Postępowanie - to działalność określonych prawem podmiotów zmierzająca do osiągnięcia przewidzianego przez prawo celu.

Kryterium podmiotowe - wskazanie podmiotu, organu, przed którym postępowanie się toczy: sądowe, pozasądowe, administracyjne, cywilno - administracyjne, przed izbami morskimi, urzędami patentowymi, urzędami skarbowymi.

Kryterium przedmiotu spraw, które przed danym organem się rozstrzyga: postępowanie karne, cywilne, administracyjne.

Postępowanie cywilne - formalnie zorganizowana działalność organów procesowych w szczególności sądów powszechnych oraz występujących przed tymi organami podmiotów (stron, uczestników postępowania). Działalność zmierzająca do rozpoznania i rozstrzygnięcia sprawy cywilnej i do przymusowego wykonania zapadłego orzeczenia.

Cele postępowania cywilnego:

• Rozpoznanie i rozstrzygnięcie sprawy cywilnej,

• Przymusowe wykonanie zapadłego na skutek rozstrzygnięcia sądu orzeczenia.

Sprawa cywilna - definicja legalna - art. 1 kpc.

Sprawą cywilną jest sprawa wynikająca ze stosunków prawa cywilnego ale również prawa rodzinnego i opiekuńczego i prawa pracy.

Sprawy te odznaczają się dwoma cechami:

• Równorzędnością stron stosunku,

• Ekwiwalentnością świadczeń (gdy strony są nawzajem zobowiązane do świadczeń).

Pozwalają one na odróżnienie sprawy cywilnej od administracyjnej, gdzie nie ma równorzędności podmiotów i pozostają w stosunku podporządkowania.

Kryteria pozwalające na wyodrębnienie sprawy cywilnej:

2. Kryterium materialno - prawne jest charakter stosunku, z którego sprawa wynika. Art. 1 kpc uznaje za sprawy cywilne również te, które wynikają z zakresu ubezpieczeń społecznych oraz inne sprawy, do których przepisy stosuje się z mocy ustaw szczególnych.

3. Kryterium formalnoprawne - właściwość sądu i forma postępowania przesądza o tym, że dana sprawa jest spraw cywilną (zdanie 2 art. 1).

Sprawa gospodarcza - jedno z postępowań odrębnych (art. 479 kpc). Sprawa wynikła ze stosunku cywilnego pomiędzy przedsiębiorcami w zakresie prowadzonej działalności.

Dwa kryteria wyodrębnienia sprawy gospodarczej:

1. Podmiotowe - przedsiębiorcy.

2. Przedmiotowe - w zakresie prowadzonej działalności gospodarczej.

Pojęcie sprawy gospodarczej mieści się w pojęciu sprawy cywilnej i obejmuje ją.

Prawo procesowe cywilne:

Zespół norm, które regulują właściwość organów procesowych, formy działania tych organów, jak również formy działania występujących przed tymi organami podmiotów (strony i uczestnicy postępowania), kiedy są zainteresowani określonym rozstrzygnięciem sprawy cywilnej i są zainteresowani przymusowym wykonaniem orzeczenia.

Prawo procesowe obejmuje normy procesowe - te które regulują działalność organów procesowych i działania występujących przed tymi organami podmiotów.

Normy regulujące właściwość organów procesowych, stanowią zespół norm kompetencyjnych.

Mamy też normy, które odnoszą się do właściwości organów procesowych na płaszczyźnie międzynarodowej - normy jurysdykcyjne.

Normy procesowe tworzą grupę norm formalnych, w przeciwieństwie do norm materialnych, które w sposób bezpośredni regulują określone stosunki społeczne.

Pomiędzy prawem materialnym i procesowym istnieje współzależność podobnie jak między normami materialnymi i formalnymi.

Normy formalne nie mogą istnieć samoistnie, ich sens jest uzależniony od istnienia prawa materialnego i norm zawartych w tym prawie materialnym - urzeczywistniają reguły, normy prawa materialnego, służą realizacji norm materialnych.

Normy:

1. Substancjalne - określają pewne zasadnicze założenia systemu prawnego i jako takie mają byt samoistny i niezależny (normy materialne).

2. Instrumentalne - to wszystkie te, które służą realizacji norm substancjalnych (normy procesowe).

Nie wszystkie przepisy w kpc mają charakter instrumentalny, np. te które odnoszą się………. Są normami substancjalnymi.

Normy materialne w zdecydowanej większości są normami dyspozytywnymi, w sposób swobodny i dowolny mogą kształtować relację między sobą, gdy strony te same nie określiły pewnych kwestii znajdują one zastosowanie.

W ustawie procesowej większość norm to normy imperatywne wyrazem czego jest zasada formalizmu procesowego (nie przestrzeganie tych norm prowadzi do określonych skutków prawnych np. odrzucenie pozwu).

Również w kpc są normy dyspozytywne np. przepisy o właściwości miejscowej przemiennej, dotyczące umów (?) procesowych np. zapisu na sąd polubowny.

Zasięg terytorialny i czasowy:

• Zasada lex fori processualis - sąd zawsze ma stosować prawo procesowe obowiązujące w jego siedzibie i ta zasada obowiązuje niezależnie od tego wedle jakiego prawa materialnego należy oceniać stosunek prawny będący przedmiotem rozpoznania i rozstrzygnięcia sądu.

Od tej zasady istnieją wyjątki przewidziane przez prawo wspólnotowe czy międzynarodowe:

pomoc prawna - możliwość zastosowania prawa obcego pod warunkiem braku sprzeczności z klauzulą porządku publicznego.

• Najczęściej przy zmianach normy przez ustawodawcę - zawsze (?) przepisy intertemporalne. Trzy zasady określające wzajemne relacje nowych przepisów do dotychczasowych:

• Zasada jednolitości postępowania - proces cywilny jest uważany jako całość (?), w konsekwencji proces, który rozpoczął się pod rządami ustawy obowiązującej (?) będzie dalej rozpoznawany zgodnie z tymi regułami - moment do uprawomocnienia się orzeczenia. Mankament (?): swoisty dualizm procesowy.

• System stadiów postępowania - zwolennicy dzielą proces cywilny na etap postępowania jakim jest jego instancyjność i w sytuacji gdy następuje zmiana stanu prawnego, zacznie ono obowiązywać gdy proces wejdzie w kolejne stadium.

• Teoria czynności procesowych - prawo procesowe gdy się zmienia natychmiast obowiązuje.

Wszystkie trzy znajdują odbicie w kpc ale zasadniczo stosuje się teorię trzecią (wg ustawy, która obowiązuje - co do zasady).

Funkcje postępowania cywilnego:

• Sąd cywilny wydaje zarządzenia i zezwolenia, które odnoszą określony skutek prawny w sferze praw podmiotowych osób zainteresowanych.

• Czynności rejestrowe, dokumentacyjne (ks. wieczyste, rejestrowe).

Formy postępowania:

• Ustna,

• Pisemna.

Rodzaje postępowania cywilnego (najbardziej pierwotny podział):

• Sądowe - toczy się przed sądem powszechnym i SN,

• Pozasądowe - np. postępowanie przed komisjami pojednawczymi, do 1989 również państwowy arbitraż gospodarczy (po 1989r. zastąpiony sądami gospodarczymi).

Postępowanie polubowne - dyskusyjne czy do jednej kategorii czy do drugiej.

Sądy polubowne nie są to sądy powszechne, ……………….. szereg argumentów przemawia za tym, że należy do sądowego, …. przedmiot - sprawa cywilna, to sprawy decydują kto rozpozna sprawę.

Sąd powszechny może rozstrzygnąć (?) sprawę mimo zapisu na sąd polubowny w sytuacji gdy powód wytoczył proces a pozwany nie wytoczył zarzutu zapisu na sąd polubowny.

Jednak mieści się w ramach postępowania sądowego.

W ramach postępowania sądowego wyróżniamy:

• Postępowanie rozpoznawcze - nie ma charakteru jednolitego w ramach tego postępowania istnieją dwa tryby:

• Procesowy

• Nieprocesowy. Trybem zasadniczym i wcześniej ukształtowanym jest tryb procesowy, w którym sąd rozpoznaje istniejący pomiędzy stronami stan prawny. Fundamentalna cecha: spór o prawo. Jest to tryb zasadniczy art. 13 kpc (model dominujący)................................. (ja tu nic nie mam zapisane) gdy przepis ustawy o tym przesądza. Tryb procesowy jest w pełni unormowany, tryb modelowy (?). Rozwiązania przyjęte w procesie często stosuje się odpowiednio w innych rodzajach postępowań z zachowaniem odrębności poszczególnych rodzajów postępowania. Tryb procesowy nie ma charakteru jednolitego. Obok postępowania zwykłego dla większości spraw, przewidziane są postępowania odrębne (szczególne) i wówczas należy stosować najpierw przepisy odnoszące się do danego postępowania a w wypadkach braku za pośrednictwem (?) art. 13 kpc przepisy ogólne. Tryb nieprocesowy (do 1964 r. zwany „niespornym”) w tym trybie rozpatrywane są sprawy z zakresu prawa cywilnego i rodzinnego, które są wprost wskazane w przepisach kpc. Będzie właściwy dla spraw z innych stosunków prawnych, wskazanych przez ustawy szczególne. Przepisy kpc wskazują na określone kategorie spraw:

• Z prawa osobowego: o stwierdzenie zgonu, uznanie za zmarłego, ubezwłasnowolnienie.

• Z prawa rzeczowego: stwierdzenie zasiedzenia, o przepadku rzeczy, zarząd rzeczą wspólną, o zniesienie współwłasności, ustanowienie drogi koniecznej, sprawy wieczystoksięgowe.

• Z prawa spadkowego: zabezpieczenie spadku, stwierdzenie nabycia, inne.

• Z zakresu zobowiązań: o złożenie przedmiotu świadczenia do depozytu sądowego.

• Prawa rodzinnego i opiekuńczego

1. Przepisach o przedsiębiorstwach państwowych.

• Postępowanie rejestrowe.

• Postępowanie pomocnicze.

• Postępowanie wykonawcze:

• Sądowe postępowanie egzekucyjne,

• Postępowanie upadłościowe (?) i naprawcze.

Proces:

• Postępowanie sądowe ogólne

• Postępowanie szczególne (art. 13 kpc odpowiednie zastosowanie).

Kryteria rozgraniczające postępowanie procesowe od nieprocesowego (istota postępowania nieprocesowego).

Funkcje trybów:

1. Represyjna - tryb procesowy, sąd orzeka w wyroku o skutkach naruszenia prawa w sferze cywilnoprawnej,

2. Prewencyjna - zapobieganie naruszeniom prawa.

Kryterium zawodne, chybione z uwagi na to, że w procesie w trybie procesowym sąd również zapobiega naruszeniom prawa wykonując funkcję prewencyjną (art. 189 kpc ustalenie prawa lub stosunku prawnego).

Sąd w procesie wydaje wyroki deklaratywne (………….) istnienia prawa lub stosunku prawnego, a w postępowaniu nieprocesowym sąd te stosunki kształtuje.

Wśród trzech rodzajów powództw w trybie procesowym obok ustalenia prawa i świadczenia (?) jest powództwo o ukształtowanie prawa lub stosunku. Taki wyrok tworzy, zmienia lub znosi istniejący stosunek prawny np. rozwodowy, ustalający ojcostwo.

O danym trybie przesądza brak sporu o prawo, do 1964 roku postępowanie nieprocesowe znane (?) było………. (niesprawnym?). (chybiony podział np. podział majątku dorobkowego).

Nie da się w sposób teoretyczny wyodrębnić tych trybów.

Pozostaje kryterium negatywne. Postępowanie nieprocesowe to takie, w którym sąd spełnia inne funkcje niż w procesie i udziela ochrony prawnej na innej drodze niż rozstrzyganie sporów.

Funkcje sądu w postępowaniu nieprocesowym.

• Ochrona praw osobistych i majątkowych (zwłaszcza w sprawach ………….)

• Ustalanie faktów, które mają istotne znaczenie dla tzw. faktów prawotwórczych - np.: uznanie za zmarłego

• Ustalanie praw i stosunków prawnych np. sprawy spadkowe, rzeczowe

• Rejestracja zdarzeń i przyjmowanie oświadczeń, które rodzą określone skutki prawne,

• Sprawy związane z wyborami do Sejmu, Senatu i na urząd Prezydenta.

• ……………… spraw przekazanych przez ustawę do postępowania nieprocesowego np. roszczenia pomiędzy współwłaścicielami.

Różnice pomiędzy trybami:

• Postępowanie procesowe - dwustronne (powód, pozwany); postępowanie nieprocesowe - nie ma przeciwstawnych (?) stron, udział mając na uwadze art. 510 kpc może wziąć każda osoba zainteresowana w charakterze uczestnika.

• Proces może być wszczęty tylko na żądanie strony (wystąpienie z powództwem), w postępowaniu nieprocesowym, postępowanie może być wszczęte również z urzędu, z inicjatywy sądu, w szczególności w sprawach opiekuńczych. Nie jest oparte o zasadę kontradyktoryjności, sąd może rozstrzygnąć sprawę nie wyznaczając rozprawy. postępowania, przedstawione pisma procesowe i dowody zgromadzone z urzędu.

• Forma wydawanych orzeczeń: postępowanie procesowe - wyrok po merytorycznym rozpoznaniu sprawy, post. nieprocesowe - postanowienie.

Postępowania pomocnicze - nie zmierza bezpośrednio do ochrony praw podmiotowych a jedynie w sposób pośredni mają zapewnić osiągnięcie oczekiwanego przez strony celu, zapewnić właściwy tok postępowania, możność jego prowadzenia.

Mają rolę subsydiarną w stosunku do postępowań głównych, ale są postępowaniami samodzielnymi, wyodrębnionymi ustawowo.

• postępowanie zabezpieczające post. pojednawcze 184-186.

• o odtworzenie zaginionych lub zniszczonych akt

• nadanie klauzuli wykonalności

• postępowanie o zwolnienie od kosztów sądowych

Ad 1.

Zapadają zarządzenia tymczasowe, oddają istotę postępowania (?), nie mogą zmierzać do zaspokojenia roszczenia, bo prowadzenie dalszego postępowania głównego byłoby bezcelowe.

Często w sprawach rozwodowych, alimentacyjnych gdzie sąd na żądanie jednej ze stron wydaje zarządzenie tymczasowe co do alimentów na czas postępowania.

Zarządzeniem można uregulować sposób kontaktu z małoletnim dzieckiem.

Każde postępowanie pomocnicze może toczyć się przed wszczęciem postępowania. np.: zwolnienie z kosztów. Może toczyć się także w toku postępowania egzekucyjnego, jednocześnie z głównym albo po zakończeniu jednej fazy.

Postępowania wykonawcze

Różnice pomiędzy sądowym postępowaniem egzekucyjnym a postępowaniem upadłościowym.

Sądowe postępowanie egzekucyjne (egzekucja singularna) odnosi się do konkretnych składników majątkowych dłużnika.

Postępowanie upadłościowe (egzekucja uniwersalna) cały majątek dłużnika wchodzi w zakres masy upadłości. Upadły dłużnik traci możność zarządu i rozporządzania majątkiem, te funkcje przejmuje syndyk.

Przedmiotem egzekucji sądowej jest tytuł wykonawczy (tytuł egzekucyjny, zaopatrzony w klauzulę wykonalności art. 776 kpc).

Przedmiotową przesłanką ogłoszenia upadłości jest niewypłacalność przedsiębiorcy.

Postępowanie egzekucyjne uregulowane jest w KPC, natomiast prawo upadłościowe ustawą z X 2003 r. (ustawa zastąpiła rozporządzenie prezydenta RP z 1934 r.).

Organami egzekucyjnymi jest sąd rejonowy i działający przy sądzie komornicy sądowi.

Szczególnymi organami egzekucyjnymi są organy rentowe (?) czy pracodawcy.

Organy postępowania upadłościowego: sąd upadłościowy, który prowadzi postępowanie i wydaje postanowienie (SR).

Upadłość ubezpieczycieli i upadłość banków - SO.

Poza sądem organem jest sędzia komisarz (??), syndyk masy upadłości, nadzorca sądowy, zarządca, zastępcy syndyka, nadzorcy sądowego, rada i zgromadzenie wierzycieli.

Istota postępowania naprawczego - w zasadzie postępowanie pozasądowe, rola sądu sprowadza się do określonych czynności. Zagrożony upadłością przedsiębiorca zamierza zawrzeć układ, którego przedmiotem jest restrukturyzacja jego zobowiązań wobec wierzycieli.

WPŁYW POSTĘPOWANIA I WYROKU KARNEGO NA POSTĘPOWANIE I ORZECZENIE CYWILNE.

Często istnieje między nimi związek faktyczny i prawny. Ten sam czyn może wywołać skutki w prawie karnym jak i w sferze stosunków prawa cywilnego np. szkoda powstała w wyniku przestępstwa, bigamia.

Art. 11 kpc - wyeliminowanie rozbieżności.

Wpływ postępowania karnego na cywilne jest różny w zależności od tego czy zakończyło się ono przed wszczęciem, prowadzone jest równolegle lub zostało wszczęte potem.

1. Przed wszczęciem - wyrok prawomocny skazujący ma moc prejudycjalną w postępowaniu cywilnym. Sąd cywilny jest związany tylko ustaleniami co do popełnienia przestępstwa (związanie dotyczy ustalonych w sentencji wyroku: znamion przestępstwa i okoliczności jego popełnienia, czasu, stanu poczytalności sprawcy; nie są wiążące ustalenia sądu karnego wskazane w uzasadnieniu wyroku.

Ustalona przez sąd karny wysokość szkody jest rozpoznawana w zależności od tego czy ta wysokość szkody stanowi niezbędny element stanu faktycznego; nie będzie wiązała sądu cywilnego gdy nie będzie elementem niezbędnym stanu cywilnego (?).

Nie będzie wiązała wtedy gdy stanowi element niezbędny stanu faktycznego ale ma charakter ocenny.

Zagadnienie przyczynienia się poszkodowanego do powstania szkody stanowi domenę sądu cywilnego - sąd ten może dojść do ustaleń mniej korzystnych niż te, które stanowiły część wyroku karnego.

- Związanie sądu cywilnego kwalifikacją prawną winy przyjętą w prawomocnym wyroku karnym - uchwała 7 sędziów SN z 28.04.1983 r.

- prawomocny wyrok skazujący za przestępstwo nieumyślne nie wyłącza w świetle art. 11 kpc możliwości ustalenia w postępowaniu cywilnym, że sprawca działał umyślnie.

- Uchwałą z 20.01.1984 r. prawomocne skazanie za przestępstwo umyślne wyłącza w świetle art. 11 kpc możliwość ustalenia, że sprawca działał nieumyślnie.

Równoległe prowadzenie dwóch postępowań:

- Sąd cywilny po wnikliwym rozpatrzeniu wszystkich okoliczności sprawy może w oparciu o 177 § 1 pkt. 4 kpc zawiesić postępowanie cywilne.

- Gdy postępowanie karne nie jest rozpoczęte a jego rozpoczęcie zależy od wniosku strony, sąd cywilny wyznaczy termin na wszczęcie postępowania przez stronę nim zwróci się do właściwego organu.

- Postanowienie o zawieszeniu jest zaskarżalne - doręczane wraz z uzasadnieniem.

Wszczęcie postępowania karnego po zakończeniu postępowania cywilnego.

- Prawomocny wyrok skazujący wydany w toku postępowania może stanowić podstawę do wznowienia postępowania cywilnego z przyczyn restytucyjnych. Art. 403 par. 2 kpc.

Wyrok uniewinniający - inne przesłanki winy, można być uznanym za sprawcę szkody.

Okoliczności wyłączające związanie sądu cywilnego prawem ……………………

• W stosunku do osób, które są stronami w procesie cywilnym a nie były oskarżonymi w postępowaniu karnym zasada ta nie ma zastosowania;(w sytuacji odpowiedzialności za zasadzie ryzyka za cudze czyny)

• osoby nie będące oskarżonymi w procesie karnym nie miały wpływu na bieg postępowania i jego wynik i mogą w postępowaniu cywilnym powoływać wszystkie okoliczności wyłączające ich odpowiedzialność nawet gdyby przeczyły ustaleniom sądu karnego.

POSTĘPOWANIE POMOCNICZE

Samodzielne i wyodrębnione postępowanie cywilne, które toczy się poza ramami głównego procesu, ale pozostaje w związku z postępowaniem głównym. Ich związek uzasadnia istnienie tegoż postępowania.

