Psychologia okresu ciąży
Dr Barbara Prażmowska
Psychologia okresu ciąży
Zmiany w psychice rodziców w okresie oczekiwania na narodziny potomka.
Mężczyzna powinien pomagać swojej partnerce w czasie ciąży, podtrzymywać ją na duchu i wspierać przy porodzie,
a kto ma wspierać mężczyznę?
Mężczyźni mają wiele lęków związanych z ciążą martwią się o to jak odnajdą się w nowej roli przyszłego ojca.
Oto lista najczęstszych powodów do obaw u mężczyzn:
chcieliby pomóc swojej partnerce, ale nie wiedzą jak
boją się odpowiedzialności za powiększającą się rodzinę, szczególnie odpowiedzialności finansowej
boją się, że stracą swoje miejsce w sercu partnerki
boją się, że pochłonięta dzieckiem partnerka będzie poświęcała im za mało czasu
są zdziwieni jak źle partnerka może się czuć w ciąży i nie wiedzą co począć w tej nowej sytuacji
martwią się zdrowiem i złym samopoczuciem partnerki
boją się o to, że ich życie zupełnie się zmieni po przyjściu na świat dziecka
Wielu mężczyzn nie jest pewnych czy chcieliby być obecni przy porodzie.
Wiele obaw związanych jest z bólami porodowymi partnerki i samym porodem.
Nie wiedzą jak zareagują kiedy rozpocznie się poród
Mają mieszane uczucia:
chcieliby być przy narodzinach, ale nie są pewni, czy sobie poradzą (czy nie zemdleją)
martwią się, że przegapią poród, nie zdążą na czas, nie dojadą...
Psychologia okresu ciąży
martwią się o zdrowie swojej partnerki i dziecka
boją się widoku krwi
boją się, że zostaną zignorowani przez personel szpitalny przy porodzie..
Jest też wiele aspektów ciąży, które mężczyźni lubią i z których są bardzo dumni np. świadomość, że mogą dać życie dziecku, lubią obserwować powiększający się brzuch swojej partnerki i czuć ruchy dziecka.
Wielu mężczyzn jest bardzo dumnych i podekscytowanych przy oglądaniu płodu na ekranie w czasie pierwszego badania ultrasonograficznego .
Do przyjemności należy również publiczne obwieszczanie przez przyszłego ojca: że spodziewa się (wraz z partnerką) dziecka, pokazywanie pierwszego zdjęcia (USG), opowiadanie wszystkim o przeżyciach z porodu.
Psychologia okresu ciąży
Małżonkowie oczekujący dziecka są podnieceni, szczęśliwi, ale zastanawiają się czy nie mając doświadczenia sprostają nowym obowiązkom.
Stają się wtedy słuchać rozmów krewnych i znajomych o wychowywaniu dzieci. Czytają w gazetach i czasopismach artykuły pisane przez specjalistów.
Niektóre kobiety na wieść o tym, że są w ciąży doświadczają radości, dumy, poczucia spełnienia, a inne lęki i obawy.
Zdarza się też, że przyszłe matki są pełne radości a zarazem przeraża je odpowiedzialność związana z macierzyństwem.
To co czuje kobieta w chwili, gdy dowiaduje się, że będzie miała dziecko zależy od wielu czynników:
czy dziecko było upragnione, planowane
czy zaproszono dziecko do życia świadomie, szukając mu miejsca w sercu, myślach i planach
czy pojawiło się w chwili, gdy kobieta nie była na to przygotowana
od sytuacji rodzinnej, zawodowej i materialnej w jakiej znajduje się przyszła matka
od tego na jakim etapie jest związek dwojga ludzi
od stosunku do macierzyństwa i roli matki
Pierwsze tygodnie ciąży często dla obojga przyszłych rodziców są pełne różnych obaw i lęków związanych z przebiegiem ciąży i rozwojem mającego narodzić się dziecka.
