ODMROŻENIE

Faza wstępna - występuje w temp. otoczenia 2,7-10°C, obniża się czucie skórne i pojawia się nieznaczny obrzęk, będący wynikiem uszkodzenia śródbłonka naczyń

Faza zamrożenia-tajania - przebiega w temp. -6,1 do -15°C, w komórkach i przestrzeni pozakomórkowej pojawiają się kryształy lodu, które powodują uszkodzenia nerwów tkankowych co z kolei objawia się uczuciem mrowienia i innymi zaburzeniami czucia

Faza zastoju naczyniowego - przesiąkanie osocza, potem skurcz naczyń i powstawanie skrzeplin

Faza późnego niedokrwienia - zakrzepy naczyniowe, niedokrwienie, denaturacja białek

NIE WOLNO PRZERYWAĆ RATOWANIA CHOREGO DOPÓKI PO JEGO OGRZANIU NIE STWIERDZI SIĘ BRAKU FUNKCJI ŻYCIOWYCH.

Promieniowanie (60%) Fale cieplne

Parowanie (22%)

Przewodzenie przez obiekty (3%)

Przewodzenie przez powietrze (15%)

Ryc 1. Mechanizmy utraty ciepła. Nagi człowiek w pomieszczeniu o normalnej temperaturze traci 60% ciepła przez promieniowanie.

Zaadaptowano za zgodą z Guyton AC, HallJE. Textbook of medicaf physiology. 9lh ed, Phladelphia: Saunders, 1996:913

Ściany

Cząstki powietrza (konwekcja)

RODZAJE ADAPTACJI:

- czynnościowa - w miarę zwiększania się wysiłku następuje
zwiększanie się objętości wyrzutowej i minutowej serca, wentylacja
płuc, wykorzystanie tlenu krwi tętniczej

- morfologiczna (anatomiczna) - długotrwały wysiłek np. u sportowców
może powodować znaczny przerost mięśni szkieletowych, mięśnia
sercowego tzw.przerost roboczy

Połączenie adaptacji czynnościowej i morfologicznej np.: przystosowanie się organizmu do zmniejszonego ciśnienia parcjalnego tlenu, które zachodzi na dużych wysokościach (hiperwentylacja płuc, wzrost objętości minutowej serca, wzrost liczby krwinek czerwonych -» policytemia), przystosowanie się do wysokiej temperatury otoczenia (usprawnienie reakcji rozszerzania się naczyń, w dalszym etapie zgrubienie naskórka)

- adaptacja na poziomie społecznym (adaptacja selekcyjna) -
przeżywają tylko jednostki najsilniejsze np.: trudne warunki klimatyczne,
żywieniowe, czynniki infekcyjne

• sztuczna - protezy, zabiegi rehabilitacyjne

• odporność nabyta - jest wyrazem przystosowania się do obecności
  drobnoustrojów w środowisku

• wyrazem przystosowania się do działania substancji toksycznych jest
  przyzwyczajanie się do ich coraz większych dawek np,. ; alkoholu,
  morfiny, kokainy. Alkoholik znosi ilość tych substancji wielokrotnie większe niż przeciętna osoba. Jest to zjawisko TACHYFILAKSJI (gr. tachys - szybki, phylaxis - ochrona). Zjawisko to po pewnym czasie zanika i doprowadza np.: do
  marskości wątroby; zbyt długie przyjmowanie lekarstw np.:
  antybiotyków również uodparnia organizm na ich działanie.

ZJAWISKA ADAPTACJI mogą mieć charakter przystosowania:

1. normoergicznego - intensywność zmian, procesów adaptacyjnych jest sostosowana do natężenia działających czynników środowiskowych

2. hiperergicznego - nadmierna intensywność zmian, procesów adaptacyjnych w stosunku do natężenia działających czynników środowiskowych np.: przerost mięśnia sercowego, wzrost jego masy przy równoczesnym nienadążaniu rozwoju naczyń krwionośnych
   odżywiających mięsień

3. hipoergicznego (adaptacja niedostateczna) - obniżona intensywność procesów adaptacyjnych np.: w stanie głodu, choroby, wyczerpania.

EKOSENSYTYWNOŚĆ - wrażliwość organizmu na bodźce.

REZYSTENCJA - opór organizmu względem bodźców.

Rodzaje zmian przystosowawczych:

ADAPTABILNOŚĆ (przystosowalność) - właściwości biologiczne nabywane w trakcie rozwoju osobniczego, pod bezpośrednim wpływem czynników środowiska (właściwości fenotypowe), które nie są utrwalone i przekazywane dziedzicznie.