W oparciu o kpc wyróżniamy następujące postępowania pomocnicze:

2. Postępowanie pojednawcze,

3. Postępowanie w przedmiocie zwolnienia od kosztów sądowych,

4. Postępowanie o zabezpieczenie dowodów,

5. Postępowanie o odtworzenie zaginionych, zniszczonych akt,

6. Postępowanie klauzulowe- o nadanie tytułowi egzekucyjnemu klauzuli wykonalności,

7. Postępowanie zabezpieczające.

Cel postępowania pomocniczego: umożliwienie wytoczenia powództwa, zgromadzenia materiału dowodowego, czy umożliwienie prowadzenia egzekucji; zawsze ma na celu umożliwienie i zabezpieczenie postępowania głównego. Jedynie postępowanie pojednawcze ma odmienny charakter, bo jego celem jest zapobieganie wytoczeniu powództwa, ale z uwagi na to, że jest też postępowaniem samodzielnym i wyodrębnionym mieści się w kategorii postępowań pomocniczych.

Sądowe postępowanie zabezpieczające - Może toczyć się jednocześnie z postępowaniem głównym albo wyprzedzać postępowanie.

Jego celem jest zabezpieczenie wykonalności orzeczenia jakie zapada w postępowaniu rozpoznawczym.

Instytucja zabezpieczenia ma zapobiegać tym wszystkim sytuacjom, w których dłużnik usiłowałby uniemożliwić, utrudnić wykonanie wierzycielowi prawomocnego orzeczenia.

Polega albo na utrzymaniu istniejącego stanu rzeczy poprzez zakaz jego zmiany, względnie na stworzeniu prowizorycznej sytuacji, która trwać będzie do merytorycznego rozstrzygnięcia sprawy.

Najważniejszą cechą, gwarantującą jego skuteczność jest szybkość - dla jej zapewnienia ustawodawca wprowadził uprawdopodobnienie w miejsce dowodzenia okoliczności, które by uzasadniały potrzebę ich wprowadzenia.

Zarządzenie tymczasowe o zabezpieczeniu jest wyposażone w rygor natychmiastowej wykonalności;

zarządzenie to sąd doręcza jedynie wierzycielowi, natomiast dłużnikowi zarządzenie doręcza organ egzekucyjny równocześnie z przystąpieniem do wykonania zabezpieczenia.

Zabezpieczenie w Kc i w Kpc:

art. 364 K.c. - zabezpieczenie powinno nastąpić przez złożenie pieniędzy do depozytu sądowego

art. 334 K.p.c. - sąd może uzależnić natychmiastową wykonalność orzeczenia od złożenia przez powoda odpowiedniego zabezpieczenia

--> gdy warunkuje czynność prawną albo skutek procesowy przybiera postać kaucji

Zabezpieczenie w postępowaniu zabezpieczającym (art. 730 i n. K.p.c.):

• sposoby wymuszenia obowiązku zabezpieczenia na dłużniku

• przedmiotem zabezpieczenia są roszczenia, czyli uprawnienia określonego podmiotu do żądania od innego podmiotu określonego postępowania

Przesłanki zabezpieczenia:

• dopuszczalność drogi sądowej i jurysdykcja krajowa;

- warunek: aby można było dochodzić go przed sądem powszechnym (polubownym)

- dla dopuszczalności obojętne jest czy roszczenie nadaje się do egzekucji

• uwiarygodnienie przez wierzyciela swojego roszczenia;

- wystarczy, że roszczenie istnieje

- musi uprawdopodobnić okoliczności, które uzasadniają jego roszczenie

• wymagalność roszczenia;

- nie jest to warunek bezwzględny (przedmiotem zabezpieczenia mogą być roszczenia przyszłe i powtarzające się za okres nie dłuższy niż 1 rok)

• istnienie obawy, że brak zabezpieczenia mógłby pozbawić wierzyciela zaspokojenia;

- istnienie obawy wnioskodawca musi uprawdopodobnić

- obawa - realna, powinna istnieć w chwili wyrokowania zarządzenia o zabezpieczenie

O zabezpieczeniu orzeka sąd na wniosek wierzyciela; jedynie w wypadkach, gdy postępowanie rozpoznawcze może być wszczęte ex officio - bez wniosku (np. w sprawach o świadczenia alimentacyjne, o odebranie dziecka)

Zabezpieczenie może być orzeczone:

• przed wszczęciem postępowania rozpoznawczego - tylko na wniosek;

- sąd orzekając o zabezpieczeniu musi wskazać termin w jakim sprawa musi być wytoczona, nie może przekraczać 2 tygodni;

- w wypadku roszczeń alimentacyjnych związanych z ustaleniem ojcostwa - termin wynosi maksymalnie 3 miesiące

- w razie nie wytoczenia powództwa w owych terminach - zabezpieczenie upada

• w toku postępowania rozpoznawczego

- od momentu wytoczenia powództwa aż do wydania prawomocnego orzeczenia

• po wydaniu wykonalnego orzeczenia odnośnie roszczeń o świadczenia, których termin spełnienia jeszcze nie nastąpił

O zabezpieczeniu orzeka sąd, który jest właściwy dla danej sprawy i w takim składzie jaki jest przewidziany dla postępowania rozpoznawczego (jedynie w przypadkach niecierpiących zwłoki może orzec sam przewodniczący) w formie postanowienia, którego treścią jest tzw. zarządzenie tymczasowe:

• postanowienie oznacza przedmiot sprawy oraz sposób i zakres zabezpieczenia

• na postanowienie w przedmiocie zarządzenia tymczasowego przysługuje zażalenie

• dłużnik może żądać zmiany lub uchylenia zarządzenia tymczasowego w sytuacji, gdy odpadnie lub zmieni się przyczyna zabezpieczenia, albo gdy złoży do depozytu sądowego sumę pieniędzy wystarczającą na zabezpieczenie

Sposoby zabezpieczenia:

• konserwacyjne - utrzymanie istniejącego stanu rzeczy na czas w zarządzeniu tymczasowym określony;

- cechą istotną jest zakaz rozporządzania, korzystania i zbywania rzeczy

- większość form w Kpc

• nowacyjne - tymczasowe uregulowanie stosunku pomiędzy wierzycielem a dłużnikiem, na ogół według treści mającego zapaść orzeczenia wierzytelności

- stwarza nową, prowizoryczną sytuację na czas przewidziany w zarządzeniu tymczasowym, np. a) zabezpieczenie roszczeń alimentacyjnych poprzez zobowiązanie dłużnika, by ten uiszczał wierzycielowi w określonych odstępach czasu pewne sumy pieniędzy

b) zawieszenie postępowania egzekucyjnego

c) sprzedaż rzeczy ulegających szybkiemu zepsuciu

Przedmiot zabezpieczenia:

zabezpieczenie roszczeń pieniężnych następuje przez zarządzenie:

1) zajęcie ruchomości, wynagrodzenia za pracę, wierzytelności z rachunku bankowego albo innej wierzytelności lub innego prawa majątkowego; 

2) obciążenie nieruchomości obowiązanego hipoteką przymusową; 

3) ustanowienie zakazu zbywania lub obciążania nieruchomości, która nie ma urządzonej księgi wieczystej lub której księga wieczysta zaginęła lub uległa zniszczeniu; 

4) obciążenie statku albo statku w budowie hipoteką morską; 

5) ustanowienie zakazu zbywania spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu; 

6) ustanowienie zarządu przymusowego nad przedsiębiorstwem lub gospodarstwem rolnym obowiązanego albo zakładem wchodzącym w skład przedsiębiorstwa lub jego częścią albo częścią gospodarstwa rolnego obowiązanego. 

Zabezpieczenie nie może zmierzać do zaspokojenia roszczenia, z wyj. roszczeń alimentacyjnych.

Nie jest dopuszczalne przeciwko Skarbowi Państwa.

Ustanie zabezpieczenia:

• gdy osiągnie swój cel

• na skutek jego uchylenia

• gdy zabezpieczenia upada

O obowiązku naprawienia szkody wyrządzonej wykonaniem zabezpieczenia orzeka sąd w odrębnym postępowaniu na skutek wytoczenia powództwa przez dłużnika o odszkodowanie w przypadkach, kiedy:

• wierzyciel nie wytoczył swojego powództwa w terminie przepisanym

• wierzyciel cofnął pozew

• żądanie wierzyciela sąd wyrokiem oddalił

Roszczenie to wygasa, jeżeli dłużnik nie dochodził go w drodze procesu cywilnego w ciągu roku od jego powstania.

POSTĘPOWANIE SĄDOWE EGZEKUCYJNE

prawnie zorganizowana działalność organów egzekucyjnych z udziałem zainteresowanych podmiotów;

działania mające na celu ostateczne urzeczywistnienie konkretnej normy prawnej, która została ustalona w tytule egzekucyjnym poprzez doprowadzenie w drodze środków przymusu należnego świadczenia, które przysługuje wierzycielowi od dłużnika;

celem - zaspokojenie wierzyciela (wierzycieli) dłużnika

Rodzaje egzekucji sądowej:

ze względu na przedmiot:

• egzekucja personalna - skierowana na samą osobę dłużnika; nie jest już znana w naszym ustawodawstwie; reliktem jest stosowanie środków przymusu wobec dłużnika (przymusu osobistego)

• egzekucja realna - skierowana na majątek dłużnika; może obejmować cały majątek lub jego części;

przepisy Kpc przewidują jedynie egzekucję realną singularną (do poszczególnych części majątku)

ze względu na rodzaj świadczenia:

• egzekucja świadczeń pieniężnych - ze względu na sposób jej przeprowadzenia:

- z nieruchomościami

- z wynagrodzenia za pracę

- z rachunków bankowych

- z innych wierzytelności i praw majątkowych

- z ruchomości

- z użytkowania wieczystego

- z ułamkowej części nieruchomościami

- ze statków morskich

• egzekucja świadczeń niepieniężnych - może polegać na:

- odebraniu przedmiotu świadczenia dłużnikowi i wydaniu go wierzycielowi

- spełnieniu świadczenia przez wierzyciela na koszt dłużnika

- zastosowaniu wobec dłużnika środka przymusu w postaci grzywny z zamianą na areszt

- wydaniu rzeczy ruchomej, nieruchomości, statku albo opróżnienia lokalu

- wykonaniu czynności, którą za dłużnika może wykonać inna osoba

- zaniechaniu pewnych czynności lub nieprzeszkadzaniu w czynnościach wierzycielowi

PODMIOTY POSTĘPOWANIA EGZEKUCYJNEGO:

I. ORGANY

• KOMORNIK - wykonuje wszystkie czynności egzekucyjne, z wyjątkiem zastrzeżonych dla sądu; ma pozycję samodzielną, niezależną od stron i innych uczestników postępowania; podlega jedynie nadzorowi sądu; poza komornikiem czynności egzekucyjne należą także do właściwości sądu rejonowego

• SĄD REJONOWY - dwojaki charakter:

- sam dokonuje czynności egzekucyjnych oraz

- nadzoruje czynności komornika

• ORGANY POMOCNICZE - np. komornik w razie oporu dłużnika przy realizacji swoich kompetencji i uprawnień może posłużyć się pomocą policji, względnie innych służb mundurowych

II. UCZESTNICY

• WIERZYCIEL EGZEKWUJĄCY - podmiot, który w tytule wykonawczym jest wymieniony jako uprawniony do otrzymania świadczenia; na rzecz którego zostało wszczęte postępowania egzekucyjne

• DŁUŻNIK EGZEKWOWANY - podmiot przeciwko któremu toczy się postępowanie egzekucyjne; który w tytule wykonawczym wymieniony jest jako zobowiązany do świadczenia na rzecz wierzyciela

--> pozycja wierzyciela egzekwującego nie musi pokrywać się z pozycją powoda w postępowaniu rozpoznawczym;

?!?!?!?!?!?!?!?!?!?!

• INNI WIERZYCIELE, którzy nie złożyli wniosku o wszczęcie egzekucji, tylko przyłączyli się do toczącego

• DŁUŻNIK ZAJĘTEJ WIERZYTELNOŚCI

• NABYWCA RUCHOMOŚCI

• DOZORC RUCHOMOŚCI

• ZARZĄDCA ZAJĘTEJ NIERUCHOMOŚCI

• PROKURATOR

• ORGANIZACJA SPOŁECZNA

--> w pewnych sytuacjach ma obowiązek powiadomienia prokuratora (ukaranie grzywną; wydanie osoby podlegającej władzy rodzicielskiej)

Dopuszczalność postępowania egzekucyjnego:

• istnienie ważnego tytułu egzekucyjnego (dokument urzędowy, który stwierdza istnienie i zakres wykonalnego roszczenia wierzyciela) --> musi jednoznacznie wynikać kto jest wierzycielem, kto dłużnikiem i jaka jest treść roszczenia

Tytułami egzekucyjnymi są:

1) orzeczenie sądu prawomocne lub podlegające natychmiastowemu wykonaniu, jak również ugoda zawarta przed sądem;  

11)  orzeczenie referendarza sądowego prawomocne lub podlegające natychmiastowemu wykonaniu, 

2) wyrok sądu polubownego lub ugoda zawarta przed takim sądem;  

21)  ugoda przed mediatorem, 

3) inne orzeczenia, ugody i akty, które z mocy ustawy podlegają wykonaniu w drodze egzekucji sądowej;  

4)  akt notarialny, w którym dłużnik poddał się egzekucji i który obejmuje obowiązek zapłaty sumy pieniężnej lub uiszczenia rzeczy oznaczonych co do gatunku, ilościowo w akcie oznaczonych, albo też obowiązek wydania rzeczy indywidualnie oznaczonej, lokalu, nieruchomości lub statku wpisanego do rejestru gdy termin zapłaty, uiszczenia lub wydania jest w akcie wskazany; 

5)  akt notarialny, w którym dłużnik poddał się egzekucji i który obejmuje obowiązek zapłaty sumy pieniężnej do wysokości w akcie wprost określonej albo oznaczonej za pomocą klauzuli waloryzacyjnej, gdy akt określa warunki, które upoważniają wierzyciela do prowadzenia przeciwko dłużnikowi egzekucji na podstawie tego aktu o całość lub część roszczenia, jak również termin, do którego wierzyciel może wystąpić o nadanie temu aktowi klauzuli wykonalności;  

6)  akt notarialny, w którym właściciel nieruchomości albo wierzyciel wierzytelności obciążonych hipoteką, niebędący dłużnikiem osobistym, poddał się egzekucji z obciążonej nieruchomości albo wierzytelności, w celu zaspokojenia wierzyciela hipotecznego, jeżeli wysokość wierzytelności podlegającej zaspokojeniu jest w akcie określona wprost albo oznaczona za pomocą klauzuli waloryzacyjnej, i gdy akt określa warunki, które upoważniają wierzyciela do prowadzenia egzekucji o część lub całość roszczenia, jak również wskazany jest termin, do którego wierzyciel może wystąpić o nadanie temu aktowi klauzuli wykonalności. 

§ 2.  Oświadczenie dłużnika, o którym mowa w § 1 pkt 4 lub 5, może być złożone także w odrębnym akcie notarialnym.

§ 3.  Tytułem egzekucyjnym jest również akt notarialny, w którym niebędący dłużnikiem osobistym właściciel ruchomości lub prawa obciążonych zastawem rejestrowym albo zastawem, poddaje się egzekucji z obciążonych składników w celu zaspokojenia zastawnika. Przepis § 1 pkt 6 stosuje się odpowiednio.

4. klauzula wykonalności, którą sąd stwierdza, że tytuł egzekucyjny odpowiada wszelkim wymogom niezbędnym do wszczęcia egzekucji (że przeprowadzenie egzekucji jest dopuszczalne)

5. wystąpienie przez wierzyciela ze stosownym wnioskiem o wszczęcie egzekucji;

- nie dotyczy sytuacji, kiedy może być wszczęte ex officio

- wniosek wierzyciela zastępuje orzeczenie sądu skierowane do organu egzekucyjnego

- wierzyciel musi wskazać świadczenie, przedmiot egzekucji oraz sposób egzekucji (zgodnie z treścią tytułu egzekucyjnego)

- może wskazać kilka sposobów egzekucji

- do wniosku musi załączyć tytuł wykonawczy

PRZESŁANKI I ZASADY POSTĘPOWANIA CYWILNEGO

po raz pierwszy w Niemczech, w. XIX, gdzie za przesłankę rozumiano warunek wstępny dojścia do skutku całego aktu procesowego

Dwie grupy poglądów:

I. Jodowski, Broniewicz

przesłanki procesowe - okoliczności od których zależy dopuszczalność rozpoznania i rozstrzygnięcia sprawy cywilnej

II. Siedlecki „Nieważność postępowania cywilnego”

przesłanki procesowe stanowią różnego rodzaju warunki i wymagania przewidziane przez prawo, zapewniające zgodność z prawem i skuteczność całego aktu procesu cywilnego;

przesłanki procesowe - warunki, wymagania i okoliczności przewidziane przez ustawę procesową, których istnienie lub nieistnienie ma zasadniczy wpływ na prawidłowość czynności procesowych oraz całego postępowania cywilnego, od których uzależniona jest ważność postępowania;

ponadto zapewniają możliwość merytorycznego rozpoznania w tym postępowaniu sprawy cywilnej

Wielorakość przesłanek:

• podmiotowe

• przedmiotowe

• dodatnie

• ujemne

• ogólne

• szczególne

• sensu largo

• sensu stricto

• prawa do powództwa

• realizacji prawa do powództwa

• bezwzględne

• względne

Przesłanki bezwzględne dodatnie:

3. dopuszczalność drogi sądowej

4. jurysdykcja krajowa

5. zdolność sądowa stron

6. zdolność procesowa stron lub działanie przedstawiciela ustawowego

7. należyte umocowanie pełnomocnika, gdy strona jest reprezentowana

Przesłanki bezwzględne ujemne (przeszkody procesowe):

8. zawiśnięcie sporu

9. res iudicata

10. skład sądu sprzeczny z ustawą

11. w rozpoznaniu sprawy bierze udział sędzia wyłączony ex lege

12. pozbawienie strony możności obrony swych praw

13. niewłaściwość sądu rejonowego w sprawie należącej do właściwości sądu okręgowego bez względu na wartość przedmiotu sporu

Względne przesłanki procesowe dodatnie:

2. dopuszczalność drogi procesu - właściwy tryb postępowania

3. właściwość sądu (miejscowa, funkcjonalna, delegacyjna)

Względne przesłanki procesowe ujemne:

3. istnienie zapisu na sąd polubowny

4. niezłożenie kaucji na zabezpieczenie kosztów procesu przez powoda cudzoziemca (kaucja aktoryczna)

--> brak przesłanki procesowej względnej - sąd nie orzeka o żądaniu powództwa lecz tylko w zakresie biegu postępowania

--> brak przesłanki procesowej bezwzględnej - zawsze nieważność postępowania (sąd bierze pod rozwagę ex officio w każdym stanie sprawy)

Przesłanki merytoryczne (materialne) - okoliczności, które w świetle przepisów prawa materialnego stanowią warunki poszukiwania ochrony prawnej przed sądem:

• dodatnie - warunkują możliwość udzielenie ochrony prawnej

• ujemne - wyłączają możliwość udzielenia przez sąd ochrony prawnej

Celem nauki o zasadach procesowych jest wykrycie pewnych generalnych i dających się w sposób racjonalny wytłumaczyć założeń, konstrukcji, mających wpływ na strukturę procesu cywilnego (ogólnych założeń na których opiera się proces cywilny).

Należy odróżnić postulaty procesowe - postać deklaracji, względnie dyrektyw, które nie mają znaczenia normatywnego; mogą być brane pod uwagę przy interpretacji prawa procesowego.