Sytuacja psychologiczna kobiety w ciąży
Cielesne i psychiczne zmiany w organizmie matki pod wpływem rozwijającego się w jej łonie dziecka mają charakter zmian przystosowawczych.
Ciąża nie jest chorobą to też pojawiające się zakłócenia normalnego stanu zdrowia lub pewne dolegliwości nie mają jednolitego przebiegu.
Komfort czy dyskomfort psychiczny zależy w pewnej mierze od konstytucji genetycznej, ale przede wszystkim od przyjęcia bądź odrzucenia nowej sytuacji życiowej.
Nastawienie do rozwijającego się w łonie matki dziecka bywa niejednoznaczne
świadome pragnienie może iść w parze z nieświadomym lękiem i brakiem gotowości do sprostania wymaganiom, jakie się z tym wiążą.
I odwrotnie: świadome odrzucenie i niechęć może współistnieć z nieświadomym pragnieniem przeżywania macierzyństwa.
Te psychogenne uwarunkowania przekładają się na bardzo różne reakcje u poszczególnych kobiet.
Co ważniejsze,
one same i ich mężowie powinni dążyć do zachowania równowagi i spokoju, a na zagadkowe zachowania, niezwykłe przejawy nadwrażliwości lub stany silnego zdystansowania się od otaczającego świata reagować z humorem i wyrozumiałością.
Zmiany związane z ciążą mogą sięgać samych podstaw bytowania kobiety i burzyć całą strukturę jej zainteresowań, stylu życia, własnej tożsamości.
Oddziaływują tu dwie przeciwstawne orientacje:
jedna z nich ma charakter pozytywny, ułatwia akceptację i sprzyja odczuwaniu radości macierzyństwa.
drugie nastawienie skłania do widzenia trudności, do przeżywania lęku i uczucia niedojrzałości.
Nawet w przypadku świadomego zaplanowania poczęcia dziecka fakt jego pojawienia wydaje się jakiś nieprawdopodobny, zaskakujący.
Wyłaniają się różne niepokoje, których przedtem nie było.
Fakt zaistnienia ciąży, czyli poczęcia istoty mającej podporządkować sobie wszystkie plany życiowe i wymagającej całkowitego oddania się, może zachwiać równowagę nawet u silnej psychicznie kobiety.
W takiej sytuacji ogromną rolę spełnia stosunek męża do niej.
Jeśli jest czuły, wrażliwy, uzmysłowi sobie z całą siłą, jak wielkie znaczenie dla kobiety ma to, że może ona znaleźć w nim oparcie i zawsze liczyć na jego pomoc.
Dojrzewanie do macierzyństwa.
U kobieta, która wkrótce zostanie Mamą w organizmie dokonuje się szereg zmian, zarówno w sterze psychiki, jak i w wyglądzie zewnętrznym.
W jej ciele żyje mała istotka.
Bije jej serduszko, rozwijają się poszczególne narządy, czasem rosną włoski, zaczyna się wiercić.
Wszystko to jest fascynujące, ale zarazem napawa ją niepokojem, zwłaszcza jeżeli jest to pierwsza ciąża.
Jeśli jest odpowiednio przygotowana
wie co się z nią dzieje i z jej dzieckiem,
jak może mu pomóc prawidłowo się rozwijać
Ciąża wówczas będzie okresem prawdziwych uniesień, wspaniałą życiową przygodą
Tak wielkiego skoku rozwojowego jakim jest ciąża i macierzyństwo, nie można zaszeregować do zwykłego przejścia z jednego etapu życiowego w drugi.
Okres ten charakteryzuje się wybitnymi przeobrażeniami ustrojowymi i psychicznymi, stanowi punkt zwrotny w życiu kobiety, a ściślej - obojga małżonków.
Podstawowy problem polega na poszerzeniu i pogłębieniu stosunku do męża, któremu oprócz roli partnera przypada rola ojca.
U kobiety zmienia się również stosunek do siebie samej w kierunku przejścia z „ja" na „my" (ja i moje dziecko).
