Bierne operacje bankowe

SPIS TREŚCI:

1.WSTĘP

1. Funkcje banków komercyjnych

2. OPERACYJNA DZIAŁALNOŚĆ BANKU

2.1 Bankowa oferta usług finansowych

3. OPERACJE BANKOWE

3.1 Rodzaje operacji bankowych

3.2 Operacje bankowe bierne

3.3 Źródła środków gromadzonych przez bank w operacjach biernych

3.4 Operacje na międzybankowym rynku pieniężnym

4.STRUKTURA OPERACJI BANKOWYCH

4.1 Depozyty walutowe

4.2 Wysokość oprocentowania depozytów terminowych.

4.3Emitowanie własnych papierów wartościowych

5. CZYNNOŚCI BANKOWE

5.1 Rodzaje czynności bankowych

5.2 Główne różnice między czynnościami bankowymi, a operacjami bankowymi

6. REZERWY OBOWIĄZKOWE

7. WKŁAD OSZCZĘDNOŚCIOWY

8. LITERATURA

1.WSTĘP

W nowoczesnych systemach społeczno-gospodarczych banki komercyjne spełniają trzy podstawowe funkcje.

Pierwsza z nich to FUNKCJA ROZLICZENIOWA. Ułatwia ona wymianę towarową czy świadczenie usług i przyczynia się do poprawy sprawności stosunków gospodarczych i finansowych. OPERACJE ROZLICZENIOWE polegają na realizacji zleceń płatniczych klientów. W tym celu banki wykonują takie czynności bankowe, jak przeprowadzanie bankowych rozliczeń pieniężnych. [J. Głuchowski s. 240]

Druga to FUNKCJA MOBILIZACJI OSZCZĘDNOŚCI ludności i innych podmiotów gospodarujących, przynajmniej za cenę przechowywania ich wartości w czasie. OPERACJE PASYWNE polegają na pozyskiwaniu środków finansowych od klientów banku. W tym celu bank wykonuję takie czynności bankowe, jak na przykład przyjmowanie depozytów czy emitowanie bankowych papierów wartościowych. [J. Głuchowski s. 240]

Trzecia wreszcie funkcja banków komercyjnych to ALOKACJA ŚRODKÓW w celu ich zagospodarowania przez osoby i podmioty wykazujące zapotrzebowanie na nie i posiadające wiarygodne projekty ich wykorzystania. OPERACJE AKTYWNE polegają, zatem na wykorzystaniu przez bank zgromadzonych środków finansowych własnych i obcych w celu finansowania potrzeb kredytobiorców lub obciążaniu tych środków ryzykiem wynikającym z udostępniania tych środków innym podmiotom. [J. Głuchowski s. 240]

2. OPERACYJNA DZIAŁALNOŚĆ BANKU

2.1 BANKOWA OFERTA USŁUG FINANSOWYCH

Bankowa oferta usług finansowych charakteryzuje się cechami specyficznymi dla działalności bankowej:

• Są to typowe dla usług bankowych, a polegające na proponowaniu przez bank wykonania określonej czynności (np. przyjęcie depozytu lub udzielenie kredytu)

• Są one przeważnie dokonywane w drodze operacji pieniężnych (stąd określenie „handlowanie pieniędzmi”), a więc maja charakter pieniężny, a nie rzeczowy

• Większość operacji, szczególnie masowych, jest wykonywana przez banki według tych samych standardów

• Usługi bankowe nie mogą być magazynowane, banki są zawsze gotowe wykonywać je na bieżąco

• Usługi bankowe w przeważającej części są określone przez kwotę pieniędzy(kredyt, depozyt),rzadziej przez ilość(zakup akcji);

• W stosunku do poszczególnych klientów usługi bankowe stanowią kumulację różnych czynności w zależności od potrzeb, co powoduje, że popyt na te usługi może ulegać znacznym wahaniom(np. terminy wpłat płacowych);

• Zakres i formy usług bankowych są w dużej miarze uzależnione od ustaleń prawa bankowego oraz działania banku centralnego i nadzoru bankowego

3. OPERACJE BANKOWE

3.1 RODZAJE OPERACJI BANKOWYCH

Kwalifikacja operacji bankowych może być dokonywana w zależności od stosowanych kryteriów. Najczęściej stosowany jest tzw. KLASYCZNY PODZIAŁ OPERACJI na aktywne, pasywne i pośredniczące. Opiera się on na podziale bilansu na stronę aktywną(głównie kredyty)i pasywną(głównie depozyty). Tymczasem wiele operacji ma charakter i pasywny i aktywny. Na przykład wpłata oszczędności gotówką z jednej strony powoduje powstanie zobowiązania banku, ale z drugiej- zwiększ stan kasy(operacje aktywne). Ponadto istnieją operacje bankowe, które nie są bezpośrednio odzwierciedlone w bilansie banku(np. niektóre operacje papierami wartościowymi). Poza tym banki świadczą usługi nie mające charakteru operacji bankowych np. poradnictwo bankowe.

Asortyment i jakość operacji bankowych zależy między innymi od obowiązujących w danym państwie przepisów, regulacji wewnętrznych banku, posiadanych przez bank technologii bankowych oraz kwalifikacji pracowników. Usługi i produkty muszą spełniać ogólne wymogi określone podstawowymi przepisami prawnymi(np. USTAWA PRAWO BANKOWE) oraz szczegółowe wymogi, określone wewnętrznymi przepisami banku(statut, regulaminy, instrukcje, procedury).

3.2 OPERACJE BANKOWE BIERNE

Inaczej mówiąc OPERACJE BIERNE polegają na gromadzeniu środków pieniężnych różnych klientów, aby łącznie z własnymi zasobami banku lokować je w zyskownych operacjach czynnych, czyli udzielanych kredytach, nabywanych papierach wartościowych, korzystnych lokatach w innych bankach.[Jaworski s.126]

Do operacji biernych można również zaliczyć emitowane przez bank własnych obligacji i powiększanie kapitału przez emitowanie akcji. Bierną operacją w banku emisyjnym jest emitowanie znaków pieniężnych.

Do działalności znamionującej bank w Unii Europejskiej jest przyjmowanie wkładów lub innych pieniędzy społeczeństwa, które podlegają zwrotowi oraz udzielanie kredytów na własny rachunek. Dlatego banki są zainteresowane gromadzeniem jak największych kapitałów obcych, aby móc nimi jak najdłużej obracać, dlatego też prowadzą politykę depozytową.

