Sprawa niemiecka po II wojnie światowej
1. Podział Niemiec na dwie części
Pod koniec II wojny światowej lata 1942-43 nastąpiło ogromne przesilenie i sprawa Niemiec pozostawała pod znakiem zapytania. Przyczyniła się do tego oczywiście seria klęsk zakończona w początkach maja 1945r. samobójstwem A.Hitlera i bezwarunkową kapitulacją III Rzeszy. Do pierwszego postanowienia o losach państwa doszło 5.06.1945r.w Berlinie. Terytorium Niemiec, znacznie okrojone po wschodzie zostało podzielone na cztery strefy okupacyjne: amerykańską, brytyjską, francuską i ZSRR, zarządzane przez Międzysojuszniczą Komisję Kontroli. Z kolei 17.07-2.08. 1945r. rozpoczęła się konferencja zwycięskich państw w Poczdamie, na której zajęto się problemem przyszłości Niemiec. "Wielką Trójkę" z czasów wojny reprezentowali Józef Stalin (ZSRR), Harry Truman (USA) oraz Winston Churchill (którego zastąpił później nowy brytyjski premier Clement Attlee). Ustalono, że każde z państw będzie rządzić w swojej strefie, ponadto chciano, by społeczeństwo niemieckie poddało się denazyfikacji, przez likwidację faszystowskiego ustawodawstwa i faszystowskich organizacji. Miano zacząć wprowadzać elementy demokracji-demokratyzacja życia publicznego i wychowania, które w przyszłości miały doprowadzić do stworzenia nowego społeczeństwa obywatelskiego. Jako częściowe reparacje wojenne Związek Radziecki miał przejąć 10% urządzeń przemysłowych z zachodnich stref okupacyjnych. Kolejne 15% miał uzyskać w zamian za żywność i surowce znajdujące się w strefie radzieckiej. Utworzono Sojuszniczą Radę Kontroli - organ sprawujący najwyższą władzę w Niemczech. Jej członkami zostali dowódcy wojsk czterech mocarstw okupujących kraj. Nastąpiło zdemonopolizowanie gospodarki państwa.
21.01.1946r. powstała Socjalistyczna Partia Jedności(SED) w strefie radzieckiej, z Wilhelmem Pieckiem i Otto Grotewohlem, a następnie Walterem Ulbrichem na czele. W strefach amerykańskiej i brytyjskiej zorganizowano wybory, wygrane przez chadecję, socjaldemokratów i liberałów. W styczniu 1947r. strefę USA i W.Brytanii połączono w Bizonię(„dwustrefę') ze stolicą we Frankfurcie nad Menem. USA Anglia i Francja rozpoczęły zjednoczenie Niemiec. Radzie Gospodarczej w Bizonii nadano uprawnienia izby niższego Parlamentu, rolę izby wyższej miała pełnić powołana Rada Krajowa, utworzona wcześniej Rada Administracyjna przejmowała funkcje rządu. W 1948r. strefy zachodnie objęte planem Marshalla. Opracowano też zasady reformy walutowej i konstytucji Niemiec. Świat podzielił się na dwa bloki - demokratyczny (pod wodzą USA) oraz komunistyczny (pod wodzą ZSRR).
2. Rozpad koalicji antyhitlerowskich
Pomimo tego, że państwa chciały razem współpracować, zaczęły ze sobą rywalizować. Przede wszystkim różniły się między sobą pod względem ustroju i ideologii w sposób fundamentalny - ZSRR lansował ideologię komunistyczną, a USA i Wielka Brytania były państwami demokratycznymi. Współpraca między tak różnymi państwami nie mogła przetrwać długo. Ze wspomnianej różnicy wynikało wiele innych, takich jak różne modele gospodarki, inny stosunek do kwestii własności, wolności i demokracji, rozbieżne interesy, inne doświadczenia i tradycje historyczne, wreszcie inna kultura. Obie strony różniły się od siebie pod niemal wszystkimi względami. Po II wojnie światowej największe znaczenie w polityce światowej miały ZSRR oraz USA, które zyskały pozycję mocarstw. Za rządów Stalina ZSRR intensywnie budował swoje imperium. Drogą do jego budowy była sowietyzacja. czyli wprowadzanie w podporządkowanych sobie państwach zmian wewnętrznych na wzór Związku Radzieckiego. Zmiany te prowadziły do likwidacji systemu demokratycznego, ograniczenia wolności jednostki, zniesienia prawa własności, poważnego i postępującego ograniczenia samodzielności i suwerenności wspomnianych krajów. Przywódca radziecki - Stalin, był przekonany, że ZSRR posiada tak silną pozycję gospodarczą i militarną, że jest w stanie rywalizować z potęgami Zachodu. Zamiarem Stalina było podporządkowanie Moskwie całej wschodniej i środkowej Europy (być może nawet włączenie tych obszarów do ZSRR, w tym również Niemiec). W ten sposób miałaby powstać wspólnota państw komunistycznych, a jej ośrodkiem byłaby Moskwa. Stalin zaczął ten plan realizować zaraz po wojnie i odniósł wielkie sukcesy. Bardzo szybko podporządkował sobie państwa Europy Wschodniej i Środkowej, do których wkroczyła armia radziecka.
