Paweł Sobczyk
Prawo konstytucyjne - Zagadnienia wstępne
1. Pojęcie „prawa konstytucyjnego”
Prawo konstytucyjne - gałąź prawa, podzbiór systemu prawnego
Prawo konstytucyjne:
w sensie wąskim
w sensie szerokim
Inne nazwy prawa konstytucyjnego: prawo państwowe, polityczne, parlamentarne
2. Przedmiot prawa konstytucyjnego
Prawo konstytucyjne reguluje stosunki prawne w zakresie ustroju państwowego, a w szczególności:
3. Podstawowe wiadomości na temat konstytucji
Konstytucja - constitutio, constituere - ustanawiać, urządzać:
znaczenie socjologiczno-polityczne
konstytucja materialna
w znaczeniu formalnym
Geneza konstytucji pisanej.
Czynniki uniwersalne, które wpłynęły na spisanie zasad ustroju politycznego:
poglądy szkoły prawa natury,
koncepcja umowy społecznej,
teoria podziału władzy w ujęciu monteskiuszowskim,
wolność i równość wszystkich obywateli wymaga potwierdzenia w dokumencie pisanym,
szkoła pozytywizmu prawnego XIX w.
Konstytucja jako ustawa zasadnicza:
Nadrzędność konstytucji:
aspekt negatywny,
aspekt pozytywny.
Kontrola konstytucyjności prawa
Kontrola parlamentarna,
Kontrola pozaparlamentarna:
Model amerykański,
Model kontynentalny.
4. Treść konstytucji
Problematyka treści konstytucji to problematyka zakresu konstytucyjnych uregulowań, stanowiących pewien kanon materii konstytucyjnych.
Materie, które wymagają regulacji konstytucyjnej:
Podziały:
konstytucje rzeczywiste i fikcyjne,
konstytucje pełne i niepełne.
5. Forma konstytucji
Konstytucja wyróżnia się cechami formalnymi: nazwa, sposób uchwalania, sposób zmiany, systematyka.
5.1. Sposób uchwalania:
oktrojowana,
umowa pomiędzy parlamentem a panującym,
w państwach demokratycznych w sposób:
bezpośredni,
pośredni.
5.2. Sposób zmiany konstytucji - rozróżnia się:
konstytucje elastyczne,
konstytucje sztywne.
Zmiana może oznaczać:
uchwalenie nowej,
rewizja,
nowelizacja.
Odrębność dotyczące zmiany konstytucji:
5.3. Systematyka konstytucji
Można wyróżnić:
systematykę ogólną,
systematykę szczegółową.
6. Źródła prawa konstytucyjnego
Ze względu na szczególną moc prawną, szczególną treść oraz formę wyróżniamy:
6.1. Konstytucja jako ustawa zasadnicza w państwie regulująca podstawy jego ustroju i mająca najwyższą moc prawną,
Ustawa konstytucyjna - akt o mocy prawnej równej konstytucji, dotyczące jej materii i uchwalany w trybie właściwym dla zmiany (uchwalenia) konstytucji.
+ ustawa konstytucyjna zmieniająca lub uzupełniająca konstytucję,
+ ustawa konstytucyjna o niezależnej od konstytucji materii,
+ substrat konstytucji,
+ jedna kwestia.
Źródłem prawa konstytucyjnego może być także akt normatywny dotyczący przedmiotu prawa konstytucyjnego.
6.3. Ustawy
Ustawy są źródłem prawa konstytucyjnego o ile normują przedmiot prawa konstytucyjnego.
6.4. Akty normatywne zrównane rangą z ustawą
Wydawane przez organ władzy wykonawczej, mogą regulować materie ustawy oraz uchylać i zmieniać obowiązujące ustawy.
Zaliczamy:
dekrety
rozporządzenia z mocą ustawy, np. art. 234 K.
Upoważnienie do wydania:
wynika z postanowień konstytucji
lub jest każdorazowo udzielane przez parlament
6.5. Uchwały organów władzy ustawodawczej - regulaminy parlamentarne
6.6. Normy prawa międzynarodowego
Różne formy:
traktaty
umowy
zwyczajowe prawo międzynarodowe
ogólnie uznane zasady prawne.
Należy odróżnić normy prawa ponadnarodowego (wspólnotowego):
prawo pierwotne
prawo wtórne
6.7. Zwyczajowe prawo konstytucyjne
W ramach tej kategorii można wyróżnić:
Zwyczaj konstytucyjny,
Precedens.
Art. 9 Konstytucji RP.
2