Najważniejsza cecha dla rozumienia zasad procesowych - sposób ich definiowania:

I ujęcie: zasady procesowe - sposoby lub wzorce wedle których należy rozwiązywać węzłowe problemy prawa procesowego (ujęcie deskryptywne)

II ujęcie: rangę zasad procesowych przypisuje się pewnym wybranym normom mającym dla danej gałęzi prawa znaczenie nadrzędne (ujęcie dyrektywalne) - wyinterpretowane z norm

Bardziej właściwy - sposób opisowy - zasady z założenia konstruują cały mechanizm procesowy;

trudno wskazać jednolity katalog zasad;

niemożliwa jest próba zdefiniowania zasad do całego Kpc - głównie do postępowania rozpoznawczego (trybu procesowego)

ZASADY POSTĘPOWANIA CYWILNEGO:

1. równości stron i uczestników postępowania

2. dyspozycyjności (rozporządzalności)

3. kontradyktoryjności (sporności)

4. koncentracji materiału procesowego

5. kierownictwa sędziowskiego

6. swobodnej oceny dowodów

7. bezpośredniości

8. ustności

9. umiarkowanego formalizmu procesowego

Należy odróżnić NACZELNE ZASADY WYMIARU SPRAWIEDLIWOŚCI, które wynikają z prawa konstytucyjnego, w zakresie w jakim odnoszą się do sfery ustrojowo-organizacyjnej organów wymiaru sprawiedliwości:

1. zasada sądowego wymiaru sprawiedliwości

2. judykacyjnego nadzoru SN

3. niezawisłości sędziowskiej

4. udziału czynnika społecznego w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości

5. kolegialności

6. jawności

7. instancyjności

I. ZASADA RÓWNOUPRAWNIENIA STRON I UCZESTNIKÓW POSTĘPOWANIA:

• pozostaje w ścisłym związku z wyrażoną w Konstytucji w art. 32 zasadą równości obywateli wobec prawa;

• jej konkretyzacją w odniesieniu do sądów jest art. 7 uUSP, zgodnie z którym postępowanie przed sądami powszechnymi toczy się na zasadzie równości stron z zapewnieniem prawa do obrony;

• z punktu widzenia realizacji uprawnienia stron istotne są dwa założenia:

3. równa dla stron i uczestników postępowania możność korzystania z przewidzianych przez prawo procesowe środków zaczepnych (zgłaszanie wniosków i żądań) oraz środków obronnych (zarzutów)

4. wysłuchanie obu stron, w szczególności zapewnienie stronie przeciwnej złożenia wyjaśnień co do istoty sprawy, odniesienia się do twierdzeń strony powodowej

• realizację tej zasady stwarza jawność rozprawy w toku której strony zgłaszają żądania, wnioski, przedstawiają twierdzenia i dowody na ich poparcie

• naruszenie przepisów których celem jest zapewnienie stronie obrony swoich praw (udział w rozprawie) obwarowany jest nieważnością postępowania - sąd uwzględnia ex officio

• instytucje:

Art. 5.  W razie uzasadnionej potrzeby sąd może udzielić stronom i uczestnikom postępowania występującym w sprawie bez adwokata lub radcy prawnego niezbędnych pouczeń co do czynności procesowych.

Uzupełnieniem art. 5 jest:

Art. 327.  § 1. Stronie działającej bez adwokata, radcy prawnego lub rzecznika patentowego, obecnej przy ogłoszeniu wyroku, przewodniczący udzieli wskazówek co do sposobu i terminów wniesienia środka zaskarżenia. Jeżeli zastępstwo stron przez adwokatów lub radców prawnych jest obowiązkowe, należy pouczyć stronę o treści przepisów o obowiązkowym zastępstwie oraz o skutkach niezastosowania się do tych przepisów.

II. ZASADA DYSPOZYCYJNOŚCI (ROZPORZĄDZALNOŚCI):

pozostaje w ścisłym związku z autonomią woli stron, która w sferze stosunków cywilnych przysługuje podmiotom prawa cywilnego, i konsekwencją dostosowani instytucji procesowych do założeń prawa cywilnego jest to, że od woli stron zależy wszczęcie postępowania cywilnego jak i rodzaj i zakres ochrony prawnej jaka w danym postępowaniu może być udzielona;

1. dyspozycyjność materialna - czynności dyspozycyjne za pomocą których strony rozporządzają swoimi prawami materialnymi;

- po stronie powoda - np. wytoczenie powództwa, cofnięcie powództwa, wytoczenie powództwa połączone z zrzeczeniem się roszczenia, zmiana powództwa, ograniczenie lub rozszerzenie powództwa

- po stronie pozwanego - np. uznanie powództwa, zgłoszenie w toku procesu zarzutu potrącenia, wytoczenie powództwa wzajemnego;

- akty dyspozycyjności materialnej o charakterze dwustronnym - np. ugoda sądowa - wzajemne ustępstwa

2. dyspozycyjność formalna - w licznych czynnościach stron będących sposobem realizacji ich uprawnień procesowych (wybór sądu przy właściwości miejscowej przemiennej; zgłaszanie zarzutu niewłaściwości miejscowej sądu; wniosek o przywrócenie terminu; doręczenie wyroku z uzasadnieniem)

• wyjątkiem w stosunku do tej zasady jest zasada oficjalności - przyznanie organowi procesowemu uprawnienia do podejmowania czynności procesowych ex officio (np. wszczęcie postępowania), czy uprawnienia do podejmowania kontroli czynności dyspozycyjnych stron (art. 203§4 Sąd może uznać za niedopuszczalne cofnięcie pozwu, zrzeczenie się lub ograniczenie roszczenia tylko wtedy, gdy okoliczności sprawy wskazują, że wymienione czynności są sprzeczne z prawem lub zasadami współżycia społecznego albo zmierzają do obejścia prawa.)

III. ZASADA SPORNOŚCI:

tylko tryb procesowy postępowania rozpoznawczego;

jako jedna z pierwszych zasad w opozycji do zasady inkwizycyjności;

dotycząca gromadzenia materiału procesowego, tj. twierdzeń faktycznych i służących sprawdzeniu tych twierdzeń dowodów

• w związku z charakterem skargowym procesu cywilnego, jeśli strony decydują się na wszczęcie procesu cywilnego i mogą w toku procesu dysponować dochodzonym prawem i ich woli pozostawiona jest kwestia określonych dowodów na poparcie swoich twierdzeń - w takim sensie działanie organu procesowego ex officio może mieć miejsce tylko na zasadach wyjątkowych (autonomia stron; sąd jedynie obserwuje pojedynek stron)

• kategoria ciężarów dowodowych, procesowych, twierdzenia, udowodnienia

• proces inkwizycyjny - gromadzenie materiału procesowego należy do organu procesowego; sąd podejmuje ex officio odpowiednie działania potrzebne do wyjaśnienia sprawy; strony mogą przytaczać fakty i dowody, ale nie wiąże to sądu --> rola stron procesowych zredukowana do roli informatorów co do okoliczności faktycznych sprawy; osłabienie ich aktywności dowodowej

• wyjątek: sprawa zawiła a strony okazują nieporadność - mogą elementy inkwizycyjności wystąpić

IV. ZASADA SKUPIENIA MATERIAŁU PROCESOWEGO:

• ma zapewnić szybkość postępowania (art. 6 Kpc - Sąd powinien przeciwdziałać przewlekaniu postępowania i dążyć do tego, aby rozstrzygnięcie nastąpiło na pierwszym posiedzeniu, jeżeli jest to możliwe bez szkody dla wyjaśnienia sprawy.)

• skupienie całego materiału procesowego koniecznego dla rozstrzygnięcia sprawy na jednym posiedzeniu

• koncentracja, systemy:

1. prekluzja materiału procesowego - termin w jakim strony są zobowiązane podać sądowi znane im fakty i dowody; jest z góry określony przez prawo pod rygorem utraty tego prawa w danej części postępowania --> ulegają prekluzji (na pierwszym posiedzeniu - strony: fakty, dowody, zarzuty; w postępowaniu w sprawach gospodarczych)

2. dyskrecjonalna władza sędziego - cechą: elastyczność; łagodzi rygoryzm systemu pierwszego i pozostawia ocenie sądu czy dopuścić dowody czy nie; przyjęty w dużej mierze przez polski prawo cywilne procesowe

• środki służące skupieniu:

1. zarządzenia przewodniczącego zmierzające do przygotowania rozprawy (zarządzenie dot. wniesienia odpowiedzi na pozew czy dalszej wymiany pism procesowych)

• 2. art. 212 Kpc - Przewodniczący, jeżeli to możliwe, jeszcze przed wszczęciem postępowania dowodowego powinien przez zadawanie pytań stronom ustalić, jakie z istotnych okoliczności sprawy są między nimi sporne, i dążyć do ich wyjaśnienia

Naczelne zasady postępowania cywilnego.

Zasada kierownictwa sędziowskiego. (Dotyczy postępowania w ujęciu dynamicznym.

2 rozwiązania:

• gdy władza nad tym postępowaniem oddana jest w ręce stron i uczestników postępowania (zasada inicjatywy procesowej stron);

• gdy tok postępowania należy do sędziego (koncepcja polskiego ustawodawcy).

Zasada ta nie doznaje uchybień i wyłomów. Rozróżniamy kierownictwo sędziowskie w aspekcie formalnym i materialnym:

• formalnym: dotyczy strony zewnętrznej postępowania, przejawia się m.in. na tym, że sędzia wyznacza terminy sądowe dla dokonania czynności procesowej, dokonywania doręczeń pism sądowych, sędzia przewodniczy rozprawie, czuwa nad właściwym porządkiem prawnym.

• materialnym: kierownictwo może być sprawowane przez sędziego przewodniczącego składu lub przez sąd. Do obowiązków przewodniczącego należy wydawanie zarządzeń, które zmierzają do przygotowania rozprawy. Podejmowania też takich czynności przez przewodniczącego, za pomocą których ustala te fakty i okoliczności, które są sporne pomiędzy stronami i które będą przedmiotem postępowania dowodowego.

Kompetencje Sądu: wydawał zarządzenia co do łącznego rozpoznania sprawy, zarządzenia co do rozdzielnego rozpoznania sprawy, zarządzenia co do powództwa wzajemnego, zarządzenia w zakresie rozdzielnego rozpoznania kilku roszczeń połączonych 1 pozwem przeciwko 1 pozwanemu.

Zasada swobodnej oceny dowodów.

Mieści się w katalogu naczelnych zasad postępowania cywilnego. Odnosi się do pewnej fazy tego postępowania - do postępowania dowodowego. Znalazła się jednak w tym katalogu z uwagi na jej rangę oraz znaczenie dla prawidłowego ustalenia podstawy faktycznej powództwa. Do wydania orzeczenia co do istoty sprawy z prowadzonego w toku postępowania cywilnego materiał procesowy podlega wszechstronnej analizie i ocenie sądu. Ocena materiału procesowego może być dokonana albo w oparciu o prawem określone reguły, zasady, wówczas mówimy o tzw. legalnej teorii dowodów, gdzie organ procesowy jest skrępowany owymi regułami, zasadami, za pomocą których rozważa i ocenia poszczególne dowody przeprowadzone w toku postępowania.

Inne rozwiązania to zasada swobodnej oceny dowodów. Zasada wprost wyrażona w art.233 kpc. Zgodnie z nią, sąd ocenia wiarygodność, moc dowodów w oparciu o własne przekonania, doświadczenia, wiedzę prawniczą, w oparciu o wszechstronne rozważenie całego materiału procesowego. Nie jest związany żadnymi kryteriami, regułami, a przy ocenie odwołuje się do własnego przekonania. Jest to ocena swobodna, nie zaś dowolna. Orzeczenie, które zapada po przeprowadzeniu postępowania dowodowego podlega z woli stron kontroli instancyjnej. Sąd sporządzając uzasadnienie do wydanego orzeczenia ujawnia w ten sposób, sposób rozumowania, który doprowadził do takiego, a nie innego rozstrzygnięcia. Musi być logiczny i spójny oraz w sposób jasny wykazywać, którym dowodom sąd dał wiarę, którym zaś odmówił cechy wiarygodności.

Wszelkie uchybienia w tym zakresie prowadzą do uchylenia wyroku i sprawa podlega ponownemu rozpoznaniu przez sąd I instancji.

Zasada swobodnej oceny dowodów nie ma charakteru bezwzględnego. Doznaje ona pewnych wyłomów.

To sytuacje procesowe, gdzie jej funkcja została wyłączona. Przede wszystkim art. 11 kpc wyłącza zasadę swobodnej oceny dowodów. (chodzi tu o problem prejudycjalności związania sądem tym orzeczeniem; orzeczenie karne dla postępowania cywilnego jest najważniejsze).

• domniemanie prawdy - reguły rządzące procesem dowodzenia.

• domniemanie dokumentu urzędowego - korzysta z domniemania autentyczności i domniemania prawdziwości. Gdy idzie o dokument prywatny, który korzysta jedynie z domniemania autentyczności, to jest dowodem tego, że osoba, która go podpisała, złożyła oświadczenie w nim zawarte. Dalsze ograniczenia zaś swobodnej oceny dowodów - art. 246, 247 kpc. (ograniczenie w zakresie dopuszczalności przeprowadzenia dowodu z zeznać świadków oraz dowodu z przesłuchania stron, jeżeli miałyby być przeprowadzone ponad, przeciwko osnowie dokumentu.

Zasada bezpośredniości i ustności.

Więź organiczna istniejąca między nimi. Zasada bezpośredniości może być w postępowaniu cywilnym w pełni zrealizowana wówczas, gdy struktura tego postępowania umożliwia stronom i uczestnikom możliwość ustnego zgłaszania swoich żądań, twierdzeń, wniosków, ustnego przytaczania wszelkich okoliczności, które stanowiłyby podstawę wcześniej zgłaszanych żądań i twierdzeń. Istota tej zasady wyraża się w tym, by organ orzekający mógł w sposób bezpośredni zetknąć się ze zgromadzonym przez strony materiałem procesowym. W szczególności, by organ procesowy w sposób bezpośredni mógł przeprowadzić postępowanie dowodowe. (wszystkie dowody zawnioskowane przez strony). Zasada bezpośredniości swój zasadniczy wyraz przejawia w postępowaniu dowodowym. Choć nie ma w tym zakresie charakteru bezwzględnego, z uwagi na to, że w pewnych wyjątkowych sytuacjach, uzasadnionych okolicznościami sprawy, sąd wezwany może przeprowadzić określone wskazane przez sąd orzekający środki dowodowe, np.: przesłuchać świadka. Przemawiać za tym będą okoliczności takie, jak spora odległość zamieszkania od siedziby sądu - następuje naruszenie zasady bezpośredniości.

Inna płaszczyzna działania zasady bezpośredniości jest wyznaczona przez treść art. 323 kpc.

Artykuł ten wyraża jedną z zasad dot. orzekania, odnoszących się do orzekania w sprawie. Wyrok może być wydany przez sędziów, przed którymi odbyła się rozprawa poprzedzająca bezpośrednie wydanie wyroku. Wynika z tego, że w trakcie postępowania możliwe są zmiany składu orzekającego. Ważne jest jedynie, by wyrok wydany był przez ten skład, przed którym odbyła się rozprawa przed wydaniem wyroku. (w procesie karnym wyrok wydany przez ten skład, przed którym odbyła się rozprawa, zawsze prowadzi postępowanie od początku).

Zasada ustności.

Podobnie jak zasada pisemności, odnosi się do formy, w jakiej są realizowane czynności procesowe. Powód żądając wszczęcia postępowania, wnioskodawca żądający wszczęcia postępowania nieprocesowego czyni to na piśmie. Formą zewnętrzną żądania powoda jest pozew jako kwalifikowane pismo procesowe. Natomiast wszelkie wnioski i oświadczenia stron składane poza rozprawą również przybierają postać pism procesowych. W ten sposób urzeczywistnia się zasada pisemności. Natomiast posiedzenie sądowe, a w szczególności rozprawa, jest miejscem, w którym realizuje się zasada ustności. Na rozprawie strony mogą podnosić wszelkie twierdzenie, zgłaszając wnioski dowodowe. Wskazywać okoliczności na poparcie swoich twierdzeń. Poza rozprawą art. 125 kpc strony i uczestnicy postępowania realizują swoje uprawnienie w formie pism procesowych, wniosków i oświadczeń, które muszą odpowiadać rygorom art. 126 kpc.

Zasada formalizmu procesowego.

Można ją wyinterpretować z konstrukcji postępowania cywilnego, postępowania rozumianego jako szereg zdarzeń procesowych, ciągu działań podejmowanych przez strony i uczestników postępowania. Konstrukcja tego postępowania polega na tym, że wszystkie jego elementy, z których się składa postępowanie są co do formy i treści określone przez normy procesowe.

Wszystkie te elementy muszą odpowiadać określonym rygorom co do miejsca, czasu w jakim mogą być dokonane i co do ich treści. Niezachowanie owych form rodzi określone skutki procesowe, zazwyczaj negatywne, np.: nie wniesienie apelacji w ustawowym terminie pociąga za sobą skutek, że apelacja podlega odrzuceniu. Jeden z przykładów działania formalizmu procesowego zasady formalizmu to prawnie zorganizowany ciąg działań i czynności stron i uczestników postępowania.

PODMIOTY I UCZESTNICY POSTĘPOWANIA CYWILNEGO.

Organ procesowy - do rozpoznania spraw cywilnych w I instancji powołane są zarówno sądy rejonowe, jak i okręgowe. Zachodzi konieczność rozgraniczenia zakresu działań tych sądów i konieczność ustalenia zasad, które pozwolą na wskazanie jaki są ma konkretną sprawę rozpoznać i rozstrzygnąć. Chodzi o rozgraniczenie kompetencji SR i SO.

Kryteria rozgraniczenia:

• podział z punktu widzenia podejmowanych przez organ czynności procesowych;

• podział z punktu widzenia rodzaju spraw rozstrzyganych przed sądami;

• podział z punktu widzenia zasięgu terytorialnego. W zależności od przyjętego kryterium możemy mówić o właściwości funkcjonalnej (funkcyjnej), rzeczowej i miejscowej. Możliwe są jeszcze inne kryteria na wskazanie właściwości sądu - kryterium źródła, z którego dana właściwość wypływa - właściwość ustawowa, umowna, delegacyjna.

Normy określające właściwość ustawową zawarte są w kpc. Normy te regulują zarówno właściwość rzeczową, miejscową i funkcjonalną. Właściwość funkcjonalna ponadto jest regulowana przepisami prawa o ustroju sądów powszechnych.

Zasadą jest w polskim systemie procesowym właściwość ustawowa sądów powszechnych. Wyjątek od tej zasady - właściwość umowna oraz delegacyjna/

Właściwość umowna to porozumienie stron w zakresie właściwości miejscowej sądu. Strony mocą swojej woli mogą poddać pod rozstrzygnięcie powstały problem pomiędzy nimi spór lub spór, który dopiero może wyniknąć z łączącego ich stosunku prawnego poddając pod rozstrzygnięcie innemu sądowi niż sąd właściwy ustawowo. Umowa zawarta pomiędzy stronami w tym zakresie to umowa prorogacyjna. Jest to jedna z umów przedprocesowych.

Umowa prorogacyjna musi odnosić się wyłącznie co do właściwości miejscowej sądu. Jest dopuszczalna wyłącznie w trybie procesowym. Musi być zawarta na piśmie, przy czym nie musi być sformułowana w odrębnym akcie, może ograniczyć się do klauzuli prorogacyjnej, stanowiącej integralny element treści umowy materialnoprawnej łączącej strony. CO do jej treści - przepisy kpc stanowią, że strony muszą w tej umowie wskazać konkretny spór, który już powstał między nimi, względnie wskazania konkretnego stosunku prawnego, z którego spór może w przyszłości wyniknąć, i który sąd ma rozstrzygnąć. Umowa prorogacyjna nie może wyłączać reguł właściwości miejscowej wyłącznej. Umowa stwarza dla stron umawiających się pewne zobowiązania, że strony te wytoczą powództwo przed sąd wskazany w treści umowy. Możliwa jest sytuacja, że mimo istnienia umowy prorogacyjnej, powództwo zostanie rozpoznane przed sąd właściwości ustawowej. Będzie miało to miejsce wówczas, gdy powód mimo istnienia umowy prorogacyjnej, skieruje sprawę do rozpoznania sądowi właściwemu ustawowo, a pozwany przed wdaniem się w spór nie podniesie niewłaściwości sądu.

Właściwość delegacyjna.

Przydzielenie pewnych spraw może nastąpić na podstawie zarządzenia sądu przełożonego. Taka delegacja może mieć swoje uzasadnienie ze względu na przesłanki konieczności lub celowości. Np.: sytuacja, gdy sąd nie może rozpoznać sprawy z powodu przeszkody nie dającej się usunąć., np. z powodu wyłączenia wszystkich sędziów, wówczas sąd nad nim przełożony na posiedzeniu niejawnym wyznacza inny sąd jemu równorzędny, przed który należy wytoczyć powództwo. Innym przykładem jest sytuacja art. 45 kpc, gdzie uprawnienie SN przejawia się w tym, że sąd ten na wniosek strony wyznaczy sąd, do którego należy wnieść powództwo jeżeli nie da się ustalić właściwości miejscowej sądu.

Właściwość funkcjonalna.

Polega na podwale czynności procesowych funkcji sądu (realiz. c trakcie post. Cyw.) pomiędzy sądy różnego szczebla, względnie sądy równorzędne. Główny cel właściwości funkcjonalnej to rozgraniczenie zadań sądu I i II instancji, dlatego w literaturze właściwość zwana jest również właściwością instancyjną. Nie realizuje się całość tej właściwości, ponieważ właściwość funkcjonalna to również oznaczenie sędziów co do czynności procesowych.

Funkcje SR:

• w postępowaniu rozpoznawczym - rozpoznawanie spraw w I instancji, wydawanie nakazów zapłaty w postępowaniu nakazowym oraz w postępowaniu upominawczym. Przeprowadzanie postępowania pojednawczego przed wszczęciem procesu cywilnego, przyjmowanie środków odwoławczych od własnych orzeczeń i kontrola tych środków pod kątem zachowania warunków formalnych (zażalenie, apelacja).