3. Problem Berlina-podział na sektory, blokada mostu
W marcu 1948 doszło do konfliktu berlińskiego charakteryzującym się zawieszeniem Sojuszniczej Rady Kontroli. W czerwcu tego roku Moskwa odcięła Berlin od dostaw prądu i od transportu lądowego z Zachodu, spowodowanych wprowadzeniem reformy walutowej w zachodnich strefach, a co do tego prowadzi - dwóch odrębnych systemów gospodarczych. W odpowiedzi państwa zachodnie zorganizowały most powietrzny z dostawami do Berlina (do maja1949r.). Dzięki utworzeniu takich "mostów powietrznych" codziennie Berlin Zachodni był zaopatrywany w 5,5 tony różnych towarów. Blokada Berlina skłoniła Francuzów do przyłączenia swojej strefy okupacyjnej do Bizonii. W taki sposób w maju 1949 roku powstała Trizonia ("trójstrefa"), mająca już niedługo przerodzić się w nowe państwo niemieckie.
4. Utworzenie dwóch państw niemieckich
Narastający konflikt pomiędzy dotychczasowymi sprzymierzeńcami doprowadził do wieloletniego podziału Niemiec. Na terenach trzech zachodnich stref okupacyjnych w 1949r. powstała Niemiecka Republika Federalna (RFN), której prezydentem został Theodor Heuss, a kanclerzem Konrad Adenauer. Natomiast w strefie okupacyjnej ZSRR utworzono Niemiecką Republikę Demokratyczną(NRD), realizującą reformy polit.-społeczne zgodne z obowiązującą w ZSRR doktryną marksistowską.Prezydentem NRD został Wilhelm Pieck, premierem Otto Grotewohl.
Podział niemieckich terytoriów na dwa odrębne pod względem ustrojowym i gospodarczym państwa miał się utrzymać przez następne ponad 40 lat. Trudno sobie wyobrazić, że w bardzo krótkim czasie z jednego państwa powstały dwa o całkowicie odmiennej sytuacji ekonomicznej, wojskowej i politycznej. Republika Federalna Niemiec szybko prześcignęła Niemiecką Republikę Demokratyczną pod względem rozwoju gospodarczego i znaczenia międzynarodowego. Złożyło się na to dużo czynników. Przede wszystkim rozwojowi gospodarczemu służył ustrój polityczny, który dopuszczał podejmowanie inicjatyw prywatnych. RFN było państwem demokratycznym, z parlamentem wybieranym w wolnych wyborach i kanclerzem jako szefem rządu. Pozycja kanclerza w państwie była dosyć silna i stąd taki typ ustroju nazwano demokracją kanclerską.
Granica między obu państwami niemieckimi - stanowiąca również granicę pomiędzy dwoma wrogimi blokami militarnymi NATO i Układem Warszawskim - ulegała stopniowemu uszczelnianiu. Marka niemiecka zaczęła się umacniać. Duże korzyści przyniosło Zachodnim Niemcom uczestnictwo w gospodarczym jednoczeniu się Europy. W Berlinie w 1961r. został wybudowany mur oddzielający obie części miasta, stanowiący jakby symbol „żelaznej kurtyny” dzielącej Europę. W 1967r. została wprowadzona ustawa o osobnym obywatelstwie państwowym NRD.
5. Proces integracji
Władze NRD uważały, że ciągle możliwy jest wybuch konfliktu zbrojnego z zachodem, a także i wśród samych państw komunistycznych (np. Węgry 1956) więc stale rozbudowywały armię i ustalały scenariusze na przypadek wojny. Przykładowo, władzę przejmował wtedy przewodniczący Rady Obrony, będący jednocześnie przewodniczącym Rady Państwa. Stosunki między oboma państwami niemieckimi z biegiem czasu zaczęły układać się poprawnie. Mimo to, że uznały wzajemnie swoje istnienie dopiero po 20 latach od powstania, to już wcześniej trzeba było uregulować w jakiś sposób kwestie, które normalnie wiążą się z istnieniem odrębnych państw. Także wtedy doszło do podpisania w Berlinie umowy międzynarodowej, którą oficjalnie państwa wzajemnie uznały swoje istnienie (21 grudnia 1972 r.). Potwierdzono przebieg granicy, zobowiązano się do rozwijania dobrosąsiedzkich stosunków i poszanowania niezależności każdego z państw na arenie międzynarodowej. Każde państwo mogło otworzyć ambasadę na terenie drugiego. Społeczeństwo po wschodniej stronie mogło teraz z łatwością zaobserwować jak duża jest różnica w poziomie życia, rozwoju gospodarczym, poziomie nauki w obu państwach. NRD przeżywała kryzys wewnętrzny, stagnację w rozwoju, w dużym stopniu wywołaną brakiem zmian wśród ekipy rządzącej.
6. Zjednoczenie Niemiec
W latach 80-tych w wielu państwach socjalistycznych dokonywały się znaczące zmiany systemów, ich liberalizacja, ale nie w NRD. Na zmianę tej sytuacji liczono wraz z pojawieniem się nowej osoby na stanowisku I sekretarza partii komunistycznej w Związku Radzieckim. 11 marca 1985 roku został nim Michaił Gorbaczow, uważany za osobę opowiadającą się za reformami. Nowy sekretarz otaczał się ludźmi gotowymi głęboko zreformować Związek Radziecki. Zmieniała się także polityka w stosunku do państw satelickich, którym przyznawano coraz większą niezależność. Gorbaczow nie do końca akceptował ideologię, która leżała u podstaw ustroju socjalistycznego. To godziło w same podstawy istnienia NRD, kraju mającego być przecież krajem "sojuszu robotniczo - chłopskiego". Pojawiało się pytanie o sam sens dalszego istnienia Niemiec Wschodnich.
Kryzys lat 80. doprowadził do upadku NRD i muru berlińskiego - 9.11.1989r. Kierownictwo ZSRR wyraziło zgodę na zjednoczenie Niemiec. W 1990r. mocarstwa okupacyjne podpisały w tej sprawie układ. Zjednoczenie nastąpiło na zasadach włączenia terytorium byłej NRD jako pięciu nowych krajów (landów) do Republiki Federalnej Niemiec.