Ciąża stanowi nowe wymagania wszystkim narządom i układom w ustroju.
Przemiany ustrojowe i przeobrażenia w psychice kobiety wywierają wpływ na sposób przeżywania ciąży, na zdolność przystosowania się do nowej sytuacji, wreszcie na stan równowagi emocjonalnej.
Nie unikniona jest przy tym pewna chwiejność emocjonalna, którą można charakteryzować w poszczególnych okresach ciąży.
Podział ciąży na trzy okresy:
I trymestr ciąży występuje znaczna labilność, chwiejność emocjonalna. Nawet łagodne kobiety wykazują pewien stopień drażliwości i nierówność usposobienia.
U kobiet z natury niespokojnych wyraża się to silniej.
Zaznacza się u nich pewna zmienność uczuć względem
płodu. 1 tak np.; mogą na przemian zachwycać się ciążą lub płakać z jej powodu, mogą także zaznaczyć się pewne rysy w dotychczasowym kontakcie obu małżonków.
Zaznacza się u nich pewna zmienność uczuć względem płodu.
mogą na przemian zachwycać się ciążą lub płakać z jej powodu,
mogą także zaznaczyć się pewne rysy w dotychczasowym kontakcie obu małżonków.
W razie samoistnego poronienia wczesnej ciąży owa chwiejność ułatwia przystosowanie się i zniesienie straty.
II trymestr ciąży charakteryzuje się wzrostem równowagi emocjonalnej,
Kobieta zaczyna wówczas „budować gniazdo".
Czuje się kwitnąca jak nigdy przedtem, mając równocześnie poczucie swej dojrzałości.
Zwiększa się zdolność podejmowania decyzji, a także poczucia kompetencji.
III trymestr ciąży zwłaszcza w drugiej fazie, pozostaje pod znakiem myśli o porodzie.
Wzrasta obawa o własne bezpieczeństwo i bezpieczeństwo dziecka.
Ponadto zaznacza się pewna ociężałość i ospałość, zwiększają się wymagania w stosunku do męża.
W tym czasie mogą pojawić się pewne oznaki późniejszych trudności natury psychicznej.
Dojrzewania do ojcostwa.
Narodziny ojca.
W wieku dziecięcym
chłopiec rzadko bawi się lalkami, raczej sprawdza co mają w środku.
w miarę upływu lat, w okresie dojrzewania wchodzi w jego życie sex w postaci kobiety -” wielkiej tajemnicy, którą usiłuje zgłębić.
potem miłość i decyzja na małżeństwo.
Dawniej
cała materialna strona życia małżeńskiego obciążała głównie mężczyznę,
Dziś
małżeństwo partnerskie razem pracuje, zarabia, organizuje sobie życie.
dzieje się tak dlatego, że zanikła funkcja ekonomiczna rodziny jako wspólnego warsztatu pracy, a przez to zatarł się poprzedni jasny i przejrzysty podział obowiązków i uprawnień
Tak więc rodzicielstwo i wymogi robienia kariery zawodowej zbyt często pozostają w kolizji,
dopiero mężczyźni w późniejszym wieku, którzy stają się ojcami po czterdziestce, w większym stopniu potrafią pogodzić swoją rolę ojca z obowiązkami zawodowymi.
Są bardziej efektowni w wykonywaniu tej roli oraz czerpią z niej więcej satysfakcji.
Istnieją jednak mężczyźni o bardzo rozwiniętym instynkcie opiekuńczym i rodzicielskim, którzy pragną mieć dzieci wcześnie i dużo.
Posiadanie dziecka traktują jako największy sukces w swoim życiu i dzięki niemu czują się bardziej związani uczuciowo z żoną.
Interakcje z matką przyszłych ojców
synowie matek opiekuńczych i czułych lepiej sobie radzą z przystosowaniem się do nowej sytuacji życiowej, wyżej oceniają siebie jako ojca.
poczucie zagubienia i lęku na wiadomość o poczęciu dziecka zdarza się częściej u mężczyzn jedynaków, lub pochodzących z rodzin mało dzietnych.