Skarżący środek odwoławczy adresuje do sądu odwoławczego, za pośrednictwem sądu, który wydał zaskarżone orzeczenie. Dopiero jeżeli ten sąd uzna, że jest wolny od błędów, dopiero przekazuje do sądu odwoławczego, który powtarza sprawdzanie braków formalnych 2 raz.

Rozpoznanie zażaleń na własne postanowienia - zażalenie posiada cechy względnej dewolutywności. W przeciwieństwie do apelacji. Nie następuje przeniesienie postępowania o szczebel wyżej. Chodzi o sytuację, gdy skarżący w swoim zażaleniu zarzuca nieważność postępowania oraz gdy samo zażalenie jest oczywiście zasadne - wówczas nie przenosi się postępowanie o szczebel wyżej. Rozpoznaje sąd wydający .

Dokonywanie czynności pomocy sądowej na żądanie innych sądów.

Prowadzenie postępowania uproszczonego, realizowanie uprawnień sądu opiekuńczego (kompetencje tego sądu określają przepisy KRO i KPC; SR przyjmuje wnioski o zwolnienie kosztów sądowych, SR przeprowadza postępowanie o zabezpieczenie dowodów tzw. dowód ku wiecznej pamięci przed wszczęcie procesu. Rozpoznaje również skargę o wznowienie postępowania, gdy w drodze tej skargi zostało zaskarżone orzeczenie.

SR w granicach właściwości miejscowej i rzeczowej w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych przyjmuj od pracownika lub od ubezpieczonego powództwa, środki odwoławcze lub inne pisma procesowe, które są zgłaszane ustnie do protokołu. Wyjątek od zasady pisemności.

• postępowanie egzekucyjne - rozpoznawanie skarg na czynności komornika, wykonuje nadzór nad działalnością komorników, w postępowaniu egzekucyjnym SR może pełnić funkcję organu egzekucyjnego obok komornika. Przy egzekucji świadczeń niepieniężnych, wyjawieniu majątku, ustanowieniu zarządu zajętej nieruchomości, w pewnych stadiach egzekucji z nieruchomości; przy egzekucji przez zarząd przymusowy; nadawanie klauzuli wykonalności tytułom egzekucyjnym, gdy sprawa toczy się w SR jako sądzie I instancji, a także tytułom egzekucyjnym pochodzącym od sądu okręgowego jako sądu II instancji po zwrocie akt przez ten sąd. Inną funkcją jest jeszcze nadawanie klauzuli wykonalności tytułom egzekucyjnym nie pochodzącym od sądów powszechnych. SR pełni jeszcze inną funkcję, które nie mieszczą się w postępowaniu rozpoznawczym i egzekucyjnym.

Sąd rozpoznaje skargi, skargi wyborcze na nieprawidłowość w spisach wyborców.

SR prowadzi system informatyczny KRS i owe rejestry prowadzi sąd rejestrowy, który obejmuje swą właściwością obszar województwa lub jego część; SR rozpoznaje skargi na orzeczenia referendarzy sądowych wydawane w SR; orzekanie o poddaniu leczeniu osoby uzależnionej od alkoholu w zakładzie leczenia odwykowego; orzeka również o przyjęciu do zakładu psychiatrycznego i wypisaniem określonej osoby.

Funkcje SO:

• rozpoznawanie spraw cywilnych w I instancji w granicach swojej rzeczowej i miejscowej właściwości;

• rozpoznawanie w II instancji środków odwoławczych od orzeczeń SR;

• rozpoznawanie w I instancji spraw należących do właściwości SR, a przekazanych SO w trybie art. 18 kpc;

• wydawanie nakazów zapłaty w postępowaniu nakazowym i upominawczym;

• rozstrzyganie środków zaskarżenia od nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym i upominawczym (zarzutów w postępowaniu nakazowym i sprzeciwu w upominawczym);

• nadawanie klauzuli wykonalności tytułom egzekucyjnym właściwym orzeczeniom;

• rozpoznawanie skarg o wznowienie postępowania, jeżeli jest zaskarżone orzeczenie SO, a nie zostało zaskarżone orzeczenie sądu wyższej instancji;

• przyjmowanie na przechowanie akt sądu polubownego;

• uznawanie albo stwierdzenie wykonalności wyroków sądu polubownego lub ugód przed nim zawartych;

• rozpoznaje skargi o uchylenie wyroków sądu polubownego;

• prowadzenie rejestrów, dzienników i czasopism;

• rozpoznawanie protestów przeciwko ważności wyborów do danej rady lub wyborów radnego;

• rozpoznawanie skarg na orzeczenia referendarzy sądowych, które zapadły przed SO;

Funkcje SA:

• rozpoznawanie środków odwoławczych od orzeczeń SO jako sądów I instancji;

Funkcje SN:

• rozpoznawanie skarg kasacyjnych;

• rozpoznawanie skarg o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnych orzeczeń;

• podejmowanie uchwał rozstrzygających zagadnienia prawne;

• rozpoznawanie protestów wyborczych oraz stwierdzenie nieważności wyborów do sejmu i senatu oraz wyborów prezydenta RP, rozstrzygnięcie co do ważności referendum ogólnokrajowego, konstytucyjnego;

• rozpoznawanie protestów wyborczych w wyborach do parlamentu europejskiego;

• wyznaczanie sądu do rozpoznawania w sprawie, gdy nie da się w oparciu o okoliczności wskazać sądu właściwego art. 45 kpc.

Właściwość rzeczowa.

Przepisy o właściwości rzeczowej wyznaczają zakres spraw, którymi zajmują się sądy I instancji.

Zasadą jest, że dla spraw cywilnych sensu stricto właściwe rzeczowo są sądy rejonowe bez względu na to, czy sprawy te podlegają rozpoznaniu w trybie procesowym, czy nieprocesowym. W sprawach tych SO w I instancji orzeka tylko w sytuacjach szczegółowo wskazanych w ustawie art. 17 kpc.

art. 554 kpc w sprawach o ubezwłasnowolnienie również orzeka SO, jako I instancja, także separacja na zgodny wniosek stron; w sprawach z zakresu przepisów o przedsiębiorstwach państwowych i samorządzie załogi.

W sprawach cywilnych gospodarczych obowiązuje odwrotna zasada. W I instancji orzeka SO, natomiast SR orzekają wyłącznie w wypadkach wskazanych w art. 479³ §2 kpc.

W sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych obowiązuje tak, jak w gospodarczych.

Rozpoznanie sprawy przez SR, która należy do właściwości ze względu na wartość przedmiotu sporu do właściwości SO nie prowadzi do nieważności postępowania.

Rozpoznanie przez SR sprawy, która ze względu na w.p.s. należy do SO jest uchybieniem procesowym, na który może powołać się osoba w piśmie. Ów zarzut może być skuteczny tylko wówczas, jeżeli skarżący wykaże, że uchybienie mogło mieć wpływ na wynik sprawy.

Wykazanie takiego związku nie wydaje się być możliwe.

Nieważność sądowa zachodzi wówczas, jeżeli orzekał SR, w sprawie której uzasadniona jest właściwość SO bez względu na wartość przedmiotu sporu.

W przepisach regulujących właściwość SO ustawodawca posłużył się 2 kryteriami:

• kryterium przedmiotu sprawy;

• kryterium wartości przedmiotu sporu: w sprawach o roszczenie pieniężne jest zawsze dochodzona przez powoda kwota. W innych sprawach majątkowych, wartością przedmiotu sporu będzie kwota, którą powód ma obowiązek wskazać, kierując się regułami art. 20 -24 kpc. W sprawie majątkowej niewskazanie w.p.s. Jest uchybieniem formalnym, który podlega uzupełnieniu w trybie wydania przez przewodniczącego zarządzenia, o którym mowa w art. 130 kpc.

O majątkowym lub niemajątkowym charakterze sprawy rozstrzyga wyłącznie przedmiot sporu. Majątkowy lub niemajątkowy charakter dobra, którego ochrony domaga się powód. Np.: eksmisja pozwanego z wynajętego mu lokalu - dobro majątkowe. Jeżeli sąd ma wątpliwość co do wartości przedmiotu sporu powinien zażądać w tym zakresie dochodzenia w celu sprawdzenia. Sąd wyda postanowienie, które może być wydane z urzędu tylko do chwili doręczenia pozwu pozwanemu. Po tej chwili sprawdzenie w.p.s. tylko na zarzut pozwanego przed wdaniem się w spór. Do w.p.s. nie wlicza się odsetek, pożytków i kosztów, które są zgłaszane obok roszczenia głównego. Jeżeli powód 1 pozwem przeciwko temu samemu pozwanemu dochodzi kilku roszczeń, to wówczas należy owe roszczenia zliczyć.

W sprawach o prawo do świadczeń powtarzających się, w.p.s to suma świadczeń za 1 rok, jeżeli krócej, to za okres ich trwania.

Właściwość miejscowa.

Zakres kompetencji tego samego rzędu sądów. 2 rodzaje właściwości:

• ogólna i szczególna (przemienna, wyłączna);

Podstawę określenia właściwości ogólnej stanowi miejsce zamieszkania pozwanego, (zgodnie z kc brak miejsca zamieszkania - miejsce pobytu.) Jeżeli postępowanie wszczynane jest z urzędu, wówczas właściwy jest sąd miejsca, w okręgu którego nastąpiło zdążenie będące podstawą postępowania.

• właściwość miejscowa przemienna - ustawa zezwala powodowi, by ten w pewnych granicach dokonał wyboru sądu. Może on wytoczyć powództwo bądź przed sąd właściwości miejscowej ogólnej bądź właściwości miejscowej przemiennej, np.: roszczenia alimentacyjne, ustalenie ojcostwa i inne roszczenia z tym ojcostwem :)

Wytoczenie powództwa przeciwko przedsiębiorcy - zakład główny, oddział, jeżeli roszczenie pozostaje w związku z działalnością tego zakładu lub oddziału.

• właściwość wyłączna - w pewnych sytuacjach ustawa procesowa wprowadza wyjątek od właściwości ogólnej i ze względu na ścisły charakter sprawy z okręgiem pewnego sądu, ustawa postanawia, że sąd ten będzie właściwy do rozpoznania sprawy. Właściwość miejscowa wyłączna, wyłącza ogólną.

• powództwo o własność lub inne prawa rzeczowe na nieruchomości - przed sąd , w okręgu którego nieruchomość jest położona;

• dziedziczenie, zachowek, zapis, polecenia i inne rozporządzenia testamentowe - sąd ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy (jeżeli nie ma, to ze względu na masę spadkową lub jej część);

• jeżeli powództwo wytoczone zostało przed sąd niewłaściwy - sąd ten nie powinien podejmować żadnych czynności procesowych, a jedynie wydanie postanowienia, w którym stwierdza swoją niewłaściwość. Sąd z urzędu bada wszystkie rodzaje swojej właściwości, natomiast gdy sprawa się już toczy, możliwość badania pod tym kątem będzie zależała od tego, czy mamy do czynienia z właściwością usuwalną czy nieusuwalną.

Postanowienie, mocą którego sąd stwierdza niewłaściwość może być wydane na rozprawie, jak i posiedzeniu niejawnym. Jeżeli na mocą takiego postanowienia sąd niższego rzędu przekazał wyższemu, takie postanowienie nie jest zaskarżalne.

Sąd wyższego rzędu nie jest związany takim postanowieniem i może przekazać innemu sądowi, którego uważa, za sąd właściwy, nie wyłączając sądu przekazującego.

Art. 15 kpc - zasada utrwalenia właściwości sądu. Sąd właściwy w chwili wniesienia pozostaje nadal właściwy, nawet gdyby w toku postępowania te podstawy odpadły.

• Gdy w SR nastąpi taka zmiana powództwa, która będzie miała wpływ na jego właściwość, wówczas całe powództwo należy przekazać do SO.

• Gdy przy rozpoznawaniu sprawy w SR powstanie zagadnienie budzące poważne wątpliwości, wówczas SR może przekazać do SO.

• Gdy SR z powodu przeszkody nie może rozpoznać sprawy lub podjąć określonych czynności, wówczas sąd przełożony na posiedzeniu niejawnym wyznacza inny sąd.

Skład sądu

I INSTANCJA

Sąd w I instancji co do zasady rozstrzyga w składzie 1 sędziego zawodowego.

Skład kolegialny z udziałem ławników:

• W sprawach z zakresu prawa pracy, z zastrzeżeniem że czynności wyjaśniające w tym postępowaniu przeprowadza się bez udziału ławników

• W sprawach ze stosunków rodzinnych z wyjątkiem spraw o alimenty

Skład 3 sędziów zawodowych:

4. Sprawy o ubezwłasnowolnienie

5. O wyłączeniu sędziego

6. Odmowa przyjęcia sprawy przekazanej prze SR

7. Prezes sądu może zarządzić rozpoznanie sprawy w składzie 3 sędziów zawodowych ze względu na szczególną zawiłość sprawy lub precedensowy charakter.

II INSTANCJA

Skład 3 sędziów zawodowych niezależnie od sądu rzędu danego sądu oraz rodzaju posiedzenia.

Skład 1 osobowy gdy :

-podejmowane jest postępowanie dowodowe,

-o przyznanie, cofnięcie postanowienia o zwrocie kosztów

- apelacja w postępowaniu uproszczonym

GWARANCJE BEZSTRONNOŚCI SĘDZIEGO:

- ART. 45 Konstytucji - zapewnia każdemu obywatelowi prawo do sądu, gwarancja bezstronnego sądu - dobór kadry sędziowskiej

- gwarancja procesowa: instytucja wyłączenia sędziego

*Z MOCY USTAWY *Z MOCY POSTANOWIENIA, BĄDŹ NA ŻĄDANIE SAMEGO SĘDZIEGO ALBO NA WNIOSEK UCZESTNIKA POST.

• ART. 48 KPC - opiera się na związkach sędziego z podmiotami lub przedmiotem postępowania

• Udział sędziego wyłączonego stanowi przyczynę nieważności postępowania - podstawa środka odwoławczego

• Po uprawomocnieniu - jest to podstawa do wniesienia skargi o wznowienia postępowania, jeżeli przed uprawomocnieniem uczestnik nie mógł wystąpić o wyłączenie

• ART. 49 nie przewiduje możliwości wyłączenia całego składu, możliwe jest wyłączenie ściśle określonej osoby lub osób do której zachodzi obawa braku obiektywizmu

• Wniosek może być zgłoszony na piśmie lub ustnie do protokołu w sądzie gdzie spór jest prowadzony

• Wniosek musi uprawdopodobnić przyczyny wyłączenia

• Brak ostrego kryterium nakłada na sędziego obowiązek wszechstronnego rozważenia czy relacje w których pozostaje lub pozostawał z jedną ze stron lub przedstawicielem mogą wywołać wątpliwości co do bezstronności niezależnie od własnego przekonania sędziego co do zasadności

• Stosunki służbowe z adwokatem nie mogą stanowić podstawy wyłączenia, jednak gdy są intensywne mogą zrodzić w relacjach adwokata z sędzią taki stosunek emocjonalny pozytywny i negatywny jeśli jest on uzewnętrzniony zachowaniem sędziego może uzasadniać wniosek o jego wyłączenie

• Samo przeświadczenia strony co do tego że sędzia nie może stanowić przesłanki do jego wyłączenia

• Do końca 2002 roku Art. 53 KPC TK uchylił - w jego miejsce inna regulacja zapobiega patologią procesowym ART. 53¹- w wypadku bezzasadnego wniosku sąd postanowieniem odrzuca taki wniosek - nie podlega zaskarżeniu. Nowa regulacja nie osłabia prawa do bezstronnego sądu przy założeniu że zawarte w ART. 53¹ unormowanie wg którego o odrzuceniu wniosku rozstrzyga sąd rozpoznający sprawę, oznacza że chodzi o sąd w znaczeniu ustrojowym, a nie sąd rozpoznający sprawę merytorycznie o odrzuceniu wniosku powinien orzec sąd w którym sprawa się toczy.

Odmienna wykładnia art. 53¹ wykładnia przyznająca kompetencje do odrzucenia wniosku sądowi rozpoznającemu sprawę merytorycznie może budzić poważne wątpliwości z punktu rzetelności procesu.

Jeżeli sędzia chce mieć pewność czy istnieje wyłączenie z ustawy czy z art.49 powinien złożyć pismo do przewodniczącego wydziału skierowane do sądu. Pismo powinno zawierać:

• Przypadek :Żądanie rozstrzygnięcia czy wyłączenie ma miejsce

• Przypadek: Żądanie wyłączenia

Z chwilą złożenia pisma sędzia powinien się powstrzymać od wszelkich czynności w sprawie nawet tych niecierpiących zwłoki. Niezastosowanie się do zakazu w przypadku gdy sąd orzeknie o zaistnieniu podstawy do wyłączenia - pociąga to za sobą nieważność postępowania.

W drugim wypadku uchybienie procesowe, które to może wpłynąć na wynik postępowania

Jeżeli wniosek o wyłączenie złożyła strona sędzia powinien powstrzymać się od rozpoznania sprawy, jedynie czynności niecierpiące zwłoki np. zmierzające do zabezpieczenia dowodów.

W związku ze złożonym przez stronę wnioskiem sędzia którego wniosek dotyczy powinien złożyć wyjaśnienia w formie pisemnej lub ustnej. W chwili gdy sąd rozstrzyga o wniosku musi już dysponować wyjaśnieniami sędziego.

Ponowny wniosek o wyłączenie sędziego oparty na tych samych okolicznościach, względnie oczywiście bezzasadny podlega odrzuceniu bez obowiązku składania wyjaśnień przez sędziego.

Na tych samych zasadach można żądać wyłączenia ławnika.

Odpowiednie zastosowanie znajdują przepisy do wyłączenia prokuratora oraz innych organów sądowych (osób występujących w charakterze urzędowym w postępowaniu sądowym (aplikanci sądowi, tłumacze, biegli).

STRONY I UCZESTNICY POSTĘPOWANIA:

Proces cywilny oparty jest o zasadę dwustronności - niezależnie od tego ile podmiotów występuje po każdej ze stron.

Zasada dwustronności jest aktualna też w postępowaniu egzekucyjnym, gdzie występuje wierzyciel egzekwujący i dłużnik egzekwowany.

W postępowaniu nieprocesowym zasada dwustronności nie ma zastosowania. Jest oparte na zasadzie uczestnictwa. Każdy uczestnik zajmuje stanowisko samodzielne i niezależne.

W procesie cywilnym poza stronami mogą również występować osoby trzecie, które mogą uczestniczyć w postępowaniu, podejmować czynności procesowe, pod określonymi warunkami formalnymi - interwenienci uboczni.

STRONA PROCESOWA - definicja

2 grupy poglądów:

I dla oceny kto stroną czy uczestnikiem postępowania przyjmują kryterium materialno prawne:

Wg nich stronami w procesie są podmioty związane stosunkami materialno prawnymi.

II o tym czy dany podmiot zajmuje pozycję strony procesowej: decydują kryteria procesowe i w tym względzie najbardziej charakterystyczne jest stronnictwo Siedleckiego, który zawsze uważał, że pojęcie strony i uczestnika postępowania jest niezależne od prawno materialnego ukształtowania sytuacji pozaprocesowej.

O zajęciu pozycji strony w procesie z reguły decyduje twierdzenie powoda zawarte w pozwie. Powód z własnej woli przypisuje na podstawie zdobytej wiedzy określonym podmiotom pozycję strony.

Za tym, że o określeniu strony w procesie cywilnym przesądzają kryteria procesowe przeważa jeszcze inny fakt. W wielu wypadkach pozycję strony zajmują osoby, które nie wyprowadzają prawa do tej pozycji z powiązania materialnoprawnego.

Można je uznać za strony czy uczestników postępowania w sensie formalnym: prokurator, organizacje społeczne, kurator spadku, zarządca nieruchomości, wykonawca testamentu, syndyk masy upadłościowej - wszystkie te osoby łączy jeden fakt- nie występują we własnym imieniu ale w obronie cudzych praw.

Wszystkich pozostałych uczestników nazywamy uczestnikami materialnymi, gdyż chronią własną a nie cudzą sferę prawa. Tylko w tym sensie możemy mówić o stronie w znaczeniu materialnym i formalnym, nie wpływa to na więzi o charakterze materialnoprawnym.

Rozważania strony w sensie materialnym formalnym jest przyjęte także w judykaturze:

SN orzeczenie z 1964 r. termin strona w znaczeniu formalnym obejmuje osoby prowadzące proces w swoim imieniu lub w interesie innej osoby.

Wg prof. Korzana - stroną procesową lub uczestnikiem postępowania jest taki podmiot, z którym ustawa względnie konkretny przepis wiąże taki przymiot.