Banki konkurują między sobą o zdobycie WKŁADÓW OSZCZĘDNOŚCIOWYCH oraz wszystkich innych LOKAT NA RACHUNKACH BIEŻĄCYCH I TERMINOWYCH. Aby zachęcić do współpracy potencjalnych klientów, prowadza określoną politykę zdobywania depozytów pieniężnych. Polega ona na oferowaniu relatywnie wysokiego oprocentowania, atrakcyjnych form oszczędzania oraz innych korzystnych warunków lokowania środków pieniężnych w danym banku. Może się to wyrażać w sposobie doliczania odsetek do wkładu, co miesiąc, co kwartał lub po roku, przyjmowaniu wkładów terminowych na różne nietypowe okresy, łagodniejszym traktowaniu przedterminowego wycofywania wkładów itp. Bardzo duże znaczenie w zdobywaniu lokat, szczególnie od jednostek gospodarczych, ma sprawność banku w wykonywaniu wszelkich dyspozycji klientów, zwłaszcza szybkość i bezbłędność w przeprowadzaniu rozliczeń zamiejscowych i zagranicznych. Wykonując operacje banki mają obowiązek utrzymania płynności, polegającej na zapewnieniu terminowego regulowania zobowiązań, w tym zleceń płatniczych klientów. Wymaga to utrzymania takiej struktury aktywów i pasywów banku(, czyli przyjmowania wkładów i udzielania kredytów), aby mógł on w każdej chwili dysponować płynnymi środkami. W tym celu banki utrzymują pewne rezerwy środków płynnych, m.in. w postaci lokat w bankach współpracujących.

Bank centralny kreuje pieniądz w postaci kredytu(pieniądza bankowego)oraz znaków pieniężnych(pieniądza gotówkowego). Będąc bankiem banków, bank emisyjny udzielając kredytu, zasila inne banki strumieniami pieniądza. Operacja polegająca na zaciąganiu kredytu przez bank komercyjny jest z jego punktu widzenia operacją bierną. Z kolei bank komercyjny, będący kredytobiorcą, może w ramach operacji czynnych udzielić kredytu swemu klientowi lub przekazać środki pożyczone w banku centralnym do innego banku czy instytucji finansowej. Operacja emitowania pieniądza gotówkowego, będąca operacją bierną banku centralnego, polega na zasilaniu banków komercyjnych znakami pieniężnymi w ciężar ich rachunków bieżących, a banki wypłacają gotówkę swoim klientom.

3.3 ŹRÓDŁA ŚRODKÓW GROMADZONYCH PRZEZ BANK W OPERACJACH BIERNYCH

Źródłem środków gromadzonych przez bank w operacjach biernych mogą być:

• Wkłady oszczędnościowe gospodarstw domowych

• Pieniądz transakcyjny i lokaty terminowe jednostek gospodarczych gromadzone na rachunkach bankowych

• Lokaty przyjmowane od innych banków

• Kredyt refinansowy zaciągany w banku centralnym(NBP)

• Własne papiery wartościowe emitowane przez bank

• Środki pieniężne sfery budżetowej, różnych instytucji i organizacji, przechowywane na rachunkach bankowych

Głównym źródłem pochodzenia środków obcych są gromadzone przez polskie banki WKŁADY OSZCZĘDNOŚCIOWE GOSPODARSTW DOMOWYCH I PIENIĄDZ TRANSAKCYJNY PODMIOTÓW GOSPODARCZYCH. Gospodarstwa domowe gromadzą oszczędności w złotych przede wszystkim na rachunkach terminowych. Ich depozyty na żądanie stanowiły do kilkunastu procent lokowanych środków. Natomiast podmioty gospodarcze utrzymują większość środków, stanowiących pieniądz transakcyjny, na rachunkach a vista, chociaż czasowo wolne środki lokują także na wyżej oprocentowanych rachunkach terminowych.

Ważną operacją bierną jest w naszych warunkach gromadzenie przez banki DEPOZYTÓW WALUTOWYCH. Pochodzą one głównie od ludności i mają w przeważającej części charakter terminowych wkładów oszczędnościowych. Depozyty walutowe podmiotów gospodarczych były relatywnie bardzo niskie, co wynikało z obowiązujących przepisów prawa dewizowego. Musiały one, bowiem bieżąco odsprzedawać bankom swoje wpływy dewizowe. Od 1996r. Eksporterzy mogą zatrzymywać wpływy dewizowe lub odsprzedawać je bankom.

3.4 OPERACJE NA MIĘDZYBANKOWYM RYNKU PIENIĘŻNYM

Szczególnym RODZAJEM OPERACJI CZYNNYCH I BIERNYCH są operacje na międzybankowym rynku pieniężnym. Międzybankowy rynek pieniężny jest segmentem rynku pieniężnego. Pełni on bardzo ważną rolę, ułatwiając przepływ strumieni pieniężnych między bankami i optymalne wykorzystywanie przez nie posiadanych zasobów pieniężnych. Uczestnikami operacji na międzybankowym rynku pieniężnym są banki operacyjne, bank centralny i instytucje finansowe. Banki maja obowiązek stałego UTRZYMANIA PŁYNNOŚCI, co wymaga prowadzenia działalności w sposób zapewniający wywiązanie się z zobowiązań w terminach płatności. Rezerwę płynności zapewniają lokaty terminowe i możliwość zaciągnięcia kredytu w innych bankach, a także lokaty w skarbowych papierach wartościowych, które mogą być natychmiast upłynnione.

4.RODZAJE I STRUKTURA BIERNYCH OPERACJI BANKOWYCH

Jak już wspomniano bierne, czyli pasywne, operacje bankowe polegają na pozyskiwaniu środków finansowych od klientów banku. W tym celu bank wykonuje takie czynności bankowe, jak na przykład:

• gromadzenie depozytów jednostek gospodarczych oraz innych osób prawnych,

• gromadzenie wkładów oszczędnościowych gospodarstw domowych,

• emitowanie własnych papierów wartościowych.

4.1 DEPOZYTY WALUTOWE

Ważną operacją bierną jest w naszych warunkach gromadzenie przez banki DEPOZYTÓW WALUTOWYCH. Pochodzą one głównie od ludności i mają w przeważającej części charakter terminowych wkładów oszczędnościowych. Depozyty walutowe podmiotów gospodarczych były relatywnie bardzo niskie, co wynikało z obowiązujących przepisów prawa dewizowego. Musiały one bowiem bieżąco odsprzedawać bankom swoje wpływy dewizowe. Od 1996 roku eksporterzy mogą zatrzymywać wpływy dewizowe lub odsprzedawać je bankom.

Można wyróżnić trzy podstawowe kategorie depozytów:

• depozyty bieżące,

• depozyty terminowe (lokaty),

• depozyty oszczędnościowe.

Depozyty bieżące są w bankach nisko oprocentowane. Powodem tego niskiego oprocentowania jest stosunkowo zmienne saldo tych depozytów. Otóż rachunki bankowe, na których klienci gromadzą bieżące środki pieniężne służą do prowadzenia bieżącej działalności gospodarczej. Z rachunków tych następują wypłaty, przelewy, a wpływają płatności od kontrahentów. Na ogół na rachunkach tych pomimo „dużego ruchu” środków pozostaje codziennie jakieś dodatnie saldo (tzw. „osad” na rachunkach). Duża liczba prowadzonych rachunków podstawowych i pomocniczych powoduje, że dla banku mają one niemałe znaczenie, ponieważ na rachunkach tych „osadza” się łącznie stosunkowo znaczny kapitał pieniężny.

Dla banku prowadzenie rachunków bankowych, na których znajdują się depozyty bieżące ma istotne znaczenie, ponieważ:

• wiąże klienta z bankiem,

• zachęca klienta do korzystania z innych produktów i usług banku,

• gromadzone są środki pieniężne, które może wykorzystać bank,

• środki pieniężne zgromadzone na rachunkach stanowią źródło stosunkowo taniego kapitału w bankach (ze względu na niskie oprocentowanie depozytów).