Wynika to stąd, że ich dotychczasowy kontakt z małymi dziećmi był ograniczony.
Podjęcie przez mężczyznę roli ojca jest łatwiejsze, jeśli między nim a żoną istnieje zgoda co do tego, na czym ta rola powinna polegać.
Właściwa postawa żony wyraża się w próbach uświadomienia mężowi taktu istnienia dziecka poprzez:
wspólne oglądanie albumów przedstawiających rozwój dziecka w tym okresie,
umożliwienie mu dotykania dziecka przez powłoki brzuszne,
słuchanie uderzeń serca dziecka,
wspólną obserwację dziecka na ekranie monitora USG, rozmowy o nim i o wspólnym życiu.
Ojcostwo jest znamieniem dojrzałości męskiej, jest odpowiedzialnością za losy wielu osób.
Właśnie dojrzałość uczuciowa, właściwa motywacja dotycząca posiadania dziecka, stabilność związku uczuciowego z żoną poczucie zabezpieczenia finansowego wchodzi w skład tzw. gotowości na poczęcie.
Od niej to zależy ilość czasu potrzebnego do pełnego uświadomienia sobie faktu poczęcia dziecka i zaakceptowania go.
Postawa mężczyzny wobec własnej roli ojca oraz w stosunku do poczętego dziecka zależy przede wszystkim
od doświadczeń wyniesionych z domu rodzinnego.
wtedy w kontakcie z ojcem ukształtował się jego obraz siebie jako mężczyzny.
jeśli wzór ojca uznał w tamtym okresie za godny naśladowania, to teraz z tego wzoru może skorzystać i łatwiej odnaleźć się w nowej sytuacji.
Gdy natomiast w swoich wspomnieniach
nie znajduje prawidłowego modelu męskiej roli, uważa ją zatem za nie ważną i mało pociągającą.
w fantazjach stawia siebie na miejscu własnego ojca i albo pragnie go naśladować, albo, chce być inny.
zwykle jednak chce dać swojemu dziecku to, czego nie otrzymał od swojego ojca.
Nienadążanie ojcostwa za macierzyństwem ukazuje się szczególnie jaskrawo w przypadkach nie planowanego poczęcia dziecka.
Wówczas ojcowie reagują szokiem, niedowierzaniem, zaprzeczają temu co się wydarzyło.
Zdarza się, że ojciec odrzuca myśl, że dziecko jest jego. Czasem ma wrażenie, że został wykorzystany, że kobieta chciała w ten sposób związać go bardziej ze sobą.
Wśród uczuć negatywnych dominuje wtedy wrogość, która może się przenieść na dziecko.
Gdy natomiast dziecko jest chciane, planowane, oczekiwane,
wówczas już sam okres ciąży wzbogaca miłość partnerów o nowy wymiar rozszerzający i pogłębiający wzajemną więź między małżonkami, oraz między nimi a dzieckiem.
Zainicjowanie ciąży w sposób nie zaplanowany może stać się szansą nadrobienia braków i wstąpienia na drogę odpowiedzialności.
Dlatego bardzo ważne jest jak najszybsze zaakceptowanie przez rodziców poczętego dziecka.
Niezależnie od tego czy dziecko było planowane, czy nie, wielu ojców przeżywa okresową niechęć oraz lęk zarówno przed mającym się urodzić potomkiem, jak i trudami jego wychowania.
Nie jest to jednak brak miłości do żony i dziecka, lecz chwilowe zagubienie w nowej sytuacji.
Nie należy więc na tej podstawie wnioskować o dalszej postawie mężczyzny wobec dziecka.
Fazy ojcowskiego zaangażowania w proces prenatalnego rozwoju dziecka.
Pierwsza faza
obejmuje czas od kilku godzin do kilku tygodni, kiedy nie ma jeszcze stuprocentowej diagnozy o poczęciu dziecka.
