1.Podrodzina-wiechlinowate
-pszenica-triticum
-zyto-secale
-pszenzyto-triticosecale
-jeczmien-herdeum
-owies-arena
2. Podrodzina-Prosowate
-proso-panicum
-kukurydza-zea
3.dwuliscienne,rdestowate
-gryka-fagopyrum
SKLAD CHEMICZNY(weglo.bialka,tluszce sole min)
Zboza ozime
-pszenica 78,13,2,1%
-zyto 83,10,2,2
-pszenzyto 78,14,2,3
-jeczmien 78,12,2,3
Zboza jare
-pszenica 78,16,2,2
-jeczmien 80,12,3,3
-pszenzyto 65,14,2,2
-owies 66,12,6,4
-kukurydza 79,12,5,1
-proso 69,12,5,4
-gryka 73,10,2,3
Kwiatostany
1.kłos(żyto,pszenzyto,jeczmien,pszenica)
2.wiecha(owies,proso)
3.kolba(kwiat.zenski kukurydzy
Kłosek(pojed.kwiat)-plewa dolna,górna,różna liczba kwiatów
-plewka dolna,górna,-3pręciki,słupek,-2łuszczki powodują otwieranie się plewek
-u form ościstych(plewa zakończona ością-jęczmień,pszenżyto)
-formy ościste i bez ości-pszenica,owies
Oś kwiatostanu-to osadka kłosowa,są tu pięterka,a na nich kloski,zgrubienia
Pszenica,żyto,pszenżyto-1 kłosek na pięterku
Jęczmień-3 kłoski
Żyto-kłoski 2-dwu kwiwtowe
Pszenica-kłoski 3-5 kwiatowe
Pszenżyto-kłoski 3-4 kwiatowe
Jęczmień-kłoski 1 kwiatowe
Zapylenie-obcopylne i wiatropylne(żyto,kukurydza)pozostałe to samopylne
Owoc-u zbóż to ziarniak
1.oplewione-jęczmień-plewki zrośnięte z owocem -owies,proso-plewki nie zrośniętez ziarniakiem
2.nieoplewione(pszenica,żyto,pszenżyto)
Budowa anatomiczna ziarniaka
1.okrywa owocowo-nasienna(8-12%masy ziarniaka)
2.bielmo(67-87%)
-zewn.warstwa aleuronowa zawiera białko,sole min.
-bielmo właściwe-zbudowane z kom.skrobi
3.zarodek (1-4%masy)bogaty w tłuszcz-zawiązek kiełka,korzonka pochewka-koleoptyl
między zarodkiem a bielmem-tarczka zarodka a w niej są enzymy
Rodzaje bielma
-mączyste(ziarna skrobi umieszczone są lużno,powietrze w przestworach)
-szkliste(ziarna skrobi umieszczone są ciasno,wolne przestrzenie wypełnia białko
-mączysto-szkliste
System korzeniowy-u zbóż wiązkowy
-najsilniej rozwinięty ma żyto(2,5m.głęb.-owies prawie tak samo
-jęczmiń ma znacznie słabszy
-pszenica ma najsłabszy syst.korzeniwy
Wzrost i rozwój
-w czasie ontogenezy zachodzą w roślinach procesy wzrostu i rozwoju(faza weget.,generat)
war.wzr.generat.-zboże musi przejść proces jaryzacji(przemiany pod wpływem niskich temp.) od kiełkowania do wytworzenia rozetki
-zboża ozime 0-5 C -jęczmień 15-20 dni -żyto 60-70 dni
-zboża jare 5-12 C kilka-kilkanaście dni
Zboża jare-siejemy wiosną(pszenica,jęczmień,owies,proso,gryka,kukurydza)
Zboża ozime-siejemy jesienią(żyto,jęczmień,pszenica)
Fotoperidyzm-odpowiednia długość dnia do zakwitnięcia
-rosliny dnia długiego(min.14ha światła)pszenica,owies żyto,jęczmień
-rośliny obojętne fotoperiodyczne-gryka
-rośliny dnia krótkiego(do 12h światła)proso,kukurydza
Fazy rozwoju zbóż
1.Kiełkowanie
-odpowiednia wilgotność,temp.,powietrze(min.1-4,optymalna 12-20,max.37 C)
Etapy:-pęcznienie(proces fizyczny,ziarniak pobiera wode
-okres zmian biochem.(uruchomienie enzymow z tarczki zarodka
-kiełkowanie właściwe(najpierw korzonki zarodka
2.Wschody-gdy nad powierzch.gleby ukarze się jakaś część rośliny
3.Krzewienie-faza ta rozpoczyna się gdy zboże wytważa 3 liście
-polega na tworzeniu pendów bocznych z pączków
#krzewienie ogulne-to całkowita liczba pendów wytworzonych przez 1 roślinę,
#krzewienie produktywne-liczba pendow wytworzona w płodnym kwiatostanie
#krzewienie nieprodukcyjne-liczba pendów które nie wytworzyły kwiatostasnów
np.:zboża jare -krzewią się w maju
zboża ozime -jenczmień żyto-jesienią,pszenica zaczyna jesienią kończy wiosną.