Depozyty bieżące mają zasadniczą zaletę - są podstawowym źródłem „taniego pieniądza” dla banku. Do 1994 roku oprocentowanie takich depozytów było wyjątkowo niskie. To z kolei zapewniało wysokie zyski bankom, ponieważ pieniądze te były wykorzystywane do akcji kredytowej i wówczas wysoko dochodowych depozytów w papiery wartościowe. Nic więc dziwnego, że walka o pozyskanie depozytów bieżących stała się jednym z zasadniczych przejawów działalności banków. Przejawiała się ona nie tylko w reklamie i lepszej obsłudze rachunków bieżących, ale także w konkurencji cenowej.

Bywa jednak, że mimo spadku inflacji, w celu pozyskania klientów, banki oferują podwyższone oprocentowanie dla depozytów bieżących. Bywa również i tak, że banki oferują podwyższone oprocentowanie dopiero po przekroczeniu odpowiedniej wysokości salda na rachunku klienta.

.

Zarówno długość okresów przechowywania tych środków na lokatach, jak i ich oprocentowanie zależą wyłącznie od banku, stanowią elementy oferty bankowej, którą klient może przyjąć lub odrzucić. Z kolei ta oferta bankowa zależy oczywiście w znacznej mierze od konkurencji, czyli od stawek stosowanych przez inne banki i oprocentowania konkurencyjnych możliwości lokat (np. oprocentowania bonów skarbowych i obligacji).

Banki oferują klientom możliwość lokowania czasowo wolnych środków pieniężnych. Są to wprawdzie dla banków drożej pozyskane fundusze, ponieważ klientom płacone jest podwyższone oprocentowanie, ale za to są to środki, które w banku pozostają przez dłuższy i określony czas. Banki mogą wobec tego dokładniej planować własne operacje finansowe, przewidując, jakie środki pieniężne i w jakim czasie będą miały do dyspozycji.

Większość banków wprowadziła terminy miesięczne, trzymiesięczne, półroczne i roczne. Na te cztery okresy przypada ponad 80% pieniędzy złożonych w polskich bankach na rachunkach terminowych. Niektóre banki wprowadziły jednak i znacznie krótsze terminy (np. Bank Handlowy proponuje dużym klientom depozyty jednodniowe - overnight, siedmio- i czternastodniowe), w kilku bankach występują też np. okresy czteromiesięczne, dziesięciomiesięczne, dwuletnie itd.

Banki ustalają minimalne kwoty depozytu, ich wysokość świadczy o tym, na jakiego klienta nastawia się dany bank. Przykładowo, w 1996 roku minimalna kwota depozytu w Banku Gdańskim wynosiła 30 PLN, w Banku Energetyki, Banku Pocztowym, Banku Zachodnim - 50 PLN, w PKO BP, PKO S.A. i około 25 innych bankach - 100 PLN, ale np. w Banku Rozwoju Eksportu i Polskim Banku Rozwoju - aż 100 tys. PLN. W przypadku bardzo wysokich depozytów banki najczęściej zgadzają się na ustalenie oprocentowania w drodze negocjacji, czyli w praktyce - na podwyższenie obowiązujących stawek, np. w Banku Śląskim oprocentowanie może być negocjowane przy lokatach wyższych niż 1 mln PLN.

Regulamin postanawia, że jeśli klient przetrzyma na rachunku pieniądze przez określony okres to otrzyma pełne oprocentowanie depozytu, jeśli natomiast wycofa pieniądze przed terminem, to oprocentowanie będzie niższe. W przypadku wycofania pieniędzy przed terminem większość banków wypłaca bardzo niskie oprocentowanie. Jest ono zwykle równe stopie oprocentowania wkładów a vista.

4.2WYSOKOŚĆ OPROCENTOWANIA DEPOZYTÓW TERMINOWYCH.

Oprocentowanie depozytu terminowego zależy od:

kwoty lokaty,

• terminu wymagalności,

• rodzaju lokaty,

• wysokości rezerw obowiązkowych,

a także od znaczenia klienta dla banku.

Ze względu na oprocentowanie można wyróżnić kilka rodzajów lokat:

• lokaty o oprocentowaniu zmiennym i stałym,

• lokaty standardowe i negocjowane,

• lokaty na określony i nieokreślony termin.

LOKATA O OPROCENTOWANIU STAŁYM oznacza iż przez cały okres deponowania środków pieniężnych na rachunku lokaty, ich oprocentowanie jest niezmienne. Na ogół dotyczy to lokat krótkoterminowych ze względu na trudną do przewidzenia sytuację na rynkach finansowych.

Natomiast przy LOKATACH O ZMIENNYM OPROCENTOWANIU, może ono ulegać zmianie - może być zarówno podwyższane, jak i obniżane w zależności od rozwoju sytuacji na rynku finansowym i sytuacji finansowej banku.

Podział na LOKATY STANDARDOWE I NEGOCJOWANE informuje, że banki mogą różnicować ofertę lokat ze względu na znaczenie klienta bądź kwotę deponowanych środków pieniężnych. Wobec drobnych, masowych klientów stosowane są warunki standardowe, które dotyczą oprocentowania, terminu lokaty, a niejednokrotnie i wysokości deponowanych kwot. Natomiast wobec klientów ważnych, bądź w przypadku deponowania dużych sum bank może negocjować z klientem (depozytariuszem) szczegółowe warunki lokaty, jak na przykład termin, wysokość oprocentowania. Konieczne jest, aby pracownik banku, który negocjuje oprocentowanie lokaty miał rozeznanie, jakie stopy procentowe może proponować w zależności od kwot i deponowania.

Bank określając oprocentowanie lokat może również brać pod uwagę planowane zapotrzebowanie na DEPOZYTY W OKREŚLONYCH TERMINACH. Klient potrafi wówczas przewidzieć czas ich ponownego wykorzystania, jak również klient może lokować w banku środki, co do których nie wie dokładnie kiedy nastąpi termin ich wymagalności. Wie tylko, że przez jakiś czas nie będzie z nich korzystał. Taka sytuacja może wystąpić wówczas, gdy klient przystępuje do gromadzenia pieniędzy na określone przedsięwzięcie, którego termin realizacji nie jest jeszcze ustalony. Oferta LOKAT NA TERMIN NIEOKREŚLONY jest konstruowana zazwyczaj tak, że im dłużej przetrzymywane są środki pieniężne, tym wyższe jest ich oprocentowanie, natomiast oprocentowanie ich jest niższe niż przy lokacie na termin określony, ponieważ decyzja o ich wycofaniu z banku może być podjęta przez klienta w każdej chwili, a to stwarza określone ryzyko zarządzania płynnością banku.

