Europejska sieć ekologiczna EECONET

W 1992 roku Rada Europy przyjęła koncepcję EECONET jako ideę paneuropejskiego systemu ochrony dziedzictwa przyrody krajów Wspólnoty Europejskiej.

EECONET skupia się nie tylko na ochronie tego co naturalne, pierwotne i nie przekształcone przez człowieka - w małych izolowanych obszarach, ale zakres ochrony rozszerza na wszystkie zagrożone gatunki i systemy ekologiczne łącznie z tymi częściowo przekształconymi przez człowieka. Chodzi bowiem o zachowanie całego bogactwa przyrody w spójnym związku z programem rozwoju gospodarczego.

Zakłada się, że utworzenie europejskiej sieci ekologicznej pozwoli na:

1. Ukształtowanie spójnej przestrzennie struktury sieci obszarów najmniej przekształconych pod względem przyrodniczym.

2. Lepszą ochronę gatunków i siedlisk.

3. Ułatwienie rozprzestrzeniania się i migracji gatunków przez zachowanie obszarów stanowiących drogi ich migracji co jest ważne dla zachowanie różnorodności genetycznej i przetrwania wielu populacji.

4. Sformułowanie wspólnej dla Europy strategii mniej przekształconych ekosystemów i krajobrazów i poprzez przeciwdziałanie w przyszłości zanikaniu gatunków.

5. Opracowanie wspólnej dla całego obszaru Europy mapy sieci ekologicznej, co ukaże walory przyrodnicze kontynentu i unaoczni zakres odpowiedzialności za ich stabilne trwanie.

EECONET składa się z następujących elementów:

1. Obszary węzłowe:

• biocentra

• strefy buforowe

Korytarze ekologiczne.

Obszary wymagające unaturalnienia.

Realizacja tego zamierzenia oparta ma być na europejskiej strategii ochrony przyrody oraz strategiach krajowych, regionalnych i lokalnych z udziałem Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody (The World Conservation Union - IUCN)

Wytyczając obszary węzłowe i korytarze ekologiczne kierowano się następującymi kryteriami:

1. Obszary węzłowe:

• wysoki stopień naturalności ekosystemów lub nagromadzenie ekosystemów półnaturalnych świadczących o małej intensywności gospodarowanie

• duża różnorodność (siedliskowa, gatunkowa, form użytkowania)

• reprezentatywność typów siedliskowych w regionie bądź rzadkość występowania form siedlisk i gatunków (endemity, relikty, gatunki zagrożone w skali europejskiej)

• wielkość obszarów zapewniająca trwałe zachowanie różnorodności biologicznej i krajobrazowej

Korytarze ekologiczne:

• wskazania dla zachowania spójności systemu (długość i szerokość korytarz)

• zgodność siedliskową korytarzy z obszarami węzłowymi

• rozmieszczenie naturalnych systemów korytarzowych (doliny rzek, pradoliny, łańcuchy górskie)

• różnorodność struktury przyrodniczej.

Sieć krajowa składa się z 78 obszarów węzłowych (48 międzynarodowe i 32 krajowe - 31% powierzchni kraju) i 10 korytarzy ekologicznych (38 międzynarodowe i 72 krajowe - 15% powierzchni kraju). Łączna powierzchnia ECONET-PL obejmuje 46% powierzchni Polski.

Przyrodnicze systemy informacyjne CORINE

Przyrodniczy system informacyjny CORINE (Coordination of Information on the Environment) nadzorowany jest przez Europejską Agencję Środowiskową - EEA.

Cele programu CORINE:

• Zebranie informacji koniecznej do realizacji priorytetowych zadań i określenie kierunku polityki dotyczącej ochrony środowiska.

• Skoordynowanie tworzenia baz danych i organizacji obiegu informacji między krajami członkowskimi UE.

Stworzenie systemu CORINE ma na celu realizację polityki Unii Europejskiej, która obejmuje:

• ochronę najważniejszych ekologicznie procesów i systemów przyrodniczych podtrzymujących życie;

• ochronę różnorodności ekologicznej;

• ograniczenie wykorzystywania gatunków i ekosystemów.

Program ten realizowany jest w krajach UE oraz w Bułgarii, Czechach, Polsce, Rumunii, Słowacji i na Węgrzech. Stanowi on podstawę dla tworzonego w UE systemu obiektów chronionych NATURA 2000, opartego na EECONET.

W Polsce program CORINE jest realizowany w trzech działach tematycznych:

• CORINE land cover - dotyczy informacji związanych z użytkowaniem ziemi (rolnictwo, akweny wodne, tereny zurbanizowane)

• CORINEAIR - zajmuje się inwentaryzacją emisji zanieczyszczeń do atmosfery w ścisłej współpracy z instytucjami międzynarodowymi, takimi jak: UNECE OECD, ECE, WHO opracowując wspólnie końcowy Raport Europes Environment.

• CORINE biotops - zadaniem tego programu jest: wytypowanie ostoi przyrodniczych o znaczeniu europejskim; sporządzenie spójnego opisu bogactwa przyrodniczego Polski oraz ocena adekwatności sieci obszarów prawnie chronionych i rozmieszczenia ostoi przyrodniczych; zainicjowanie pracy nad krajowym systemem informacyjnym ochrony przyrody i połączenie w tym systemem różnych naukowych centrów przyrodniczych oraz banków danych organizacji państwowych i pozarządowych.

Program CORINE BIOTOPS obejmuje identyfikację, inwentaryzację i opis miejsc, których ochrona jest szczególnie istotna dla zachowania dziedzictwa przyrodniczego Europy. CORINE biotops to koordynowanie informacji o biotopach, czyli miejscach życia populacji taksonu. Identyfikacja biotopu w terenie pozwala wyznaczyć ostoję CORINE. Ostoja biotop jest jednostką ekologiczną wyróżniającą się w terenie. Typowymi ostojami są jezioro z przylegającymi do niego łąkami i lasem, dolina rzeczna, rozległy kompleks leśny lub rozległy kompleks leśny stanowiący mozaikę różnych drzewostanów, polan śródleśnych i torfowisk. Wyróżnia się ostoje kompleksowe, obejmujące całe regiony i ostoje cząstkowe.

W banku informacyjnym CORINE biotops znajduje się informacje dotyczące 959 ostoi w Polsce, których ochrona jest istotna dla zachowania pełnego dziedzictwa przyrodniczego Europy. Obejmują one 10 - 12% powierzchni kraju. Powierzchnia poszczególnych ostoi jest zróżnicowana: od całego regionu (np. Bieszczady) do pojedynczych jaskini.

W obrębie ostoi występują mozaiki siedlisk (habitatów) poszczególnych gatunków roślin i zwierząt. Rangę siedliska wyznacza wyjątkowość cech ekologicznych: rzadkość występowania, jego reprezentatywność oraz stan zachowania. W przypadku stwierdzenia wrażliwego siedliska lub bogactwa różnych typów siedlisk wyznacza się obszar ostoi. Miejsce występowania gatunku (siedlisko) staje się więc ostoją CORINE.

Utrzymanie pełnego zróżnicowania siedlisk jest niezbędnym warunkiem zachowania bioróżnorodności gatunkowej i wewnątrzgatunkowej. W wielu przypadkach zachodzi potrzeba chronienia siedlisk na terenach silnie przekształconych przez człowieka. Dlatego też program CORINE wykracza poza tereny dotychczas prawnie chronione.

---