4.Strzelanie w źdźbło:to momęt gdy nad powierzchnią gleby pojawi się pierwszy węzeł głownego pendu.
-rosna kolejne wezły międzywięźla(1,2,3kolanko)i źdźbła,pojawiają się liście,rozwijają się korzenie,roślina zwiększa masę np.:żyto ijęczmień-koniec kwitnienia.
5.Kłoszenie-momęt gdy z pochwy liścia flagowego ukarze się połowa kwiatostanu
#u owsa-faza wyżucania wiech
u jęczmienia-kłoszenie najwcześniej później
żyto i pszenica
np.:zboża jare czerwiec
6.Kwitnienie
-owies jęczmień-mogąkwitnąć rownolegle z kłoszenie się
pszenica-1-3 dni powykłoszeniu(obcopylna)
żyto-do 2 tyg. Po wykłoszeniu(obcopylna)
-wiecha kwiatostan kwitnie od góry ku dołowi
7.Dojrzałość
a)mleczna(25-50% wody w ziarniaku)-jest mięki łatwo go rozgnieść,u roślin liście zaczynają żółknąć
b)woskowa(17-25%)-zawiązuje się sucha masa,konsystencja bardziej twarda można go roz kroić paznokciem,rośliny przawie całe żółkną
c)pełna(mniej niż 17%)-są twarde,rośliny zupełnie suche,słoma jest łamliwa traci elastyczność.
Podział pszenic:
a)wymłacające się(pszenica twarda,angielska,polska,zwyczajna)-mają nie łamliwą osadkę kłosową,ziarno łatwo wyłuskać.
b)nie wymłacające się(pszenica samopsza,płaskarka i orkisz)
SYST.KORZ.-słabo rozwinięty
LIŚCIE-zielone ze słabym lub silniejszym nalotem woskowym.
KWIATOSTAN-kłos ościsty lub bezostny(gdy ości są to tylko w szczytowej części kłosa)
W kłosku od 3-5kwiatów,plewy i plewki dobrze wykształcone
Odmiany botaniczne pszenicy(ze względu na cechy morfologiczne)
#brak lub występowanie osci
#barwa plew(biała lub czerwona)
#barwa ziarniaka(biala lub czerwona)
GRUPY EKOLOGICZNE PSZENICY OZIMEJ(ze względu na cechy fizjologiczne)
1.Pszenice zachodnioeuropejskie
-zbity bezostny biały kłos,
-krótka sztywna na wyleganie słoma
-długi okres wegetacji
-mała odporność na wymarzanie i suszę
-klimat morski'
-mąka ma niska wartość tech.
2.Pszenice srodkowoeuropejskie
-kłos luźniejszy ziarno czerwone
-dłuższa mniej odporna na wyleganie słoma
-bardziej odporne na wymarzanie i suszę
-mąka ma wyższą wrt.tech.
3.Pszenice stepowe
-kłos óścisty ziarno czerwone lub białe
-słoma długa wiodka podatna na wyleganie
-duża odporność na suszę
-mąka ma wysoką wartość technologiczną
JENCZMIEŃ UPRAWNY(hordeum sativum)
1.Jenczmień wielorzędowy(Hordeum sativum ssp.palistichon)
Odm.bot.:a)jenczmień sześciorzędowy(kłoski równomiernie rozmieszczone)
-3 kłoski płodne
b)j.czterorzedowy(kłoski nierówno rozstawione)
2.J.dwurzędowy(hordeum sativum ssp.distichon)
-1 środkowy kłosek 2 boczne płone
Odm.bot.:a)jenczmień karosek-pawik,
-tylko 1 kłosek płodny na karzdym pięterku
b)jenczmień wyprostowany-płaskur
c)j.zwisły
3.J.pośreni(Hordeum sativum ssp:intermedium)(ma różną liczbę kłosków płonych na pięterkach)
Sys.korz.-płytki słabo rozwinięty
Źdźbło-wewn.puste,wiotkie,na pow.nalot woskowy
Liście-węższa blaszka liściowa od innych zbóż
OWIES(Awena sastiva)
Odmiany botaniczne ze wzg.na:
-typ wiechy
-oscistość lub bezoscistość kłoska
-barwę plewek
TYPY WIECH:
a)Rozpierzchła:
-średnio rozpierzchła(odgałen.boczne ku górzepod kontem 60-70stopni)
-typ luźny(kąt prosty w stosunku do osi)
-zwisający(odgał.boczne wyległe i opuszczone w dół)