Przestrzeganą przez wszystkie banki regułą jest wzrost stopy procentowej w miarę wydłużania się czasokresu depozytu. Wynika to z faktu, że wykorzystując pieniądz długoterminowy, bank mniej obawia się o jego wycofanie niż w przypadku depozytu krótkoterminowego, gdyż strata klienta na oprocentowaniu przy wycofaniu pieniądza przed czasem byłaby większa. Dawniej - do 1994 roku - zróżnicowanie stóp procentowych było bardzo wysokie. W późniejszym okresie banki lepiej nauczyły się gospodarować depozytami krótkoterminowymi i zróżnicowanie oprocentowania uległo poważnemu zmniejszeniu, ale nadal występuje. Tak np. w październiku 1996 roku Bank śląski płacił następujące stawki w zależności od czasokresu depozytu:

• depozyty 1 - miesięczne - 15,5%,

• depozyty 3 - miesięczne - 17,0%,

• depozyty 6 - miesięczne - 17,75%,

• depozyty 12 - miesięczne - 19,0%.

Istotnym elementem oprocentowania depozytu jest kapitalizacja odsetek, czyli włączenie odsetek do kapitału po określonym terminie. Następne odsetki są już naliczane od skapitalizowanej sumy, co sprawia, że są one w praktyce wyższe.

Banki stosują trzy podstawowe typy kapitalizacji:

• kapitalizacja miesięczna lub kwartalna, co oznacza, że co miesiąc lub co trzy miesiące naliczane odsetki są włączane do kapitału, np. w lutym 1996 roku kapitalizację miesięczną stosował między innymi Bank Przemysłowy w Łodzi, BIG, BIG Bank i Cukrobank S.A.,

• kapitalizacja roczna - po roku odsetki są automatycznie doliczane do kapitału (była ona stosowana np. w Banku Pocztowym w Bydgoszczy, Banku Staropolskim z Poznania),

• kapitalizacja po terminie - odsetki są doliczane do kapitału po upływie okresu umownego. Obecnie kapitalizację po terminie stosuje większość polskich banków.

Przy obliczaniu wysokości odsetek z depozytu należy pamiętać o tym, że rok bankowy ma 360 dni, a miesiąc bankowy - 30 dni. Należy również pamiętać o tym, że wszystkie stopy procentowe są wyrażane w stosunku rocznym (chyba, że zostało wyraźnie zaznaczone inaczej).

4.3EMITOWANIE WŁASNYCH PAPIERÓW WARTOŚCIOWYCH

Do biernych operacji bankowych zalicza się także przyjmowanie lokat innych banków oraz EMITOWANIE WŁASNYCH PAPIERÓW WARTOŚCIOWYCH.

W związku z tym podział owych operacji jest następujący:

• operacje emisyjne,

• handel papierami wartościowymi,

• operacje „depot” (przechowywanie i administrowanie).

Wspomniany wyżej obowiązek utrzymania przez banki płynności zmusza je do lokowania odpowiednich rezerw w innych bankach. Wpływ na to mają także względy ekonomiczne, bo poszczególne banki mogą okresowo posiadać w dyspozycji nadwyżki środków pieniężnych nad bieżącymi i przewidywanymi wypłatami. Ulokowanie tych nadwyżek we współpracującym banku przynosi korzyść w postaci odsetek, w przypadku braku płynności można skorzystać tam z kredytu.

Operacje bierne, polegające na emitowaniu własnych akcji i obligacji, są już wykorzystywaną przez polskie banki formą powiększenia funduszy własnych. Należy liczyć się ze wzrostem operacji polegającym na emitowaniu przez banki dodatkowych akcji, zwiększających ich kapitały akcyjne. Dla celów krótkoterminowego finansowania operacji aktywnych niektóre banki emitują również krótkoterminowe bony kasowe. Różnica między akcją a obligacją polega na tym, że AKCJA jest formą finansowania własnościowego, a OBLIGACJA - instrumentem pożyczkowym. Akcja reprezentuje określoną część kapitału akcyjnego banku, będąc równocześnie tytułem własności. Obligacja jest natomiast dowodem udzielania emitującemu bankowi pożyczki przez jej posiadacza.

Obligacje są uniezależnione od ryzyka wyników działalności banku i uprawniają ich posiadaczy do otrzymywania stałego oprocentowania. Akcje są natomiast od tego ryzyka uzależnione, gdyż wysokość przypadającej na akcję dywidendy zależy od rozmiarów i podziału zysku osiągniętego przez bank. Ale właściciel akcji odpowiada w granicach jej wartości za straty i zobowiązania danego banku - spółki akcyjnej. Akcja nie ma więc gwarancji oprocentowania, a przypadająca na nią część zysku (dywidenda) przynosi zmienne oprocentowanie kapitału, zależne od podziału wygospodarowanego zysku.

DOKUMENT OBLIGACJI zawiera zobowiązanie emitującego ją banku do wypłacenia w określonym terminie nominalnej kwoty obligacji oraz odsetek na warunkach podawanych zazwyczaj w ogólnych zasadach subskrypcji. Informują one o wielkości emisji, wysokości oprocentowania i terminach płatności odsetek, a także o miejscu płatności i innych szczegółowych warunkach. Obligacje mogą być wykupione przez emitujący je bank jednorazowo lub ratalnie. Wykup jednorazowy występuje najczęściej w wypadku obligacji krótko- i średnioterminowych, natomiast spłaty ratalne stosuje się przy obligacjach długoterminowych. Sposób spłaty, czyli amortyzacji długu, może przewidywać raty o zmiennej lub stałej wysokości, obejmujące w sumie spłatę raty kapitałowej i odsetek. Niekiedy termin wykupu obligacji może być losowany. Wybór metody spłaty i oprocentowania nie jest obojętny dla kosztu obsługi długu przez bank, przynosząc z drugiej strony zróżnicowane korzyści posiadaczom obligacji.

BONY KASOWE są papierami wartościowymi emitowanymi przez banki. Są one denominowane w okrągłych kwotach z terminem wykupienia przez emitujący je bank zazwyczaj w czasie 3 - 12 miesięcy. Bony mają więc charakter krótkoterminowych papierów wartościowych, chociaż w przeszłości emitowano również bony średnioterminowe. Z uwagi na korzystne oprocentowanie, bony są nabywane przez ludność i przedsiębiorstwa, stanowiąc dla banków źródło finansowania działalności kredytowej.

5.2 GŁÓWNE RÓŻNICE MIĘDZY CZYNNOŚCIAMI BANKOWYMI, A OPERACJAMI BANKOWYMI

Operacje bankowe w szerokim znaczeniu utożsamia się po prostu z czynnościami bankowymi. Za operację bankową w wąskim znaczeniu należałoby uznać zindywidualizowaną czynność faktyczną banku. Do takich czynności można byłoby zaliczyć np. przyjęcie wniosku kredytowego, zbadanie zdolności kredytowej, zawarcie umowy kredytu, wypłatę pieniędzy pożyczkodawcy. ZA CZYNNOŚCI BANKOWE BANK POBIERA TZW. PROWIZJE, czyli opłatę np. przy udzielaniu kredytu, przelewach pieniędzy czy akredytywie. W każdym banku dokonuje się dokładnej analizy opłacalności każdej operacji, gdyż niektóre operacje są bardzo złożone i wymagają księgowania na kilku kontach. Jedną z cech charakterystycznych operacji jest to, że banki obracają prawie wyłącznie pieniędzmi obcymi, a każda operacja ma duży wpływ na sytuację finansową banku. OPERACJE BANKOWE SĄ, BOWIEM SKUTKIEM CZYNNOŚCI W ZAKRESIE PROWADZENIA ZAPISÓW W EWIDENCJI KSIĘGOWEJ ORAZ W BILANSIE: po stronie aktywów, pasywów oraz w tzw. części pozabilansowej. Występują jednak czynności, których skutki powodują zapisy zarówno po stronie aktywów, jak i pasywów, nie ma to jednak istotnego znaczenia dla rozważań cywilnoprawnych.