Aby konkretna osoba mogła występować w procesie jako strona i samodzielnie dokonywać wszystkich czynności musi łącznie posiadać następujące atrybuty:

• Zdolność sądową

• Zdolność procesową

• Zdolność postulacyjną

• Legitymację procesową

ZDOLNOŚĆ SĄDOWA:

ART.64kpc - zdolność do występowania w procesie jako strona

Pojęcie to pozostaje w ścisłym związku z pojęciem strony procesowej.

Pojęcie zdolność sądowa rozstrzyga kto może być stroną w procesie cywilnym a odnosi się także do uczestników innych postępowań. Odnosi się do interwenientów ubocznych, przedstawicieli ustawowych, a także pełnomocników.

Zdolność procesowa pozostaje w ścisłym związku ze zdolnością prawną. O ile zdolność prawna decyduje o uznaniu określonego podmiotu za uczestnika stosunków prawnych to zdolność sądowa jest też kwalifikacją która umożliwia występowanie w charakterze uczestnika w procesie. - jest przesłanka powstania i istnienia stosunków procesowych, sama zaś nie jest stosunkiem procesowym ani żadnym innym stosunkiem.

Zdolność sądową posiada każda osoba fizyczna z chwilą urodzenia, a nasciturus w sprawach o dziedziczenie, nabywa zdolność sadową z chwilą poczęcia pod warunkiem że urodzi się żywy. Jego przyszłe prawa w stosunkach sądowych i pozasądowych chroni kurator ustanowiony przez sąd opiekuńczy. Kuratela ta ustaje z chwilą urodzenia się dziecka.

Zdolność sądowa jest kwalifikacją prawną podmiotów polegającą na tym, że może on być stroną lub uczestnikiem postępowania w sprawach cywilnych.

Zdolność sądowa jest jedną z przesłanek procesowych, jej brak stanowi przesłankę procesową, która sąd bierze pod uwagę z urzędu w każdym stanie sprawy.

Skutki braku zdolności sądowej:

Może powodować odrzucenie pozwu:

- jeżeli jako stronę oznaczono w pozwie osobę nie posiadającą w ogóle zdolności sądowej

- jeżeli stroną wskazaną w pozwie jest osoba nieistniejąca w chwili wnoszenia pozwu np. osoba fizyczna zmarła przed wytoczeniem powództwa, osoba prawna nie powstała lub zlikwidowana

Sąd odrzuci pozew dopiero wówczas , gdy brak zdolności sądowej nie zostanie uzupełniony zgodnie z przepisami kodeksu. Jeżeli brak zdolności jest usuwalny wówczas sąd wyznaczy odpowiedni termin w celu jego konwalidacji.

Zawieszenie postępowania:

- gdy jedna ze stron utraci zdolność sądową po wszczęciu postępowania przy założeniu, że dopuszczalne jest wstąpienie do procesu następców prawnych

Umorzenie postępowania:

- gdy strona utraci zdolność sądową po wszczęciu postępowania jeżeli wstąpienie następcy prawnego jest niedopuszczalne np. śmierć jednego z małżonków w sprawie o rozwód

- gdy brak następców prawnych

- gdy strona starci zdolność sądową po wszczęciu postępowania a następcy nie wstąpią do postępowania w określonym przez sąd terminie

Nieważność postępowania:

- gdy sąd prowadził postępowanie mimo że jedna ze stron nie posiadała zdolności sądowej

ZDOLNOŚĆ PROCESOWA:

Art. 65 kpc zdolność do podejmowania czynności procesowych

Jest kwalifikacją prawną, którą ustawa wiąże z określonymi podmiotami

Musi j a posiadać każdy podmiot postępowania, nie tylko strony w procesie, czy uczestnicy w postępowaniu nieprocesowym, ale również osoby działające w cudzym imieniu (przedstawiciele ustawowi, pełnomocnicy).

Zdolność procesowa maja wszystkie osoby fizyczne które posiadają pełną zdolność do czynności prawnych - pełnoletniość.

Na zdolność procesową mają wpływ:

- wiek

- ubezwłasnowolnienie

- w pewnych wypadkach zawarcie małżeństwa

- ustanowienie doradcy tymczasowego

Od pełnej zdolności do czynności prawnych KC odróżnia ograniczoną zdolność, posiadają małoletni którzy ukończyli 13 rok życia, osoby ubezwłasnowolnione częściowo.

W stosunkach pozasądowych osoby te działają samodzielnie, jedynie czynności o charakterze zobowiązującym i o charakterze rozporządzającym wymagają dla swej ważności zgody przedstawiciela ustawowego (ex post).

Obecnie osoba ograniczona w zdolność do czynności prawnych nie może działać w postępowaniu cywilnym w sposób samodzielny we wszystkich tych sprawach w których przepisy prawa materialnego do skutecznego podejmowania czynności prawnych wymagają zgody przedstawiciela ustawowego. Do dokonywania za taką osobę czynności procesowych w tych sprawach jest uprawniony wyłącznie przedstawiciel ustawowy.

Z uwagi na treść art. 65 kpc problem wyrażania zgody przez przedstawiciela ustawowego w trybie art. 17 kc w ogóle nie powstaje.

Zdolność do czynności procesowych nie pokrywa się ze zdolnością do czynności prawnych , chociaż nie da się wyznaczyć wzajemnego ścisłego związku pomiędzy tymi instytucjami.

Art. 65 kpc posługuje się jedynym pojęciem zdolności procesowej. Nie dzieli jej odmiennie niż kc - dzieli zdolność do czynności prawnej na pełną i ograniczoną zdolność procesową.

KPC nie posługuje się taka terminologią

W rozumieniu art. 65 kpc zdolnością procesową jest zdolność do działania w procesie, w postępowaniu cywilnym ze wszystkimi skutkami jakie wynikają z prawa post. Cywilnego i prawa materialnego.

Tak określoną zdolność procesową powołany akt nakazuje ocenić wg kryterium pełnej zdolności do czynności prawnych.

Dlatego pojęcie zdolności procesowej wiąże się wyłącznie z osobami mającymi pełną zdolność do czynności prawnych - uprawnionymi do samodzielnego działania w stosunkach pozasądowych.

Zakres tej samodzielności nie jest w prawie materialnym w sposób jednolity oznaczony. W określonych wypadkach prawo do samodzielnego działania przysługuje także osobom mającym ograniczoną zdolność do czynności prawnych co nie pozostaje bez wpływu na kwestie zdolności procesowej.

- osoby te mogą zawierać umowy w sferze drobnych spraw życia codziennego

- mogą zaciągać zobowiązania dotyczące świadczenia pracy

- mogą podejmować działania które są nie są ani rozporządzeniem ani zobowiązaniem

- mogą rozporządzać zarobkiem

- mogą rozporządzać przedmiotami oddanymi im przez przedstawiciela ustawowego do samodzielnego użytku

W tych sprawach osoby te mają również zdolność procesową identyczną jak osoby pełnoletnie.

Z jednolitego pojęcia zdolności procesowej da się wyodrębnić pełną zdolność procesową we wszystkich sprawach i pełną zdolność procesową w niektórych ich kategoriach.

Tej kategorii spraw w postępowaniu nieprocesowym dotyczą 2 przepisy :

- Art. 560 przyznaje ubezwłasnowolnionemu prawo do zaskarżania wszystkich postanowień zapadłych w postanowieniu o ubezwłasnowolnieniu nawet wówczas gdy ma on doradcę tymczasowego czy kuratora. Ustanowienie wspomnianego doradcy czy kuratora nie pozbawia ubezwłasnowolnionego przyznanej mu w przedstawionym zakresie pełnej zdolności procesowej.

- przyznaje zdolność procesową osobom posiadającym przedstawiciela ustawowego, osoba pozostająca pod władzą rodzicielską, opieką lub kuratelą ma zdolność do podejmowania czynności procesowych w postępowaniu dotyczącym jej osoby chyba że nie ma zdolności do czynności prawnych. Osoba ograniczona w zdolność do czynności prawnych ma pełną zdolność procesową we wszystkich sprawach dotyczących jej osoby rozpoznawanych przez sąd opiekuńczy.

Przesłanką zdolności procesowej stanowi zdolność sądowa - warunkuje istnienie zdolności procesowej (nie zachodzi sytuacja odwrotna)

Skutki braku zdolności procesowej:

- przesłanka procesowa brana pod uwagę z urzędu:

Brak może być usunięty przez wstąpienie do procesu przedstawiciela ustawowego osoby fizycznej względnie poprzez ustanowienie właściwego organu do reprezentacji innych osób. Jeżeli strona nie ma zdolności procesowej to zostanie wezwana do uzupełnienia braków w wyznaczonym przez sąd terminie.

Jeżeli osoba fizyczna nie ma przedstawiciela ustawowego to sąd zwraca się o jej ustanowienie do sądu opiekuńczego. Jeżeli brak zdolności procesowej nie zostanie uzupełniony sąd zniesie postępowanie w takim zakresie w jakim jest dotknięte brakami i wyda odpowiednie orzeczenie.

• Postanowienie o odrzuceniu pozwu

- Jeżeli powód nie ma zdolności procesowej w chwili wytaczania powództwa.

- sąd nie może odrzucić pozwu z powodu braku zdolności procesowej pozwanego

2. Może wydać zarządzenie o zwrocie pozwu.

- gdy pozwany nie ma zdolności procesowej w chwili wnoszenia pozwu zaś powód wezwany w trybie art. 130 kpc do usunięcia braku formalnego przez oznaczenie przedstawiciela ustawowego pozwanego lub wskazanie organu uprawnionego do reprezentowania pozwanego nie wykona tego w terminie

3. Postanowienie o zawieszeniu postępowania

- jeżeli brak zdolności procesowej ujawnił się dopiero po doręczeniu odpisu pozwu pozwanemu, zaś powód wezwany do wskazania przedstawiciela ustawowego albo odpowiedniego organu nie wykonał tego w terminie

4. Postanowienie o umorzeniu postępowania

- jeżeli wniosek o podjęcie zawieszonego postępowania nie został zgłoszony w przewidzianym terminie

- jeżeli utrata zdolności procesowej jest równoczesna z utrata zdolności sądowej

ZDOLNOŚĆ POSTULACYJNA:

Zdolność do osobistego działania i podejmowania czynności przed sądem.

Jej brak może wynikać z przyczyn natury faktycznej lub prawnej.

Strona będzie pozbawiona tej zdolności gdy faktycznie i fizycznie nie jest w stanie działać w postępowaniu.

Brak tej zdolności z przyczyn natury prawnej wtedy gdy prawo przewiduje dla dokonania określonej czynności obowiązkowe zastępstwo stron przez inną osobę (przymus adwokacki)

- względny: gdy strona może samodzielnie działać w procesie, osobiście jednakże gdy chce być reprezentowany przez pełnomocnika, tym pełnomocnikiem może być adwokat

- bezwzględny: wyłącza możliwość osobistego działania przez stronę, nakazuje reprezentować stronę przez adwokata (o ograniczonym zakresie przed SN)

LEGITYMACJA PROCESOWA:

- punktu widzenia prawa materialnego: Uprawnieni do występowania w konkretnym procesie w charakterze strony.

O tym czy w danym wypadku istnieje leg. Procesowa czy jej brak nie decydują przepisy prawa procesowego. Kodeks nie posługuje się takim pojęciem.

Jest to kwalifikacja materialnoprawna.

Pozostaje w związku z przedmiotem rozstrzygnięcia sądowego i stanowi konieczną przesłankę merytorycznego zaskarżenia postępowania.

Treść legitymacji procesowej powoda i pozwanego jest różna.

Powód- uprawniony - obie zbiegają się do tego samego przedmiotu, który jest punktem

Pozwany - zobowiązany

Rodzaje legitymacji procesowych:

I 1.czynna (powoda) 2. Bierna (pozwanego)

II 1. Indywidualna: przysługuje tylko jednej ściśle określonej osobie np. w sprawie o odwołanie darowizny, po stronie pozwanej - obdarowany, powodowej darczyńca; w sprawie o rozwód - małżonkowie

• Grupowa : przysługuje kilku osobom dokładnie określonym w ustawie np. w sprawie o zaprzeczenie ojcostwa albo przysługuje każdemu np. w sprawie o unieważnienie małżeństwa. Ma charakter:

- dowolny - gdy każda z osób legitymowanych może samodzielnie stanowić stronę procesową, ale mogą też te osoby wystąpić wspólnie np. dłużnicy czy wierzyciele solidarni,

- łączny - przysługuje kilku osobom tylko i wyłącznie wspólnie, samodzielnie żadna z tych osób nie mogłaby być powodem lub pozwanym, prowadzi do współuczestnictwa koniecznego np. sprawa o unieważnienie małżeństwa gdzie powód musi pozwać oboje małżonków

III zwykła- zachodzi wówczas gdy przysługuje bezpośrednio podmiotom spornego stosunku prawnego.

Nadzwyczajna - gdy przysługuje stronie różnej od tego podmiotu, zachodzi wówczas gdy z mocy wyraźnego przepisu w charakterze strony w konkretnym procesie może występować osoba nie będąca podmiotem stosunku prawnego na tle którego powstał spór. Ma charakter:

- względny - to tzw. Substytucja posiadanie legitymacji przez podmiot inny, nie wiąże się z utratą tej legitymacji przez podmiot spornego stosunku. Ma miejsce przy współuczestnictwie jednolitym (czynności współuczestników działających są skuteczne wobec tych niedziałających) : przy interwencji ubocznej gdy interwenient wejdzie w miejsce strony, przy zbyciu przedmiotu sporu w trakcie sprawy, nabywca wchodzi w miejsce zbywcy

- bezwzględny - to tzw. Subrogacja posiadanie legitymacji procesowej przez inny podmiot wiąże się z utratą legitymacji przez podmiot spornego stosunku prawnego

IV Publiczna: przypisana organom działającym w interesie publicznym, kpc przyznaje taką legitymacje prokuratorowi w ramach art. 7 kpc ; także organizacją społecznym

Prywatna - przysługuje osobom w ich własnym interesie

Brak legitymacji procesowej czynnej i biernej prowadzi do oddalenia powództwa. Legitymacja stanowi przesłankę materialno prawną, która podlega badaniu przez sąd w trakcie orzekania co do istoty sprawy.

WSPÓŁUCZESTNICTWO W PROCESIE:

Zasada dwustronności - nie oznacza że po każdej ze stron musi występować jedna osoba, może być tak że dana strona ma więcej podmiotów.

Instytucja współuczestnictwa może wynikać:

• z konieczności - gdy na podstawie przepisów prawa materialnego albo przepisów procesowych udział kilku podmiotów po jednej ze stron jest konieczny

• z woli stron - osoby zainteresowane wyrażają wolę łącznego dochodzenia roszczeń

• w wypadkach przekształceń podmiotowych

Może powstać od początku bądź powstać w toku procesu (wyłącznie na skutek przekształceń podmiotowych).

Rodzaje:

• czynne i bierne

• formalne i materialne

• zwykłe i jednolite

• dowolne i konieczne

• konkurencyjne

Występowanie po jednej ze stron grupy podmiotów jest uzależnione od spełnienia warunków wskazanych przez ustawę procesową. Można je podzielić na dwie grupy:

• materialne - zakreślają granice dopuszczalności współuczestnictwa z uwagi na przedmiot procesu

• formalne - oznaczają pewne wymagania formalne stawiane przez prawo procesowe z uwagi na przyjęte w nim przesłanki np. kwestia właściwości sądu

Pomiędzy współuczestnikami materialnymi i formalnymi zachodzą istotne różnice:

W przypadku współuczestników materialnych przedmiot sporu stanowią prawa i obowiązki, które dla uczestników materialnych są wspólne lub oparte na tej samej jednej podstawie faktycznej i prawnej.

W przypadku współuczestnika formalnego przedmiot sporu stanowią roszczenia lub zobowiązania które dla współuczestników formalnych są jednego rodzaju (nie są wspólne) i ponadto są oparte na jednakowej ( nie tej samej) podstawie faktyczne i prawnej.

Rodzaje, współuczestnictwo materialne:

- oparte na tej samej podstawie faktycznej i prawnej np. przy dochodzeniu świadczeń podzielnych

- oparte na wspólnych prawach i obowiązkach wynikających m.in. z zobowiązań solidarnych, zob. niepodzielnych, odpowiedzialności In solidum, współwłasności, z umowy spółki cywilnej, małżeńskiej wspólności majątkowej

Do istnienia współuczestnictwa formalnego wystarczające jest występowanie podobnych okoliczności faktycznych i podobnych roszczeń.

Jedynie co istotne jest to aby zob. były jednego rodzaju i wynikały z jednakowej podstawy faktycznej i prawnej.

W przypadku współuczestnictwa formalnego występuje tyle przedmiotów sporu ilu jest współuczestników. W przypadku współuczestnictwa materialnego mamy jeden przedmiot sporu niezależnie od ilości współuczestników.

WSPÓŁUCZESTNICTWO KONIECZNE:

Kwalifikowana forma współuczestnictwa materialnego jego istota polega na tym, że po stronie procesowej występuje kilka podmiotów razem, ponieważ im wspólnie przysługuje legitymacja procesowa łączna (po jednej ze stron musi występować więcej niż jeden podmiot, bo powództwo zostanie oddalone z powodu braku przesłanki legitymacji procesowej.

Może wypływać z dwóch źródeł:

6. z istoty stosunku prawnego - wynika m.in. z następujących powództw: powództwo osoby trzeciej o unieważnienie małżeństwa, które należy wytoczyć przeciwko obojgu małżonką; powództwo przeciwko współwłaścicielowi w procesie dotyczącym współwłasności; powództwo o uzgodnienie stanu ujawnionego w księdze wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym, należy wytoczyć przeciwko wszystkim osobom ujawnionym w księdze wieczystej, a także przeciwko wszystkim tym których prawa nie zostały ujawnione; powództwo o ukształtowanie stosunku prawnego - przeciwko wszystkim podmiotom przekształconego stosunku prawnego np. uznanie umowy za bezskuteczną- współuczestnictwo konieczne bierne

7. z przepisu ustawy - powództwo osoby trzeciej o zwolnienie zajętego przedmiotu od egzekucji w sytuacji gdy dłużnik zaprzecza , powództwo o świadczenie niepodzielne, powództwo prokuratora o unieważnienie małżeństwa.

WSPÓŁUCZESTNICTWO JEDNOLITE:

Gdy z istoty stosunku spornego lub z przepisu ustawy wynika że wyrok niepodzielnie dotyczy wszystkich współuczestników. Wzrok wydany w sprawie z ich udziałem (wszystkich współuczestników) musi w stosunku do nich zawierać jednolite rozstrzygnięcie.

Zasada samodzielności działania współuczestników nie ma pełnego zastosowania w wypadku współuczestnictwa jednolitego. Konieczność wydania jednolitego rozstrzygnięcia musi ograniczać ich samodzielność - czynności procesowe działających współuczestników będą skuteczne wobec tych niedziałających w procesie. Skuteczność czynności poszczególnych współuczestników w stosunku do pozostałych nie dotyczy aktów dyspozytywnych które są jednocześnie czynnościami prawa materialnego np. ugoda, zrzeczenie się roszczenia, uznanie powództwa - wymagana jest zgoda wszystkich współuczestników.

INTERWENCJA GŁÓWNA:

Jest to powództwo osoby trzeciej - zwanej interwenientem głównym- o rzecz lub prawo wytoczone przeciwko stronom które o tę rzecz lub prawo już prowadzą spór.

Sądem właściwym dla sprawy z powództwa interwencyjnego jest sąd przed którym toczy się już proces główny.

Pozwanych w procesie interwencyjnym łączy współuczestnictwo konieczne.

Interwencję główna można wytoczyć od chwili doręczenia pozwu pozwanemu w sprawie głównej do chwili zamknięcia rozprawy w I instancji.

Sprawa główna i interwencyjna są odrębnymi sprawami jednakże w praktyce sąd nie powinien prowadzić ich niezależnie od siebie. Wytoczenie interwencji głównej w zasadzie powinno uzasadniać zawieszenie postępowania w sprawie głównej.

Rozstrzygnięcie, które zapadnie w sprawie interwenienta nie stanowi prejudykatu dla sprawy głównej, to jednak uwzględnienie interwencji głównej materialno prawną bezprzedmiotowość w procesie głównym.

Możliwość zawieszenia ma charakter

INTERWENCJA UBOCZNA:

Polega na zgłoszeniu przez osobę trzecią zwaną interwenientem ubocznym swojego udziału w procesie po jednej ze stron.

Interwenient swoje zgłoszenie powinien złożyć na piśmie do chwili zamknięcia rozprawy w II instancji. Oznacza to, że interwencja uboczna zgłoszona ustnie do protokołu jak też zgłoszona po zakończeniu postępowania w II inst jako niedopuszczalna podlega odrzuceniu.