ADJUSTACJA (dostosowanie) - przemiany, jakie zachodzą u osobników w krótszych niż życie jednostkach czasu i mają charakter odwracalny (również nie utrwalają się w materiale dziedzicznym). Np. praca . fizyczna, trening sportowy - powodują wzrost masy mięśni oraz ich twardość i elastyczność; zmiany te trwają tak długo, jak długo trwa określona aktywność fizyczna.

ADAPTACJA - proces ciągłego przystosowania się organizmu do zmian środowiska atmosferycznego.

AKLIMATYZACJA - proces przystosowania się organizmu człowieka do nowych warunków klimatycznych np. przy przeniesieniu się do innej strefy klimatycznej. Przedłużający się okres działania określonych bodźców klimatycznych powoduje utrwalanie się skutecznych mechanizmów regulacyjnych ustroju - zmiany przystosowawcze mają wtedy charakter bardziej trwały.

AKLIMATYZACJA = ADAPTACJA DŁUGOTRWAŁA

Objawy choroby wysokościowej:

nudności, wymioty, uczucie ociężałości, trudności w poruszaniu się, bóle i zawroty głowy, pobudliwość nerwowa, migreny, kołatanie serca, bezsenność, osłabienie widzenia (szczególnie w ciemności, zmniejsza się zdolność odróżniania zarysów odległych przedmiotów), mroczki przed oczami, duszność, lęk przestrzeni, krwawienie z nosa, utrata przytomności, hiperwentylacja, utrudnienie podejmowania właściwych sądów i decyzji, skłonność do popełniania błędów, dyskoordynacja ruchów, nadmierna pewność siebie, euforia, zaburzenia pamięci, zaburzenia w odczuwaniu wrażeń smakowych (np.: zwiększenie odczuwania smaku glukozy -słodki, chininy - gorzki, chlorku sodu - słony), zwiększa się wrażliwość na bodźce bólowe, co świadczy o zwiększonej pobudliwości układu nerwowego

Kryteria zjawisk patologicznych :

a) heterometria (gr. heteros - inny, metron - miara) - niezwykłość (odmienność) wymiarów badanego zjawiska, przekraczanie zakresu normy

np.: 1. liczba czerwonych krwinek wyjątek: np. normy indywidualne np. nadcieplność wegetatywna

b) heterochronia (gr. chronos - czas) - niezwykłość czasu i warunków powstawania zjawisk ustrojowych np.: 1. wzrost wynoszący 130 cm u 8-letniego dziecka jest prawidłowy, a u dorosłego patologiczny 2. temperatura ciała wynosząca 40°C u osoby przebywającej w saunie jest czymś normalnym, a w innych warunkach jest stanem patologicznym

c) heterotopia (gr. topos - miejsce) - niezwykłość miejsca występowania w organizmie danego zjawiska np.: 1. przekrwienie błony śluzowej żołądka po posiłku jest normą, natomiast przekrwienie spojówek jest objawem patologicznym 2. krwawienia miesiączkowe są w pełni fizjologiczne, zaś krwawienia z innych miejsc, np. z nosa , uszu , płuc, układu pokarmowego są patologiczne

d) heteropoiotia (gr. pojotes - jakość) - odmienność jakościowa np.: zmiany nowotworowe powodują powstanie komórek całkowicie odmiennych od macierzystych

TEMPERATURA EFEKTYWNA - subiektywne odczucie przez człowieka ciepła lub chłodu, uwarunkowane takimi czynnikami, jak: temperatura, wilgotność i ruch powietrza.

PASMO KOMFORTU CIEPLNEGO: 17 - 20°C, w zimie strefa komfortu obniża się o 2-3°C

WSKAŹNIK PETTENKOFERA - dopuszczalna zawartość dwutlenku węgla w powietrzu (w pomieszczeniu ) wynosi 0,1%

NAJWAŻNIEJSZE TERMINY - środowisko niskich ciśnień

ANOKSEMIA - brak tlenu we krwi

ASFIKSJA - ciężka postać duszenia się wskutek niedoboru tlenu (hipoksji) i zwiększonej zawartości CO₂ we krwi i tkankach np.: przy obniżeniu zawartości tlenu w powietrzu do 6-8%

HIPOKSJA - niedotlenienie organizmu

HIPOKSEMIA - zmniejszenie prężności tlenu we krwi

METEORYZM - rozprężanie gazów w jamach ciała (jamie brzusznej, zatokach czołowych i obocznych nosa)

POLICYTEMIA - wzrost liczby krwinek czerwonych

ERYTROPOETYNA - hormon o budowie glikoproteiny, wytwarzany w nerce, pobudzający erytropoezę

7

---