5. CZYNNOŚCI BANKOWE

5.1 RODZAJE CZYNNOŚCI BANKOWYCH

Aktualnie obowiązujące prawo bankowe formułuje katalog czynności, które uznaje za czynności bankowe. Katalog ten ma w zasadzie charakter zamknięty i obejmuje dwie grupy czynności{„w zasadzie zamknięty”, bo ustawodawca dopuścił możliwość określenia w treści odrębnych ustaw innych rodzajów czynności bankowych wyłącznie zastrzeżonych do wykonywania przez banki}.

Rodzaje czynności:

• Zawieranie kompleksowych umów z klientami np. udzielanie kredytów

• Jedna umowa zawiera wiele czynności np. prowadzenie rachunku bankowego

• W jednej umowie zawarta jest jedna czynność np. przeprowadzenie rozliczenia

Cechy czynności bankowych:

• Relacje banku z innymi podmiotami

• Działanie we własnym interesie(np. lokaty międzybankowe), oraz w interesie innych podmiotów(np. rachunki bankowe)

• Przedmiot pieniężny- kredyty, przechowywanie przedmiotów, papierów wartościowych

• Czynności wykonywane przez banki lub inne instytucje

• Często do tego wykorzystywany jest rachunek bankowy

Podział czynności bankowych:

• Czynne (aktywne)- bank występuje w roli wierzyciela np. udzielanie kredytów, poręczeń, gwarancji

• Bierne(pasywne)- bank występuje w roli dłużnika np. gromadzenie na środków na rachunkach, emisja papierów wartościowych

• Usługowe(pośredniczące)- np.. przeprowadzanie rozliczeń

Pierwszą grupę stanowią czynności bankowe, których wykonywanie zastrzeżono wyłącznie dla banków i określa się je mianem czynności bankowych(sensu stricto).[P.B. art.5 ust.1].

• Przyjmowanie wkładów pieniężnych(zarówno płatnych na każde żądanie, jak i terminowych),

• Udzielanie kredytów i gwarancji bankowych

• Emitowanie papierów wartościowych

• Przeprowadzanie bankowych rozliczeń pieniężnych

• Wykonywanie innych czynności przewidzianych wyłącznie dla banku

Drugą grupę czynności, określanych jako czynności bankowe (sensu largo) tworzą czynności, które z mocy prawa stają się czynnościami bankowymi, ile są wykonywane przez banki. Oznacz to, iż czynności takie mogą wykonywać także podmioty niebankowe, z tym jednak, iż nie maja one wówczas charakteru czynności bankowych.[P.B. art.5ust.2].

Do nich należą między innymi:

• Udzielanie pożyczek pieniężnych

• Nabywanie i zbywanie wierzytelności pieniężnych

• Operacje czekowe i wekslowe

• Wydawanie kart płatniczych oraz wykonywanie operacji przy ich użyciu

• Terminowe operacje finansowe

• Przechowywanie przedmiotów, papierów wartościowych oraz udostępniania skrytek sejfowych

• Wykonywanie operacji obrotu dewizowego

• Udzielanie poręczeń

• Wykonywanie czynności związanych z emisją papierów wartościowych

Inne czynności bankowe[P.B.art.6 ust.1]

• Banki mają prawo do nabywania akcji

• Zaciąganiem zobowiązań związanych z emisją papierów wartościowych

• Dokonywanie obrotu tymi papierami

• Zamieniać wierzytelności na składniki majątku dłużnika na okres nie dłużej niż 3 lata.

6. REZERWY OBOWIĄZKOWE

W celu kształtowania podaży pieniądza i działalności kredytowej, NBP gromadzi rezerwy obowiązkowe banków.

W praktyce oznacza to podwyższenie tego efektywnego kosztu pozyskania depozytów według wzoru:

Banki są zobowiązane w tym systemie do utrzymywania w NBP środków płynnych w postaci pieniądza zrelacjonowanych do wysokości zobowiązań z tytułu depozytów. Zmniejszenie lub zwiększenie poziomu rezerw powoduje odpowiednie zmiany w akcji kredytowej oraz reguluje płynność w systemie bankowym.

Rezerwa naliczana jest od stanu środków pieniężnych w złotych i walutach obcych (po przeliczeniu na złote) zgromadzonych na rachunkach bankowych, środków uzyskanych ze sprzedaży papierów wartościowych oraz innych środków przyjętych przez bank podlegających zwrotowi, z wyjątkiem środków przyjętych od innego banku krajowego, lub środków pozyskanych z zagranicy na co najmniej 2 lata.

Podstawą naliczania rezerwy są stany średnio miesięczne tj. stany ustalone jako średnia arytmetyczna tych środków na koniec dekad: pierwszej i drugiej oraz ostatniego dnia miesiąca, w którym odprowadza się rezerwę.

STOPA REZERWY OBOWIĄZKOWEJ jest zróżnicowana ze względu na umowny okres przechowywania środków pieniężnych oraz rodzaj waluty.

Zgodnie z ustawą o NBP (z dnia 29 sierpnia 1997 roku) suma rezerw obowiązkowych nie może przekroczyć:

• 30% sumy środków pieniężnych objętych rezerwą od wkładów na żądanie,

• 20% sumy środków pieniężnych objętych rezerwą od wkładów terminowych.

Zgodnie z zarządzeniem Prezesa NBP, rezerwę obowiązkową stanowi wyrażona w procentach część środków pieniężnych zgromadzonych na rachunkach:

W złotych	W walutach obcych
1.Płatnych na każde żądanie 20%	5%
2.Terminowych 11%	5%

Kwota rezerwy obowiązkowej nie podlega oprocentowaniu (od 1 stycznia 1998 roku). Jest ona utrzymywana na rachunku w NBP (na koncie 1100 lub 1102) lub w formie zapasu gotówki w kasach bankowych. Na rachunku w NBP musi być jednak utrzymywane nie mniej niż 90% naliczonej kwoty. Natomiast przed 1998 rokiem wyróżniano rezerwę obowiązkową:

• nie oprocentowaną - była utrzymywana na rachunku bieżącym lub w krajowych znakach pieniężnych z wyjątkiem banków, których rachunki bieżące prowadzą inne banki kredytowe. Rezerwa nie oprocentowana mogła być wykorzystana w międzybankowych rozliczeniach pieniężnych,

• oprocentowaną - była utrzymywana na wyodrębnionych rachunkach. Oprocentowanie tej rezerwy przekazywane było na rzecz Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa. Występowała w przypadku, gdy rezerwa nie oprocentowana przekroczyła 10% środków będących podstawą jej naliczenia.