Na postanowienie o odrzuceniu interwencji nie przysługuje zażalenie.

Pismo w którym osoba trzecia zgłasza się do sprawy powinno odpowiadać rygorom pisma procesowego (spełniać wymagania z art. 126 kpc) a ponadto osoba trzecia powinna wskazać do której strony przystępuje i wskazać okoliczności uzasadniające jej interes prawny.

Pojęcie interesu prawnego nie zostało zdefiniowane i przy ustalaniu tego terminu należy zawsze uwzględnić dorobek literatury, wypowiedzi sądów, które wyjaśniają znaczenie interesu prawnego występującego np. w art. 189 kpc, 510kpc.

W ujęciu najogólniejszym interes prawny zachodzi wówczas gdy wyrok który zapadnie w sprawie oddziaływać będzie bezpośrednio lub pośrednio na sferę prawna interwenienta.

Przeciwko wstąpieniu interwenienta ubocznego do sprawy każdej ze stron przysługuje OPOZYCJA najpóźniej przy rozpoczęciu najbliższej rozprawy - w formie pisemnej jak i ustnej od protokołu.

Zgłoszenie opozycji daje początek postępowaniu wpadkowemu, w którym sąd bada czy interwenient uboczny uprawdopodobni interes prawny w tym by sprawa została rozstrzygnięta na korzyść jednej ze stron. W tym celu sąd zarządzi rozprawę po której wyda postanowienie na podstawie którego

- uwzględniając opozycje nie dopuści interwenienta ubocznego do udziału w sprawie albo

- oddali opozycje i dopuści interwenienta ubocznego do udziału w sprawie po stronie powoda lub pozwanego

Każde z tych postanowień jest zaskarżalne zażaleniem.

Do uprawomocnienia postanowienia o uwzględnieniu opozycji interwenient uboczny działa w sprawie. Po uprawomocnieniu się postanowienia jego czynności będą uważane za niebyłe.

Sąd może również postanowienie o niedopuszczeniu int ubocznego wydać z urzędu - orzeczenia SN - Sąd nie tylko może wydać takie postanowienia ale ma taki obowiązek wówczas jeżeli brak interesu prawnego w sposób oczywisty wynika z samych twierdzeń zgłaszającego interwencję (nie ma zażalenia)

Dwa rodzaje interwencji:

8. niesamoistna (zwykła) - wyrok oddziałuje na sferę prawną interwenienta ale wyłączne w sposób pośredni

9. samoistna - występuje wówczas gdy z istoty spornego stosunku lub z przepisu ustawy wynika, że wyrok w sprawie ma odnieść bezpośredni skutek pomiędzy interwenientem ubocznym a przeciwnikiem strony do której interwenient przystąpił

Interwenient uboczny jest uprawniony do wszelkich czynności procesowych dopuszczalnych wg stanu sprawy. Jego uprawnienie doznaje ograniczenia, które polega na tym, że jego czynności nie mogą pozostawać w sprzeczności z czynnościami i oświadczeniami strony do której przystąpił.

O czynności procesowej możemy mówić wówczas gdy ma postać aktywnego zachowania. Zachowanie bierne względnie zaniechanie nie stanowi czynności procesowej np. zaniechanie wniesienia apelacji przez stronę nie jest czynnością procesową, która mogłaby stanowić punkt wyjścia dla oceny sprzeczności z nią czynności interwenienta, który ta apelację złożył.

Strona do której interwenient przystąpił może jednak cofnąć apelację interwenienta ubocznego co doprowadzi do wydania przez sąd postanowienia o umorzeniu postępowania wywołanego wniesioną apelacją.

Zgłoszenie int ubocznej zabezpiecza nie tylko interes prawny int ubocznego ale leży w interesie strony, do której przystąpił. Jeżeli strona przegra proces i wystąpi z roszczeniem regresowym przeciwko interwenientowi, który działał u jego boku jako pomocnik procesowy to int uboczny nie będzie mógł w stosunku do strony podnosić zarzutu, że działała wadliwie i tym samym doprowadziła do takiego rozstrzygnięcia.

(…) w interesie strony do której przystąpił. Jeżeli strona przegra proces i wystąpi z roszczeniem regresowym przeciwko interwenientowi, który występował u jej boku jako pomocnik procesowy, to interwenient uboczny nie będzie mógł, w stosunku do strony, podnosić zarzutu, że działała nieudolnie i tym samym doprowadziła do niekorzystnego rozstrzygnięcia.

POWÓDZTWO

• wg Broniewicza - powództwo to procesowy środek ochrony praw podmiotowych, zawierający wniosek adresowany do sądu, by ten udzielił ochrony prawnej, w drodze procesu cywilnego i za pośrednictwem którego, powód wysuwa w stosunku do pozwanego konkretne żądanie.

• wg Siedleckiego - powództwem jest wniosek wniesiony do sądu o przeprowadzenie rozprawy, zaś treścią tego wniosku jest żądanie rozstrzygnięcia w konkretnym wypadku oznaczonej kwestii spornej, poprzez wydanie orzeczenia określonej treści.

ELEMENTY OBLIGATORYJNE POWÓDZTWA

ŻĄDANIE

- istotny element każdego powództwa, oś wokół której skupia się cały proces.

Kodeks nakazuje, by powód w sposób precyzyjny, jasny, dokładny określił swoje żądanie. Musi przytoczyć okoliczności faktyczne uzasadniające żądanie.

Dokładnie określone żądanie jest ważne z tego puntu widzenia, że wyznacza przedmiotowy zakres rozpoznania i rozstrzygnięcia sprawy. W zależności od charakteru żądania, różny będzie przedmiot udzielonej przez sąd ochrony prawnej, np. przy żądaniu zasądzenia od pozwanego określonego świadczenia, powód dochodzi od pozwanego spełnienia pewnego roszczenia. W wypadku żądania ustalenia prawa lub stosunku prawnego, powód zmierza do ochrony konkretnego, istniejącego prawa lub stosunku prawnego - gdy nie nastąpiło jeszcze naruszenie tego prawa, to nie powstało jeszcze roszczenie powoda, na podstawie którego mógłby wystąpić z powództwem o ustalenie. Podstawą do wystąpienia z żądaniem o ustalenie prawa musi być uzasadnione zagrożenie tego prawa.

W sprawach o ukształtowanie prawa lub stosunku prawnego, powodowi wobec pozwanego nie przysługuje żadne roszczenie.....................co do prawa powoda, natomiast z mocy prawa materialnego, powód może domagać się ukształtowania prawa lub stosunku prawnego.

RODZAJE POWÓDZTW

• o świadczenie (zasądzenie)

• o ustalenie prawa lub stosunku prawnego

• o ukształtowanie prawa lub stosunku prawnego

• o świadczenie (zasądzenie)

Typowy, najczęstszy środek dochodzenia przez wierzycieli środków należnych im od dłużników. Ich treścią może być: danie, czynienie, nieczynienie, zaprzeczenie, znoszenie.

Podstawa faktyczna takiego powództwa zawiera wszelkie te okoliczności, które zdaniem powoda uzasadniają jego żądanie z puntu widzenia prawa materialnego.

Wśród powództw o świadczenie do najbardziej typowych należą powództwa:

• windykacyjne,

• odszkodowawcze

• alimentacyjne

• o świadczenie z zakresu prawa pracy

• praw posesoryjnych

• eksmisyjnych

Wyrok zgodny z żądaniem powództwa o świadczenie jest wyrokiem, który ma charakter deklaratoryjny - sąd wydając taki wyrok stwierdza istniejący stan prawny. Po uprawomocnieniu nadaje się do egzekucji.

W drodze takiego powództwa można dochodzić roszczeń już wymagalnych. Powinny być wymagalne najpóźniej w chwili zamknięcia rozprawy. Wyjątkiem jest sytuacja, gdy powód dochodzi przyszłych, powtarzających się świadczeń, jeżeli nie sprzeciwia się temu treść łączącego strony stosunku prawnego.

Pojęcie zaskarżalności wiąże się z powinnością dochodzenia roszczeń w procesie sądowym. Przed sądem nie można dochodzić roszczeń wynikających z zobowiązań naturalnych, np. żądanie wykonania zobowiązania pochodzącego z gry lub zakładów (art. 413 kc).

W powództwie o zasądzenie, świadczenia żądane pozwem mogą być sformułowane także jako żądanie ewentualne, alternatywnie, jako facultas alternativa.

• Żądanie ewentualne - żądanie zgłoszone w pozwie, na wypadek gdyby sąd nie uwzględnił żądania postawionego na pierwszym miejscu.

W wyroku brak zamieszczenia sformułowania, co do żądania ewentualnego, gdy uwzględniono podstawowe - żądanie jest jedno.

• Żądanie facultas alternativa - żądanie z upoważnieniem przemiennym dla dłużnika. Polega na tym, że to dłużnikowi przysługuje uprawnienie do jednostronnego uwolnienia się z długu, poprzez wykonanie innego świadczenia niż świadczenie główne, wynikające z zobowiązania, które istnieje pomiędzy wierzycielem a dłużnikiem.

• Żądanie alternatywne - skutecznie może być wnoszone w przypadkach dochodzenia świadczenia wynikającego z zobowiązań przemiennych.

• o ustalenie istnienia lub nieistnienia prawa bądź stosunku prawnego

art. 189 kpc - każdy kto ma interes prawny, może żądać takiego ustalenia.

Przepis ten, mimo że znajduje się w ustawie procesowej, ma charakter przepisu materialnoprawnego - o charakterze danej normy decyduje nie jej umiejscowienie, a treść.

Warunki dopuszczalności powództwa:

• zakres przedmiotowy - w drodze takiego powództwa można dochodzić tylko ustalenia istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, a nie stanu faktycznego lub faktów, ani nie można żądać, by sąd ustalił właściwość rzeczy, czy związek przyczynowy pomiędzy dwoma faktami.

• interes prawny - obiektywna potrzeba ochrony prawnej, zasadna niepewność, zagrażająca prawom powoda. Interes musi być zgodny z prawem i zasadami współżycia społecznego.

(rozstrzygnięcie dotyczy treści praw podmiotowych, zwykle majątkowych, albo zostały naruszone, albo bezpośrednio zagrożone. Nie ma możliwości żądania.......?) - książka mówi coś innego...”ma ono charakter prewencyjny (to powództwo) z uwagi na to, że jest wytaczane w sytuacji, gdy prawo powoda nie zostało jeszcze naruszone, ale zachodzi wątpliwość, czy ono istnieje. Jest to więc pewien stan niepewności (zagrożenia) odczuwany przez powoda, którego prawo jest np. kwestionowane przez inne osoby. Orzeczenie sądu ma rozstrzygnąć w sposób stanowczy, czy prawo to rzeczywiście istnieje.”

• może je wytoczyć podmiot, który posiada czynną legitymację procesową. Legitymacja ta jest szersza niż przy powództwie o zasądzenie świadczenia, ma ją każdy, kto ma interes prawny w ustaleniu prawa lub stosunku prawnego.

Interes prawny należy do przesłanek materialnoprawnych i jego brak będzie powodował oddalenie powództwa.

Wyrok ustalający nie nadaje się do egzekucji, wyjątkiem postanowienie o kosztach zawarte w nim.

Ma charakter deklaratoryjny, powaga rzeczy osądzonej.

PRAWO

STOSUNEK PRAWNY tylko tego można żądać.

- w przypadku braku sąd oddali.

Merytoryczne - oddala

Formalne - odrzuca (199 kpc)

(notatka urywa się)... roszczenie uznano za bezzasadne. Natomiast w wypadku, gdy oddalenie pozwu z powodu braku interesu prawnego, wówczas można ponownie wytoczyć powództwo gdy powód już będzie miał interes prawny.

3. o ukształtowanie prawa lub stosunku prawnego.

Zmierza do przekształcenia istniejącego prawa przez:

• utworzenie stosunku prawnego lub prawa, np. pozew o zawarcie umowy przyrzeczonej, ustalenie ojcostwa

• zmiana istniejącego stosunku prawnego lub prawa, np. pozew o obniżenie świadczenia z umowy zawartej dla wyzysku, zmiana służebności osobistej na rentę

• zniesienie istniejącego stosunku prawnego lub prawa, np. pozew o rozwód, o unieważnienie małżeństwa , zaprzeczenie ojcostwa, uznanie czynności prawnej za bezskuteczną.

Wyrok wydany na skutek takiego powództwa ma charakter konstytutywny (prawotwórczy).

Nie nadaje się do egzekucji z wyjątkiem postanowienie o kosztach sądowych.

KUMULACJA ROSZCZEŃ

Swoje uzasadnienie znajduje w ekonomice procesowej.

Jej istota sprowadza się do tego, że powód w jednym pozwie przeciwko temu samemu pozwanemu dochodzi kilku samodzielnych roszczeń. Roszczenia te nie muszą pozostawać ze sobą w związku, nie muszą być oparte na tej samej lub analogicznej podstawie faktycznej lub prawnej. Możliwe jest zatem dochodzenie w jednym procesie kilku samodzielnych powództw, nawet o różnym charakterze (zasądzenie, ukształtowanie), jeżeli zgodna jest tożsamość podmiotów tych praw w odniesieniu do sytuacji procesowej (powoda i pozwanego).

Przesłanki dopuszczalności kumulacji - łączność przedmiotowa:

• tryb postępowania

- nie można łączyć spraw rozpoznawanych w procesie i postępowaniu nieprocesowym, wyłączona jest również dopuszczalność objęcia jednym pozwem roszczenia z postępowania zwykłego, z roszczeniem należącym do postępowania szczególnego (odrębnego) oraz roszczeń nadających się do dochodzenia w różnych postępowań odrębnych - z wyjątkiem sytuacji, gdy jest to dopuszczalne na mocy szczególnego przepisu (np. 58 kro, gdy sąd orzeka o rozwodzie i wspólnym majątku małżonków).

W wypadku kumulacji roszczeń ustawodawca przyjął szczególnie unormowany tryb postępowania.

• właściwość sądu

- jeżeli roszczenia są jednego rodzaju kumulacja będzie dopuszczalna pod warunkiem, że sąd jest właściwy ze względu na ogólną wartość dochodzonych roszczeń.

Gdy roszczenia są różnego rodzaju, sąd musi być właściwy dla każdego z połączonych roszczeń.

Istnienie przesłanek kumulacji sąd bada z urzędu. Tryb i właściwość sądu należą do kategorii przesłanek procesowych względnych, dlatego też stwierdzenie niedopuszczalności kumulacji w żadnym razie nie uzasadnia odrzucenia pozwu - sąd roszczenia rozdzieli i przekaże do rozpoznania we właściwym trybie (art. 201 kpc), ewentualnie przekaże je w razie potrzeby innemu właściwemu sądowi.

Skutek kumulacji: przeprowadzenie wspólnej rozprawy, co do wszystkich roszczeń dla jednego

postępowania dowodowego.

Z uwagi na to, że każde z roszczeń jest roszczeniem samodzielnym, sąd musi o każdym z nich orzec w wyroku. W wypadku natomiast dostatecznego rozpatrzenia niektórych żądań spośród skumulowanych, sąd ma możliwość wydania wyroku częściowego (art. 317 §1 kpc). Kumulacja roszczeń pozwala również sądowi zarządzić oddzielną rozprawę co do jednego lub liku roszczeń połączonych w jednym pozwie (art. 218 kpc).

W postępowaniu uproszczonym jednym pozwem można dochodzić tylko jednego roszczenia (art. 505³ kpc). Dopuszczalne jest jednak połączenie kilku roszczeń w jednym pozwie, ale tylko wtedy, gdy wynikają z tej samej umowy lub umów tego samego rodzaju. Jeżeli powód dochodzi części roszczenia, to sprawa podlega rozpoznaniu w postępowaniu uproszczonym tylko wtedy, gdy to postępowanie byłoby właściwe dla całego roszczenia wynikającego z faktów przytoczonych przez powoda (dotyczy to już rozdrobnienia).

Przeciwieństwem kumulacji jest:

ROZDROBNIENIE ROSZCZEŃ

(brak regulacji w kpc).

Jej istota polega na tym, że powód ma możliwość dochodzenia części roszczenia jakie przysługuje mu względem pozwanego, na podstawie konkretnego stosunku prawnego o charakterze materialnoprawnym. Ma możliwość dochodzenia części roszczenia, choć wymagalne jest całe.

Przykład:

• sąd nie rozstrzygnął, co do całego żądania zgłoszonego w pozwie, a strona nie skorzystała z możliwości wystąpienia o uzupełnienie wyroku (art. 351 kpc)

• gdy sąd karny pozostawił powództwo adhezyjne w części bez rozpoznania

• gdy sprawę wytoczył prokurator, a strona nie brała udziału w sprawie o roszczenia majątkowe.

Odpowiednikiem rozdrobnienia roszczeń w postępowaniu egzekucyjnym będzie częściowe dochodzenie przez wierzyciela należności wynikających z tytułu egzekucyjnego.

ZMIANA POWÓDZTWA

• 
  
  wg Braniewicza - zmiana powództwa polega na wytoczeniu, w ramach toczącego się procesu, nowego powództwa zamiast lub obok powództwa pierwotnego.

cofnięcie pierwotnego kumulacja roszczeń

powództwa

• wg Siedleckiego - zmiana powództwa oznacza zmiany pod względem przedmiotowym, dotyczy istotnych elementów powództwa - żądania, względnie podstawy faktycznej żądania.

Zmiana powództwa musi być istotna w tym rozumieniu, że prowadzi do zmiany istotnej żądania, tzn. że powód wyprowadza albo nowe żądanie, rozszerza istniejące, względnie ogranicza pierwotne żądanie.

Po wszczęciu postępowania przedmiotowa zmiana powództwa jest dopuszczalna, pod warunkiem, że nie wpływa na zmianę właściwości sądu, zarówno miejscowej, jak i rzeczowej.

Uwzględnienie zmiany prowadzi do zmiany okoliczności faktycznych, stanowiących podstawę pozwu, wskutek czego powstaje jego nowe uzasadnienie prawne.

Zmianie mogą ulec wszystkie elementy przedmiotowe procesu cywilnego - podstawa faktyczna, żądanie (zarówno co do rodzaju ochrony prawnej, jak i przedmiotu tej ochrony). Zmiana powództwa powinna prowadzić do istotnego przekształcenia żądania lub okoliczności faktycznych. Uzupełnienie podstawy faktycznej jedynie przez bliższe określenie lub uzupełnienie nie jest zmianą powództwa.

Zmiana przedmiotowa powództwa musi nastąpić wyłącznie w stosunku do dotychczasowego pozwanego i opierać się na ciągłości postępowania. Zmiana powództwa musi pozostawać w związku z poprzednim.

Warunki dopuszczalności zmiany powództwa:

• gdy nie wpływa na właściwość sądu

• zmiana przedmiotowa dopuszczalna jest jedynie przed sądem I instancji.

(wyjątkiem: w razie zmiany okoliczności można żądać zamiast pierwotnego przedmiotu sporu jego wartości lub innego przedmiotu, a w sprawach o świadczenia powtarzające się - rozszerzyć żądanie pozwu o świadczenia za okresy dalsze, art. 383 kpc)

Zmiana podstawy faktycznej:

• całkowita

• częściowa

Zmiana żądania:

• ilościowa - ograniczenie lub poszerzenie zakresu żądań

• jakościowa - żądanie, zamiast pierwotnego przedmiotu sporu, jego wartości lub innego przedmiotu.

Skutki związane ze zmianą powództwa rozpoczynają się z chwilą, w której powód zgłosił na rozprawie w obecności pozwanego w innych wypadkach - z chwilą doręczenia pozwanemu pisma zawierającego zmianę i odpowiadającego wymaganiom pozwu (art. 193§3 kpc).

COFNIĘCIE POWÓDZTWA

Czynność procesowa, w której powód rezygnuje ze swojego wniosku o wszczęcie i przeprowadzenie procesu w wytoczonej przez siebie sprawie.

Może mieć charakter cofnięcia:

8. całkowitego

9. częściowego

2 rodzaje:

• bez zrzeczenia się roszczenia (zwykłe??), ma jedynie skutki procesowe

• połączone z rzeczeniem się roszczenia (….??), wywołuje skutki materialnoprawne i procesowe.

Pozew może być cofnięty bez zezwolenia pozwanego aż do rozpoczęcia rozprawy, a jeżeli z cofnięciem połączone jest zrzeczenie się roszczenia - aż do wydania wyroku.

Zrzeczenie się roszczenia jest oświadczeniem woli, wiążącym. Powód rezygnuje z dochodzenia roszczenia. Zgoda pozwanego na cofniecie pozwu jest wymagana, gdy powód chce cofnąć pozew na rozpoczęciu rozprawy ale nie chce zrzec się roszczenia (pozwany wdał się już w spór co do istoty sprawy). Pozwany ma dwutygodniowy termin na zajęcie stanowiska. Brak oświadczenia pozwanego w oznaczonym terminie oznacza wyrażenie przez niego zgody na cofniecie pozwu. By pozwanemu przyznano koszty musi wystąpić z wnioskiem do sądu - również dwa tygodnie.

