, szef SPD. Był on
zwolennikiem uznania polsko-niemieckiej granicy na Odrze i Nysie. 21 października 1969 r. po zwycięstwie wyborczym w koalicji z FDP (Partia Wolnych Demokratów) W. Brandt został kanclerzem RFN. W swoim expose zaproponował on Polsce i ZSRR rozmowy na temat normalizacji stosunków.
Doprowadziło to do podpisania 12 sierpnia 1970 r. w Moskwie układu niemiecko-radzieckiego. Mówił on o współżyciu pokojowym i nienaruszalności granic w Europie. 7 grudnia 1970 r. podczas wizyty W. Brandta w Warszawie został podpisany układ o podstawach normalizacji we wzajemnych stosunkach. RFN uznała oficjalnie granicę na Odrze i Nysie Łużyckiej. Rokowania niemiecko-czeskie zostały zakończone 30 maja 1973 r. podpisaniem układu o wzajemnych stosunkach. RFN uznała w nim
nieważność układów monachijskich. Nowa polityka wschodnia zapoczątkowana przez socjaldemokratów została zauważona przez przyznanie w 1971 r. kanclerzowi W. Brandtowi Pokojowej Nagrody Nobla. Oddaliła ona cień konfliktu w Europie i była zapewne krokiem przybliżającym zjednoczenie Niemiec.
Kalendarium:
6.09.1946
Przemówienie amerykańskiego Sekretarza Stanu Jamesa Byrnesa w Stuttgarcie. M. in. zakwestionował on ostateczny charakter granicy na Odrze i Nysie Łużyckiej.
1.01.1947
USA i Wlk. Brytania połączyły swoje strefy okupacyjne, tworząc Bizonię. W 1948 r. przyłączono strefę francuską i powstała Trizonia.
2.06.1948
W wyniku londyńskiej konferencji na temat przyszłości Niemiec zadecydowano o włączeniu zachodniej części do Planu Marshalla.
24.06.1948
Początek blokady Berlina Zach. przez wojska radzieckie.
Blokada trwała do 4.05.1949 r.
RFN
7.09.1949
Proklamowanie powstania Republiki Federalnej Niemiec z tymczasową stolicą w Bonn, z prezydentem Theodorem Heussem i kanclerzem Konradem Adenauerem.
3.10.1949
Powstanie Niemieckiej Republiki Demokratycznej. Na czele państwa stanął Wilhelm Pieck, a premierem został Otto Grotewohl (członkowie SED).
1953
ZSRR nawiązuje stosunki dyplomatyczne z RFN oraz wypuszcza niemieckich jeńców wojennych.
1955
Przyjęcie RFN do NATO i do Rady Europy.
1957
Zagłębie Saary powraca w granice RFN.
1963
Zawarcie między Francją a RFN Traktatu Elizejskiego - zbliżenie i przyjaźń między obydwoma państwami.
1966-1969
Rządy w RFN wielkiej koalicji CDU/CSU-SPD. Nowa polityka wschodnia, zerwanie z doktryną Hallsteina.
12.08.1970
Układ między ZSRR a RFN o normalizacji stosunków dwustronnych.
7.12.1970
Układ o normalizacji stosunków między Polską a RFN.
21.12.1972
Nawiązano stosunki dyplomatyczne między RFN a NRD.
1973
Przyjęcie obu państw niemieckich do ONZ.
NRD
6.07.1950
Układ Zgorzelecki o uznaniu przez NRD granicy na Odrze i Nysie Łużyckiej.
czerwiec 1953
Powstanie w Berlinie stłumione przez służby bezpieczeństwa i Armię Czerwoną.
1953
Po śmierci W. Piecka władzę obejmuje Walter Ulbricht.
1958
N. Chruszczow zażądał wycofania się państw zachodnich z Berlina (początek drugiego kryzysu berlińskiego).
13-16.08.1961
Władze NRD wybudowały mur berliński.
lata 1971-1989
Era rządów E. Honeckera w NRD, zakończona w 1989 r. jego upadkiem i demontażem muru berlińskiego.