Niedobór zadeklarowanych środków pieniężnych w kasach i skarbcach stanowiących rezerwę powinien być skompensowany wyższym stanem na rachunkach, a wykorzystanie do bieżących rozliczeń rezerwy na rachunku, wyższym jej poziomem w innych dniach, co jest niezbędne do osiągnięcia wymaganego stanu średniego. W przypadku naruszenia określonej rezerwy, bank uiszcza na rzecz NBP odsetki od różnicy pomiędzy kwotą, która podlega utrzymywaniu jako rezerwa, a kwotą faktycznie na tych rachunkach utrzymywaną. Odsetki te naliczane są według stawki stanowiącej dwukrotność stopy oprocentowania kredytu lombardowego.

Rezerwa obowiązkowa jest z jednej strony bezpośrednim, anachronicznym instrumentem oddziaływania banku centralnego na wielkość pieniądza w obiegu, a z drugiej strony wpływa ujemnie na poziom dochodów banków (m.in. obciąża aktywa banków, podnosi koszt pozyskania depozytów).
W Polsce - z uwagi na fakt, iż stopa rezerw obowiązkowych jest bardzo wysoka, a środki odprowadzane na rachunek rezerwy nie są oprocentowane - jest ona swego rodzaju podatkiem, który płacą banki na rzecz banku centralnego. Ponieważ jest nim bank państwowy, to pośrednio jest to dochód budżetu państwa.
     Zasadnicze zmiany w polskim prawie bankowym są zatem konieczne w zakresie rezerw obowiązkowych. Powinny być one skierowane na poprawę rentowności i konkurencyjności polskiego systemu bankowego. Im bliżej do członkostwa Polski w Unii Europejskiej, tym silniejsze staje się zagrożenie konkurencją banków europejskich nie obciążonych w takim stopniu rezerwami obowiązkowymi. Europejski System Banków Centralnych zdecydował, że rezerwa obowiązkowa odegra w jego polityce tylko rolę uzupełniającą.

     W Polsce nie powinna być nadal lansowana nazbyt rozbudowana polityka w zakresie rezerw obowiązkowych. Sprawdza się bowiem wtedy tzw. prawo Goodharta, zgodnie z którym każda próba ograniczenia przez władze bankowe działalności bankowej nieuchronnie prowadzi do przesuwania wybranych dziedzin do sfery nieregulowanej. W odniesieniu do rezerw obowiązkowych jest to procedura określana jako widow dressing, polegająca na sztucznym zaniżaniu stanu posiadanych depozytów na dzień naliczania rezerw.

7. WKŁAD OSZCZĘDNOŚCIOWY

W krajach obserwuje się, że banki komercyjne przywiązują coraz większą wagę do gromadzenia, w ramach operacji biernych, wkładów oszczędnościowych i lokat ludności.

WKŁADY OSZCZĘDNOŚCIOWE ustawowo korzystają z przywilejów. Przede wszystkim określone wkłady oszczędnościowe ludności są gwarantowane przez państwo i Bankowy Fundusz Gwarancyjny, a nadzór bankowy z urzędu czuwa nad ich bezpieczeństwem. Wkłady osoby fizycznej złożone w banku są wolne od zajęcia na podstawie tytułu wykonawczego sądowego i administracyjnego do wysokości trzykrotnej średniej miesięcznej płacy w roku kalendarzowym poprzedzające zajęcie.

Najpopularniejszą formą gromadzenia oszczędności są KSIĄŻECZKI OSZCZĘDNOŚCIOWE, służące ewidencjowaniu wkładów. W księgowości odpowiadają im indywidualne konta analityczne, będące odbiciem zapisów na książeczkach. Na książeczkach oszczędnościowych mogą być przechowywane wkłady płatne na żądanie lub terminowe. Szczególnym rodzajem książeczek są mieszkaniowe książeczki oszczędnościowe, które niezależnie od odsetek gwarantują właścicielom wkładów pewne przywileje, jeśli wkłady z tych książeczek zostaną przeznaczone na budownictwo mieszkaniowe.

Inną formą oszczędzania są BONY OSZCZĘDNOŚCIOWE wydawane na dowód ulokowania wkładu oszczędnościowego. Bon oszczędnościowy jest dokumentem na okaziciela, ale na życzenie klienta bank może nadać mu charakter dokumentu imiennego, umiejscowionego w banku, w którym ulokowano wkład oszczędnościowy. Są one oprocentowane w różnej wysokości, zależnie od okresu i warunków, na jakich ulokowano oszczędności. Lokowaniu wkładów oszczędnościowych na okres od roku do 3 lat służą depozytowe bony oszczędnościowe. Rodzajem bonów, a zarazem formą oszczędzania, były bony premiowe, które zamiast oprocentowania brały udział w losowaniu premii pieniężnych.

W strukturze wkładów oszczędnościowych w złotych, lokowanych w polskich bankach, przeważają wkłady terminowe, a wśród nich wkłady 6- miesięczne. Wkłady na okres dłuższy od jednego roku są niższe i wykazują tendencję spadkową. Świadczy to o chęci skompensowania w postaci odsetek straty siły nabywczej złotego, przy utrzymujących się wśród ludności przewidywaniach inflacyjnych. Z punktu widzenia skuteczności polityki pieniężnej NBP, istotne jest kształtowanie się skłonności gospodarstw domowych do oszczędzania w pieniądzu krajowym. W ich wkładach w 1997r. Przeważały oszczędności gromadzone w złotych.

Korzyści przynosi lokowanie wkładów oszczędnościowych na tzw. rachunkach dynamiczych. Oprocentowanie tych rachunków rośnie z wydłużeniem się okresu oszczędzania. Dają one możliwość wycofania wkładu w każdej chwili, bez straty na odsetkach. Są to z reguły rachunki umiejscowione, a oprocentowanie rośnie, co miesiąc, a nawet, co 14 dni. Innym udogodnieniem dla klientów są depozyty na okaziciela, a bank gwarantuje właścicielowi lokaty pełną anonimowość przechowywanych środków.

Suma wkładów ludności w złotych i walutach obcych wynosiła na koniec 1994 roku 433 biliony starych złotych, a suma kredytów udzielonych jednostkom gospodarczym i ludności 416 biliony starych złotych. Na koniec 1995 roku łączne wkłady ludności wynosiły 59,4 miliarda nowych złotych, a udzielone kredyty 56 miliardów złotych. Można, więc z uproszczeniem powiedzieć, że wkłady oszczędnościowe były źródłem akcji kredytowej banków, a nawet ją przewyższały. W latach 1990 - 1996 nominalny wzrost wkładów oszczędnościowych w złotych był wprawdzie wielokrotny, ale ich realny przyrost był znacznie niższy, jeśli uwzględnić dopisywane odsetki oraz inflacje. W pierwszych latach udział walutowych wkładów oszczędnościowych przekraczał 40%, a w 1993 roku stanowił połowę całości wkładów. Dopiero rok 1995 przyniósł znaczące zmiany, bo na koniec tego roku wkłady walutowe stanowiły już 33 %, a w złotych 67%. Relatywny wzrost siły nabywczej złotego po uelastycznieniu kursu (maj 1995) stanowił zachętę do oszczędzania w złotych.