Cofnięcie pozwu podlega kontroli sądu, który dokonuje oceny wszystkich czynności dotychczasowych stron. Kontrola dokonywana jest z punktu widzenia zgodności z prawem. Sąd może uznać za niedopuszczalne cofnięcie pozwu, gdy okoliczności sprawy wskazują na to, że czynność ta jest sprzeczna z prawem, zasadami współżycia społecznego lub zmierza do obejścia prawa. Gdy uzna istnienie takich okoliczności prowadzi postępowanie dalej, zaś w przeciwnym przypadku umarza.

Gdy powód cofnie powództwo po wydaniu wyroku, ale przed jego uprawomocnieniem się (tylko I instancja), sąd uchyli wyrok i umorzy postępowanie w sprawie, jeżeli uzna cofniecie za dopuszczalne.

SKUTKI WYTOCZENIA POWÓDZTWA

materialnoprawne (skutki wniesienia pozwu):

10. przerwanie biegu przedawnienia roszczenia

11. przerwanie biegu zasiedzenia

12. przerwanie biegu innych terminów prawa materialnego

13. możność liczenia odsetek za opóźnienie od zaległych odsetek

14. możność przejścia na spadkobierców praw o charakterze ściśle osobistym

procesowe:

14. utrwalenie właściwości sądu

15. utrwalenie jurysdykcji krajowej

16. badanie powództwa pod kątem zachowania wymagań formalnych dla pisma procesowego

Skutki doręczenia pozwu (tylko o charakterze procesowym):

8. zawiśnięcie sprawy, powstanie zawisłości sprawy

1. Nie można skutecznie wszcząć, pomiędzy tymi samymi stronami, nowego postępowania,, w tej samej sprawie.

5. Konsekwencją zawisłości sprawy jest to, że pozwany może z ta chwilą wytoczyć powództwo wzajemne, podjąć obronę w procesie.

6. Zbycie w toku sprawy prawa lub rzeczy objętych sporem, nie ma wpływu na dalszy bieg procesu. Zbywca nadal jest legitymowany do występowania w sprawie, jednakże nabywca za zgodą strony przeciwnej może wejść do procesu w miejsce zbywcy.

CZYNNOŚCI PROCESOWE

Kryterium podmiotowe:

• Czynności sądu

- organ służby publicznej.

Zakres kompetencji, struktura, czynności, obowiązki i ich dochowanie reguluje ściśle ustawa. Czynności procesowe sądu z reguły są czynnościami stanowczymi i nieodwołalnymi, ich weryfikacja następuje w postępowaniu odwoławczym (zaskarżalność). Dokonywanie czynności procesowych jest dla sędziego obligatoryjne i wynika z obowiązków służbowych.

3 grupy:

* przygotowawcze - zebranie materiału dowodowego potrzebnego do rozstrzygnięcia sprawy przez sąd, w związku z organizacją toku postępowania, np. zarządzenie o doręczeniu pisma procesowego. Czynności te mogą być przez sąd uchylane lub zmieniane

* orzekające - wiążą sąd, który ich dokonał, np. postanowienie o zwolnieniu od kosztów, wyrok

* kontrolne - nad czynnościami stron i uczestników, np. odmowa zawarcia ugody sądowej.

Czynność procesowa sądu jest czynnością dokonywaną przez sąd, której przesłanki określają przepisy procesowe, a skutki dotyczą danego postępowania albo wynikają z ustanowienia w orzeczeniu normy indywidualno - konkretnej.

10. Czynności stron i uczestników postępowania

- musi ją dokonać strona bądź uczestnik postępowania (o tym, że nią jest decydują autonomiczne przepisy kpc).

W postępowaniu procesowym jest to strona procesowa, która posiada zdolność sądową, procesową.

Czynność ta wywołuje skute zawieszony - strona chce wywołać określony skutek, który nastąpi wtedy i tylko wtedy gdy na wystąpienie takiego skutku zgodzi się sąd.

Fakultatywność - uprawnienie procesowe, oznacza, że mogę dokonać czynność, która przyniesie mi wyłącznie korzyści, a jej niedokonanie nie będzie się wiązało z ujemnymi skutkami.

Ciężar procesowy - powinność procesowa, która nie może zostać wymuszona (fakultatywność), ale jeżeli strona nie dokona czynności to musi się liczyć z negatywnymi następstwami, np. w gospodarczym 2 tygodnie na odpowiedź na pozew.

Odwołalność - możliwość cofnięcia dokonanej już czynności, podlega jednak ograniczeniu czasowemu, np. cofnięcie pozwu do chwili uprawomocnienia się wyroku.

Prekluzyjność - każda czynność musi być dokonana w określonym czasie, po którego upływie jej podjęcie jest bezskuteczne - może być określony przez wskazanie konkretnego terminu, albo wskazanie stadium rozprawy.

Niesamodzielność - skutki prawne czynności stron następują dopiero poprzez następczą czynność sądu.

Czynności procesowe stron są dokonywane w postaci oświadczeń:

8. woli - to głównie wnioski wpływające na przebieg postępowania

9. wiedzy - przytoczenia faktyczne. Twierdzenia o istnieniu lub nie istnieniu faktu mającego znaczenie prawne lub też oświadczeniami co do twierdzeń strony przeciwnej.

Obowiązuje forma ustna lub pisemna składania oświadczeń.

Czynność procesowa stron i uczestników procesu to czynność dokonana przez stronę lub uczestnika postępowania, której przesłanki dokonania reguluje prawo procesowe, a skutki tej czynności kształtują samo postępowanie cywilne.

Są prawne stany faktyczne, które zarówno są objęte hipotezami norm procesowych, jak i hipotezami norm prawa materialnego, np. zarzut potrącenia.

Przyjmujemy, że jeżeli są takie stany faktyczne, to strona nie dokonuje tylko jednej czynności, ale dwóch - jednej materialnej, drugiej procesowej.

W przypadku takich czynności, jeżeli nieskuteczna jest czynność procesowa, to zawsze nieskuteczna jest też czynność materialna.

Umowy procesowe - to nie są czynności procesowe w ścisłym znaczeniu, ale w znaczeniu szerszym (sensu lagro). Nie musi jej dokonywać strona lub uczestnik postępowania. Tylko niektóre przesłanki dokonania uregulowane są w kpc, tylko niektóre skutki są czysto procesowe, np. umowa o właściwość sądu, umowa mediacji, zapis na sąd polubowny, itp.

Normy procesowe bezwzględnie obowiązujące i dyspozytywne - w szczególnych przypadkach poprzez czynność procesową strony mogą wpływać na podstawy prawne postępowania, np. wspólny wniosek o zawieszenie postępowania.

WADY CZYNNOŚCI PROCESOWYCH

Do czynności procesowych nie stosujemy wprost przepisów o wadach oświadczenia woli z kc, nie istnieje kategoria niemożliwych czynności procesowych. Jeżeli strona dokonała czynność pod wpływem błędu, groźby, itd., to taka czynność jest ważna, ale może zostać odwołana.

Jeżeli czynność procesowa dotknięta jest wadami, to te wady mogą być usunięte w postępowaniu odwoławczym.

Nie mamy do czynienia z nieważnością jednej czynności procesowej. Proces jest dynamiczny, nie można wyselekcjonować takich czynności. Zawsze wtedy mamy do czynienia z nieważnością postępowania w całości lub w części.

Czynności

- wynikają z tego, czy

dokonanie czynności wiąże się

z żądaniem określonego zachowania

sądu

Oświadczenia woli Oświadczenia wiedzy

np. wnoszę apelację np. wyjaśniam w piśmie moje

zdanie na temat stanu prawnego

Forma czynności:

- niektórzy twierdzą, że nie ma czynności ustnej, gdyż po takiej czynności ta ustność i tak znajdzie odzwierciedlenie w protokole. My pozostajemy na czynnościach w formie ustnej i pisemnej (poza rozprawą).

* art. 125§4 kpc - nośniki elektryczne

WYMOGI PISM PROCESOWYCH

Trzy kategorie:

• wymóg co do formy, np. formularze urzędowe

• wymóg co do treści

• podpis

Wymogi dotyczą wszystkich pism procesowych, art. 126, 126¹ kpc.

Wymogi szczególne dla określonych rodzajów pism procesowych, art. 187 kpc - wymogi pozwu.

5 warunków ogólnych

1) oznaczenie sądu

2) identyfikacja stron

3) oznaczenie rodzaju pisma

4) osnowa pisma, podstawa, przyczyna sformułowania pisma

5) podpis strony, pełnomocnictwa, wymienienie załączników

art. 130 kpc  jeżeli pismo zawiera wady -nie zostały dochowane warunki formalne to sędzia wzywa stronę do uzupełnienia, opłacenia pisma terminie tygodniowym, jeżeli strona tego nie uczyni to pismo podlega zwrotowi.

Strony w post. Gosp. reprezentowane przez adwokata lub radcę prawnego art. 479 ^8a kpc pismo dotknięte wadami podlega zwrotowi.

Terminy

Art. 165§1 kpc -do obliczania terminów stosujemy KC

Terminy dla czynności sądu dzielimy na :

^ właściwe -np. terminy na wydanie wyroku art. 316 §1  sąd wydaje wyrok po zamknięciu rozprawy

^ instrukcyjne -termin, który służy wyłącznie sprawności postępowania np. 2 tygodniowy terminu na uzasadnienie orzeczenia. Przekroczenie tego terminu nie jest prawnie obojętne ale nie wywołuje wpływu na postępowanie w którym do przekroczenia terminu doszło. Jest za to podstawą do pociągnięcia do odpowiedzialności dyscyplinarnej sędziego czy odszkodowania za przewlekłość postępowania.

Terminy dla czynności stron

^ ustawowe -gdy termin wynika wprost z ustawy np. wniesienie apelacji 2 tyg., zażalenie 1 tydzień,

^sądowe-termin dla czynności strony wyznaczonych przez sąd np. termin do uzupełnienia braków w zakresie zdolności sądowej lub procesowej

termin sądowy zawsze może zostać przedłużony, a nawet skrócony, wniosek o przedłużenie musi być złożony przed upływem tego terminu.

Terminy ustawowe zaś nie podlegają przedłużeniu ani skróceniu.

Cecha ich wspólna: czynność dokonana po ich upływie jest bezskuteczna.

Są to terminy prekluzyjne.

Istnieje możliwość przywrócenia terminu ustawowego jak i sądowego.

Art. 168§1 kpc  jeżeli strona nie dokonała w terminie czynności nie ze4 swojej winy to może wnosić o przywrócenie terminu. (przyjmujemy miarę człowieka rozsądnego/należycie starannego).

Drugim warunkiem jest jednoczesne dokonanie czynności procesowej, której nie dokonano w terminie.

Wniosek o przywrócenie terminu można złożyć najpóźniej w ciągu tygodnia od ustania przyczyny uchybienia.

Najpóźniej w ciągu roku od czasu ustania przyczyny wcześniejszego uchybienia terminu, ale nie dłużej niż rok.

Strona musi też wykazać, ze przywrócenie terminu jest dla niej korzystne procesowo  jeżeli strona może osiągnąć ten sam rezultat za pomocą innej czynności to nie może żądać przywrócenia terminu.

Art. 217§1 kpc „do zamknięcia rozprawy” wiec nie ma powodu przywrócenia terminu do odpowiedzi na pozew.

Jeżeli sąd uzna, że nie zachodzą przesłanki przywrócenia terminu to postanowieniem odrzuci wniosek. Postanowienie jest zaskarżalne.

Terminy zawite

W przypadku terminu prekluzyjnego uprawnienie do dokonania czynności nie wygasa po jego upływie stąd możliwość przywrócenia, natomiast w przypadku terminów zawitych uprawnienie po upływie terminu wygasa.

Np. termin na przywrócenie terminu (7dni) na złożenie środka odwoławczego od wyroku unieważniającego małżeństwo jeżeli jedna ze stron po uprawomocnieniu się orzeczenia zawarła nowy związek małżeński.

Sposoby obliczania terminów  reguluje KC

Termin rozpoczyna się o godzinie 0.00 i kończy się o godz. 24.00.

Czynność ustna może być dochowana tylko na sali sadowej, ewentualnie podczas oględzin w obecności sądu. Czynności pisemne to dokonanie takiej czynności musi być sądowi oznajmione, musi dotrzeć do sądu -biuro podawcze, nadane za pośrednictwem poczty (data stępla pocztowego jest jest datą tożsamą z datą wpływu do biura podawczego) czy oddanie kapitanowi statku pływającemu Pd polską banderą. Inni doręczyciele nie spełniają takich wymogów.

Nadanie za pomocą faksu, telefonu, itp.--> w przypadku strony nie reprezentowanej przez fachowego pełnomocnika sąd wzywa do uzupełnienia braków formalnych poprzez uzupełnienie podpisu.

Doręczenia

Pisma sądowe  wystawca -sąd

Poczta polska, komornik, woźny sądowy, sądowa służba doręczeniowa

W każdym pierwszym piśmie w sprawie należy również podać adres strony powodowej i pozwanej.

Zarówno powód jak i pozwany w trakcie trwania sprawy mogą wskazać inny adres do doręczeń. Gdy strony są reprezentowane przez zawodowych pełnomocników mogą oni przesyłać sobie nawzajem pisma.

W przypadku braku takiego pełnomocnika strona dostarcza pismo do sądu, a ten rozsyła je dalej.

W przypadku podmiotów wpisanych do KRS-u przyjmuje się, ze adres tam ujawniony jest adresem prawidłowym.

Problem pojawia się w przypadku ustalania m-ca zamieszkania (aktywności życiowej) danej osoby fizycznej.

Powód musi prawidłowo wskazać m-ce zamieszkania (ustanowienie kuratora dla nieobecnego.

Art.. 135 kpc  możność doręczenia nie tylko w miejscu zamieszkania, ale także w miejscu pracy czy każdym m-cu gdzie się go zastanie.

W przypadku osób mających miejsce zamieszkania za granicą istnieje tylko obowiązek skutecznego doręczenia pozwu za pośrednictwem sadu miejsca zamieszkania z pouczeniem, iż ta osoba powinna w Polsce wyznaczyć pełnomocnika do doręczeń, którą może być każda osoba pełnoletnia. Gdy taki pełnomocnik nie zostanie wyznaczony pozostawia się przesyłki w aktach ze skutkiem doręczenia.

W przypadku zmiany miejsca zamieszkania w trakcie trwania postępowania istnieje obowiązek zawiadomienia sądu. Gdy strona tego nie zrobi to uznaje się doręczenia za prawidłowe.

Współuczestnictwo

^formalne -luźne powiązanie

^materialne

-jednolite

-zwykłe

-dowolne

-konieczne

zwykłe współuczestnictwo jednolite z koniecznym się pokrywa ale tak nie musi być  gdy wynika z istoty „tylko przeciwko”

dopozwanie art. 194 wprowadzenie do procesu kogoś w miejsce, ewentualnie obok.

Z wnioskiem musi wystąpić powód i pozwany

Orzeczenie SN jeżeli żądanie dopuszczenia będzie oczywiście nieuzasadnione to sąd może odmówić dopozwania.

Osoba wezwana do udziału w sprawie w charakterze pozwanego może za zgodą obu stron wstąpić w miejsce pozwanego, który będzie zwolniony od udziału w sprawie.

Art. 194§3  klasyczne współuczestnictwo materialne dowolne „o to samo roszczenie”

Inna sytuacja niż w art. 194§1 kpc gdzie mamy do czynienia z sytuacją prawną osoby, która nie ma legitymacji w §3 mamy do czynienia z osobą, która posiada legitymację ale może się zgodzić na inną jeszcze osobę na wniosek powoda.

W momencie wezwania dochodzi do ukształtowania na nowo strony podmiotowej.

Art. 196  dot. Powoda i zamian podmiotowych po stronie powodowej

Gdy powództwo zostaje wniesione przez osobę, która powinna występować w sprawie w charakterze powoda, sąd na wniosek powoda zawiadomi o toczącym się procesie.

3 decyzje procesowe

^odrzucenie -brak przesłanek procesowych

^oddalenie i wyrok  decyzje merytoryczne

art.195 kpc  współuczestnictwo materialne konieczne

aktywne zachowanie ze strony sądu

Oznaczenie osoby w taki sposób by wezwanie do sprawy było możliwe.

W praktyce sąd zawiesza postępowanie, ale jest to współuczestnictwo konieczne więc w przypadku braku legitymacji procesowej łącznej sąd powinien oddalić powództwo.

Art. 192 pkt. P jeden ze skutków doręczenia pozwu, nie można doprowadzić do zmiany (przepis ma charakter materialnoprawny) legitymacji po zawiśnięciu pozwu.

Koncepcja rozszerzonej prawomocności wyroku  skutek wyroku obejmuje też osobę na rzecz której pozwany zbył w toku sprawy rzecz lub prawo -lepiej dla nabywcy żeby wstąpił by walczyć o swoje.

Zbycie  rozumiane tutaj szeroko, także pod tytułem dartym

Art. 788 kpc

Projekt ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym

Roszczenia oparte na jednolitej podstawie faktycznej lub jednakowej podstawie prawnej

Minimum 10 osób

Sąd wydaje postanowienie i ogłasza, 2 miesiące na dołączenie do grupy uprawdopodobniając interes prawny.

Czynność procesowa-takie zachowanie podmiotu postępowania, które jest określone przepisami, dokonana w postępowaniu i ważna może wywołać skutek procesowy.

Dz. U. 2009 nr 26 elektroniczne postępowanie upominawcze

Skutki materialnoprawne wszczęcia postępowania

Określone zdarzenia procesowe będące podkową zdarzeń procesowych mogą wywoływać skutki materialnoprawne, które jednak nie wpływają na naturę tych zdarzeń procesowych.

#Przerwa biegu przedawnienia.

Art. 123§1 pkt. 1 KC przedsięwzięcia czynności przed sadem zmieniające w celu uzyskania roszczenia..

Nie każdy pozew wywołuje przyczynę biegu przedawnienia.

Nie przerywa biegu:

-pozew, który nie spełnia wymogów formalno-treściowych

-pozew, który podlega odrzuceniu z powodu braku bezwzględnej przesłanki procesowej (np. brak drogi sądowej, brak reprezentacji)

Pozew doprowadza do przerwy biegu przedawnienia w nielicznych przypadkach

#upadek zakazu anatocyzmu (możliwość naliczania odsetek od odsetek)

#w przypadku wytoczenia powództwa o unieważnienie małżeństwa -śmierć małżonka jest powodem nie przeszkodą dla dalszego kontynuowania postępowania ponieważ na jego miejsce mogą wstąpić jego zstępni.

Skutki doręczenia pozwu

W momencie doręczenia pozwu na scenie procesowej pojawia się druga strona. Dopiero w tym momencie można mówić o zawiązaniu się procesu cywilnego.

Od tej chwili druga strona będzie mogła aktywnie kształtować bieg postępowania.

Skutki procesowe:

• do procesu cywilnego wkracza druga strona (pozwana)

• zawisłość sprawy (lis pendens)

nie można po doręczeniu pozwu drugiej stronie wytoczyć ponownie powództwa między tymi samymi stronami o ten sam przedmiot przed sądem polskim.

Odmienną kwestią jest możliwość wytaczania powództwa przed sądem zagranicznym. Tę kwestię reguluje międzynarodowa zawiłość sprawy. Cel:

• eliminacja dysharmonii orzeczeń - sprzeczność orzeczeń

• możliwość wytoczenia powództwa wzajemnego (środek obrony pozwanego)

• zbycie w toku sprawy rzeczy lub prawa, o które toczy się postępowanie nie ma wpływu na dalszy bieg sprawy.

Rozszerzona skuteczność wyroku

skutki materialnoprawne:

• art. 573 kc - gwarancja (osoba trzecia zawiadamiana o procesie ................jej dot.)

• obok zawiadomienia .................przez poręczyciela, że wierzyciel dochodzi roszczenia ma przeciwko dłużnikowi a wierzycielowi art. 884 § 2 kc.

Obrona pozwanego w postępowaniu cywilnym.

Kpc obronę swych praw wiąże z ..................................

art. 379 pkt. 5 kpc - nieważność postępowania zachodzi, jeżeli strona została pozbawiona możności obrony swych praw.

art. 1146 § 1 ust. 3 kpc - nie można uznać zagranicznego orzeczenia jeżeli w postępowaniu przed zagranicznym sądem strona była pozbawiona możliwości obrony.

Pojęcie obrony swych praw jest szersze niż obrona pozwanego w procesie.