Stan niepewności wywołuje często huśtawkę emocjonalną i rozdrażnienie.
Ojcowie angażują wiele energii uczuciowej, aby oswoić się z ewentualnym faktem zaistnienia dziecka.
Wielu z nich oczekuje negatywnej diagnozy, a kiedy zostaje potwierdzony fakt istnienia dziecka nierzadko przeżywają rozczarowanie i żal.
Psychologia okresu ciąży
Druga faza
to okres kilku pierwszych miesięcy od chwili potwierdzenia istnienia dziecka.
Jej cechą charakterystyczną jest małe zaangażowanie ojca, które wynika z braku wiary w to, że już w tym okresie mężczyzna może brać udział w procesie rozwoju dziecka.
To z kolei wynika z faktu, że rola ojca na tym etapie rozwoju dziecka jest często kwestionowana.
Psychologia okresu ciąży
Powoduje to niemożność stania się oparciem dla żony w czasie, kiedy tego najbardziej potrzebuje.
Mężczyzna często jest izolowany od spraw związanych ze stanem odmiennym żony i rozwojem dziecka.
W czasie badania kobiety ojciec dziecka pozostaje poza gabinetem lekarskim, a przecież jego uczestnictwo w wizytach kontrolnych jest jednym ze sposobów większego uświadomienia mu czym jest ciąża.
Trzecia faza
jest to środkowy okres prenatalnego rozwoju dziecka. Obejmuje on mniej więcej czas od 12 do 25 tygodnia ciąży.
Dziecko stopniowo uwidacznia swoją obecność, nie tylko poprzez zmieniającą się sylwetkę kobiety, ale również, a może przede wszystkim, przez możliwość wyczucia jego ruchów, usłyszenia rytmu pracy jego serca.
Dla większości par jest to okres, w którym pogłębia się ich wzajemna więź, oraz rozwija się uczucie w stosunku do dziecka.
Tylko niektórzy mężczyźni mają nadal trudności z zaadaptowaniem się do nowej roli.
Czwarta faza -
ostatni etap rozwoju prenatalnego, to okres skupienia się rodziców na aktualnych i przyszłych potrzebach dziecka.
Wyobrażenia o nim stają się bardziej konkretne, z tym, że w fantazjach ojca jest ono często znacznie starsze - można z nim rozmawiać i bawić się.
Tuż przed porodem u niektórych mężczyzn może pojawić się napięcie, lękliwość, jawny i ukryty niepokój, sprzeczne odczucia.
Niektórzy stają się wtedy bardziej impulsywni i nierozważni, konfliktowi, a nawet częściej powodują wypadki zarówno drogowe jak i przy pracy.
Może to wynikać z różnych przyczyn.
Jedną z nich jest narastający lęk o :
przebieg porodu i stan zdrowia dziecka,
niedaleką konieczność podjęcia opieki nad dzieckiem,
uczucie starzenia się, rodzące się dziecko czyni ich o generację starszymi.
Na tym tle mogą pojawić się pytania o sens życia.
Przygotowanie rodziców do narodzin dziecka
„Poród jest przełomem w życiu Twego dziecka. Jemu należy się cały Twój wysiłek i Twoja skupiona uwaga.„
We wszystkich społeczeństwach rodzice przygotowują się do narodzin dziecka. Wybierają imię, szykują dom, kupują nowe rzeczy, odbywają różne obrzędy.
Zwyczaje są bardzo różnorodne, ale cel przygotowania jest wszędzie ten sam - zapewnienie dziecku szczęśliwych narodzin i dobrej przyszłości.
Jeszcze niedawno rodzenie dzieci było wyłącznie sprawą kobiety, a rola mężczyzny ograniczała się do wystawania pod szpitalnym oknem, czy niecierpliwego wpatrywania się w telefon.
Obecnie coraz więcej kobiet oczekuje od swych mężów pomocy przy samym porodzie. Oczywiście, nie wszyscy mężczyźni chcą być obecni przy rodzeniu się dziecka.