Do niedawna przeważającą część wkładów w złotych, ludność powierzała PKO BP oraz bankom spółdzielczym, a większość wkładów walutowych - PeKaO S.A. Ostatnio obserwuje się jednak w bankach komercyjnych przejawy walki konkurencyjnej w postaci zróżnicowanej polityki depozytowej w celu zdobycia środków na rozszerzenie akcji kredytowej. Zmniejszył się udział wymienionych banków w strukturze wkładów w stosunku do pozostałych banków. Dotyczy to zarówno wkładów oszczędnościowych w złotych, jak i wkładów walutowych.

Banki konkurują wysokością oprocentowania i sposobami kapitalizowania odsetek (miesięcznie, kwartalnie). Np. PKO BP otwiera osobom fizycznym rachunki oszczędnościowo - rozliczeniowe, które wobec małej popularności rozliczeń bezgotówkowych, mają raczej charakter rachunków oszczędnościowych. Posiadacz takiego rachunku może blokować określoną kwotę wkładu oszczędnościowego na okresy 3, 6, 12, 24 i 36 miesięcy. Zablokowana kwota na subkontach tego rachunku jest oprocentowana w wysokości obowiązującej dla wkładu terminowego.

CERTYFIKATY DEPOZYTOWE

Innym typem papierów wartościowych, o charakterze zbliżonym do bonów bankowych, są certyfikaty depozytowe.

Certyfikaty depozytowe - są to instrumenty kredytowe wystawiane przez bank, określające wysokość, termin zapadalności i stopę procentową. Certyfikaty często mogą zostać wykupione, ale w przypadku, gdy ich posiadacz uzyskuje korzystniejsze stopy procentowe, wiąże się to z zapłaceniem kary. Certyfikaty depozytowe stanowią duże (powyżej 10000 USD) bankowe depozyty hurtowe, które są lokowane na rynku pieniężnym. Ponieważ są zbywalne, mogą być sprzedawane na rynku wtórnym, co daje ich posiadaczom walor dodatkowej płynności.

W krajach zachodnich, a zwłaszcza w Stanach Zjednoczonych, na certyfikaty depozytowe przypada znaczna część (często ponad 1/3) pasywów banku. W Polsce pierwsze certyfikaty depozytowe wprowadził Polski Bank Rozwoju, stopniowo naśladowany przez inne banki (np. BGŻ).

Certyfikat depozytowy (polska nazwa: świadectwo depozytowe - dotychczas nie przyjęła się) jest papierem wartościowym, na którym zostało stwierdzone, że klient złożył w danym banku określoną sumę pieniędzy na określony czas i procent. Większość certyfikatów depozytowych to papiery wartościowe emitowane na okres od jednego miesiąca do jednego roku. Nominalna wartość certyfikatu może być znaczna (np. 100 tys. PLN). Ponieważ certyfikaty depozytowe są papierami na okaziciela, można je w każdej chwili sprzedać, a kolejny nabywca nie obawia się straty ani trudności ze sprzedażą. Zapewnia to certyfikatom depozytowym znaczną rentowność, nawet w przypadku szybkiej odsprzedaży.

Certyfikaty depozytowe łączą interes banku i klienta. Bank emituje certyfikaty na okres, na jaki potrzebna jest mu gotówka i nie musi się martwić, że klienci zażądają w międzyczasie wycofania pieniędzy - nie mają takiej możliwości. Raz emitowany certyfikat depozytowy będzie znajdować się w obiegu do daty wykupu. Oprocentowanie certyfikatów jest przy tym nieco niższe niż oprocentowanie depozytów terminowych o tej samej długości. Z kolei klient kosztem nieco niższego oprocentowania, niż w przypadku depozytów terminowych, otrzymuje papier wartościowy o bardzo wysokim stopniu płynności. Można zatem oczekiwać, że certyfikaty depozytowe będą upowszechniać się na polskim rynku finansowym.

OPERACJE REPO

Banki mają obowiązek stałego utrzymywania płynności, co wymaga prowadzenia działalności w sposób zapewniający wywiązywanie się ze zobowiązań w terminach

ich płatności. Dla zabezpieczenia płynności, banki muszą synchronizować wpływy i wydatki pod kątem ich wielkości i terminów. Jednak nie zawsze jest możliwa ich synchronizacja, a w praktyce powstają nadwyżki lub niedobory posiadanych środków płynnych. Warunkiem utrzymania płynności jest zdolność banku do zgromadzenia w każdym czasie niezbędnych środków płynnych (pieniężnych). Taką rezerwę płynności zabezpieczają lokaty terminowe i możliwość zaciągnięcia kredytu w innych bankach, a także lokaty w skarbowych papierach wartościowych, które mogą być natychmiast upłynnione. Zarówno bony pieniężne NBP jak i bony skarbowe wykorzystywano w pierwszych operacjach otwartego rynku o charakterze bezwarunkowym (ang. outright sale). W wyniku takich operacji następuje wycofanie z rynku pieniądza czyli zmniejszenia jego podaży.

W 1993 roku powołano Komitet Koordynacyjny Operacji Otwartego Rynku, a omawiane operacje stały się typowym instrumentem oddziaływania NBP na rozmiary podaży pieniądza i płynności banków. W tym czasie wyraźnie wzrosła płynność banków, a NBP był zmuszony ściągać z rynku środki, które w przeciwnym razie powiększyłyby płynne rezerwy banków. Utrzymująca się nadpłynność systemu bankowego zmusza NBP do zwiększenia skali i zastosowania nowych operacji otwartego rynku w postaci warunkowych reverse repo i repo.

OPERACJE REPO (ang. repurchase agreement), czyli operacje warunkowego zakupu, polegają na warunkowym zakupie przez bank centralny (NBP) papierów wartościowych od banku komercyjnego. Bank komercyjny, sprzedając papiery wartościowe zobowiązuje się równocześnie do ich odkupienia w określonym terminie, a NBP udziela mu równocześnie kredytu na zakup tych papierów, który on spłaci, odstępując NBP nabyte papiery wartościowe. Można więc powiedzieć, że operacja repo jest podobna do udzielania przez NBP krótkoterminowego kredytu pod zastaw papierów wartościowych.

Operacje na rynku międzybankowym zbliżyły się do praktyki banków zachodnich, a w praktyce polskich banków pojawiły się lokaty:

• Overnight (O/N) - termin jednodniowy. Bank pożyczający otrzymuje je w dniu zawarcia transakcji, a zwraca w następnym dniu roboczym,

• Tom/ next (T/N) - termin jednodniowy. Bank biorący pieniądze otrzymuje je w dniu następnym po zawarciu transakcji i zwracane są w kolejnym dniu roboczym,

• Spot/ next (S/N) - termin jednodniowy. Bank udzielający lokaty przekazuje pieniądze w drugim dniu roboczym po zawarciu umowy. Zwrot następuje następnego dnia roboczego.

Ponadto wyróżnia się:

• Lokaty tygodniowe - 1 W (1 week),

• Lokaty dwutygodniowe - 2 W (2 weeks),

• Lokaty miesięczne - 1 M,

• Lokaty trzymiesięczne - 3 M.