Obrona pozwanego stanowi jedynie wycinek możności obrony swych praw przez strony postępowania.

Skutki pozbawienia obrony przed sądem krajowym - wada nieważności; przed sądem zagranicznym - wyrok tamtego sądu nie będzie mógł wywołać skutków w Polsce.

Prawo do obrony wynika wprost z .............i art. 6 ust. 1 Konw. Praw Człowieka i Obywatela. (prawo do obrony, jako element prawa do sądu).

Katalog środków obrony w kpc:

2 zasadnicze grupy:

I grupa formalna - odnosi się do dopuszczalności rozpoznania powództwa.

II grupa merytoryczna - odnosi się do zasadności powództwa.

Pozwany podejmując obronę formalną nie zwalcza bezpośrednio roszczenia procesowego przeciwnika, a jedynie kwestionuje możność takiego rozpoznania roszczenia procesowego.

Pozwany kwestionuje możliwość biegu postępowania, a nie odnosi się do tego, czy powód ma rację, czy nie ma racji w zakresie merytorycznym.

Podstawy ...............obrony formalnej → zarzuty nazwane procesowymi lub formalnymi.

Zarzuty procesowe:

• formalne: odnoszą się do biegu postępowania, a nie bezpośrednio do roszczenia procesowego:

• peremptoryjne (niweczące)

• dylatoryjne (zawieszające)

• merytoryczne

ad: peremptoryjne: ................[bladego pojęcia nie mam, co tu pisze;( ]

np. strona podnosi zarzut zapisu na sąd polubowny. Sad otrzymuje zarzut i koncentruje się na tym, czy może rozpatrzyć sprawę, nie odnosi się do tego, czy powód ma rację, czy nie → odrzucenie postanowieniem pozwu/zażalenie).

Zarzut zawieszający  nie zmierza do definitywnego zakończenia postępowania ale wyłącznie do przesunięcia w czasie rozstrzygnięcia.

Np. umowa o właściwość sądu sąd zgodnie z art. 200 kpc przekaże sprawę do sądu właściwego.

Zarzut merytoryczny tylko niweczący

Skierowany przeciwko meritum, a nie zasadności roszczenia procesowego; jeżeli sąd uwzględni w post. Procesowym zarzut merytoryczny to wyda wyrok i oddali powództwo

Np. zarzut przedawnienia, potracenia, zapłaty.

Pozwany w postępowaniu cywilnym może bronić swoich praw tylko poprzez dokonywanie czynności procesowych. Ważny zarzut merytoryczny jest czynnością procesową. Jednocześnie wraz z tą czynnością procesową może być dokonany zarzut materialnoprawny.

Zarzut potrącenia informujący, jednorazowy przed wszczęciem postępowania, którym sąd jest informowany. Kształtujący, zgłoszony w trakcie postępowania, jednocześnie żąda oddalenia powództwa pewnych czynności materialnoprawnych i procesowych.

Zawsze kiedy oddalamy powództwo w całości nie w części powołując się na dokonaną czynność materialnoprawną.

Art. 479 ¹⁴ kpc  pozwany w odpowiedzi na pozew ma podnieść wszystkie zarzuty pod rygorem ich pominięcia.

Sąd uwzględniając zarzut potracenia oddali powództwo.

Zarzuty merytoryczne ……. Mogą być dylatoryjne.

Np. przedwczesność powództwa/ brak wymagalności

 tak pisze Dolecki w podręczniku ale wg. Torusa jest to nietrafne to czy zarzut jest dylatoryjny czy peremptoryjny rozstrzygają jego skutki dla postępowania i w/w przypadku sąd oddali powództwo i sprawa o dochodzenie niewymagalnego powództwa się kończy, można wytoczyć nowe powództwo gdy wierzytelność będzie wymagalna.

Taktyka procesowa

Zarówno zarzuty formalne jak i merytoryczne jako czynności procesowe podlegają rygorowi prekluzji tzn. są skuteczne jeżeli zostały dokonane w odpowiednim czasie.

Kolejność składania zarzutów

O podjęciu obrony, jej zakresie merytorycznym decyduje pozwany od jego woli zależy jakie chce podnieść zarzuty czy tylko merytoryczne czy też formalne czy oba rodzaje.

Jeżeli pozwany zdecyduje się ma złożenie zarzutów formalnych i merytorycznych powinien dokonać ich jednocześnie, chyba, ze podniesienie zarzutów nie jest objęte prekluzją.

 dot. Spraw gospodarczych

konieczność podniesienia wszystkich zarzutów pod rygorem ich utraty

art. 217 §1 kpc  w postępowaniu zwykłym aż do ukończenia pierwszej rozprawy na każdym posiedzeniu można podnosić wszelkie okoliczności faktyczne i prawne. Przez cały okres rozprawy strona może podnosić wszelkie zarzuty.

Różne zarzuty żądzą się ponadto własnymi prawami

Art.. 1105§3 ^umowy perysdykcyjnej

^zapisy przed sąd zagraniczny, polubowny można podnieść najpóźniej do wdania się w spór co do istoty sprawy

Inne instrumenty obrony pozwanego w procesie

# wnioski procesowe

np. wniosek dowodowy

wniosek o wyłączenie sędziego

# oświadczenie procesowe

stanowisko pozwanego odnośnie do okoliczności faktycznych jak i twierdzeń jurydycznych

#powództwo wzajemne

art. 204 kpc powszechnie klasyfikowany jako środek obrony

Każde powództwo wzajemne jest środkiem ofensywnym , ale nie każde z nich jest środkiem obrony.

Powództwo wzajemne ze względu na wzajemność rodzi sytuację że dotychczasowy powód staje się pozwanym, a dotychczasowy pozwany staje się powodem.

Jest rozpoznawane w tym samym postępowaniu co powództwo pierwotne (główne). W jednym postępowaniu rozpoznawane są dwa powództwa.

Środek defensywno-ofensywny

O-pozwany teraz też jako powództwem wzajemnym dochodzi własnego roszczenia

D-uwzględnienie powództwa pozwanego oddziałuje na sytuację procesową powoda głównego

Np. powód wynajmujący domaga się dopłaty do czynszu od wynajmującego … po upływie okresu najmu pozwany wytacza powództwo wzajemne żądając ustalenia, że stosunek najmu istnieje jednocześnie pozwany zrealizuje cel ofensywny -doprowadzi do ustalenia istnienia umowy i jednocześnie defensywny-ochroni się przed świadczeniem.

I przesłanka

Wyłącznie cel ofensywny realizuje np. powód o nadawanie się roszczeń wzajemnych do potrącenia art. 204§1 zd. 2 kpc

Kiedy roszczenia nadają się do potrącenia decyduje art. 498 i nast. Kc wytaczając powództwo w oparciu o nadawanie się roszczeń do potracenia nie mamy do czynienia z zarzutem potrącenia.

Nadawanie się do potracenia to stan obiektywny, o którym decydują normy prawa i ich charakter faktyczny.

W powództwie wzajemnym nie można złożyć oświadczenia o potraceniu w powództwie tym mówi się o nadawaniu się do potracenia

 te same efekty osiągniemy przez zarzut potracenia dlatego powództwo wzajemne na tej podstawie jest bez sensu

II przesłanka powództwa wzajemnego

Jeżeli roszczenie wzajemne pozwanego jest w związku z roszczeniem powoda związek taki wyznaczają zarówno okoliczności faktyczne jak i prawne.

Np. powództwo o zasądzenie czynszu z tytułu bezumownego korzystania z lokalu, z drugiej strony powództwo o ustalenie istnienia stosunku najmu.

^identyczność stron

^doręczenie pozwu wzajemnego drugiej stronie

^zostało złożone w odpowiedzi na pozew względnie oddzielnie nie później jednak niż na pierwszym posiedzeniu wyznaczonym na rozprawie albo w sprzeciwie od wyroku zaocznego.

Nie jest dopuszczalne w każdym postępowaniu. Nie ma możliwości wytoczenia powództwa wzajemnego w postępowaniu zakończonym, w postępowaniu o rozwód i separację, o alimenty.

Powództwo takie można wytoczyć niezależnie od właściwości rzeczowej sądu. Jeżeli dla powództwa wzajemnego rzeczowo właściwy jest SO, a sprawa główna toczy się przed SR to wytaczamy powództwo wzajemne przed SR, a ten przekieruje obie sprawy do SO.

Gdy sąd uzna, że powództwo wzajemne nie jest wzajemnym potraktuje je jako powództwo zwykłe.

Ze względu na istotną więź faktyczno prawną między dwoma powództwami sąd może rozpoznać je na jednej rozprawie albo wyznaczyć odrębną rozprawę dla rozpoznania powództwa wzajemnego. Może rozstrzygnąć zarówno powództwo główne jak i wzajemne w jednym wyroku jak też orzec najpierw o jednym z tych powództw w wyroku właściwym lub wstępnym, a o drugim w wyroku właściwym.

Warunki formalne trzeba odróżnić od warunków treściowych

Rozróżnienie pozwu od powództwa  powództwo to treść pozwu

Powództwo -żądanie skierowane do sądu by ten wydał orzeczenie określonej treści.

Art. 321 kpc niemożliwość dochodzenia ponad żądanie określone w granicach określonych przez powództwo.

Interes prawny  przesłanka materialnoprawna

Interes majątkowy i niemajątkowy

Bezpośrednie zagrożenie sfery prawnej ale dopuszcza się te z sytuacje gdy jest to zagrożenie pośrednie.

Nie jest taki sam w rozumieniu każdego przepisu, nie ma interesu prawnego wtedy gdy jest możliwość wytoczenia powództwa dalej idącego.

Ustalenie miejsca zamieszkania osób fizycznych

KRS  adres w KRS jest adresem prawidłowym dla osób prawnych

Osoby fizyczne  miejsce zamieszkania -tam gdzie koncentruje się aktywność życiowa osoby (to nie to samo co zameldowanie).

Gdy tego miejsca nie da się ustalić  instytucja kuratora dla nieobecnego.

Art. 135  możliwe nie tylko do miejsca zamieszkania ale i pracy, ale z praktycznego punktu widzenia jest to nie możliwe.

Osoby pozwane zamieszkujące za granicą  obowiązek skutecznego doręczenia tylko pozwu za pośrednictwem sądu tego państwa ale jednocześnie trzeba w tym piśmie pouczyć osobę iż powinna w Polsce wyznaczyć pełnomocnika do doręczeń.

Pełnomocnikiem do doręczeń może być każda osoba, która ukończyła 18 lat.

Gdy tej osoby nie wyznaczono to pozostawia się w aktach w sadzie ze skutkiem doręczenia.

Gdy strona zmienia miejsce zamieszkania w toku postępowania to ma obowiązek zawiadomić sąd (gdy nie zrobi tego to poczta idzie na stary adres i uznaje się za doręczone prawidłowo -fikcja doręczeń.

Przykład ciężaru procesowego.

To samo dotyczy pozwanych za granicą.

Podsumowanie doręczeń

Sposób doręczenia  tzw. oficjalność doręczeń -doręczać można tylko w sposób przewidziany przepisami prawa

Tzw. doręczenie bezpośrednie (właściwe)  doręczone do rąk adresata

Doręczenie zastępcze  gdy pismo doręcza się do rąk, ale nie bezpośrednio adresata np. małżonkowi, w miejscu pracy, sołtysowi, dorosłemu domownikowi

Cechy:

-podmiot, który odbiera przesyłkę przekaże ją, adresatowi, dlatego nie mogą odbierać osoby, które są w sporze z adresatem, np. przy rozwodzie nie można doręczyć do przekazania małżonkowi

-fikcja doręczeń -gdy pozostawia się w aktach przesyłkę, bo np. pozwany, który jest za granicą nie ustanowił pełnomocnika lub np. strona zmieniła miejsce zamieszkania i nie zawiadomiła o zmianie.

Posiedzenia sądowe

Posiedzenia sądowe (dawniej zwane terminami sądowymi) odbywają się w budynku sądowym. Wyjątkowo mogą się odbyć poza budynkiem sądu.

Każdemu posiedzeniu przewodniczy przewodniczący (nawet gdy orzeka tylko 1 sędzia to on tez jest przewodniczącym).

Posiedzenia dzielą się na:

-jawne

-niejawne

Posiedzenie niejawne jest odstępstwem od zasady, ze posiedzenia odbywają się na posiedzeniu jawnym -reguła art. 148 kpc

Niejawne przykłady:

-apelacja w postępowaniu uproszczonym

-sąd II instancji gdy zachodzi nieważność postępowania

-Sąd Najwyższy dokonuje tzw. przesądu

Z reguły posiedzenie jawne odbywa się na rozprawie. Są też posiedzenia jawne, które nie są rozprawą. Np. posiedzenie jawne w którym sąd podejmuje decyzję o zabezpieczeniu dowodów.

O posiedzeniu jawnym musi być powiadomiona strona bądź uczestnik postępowania.

Z tego względu terminy posiedzenia też powinny być jawne. Zawiadomienie najpóźniej na tydzień przed rozprawą -wyjątkowo termin może zostać skrócony do 3 dni.

„Panem posiedzenia” jest zawsze sąd -art. 155 kpc

Dostęp publiczności:

-może wejść każda osoba pełnoletnia, która nie jest świadkiem na posiedzeniu jawnym, zaś na posiedzenie niejawne mogą wejść tylko wezwani

Posiedzenie jawne:

-osoby wezwane z urzędu

-osoby wezwane na wniosek

Najistotniejszą częścią posiedzenia jest protokół.

Protokół stanowi sedno rozprawy. To przewodniczący sędzia tworzy treść protokołu nie strony czy uczestnicy -ustala co wpisać do protokołu.

Protokół jest po to by orzec. Chodzi o utrwalenie stanów faktycznych, a nie przeżyć psychicznych.

Zawsze można wnieść tzw. zastrzeżenia do protokołu.

Gdy nie wniesie się zastrzeżenia to uznaje się że zapis z protokołu jest ważny (potem nie można już tego zrobić).

Wniesienie zastrzeżeń do protokołu:

-w trakcie jego formułowania (ustnie)

-gdy strona nie była na posiedzeniu, a jej zdaniem doszło do nieprawidłowych zapisów to może wnieść zastrzeżenie nie później niż do rozpoczęcia następnego posiedzenia.

Każdy wniosek o zastrzeżenie jest odnotowany w protokole.

Gdy sędzia wniosku nie uznaje to sędzia wydaje postanowienie, na które nie przysługuje zażalenie.

Przed wydaniem postanowienia sędzia wydaje zarządzenie o nie prostowanie protokołu -przysługuje od niego odwołanie.

Dobrowolne zakończenie sporu

Podstawową funkcją postępowania cywilnego jest ochrona interesu prywatnego.

Nikogo nie można zmusić do ochrony interesu prywatnego.

Nikogo nie można zmusić do ochrony interesu prywatnego, dlatego nie można zabronić dobrowolnego zakończenia sporu.

Strony mogą zawrzeć ugodę cywilnoprawną, która nosi w sobie uznanie prawa, roszczenia uprawnionego.

Strony mogą zawrzeć umowę o uznaniu długu.

Strony mogą dążyć do dobrowolnego zakończenia, ale nie są w stanie porozumieć się co do elementów. Stad dopuszcza się ugodę sadową przed mediatorem lub sądem w postępowaniu pojednawczym lub arbitrem

Mediacja

Jest rodzajem postępowania cywilnego poza sadowego.

Wybór mediatora, przebieg postępowania mediacyjnego, skutki ugody mediacyjnej regulują przepisy KC.

Charakterystyka mediacji:

-poddanie się mediacji jest dobrowolne

-podstawą mediacji jest umowa mediacyjna oraz postanowienie sądu, które zostaje wydane w wyniku zgody stron na mediację

-charakter prawny umowy mediacyjnej jest to umowa w szerszym znaczeniu (materialno-procesowym)

-zobowiązuje strony do przeprowadzenia mediacji przed wszczęciem postępowania sądowego

-gdy strona wytacza powództwo to stronie przeciwnej przysługuje zarzut mediacji

-mediacja może być wszczęta mimo uprzedniego wszczęcia postępowania sądowego

Zakończenie mediacji:

-gdy pozytywnie to tzw. zawierana jest ugoda mediacyjna

^nie jest ona tożsama z ugodą cywilnoprawną, ale jest porównywalna z ugodą sądową

^ugoda cywilnoprawna to jedynie wyraz woli stron dobrowolnego zakończenia spornych kwestii, to jedynie dokument prywatnoprawny, nie wywołuje żadnych skutków procesowych,

^ugoda mediacyjna -wywołuje skutki procesowe, po zatwierdzeniu jej przez sad tytułem egzekucyjnym (poza sądowy tytuł egzekucyjny).

Postępowanie arbitrażowe

Postępowanie przed sadem polubownym  o tym decyduje umowa arbitrażowa -o jego wszczęciu..

Prof. Pazdan -dla umowy arbitrażowej stosuje się przepisy prawa prywatnego międzynarodowego -wedle projektu nowej ustawy

-gdy ustawa wejdzie w życie to wedle ustawodawcy to umowa arbitrażowa wejdzie pod władanie materialistów

Postępowanie przed sadem polubownym jest zaliczane do postępowania pozasądowego.

Może być zawarta:

-umowa arbitrazowa (skutki takie jak umowa mediacyjna ) -jest tytułem egzekucyjnym po zatwierdzeniu przez sąd

-arbitrzy mogą wydawać wyroki, czyli rozstrzygają spór między stronami tzw. quasi element władczy -rozstrzygają spór jak sąd cywilny

-bądź ugoda bądź orzeczenie

Postępowanie pojednawcze

Jest postępowaniem sadowym.

Do wszczęcia nie jest potrzebne zawarcie umowy.

Wszczyna się na wniosek zainteresowanego -właściwość.

Sąd rejonowy miejsca zamieszkania przeciwnika.

Jest to typ postępowania dobrowolnego.

cel  zasadniczo przerwa biegu przedawnienia, dlatego strony dążą do postępowania pojednawczego

2 cel  mniejsze koszty

Gdy dojdzie do ugody  to typowe, ugoda korzystająca z powagi rzeczy osadzone, wywołuje skutki procesowe-tytuł egzekucyjny.

Przebieg procesu

(wszczęcie postępowania cywilnego)

-postępowanie cywilne wszczyna sąd lub komornik (pozew jest źródłem ale o uznaniu pozwu i rozpoczęciu procesu decyduje sąd)

-art. 506 kpc

^może wszcząć na wniosek

^może z urzędu

wniosek -inicjatywa strony

z urzędu -bez inicjatywy strony, gdy oprócz ochrony interesu prywatnego zachodzi potrzeba ochrony interesu publicznego, np. ograniczenie władzy rodzicielskiej

MOŻE Z URZĘDU TYLKO NIEPROCESOWE! -procesowego nie może

Inicjatywa stron:

-albo pozew

-albo wniosek o wszczęcie postępowania nieprocesowego

Wyjątkowo  art. 466 kpc

Sprawy pracownicze i ubezpieczonego można ustnie zgłosić powództwo, które jest wpisane do protokołu

Art.. 187 kpc  treść pozwu (na egzamin znać na pamięć)

Art.. 187¹ kpc (tego na pamięć nie trzeba)

-sad wszczyna postępowanie  dekretacja pozwu

(przyjęcie pozwu ale odpowiednio do odpowiedniego wydziału), sprawa jest przydzielana określonemu sędziemu i nadawany jest jej numer

-skutki wszczęcia postępowania

^perpetuacio fori -ciągłość właściwości (art. 15 kpc) nie ma znaczenia późniejsza zmiana właściwości

^perpetuacio iuris dictoris -ciągłość jurysdykcji sądów polskich

wyjątek -gdy sparwy międzynarodowe

wyjątek -w pewnych sprawach nie decyduje czas wniesienia pozwu a czas jego doręczenia 1103 p. 1 kpc

^powoduje przerwę biegu przedawnienia (po przerwie biegnie od nowa)

^przerwę biegu zasiedzenia

^zakaz liczenia odsetek od odsetek

^unieważnienie małżeństwa po śmierci małżonka, który wytoczył powództwo -mogą dochodzić zstępni

Wytoczenie powództwa doprowadzi do przerwy biegu przedawnienia, gdy pozew spełnia wymogi formalne i spełnione są przesłanki procesowe, których istnienie jest konieczne, aby sąd nie odrzucił pozwu.

Przesłanki formalne nie decydują o zasadności, ale o dopuszczalności

dopuszczalność≠zasadnosć -odnosi się do meritum



wyłącznie do kwestii formalnych

gdy nie zachodzą przesłanki formalne sąd odrzuca, pozew w drodze postanowienia (służy na nie zażalenie), w ogóle nie odnosi się do meritum. Nie ocenia czy masz rację czy nie tylko od razu odrzuca.

Miłej nauki :)

---