Jest wiele czynników wpływających na chęć, lub niechęć mężczyzny do uczestnictwa w porodzie.
Wśród przyczyn psychologicznych należy wymienić lęk przed grożącym żonie i dziecku niebezpieczeństwem, którego może stać się świadkiem, oraz obawę przed widokiem cierpiącej żony, której nie może pomóc.
Inną przyczyną może być niewiedza na temat tego jak się zachować w czasie porodu, czy obawa o własną reakcją na przebieg zdarzeń.
Poczucie zbędności i nieprzydatności może również zostać spowodowane brakiem poczucia przydatności, możności pomocy, czy wiary w to, że można żonie w jakiś sposób pomóc.
Niektórzy mężczyźni mogą także uważać, że poród to coś szokującego, nieestetycznego, wstydliwego.
Niechęć do uczestnictwa w porodzie mogą również odczuwać mężczyźni niedojrzali emocjonalnie, lękliwi, znerwicowani, z niewłaściwie ukształtowanymi potrzebami seksualnymi
Negatywna postawa ojca wobec uczestnictwa w porodzie może być spowodowana postawą żony.
Nierzadkie są sytuacje kiedy to żona nie zgadza się na obecność męża podczas porodu.
Jako motywację podaje wówczas nieatrakcyjność kobiety w czasie porodu, przewidywany uraz psychiczny męża, chęć zachowania intymności, czy strach przed własnym zachowaniem.
Jeżeli kobieta nie chce, by mąż zobaczył ją wymęczoną obolałą jeżeli z tego względu rezygnuje z obecności męża przy porodzie, to chyba nie jest ona tak do końca pewna jego uczuć.
Jeżeli mąż nie ma ochoty na uczestniczenie w porodzie, nie powinien być podejrzewany o brak miłości do żony i dziecka, wyśmiewany, czy posądzany o egoizm, czy chęć unikania sytuacji trudnych.
Należy bowiem pamiętać, że ojciec nie zaangażowany wcześniej w rozwój dziecka, a przymuszony, np. życzeniem żony, będzie również bierny w trakcie samego porodu.
Nie spełni wtedy pokładanych w nim nadziei i oczekiwań, niezwykle istotną rzeczą jest umożliwienie ojcu aktywnego udziału w przygotowaniu do porodu i w samym porodzie.
Udział męża w procesie przygotowania kobiety do porodu.
Pomaga on żonie opanować techniki rodzenia, dopinguje do systematycznego wykonywania ćwiczeń, których uczą się w szkole rodzenia, kontroluje sposób ich wykonania.
Jest dla żony instruktorem i trenerem, oparciem w chwilach słabości i towarzyszem w trudnej drodze, którą kobieta musi przebyć.
Jeżeli mąż uczestniczy w ćwiczeniu różnych typów oddechów i relaksacji, to wie, w czym żona ma trudności i jakie popełnia błędy.
Mężczyzna powinien starać się sprawić, aby kobieta zaufała własnemu ciału i uwierzyła, że jest zdolna nim pokierować i urodzić dziecko w naturalny sposób.
Powinien także utwierdzać ją w przekonaniu, iż w dalszym ciągu może czuć się pożądana i atrakcyjna
Czas oczekiwania na dziecko jest czasem refleksji nad swoim życiem.
Poczucie bycia szczęśliwym człowiekiem jest wewnętrznym doświadczeniem każdego człowieka i nie zależy :
od liczby dzieci,
stanu zdrowia,
pozycji społecznej,
warunków materialnych
doznanych sukcesów.
Psychologia okresu ciąży
Od rodziców zależy, czy macierzyństwo i ojcostwo potraktują jako jedno ze swoich najważniejszych zadań życiowych, czy jako dodatkowe brzemię.
Jeżeli potraktują jako wielką wartość w swoim życiu, będą szczęśliwymi osobami.