Początkowo wzajemne lokaty banków na rynku pieniężnym były związane z konkretnymi przedsięwzięciami kredytowymi. Z rozwojem rynku pieniężnego stawały się one instrumentem regulowania płynności, a okresy lokat ulegały skróceniu. Wielkości tych lokat są zróżnicowane, zależnie od banku i jego bieżącej płynności, a sięgają od kilku milionów do miliarda. Technika operacji zbliża się do praktyk europejskich, a transakcje między bankami coraz częściej są zawierane telefonicznie, z zapisem rozmowy na taśmie, co następnie jest potwierdzane telefaksem lub na piśmie.

LIST ZASTAWNY

List zastawny /bankowy (inaczej gwarancyjny) - jest to bankowa gwarancja zapłaty stronie trzeciej, uwarunkowana zajściem określonych zdarzeń.

Listy gwarancyjne mogą służyć jako instrumenty zabezpieczające, gdy zostaną scedowane na innego kredytodawcę. Beneficjent gwarancji powinien zawsze zbadać rzetelność danej gwarancji, nawet w sytuacji, gdy wiarygodność kredytowa jej wystawcy nie budzi wątpliwości. Ponieważ inicjator /cedent może być niewypłacalny w momencie ciągnięcia (ryzyko kredytowe przechodzi wtedy na wystawcę), istnieją finansowe bodźce zachęcające do uniknięcia obowiązku spłaty z tytułu realizacji gwarancji. W obronie swojego stanowiska płatnik może wysuwać zarzut oszustwa, udowodnić brak naruszenia umowy, wygaśnięcie gwarancji lub też powoływać się na tzw. estoppel (uniemożliwienie podjęcia określonych działań z racji wcześniejszych posunięć). Mimo, że klauzula „nieodwołalności” (bank nie może jednostronnie odwołać gwarancji) oraz „czysty” charakter listu gwarancyjnego (brak warunków lub ich niewielka liczba) wzmacniają jego pozycję, tak długo jak nie jest on honorowany, pozostaje niczym więcej jak zwykłą kartką papieru.

Mocniejszą formą poręczenia jest tzw. akredytywa gwarancyjna wystawiona zgodnie z międzynarodowymi jednolitymi zwyczajami i praktykami, UPC. Z punktu widzenia wystawcy, listy gwarancyjne należy uznać za nie wykorzystane, przyznane linie kredytowe. Płatność z tych linii ma co prawda charakter warunkowy, nie wyklucza to jednak istnienia ryzyka kredytowego. Należy przy tym unikać pokusy łagodzenia wymagań, zakładając, że prawdopodobnie linie te nigdy nie będą uruchomione.

8.LITERATURA:

W.L.JAWORSKI „BANKI- RYNEK, OPERACJE, POLITYKA” [S.122-124]

W.L.JAWORSKI „ BANKOWOŚĆ” [S.115-117]

Z.KRZYŻKIEWICZ „OPERACJE BANKOWE” [S.33-42]

Z.KRZYŻKIEWICZ „PODRĘCZNIK DO NAUKI BANKOWOŚCI” [S.142-158]

NAROŻNY„CZYNNOŚCI KREDYTOWE BANKU”[S.7,10-13]

J. GŁUCHOWSKI,J.SZAMBELAŃCZYK „BANKOWOŚĆ- PODRĘCZNIK DLA STUDENTÓW” [S. 156-160;239-244]

Z.DOBOSIEWICZ „WPROWADZENIE DO FINANSÓW I BANKOWOŚCI” [S. 129,179-182]

INTERNET:

www.gbg.com.pl

www.bankowość.com.pl

www.abc.com.pl

OPERACJE BANKOWE można określić jako stosunki umowne między bankiem i klientem, w którym bank oferuje swoje usługi, a klient jest usługobiorcą. Operacje te są połączone z określonymi doświadczeniami na rzecz klienta(np. depozyt) lub na rzecz banku(np. kredyt). Operacje bankowe są wykonywane przy wykorzystaniu rachunku bankowego.[Jaworski s.115]

OPERACJE BANKOWE BIERNE, czyli pasywne, polegają na gromadzeniu depozytów jednostek gospodarczych oraz innych osób prawnych, fizycznych oraz jednostek nie mających osobowości prawnej, ale posiadających zdolność prawną, a także wkładów oszczędnościowych gospodarstw domowych. Również emitowanie przez banki własnych papierów wartościowych oraz podejmowanie innych działań, zmierzających do powiększenia wartości materialnych będących w dyspozycji banków, należą do operacji biernych.[Krzyżkiewicz s. 142]

Depozyty bieżące - to środki pieniężne klientów banku zgromadzone na rachunkach bieżących (podstawowych) i pomocniczych. Są one zdeponowane w banku na termin nie oznaczony i mogą być podjęte z rachunku bankowego bez utraty należnego oprocentowania. Są to środki bardzo płynne.

DEPOZYTY TERMINOWE (LOKATY) - są to środki pieniężne klientów banku zgromadzone na rachunkach lokat. Na rachunkach tych klienci lokują środki, których tymczasowo nie używają w bieżącej działalności gospodarczej. Zanim nastąpi ich wykorzystanie mogą one pozostawać na rachunku lokat na ustalony termin, a w efekcie klient otrzyma od zdeponowanych środków wyższe oprocentowanie.

DEPOZYTY OSZCZĘDNOŚCIOWE - ta kategoria depozytów przypomina nieco kategorię depozytów terminowych i oznacza, że są to środki zgromadzone na pewien zadeklarowany okres, z tą jednak ważną różnicą, że można spodziewać się w banku kolejnych, na ogół, regularnych wpłat. Związane jest to z funkcjonowaniem programów oszczędzania, gdzie klient deklaruje terminy kolejnych wpłat i ich wysokość. W banku umożliwia to z kolei dokładniejsze planowanie wpływów środków na rachunki, kosztów własnych i operacji aktywnych.

Za operacje papierami wartościowymi należy uznać te wszystkie operacje bankowe, które polegają na emisji, zakupie i sprzedaży, a także na przechowywaniu papierów wartościowych i administrowaniu nimi.

AKCJA, będąc tytułem określonej części kapitału właścicielskiego, nadaje swemu posiadaczowi prawo głosu na walnym zebraniu akcjonariuszy. Walne zebranie podejmuje zasadnicze decyzje dotyczące działalności banku, wybiera jego władze, dzieli zyski itp. Posiadanie kontrolnego pakietu akcji, który zapewnia przewagę w głosowaniu, umożliwia faktyczne kierowanie danym bankiem.

CZYNNOŚCI BANKOWE to formy świadczenia usług bankowych przewidzianych dla banku lub mające charakter czynności bankowych, ale wykonywane są przez inne podmioty posiadające ustawowe prawo do ich wykonywania.

Rezerwa obowiązkowa - jest instrumentem polityki pieniężnej pozwalającym na:

• sterowanie płynnością przez bank centralny,

• ograniczanie podaży pieniądza wywołującej inflację,

• wpływanie na bezpieczeństwo depozytów (dla banku oznacza ona zmiany efektywnego kosztu pozyskania depozytów).

Efektywny koszt

pozyskania depozytu =

Wkłady oszczędnościowe gospodarstw domowych są podstawowym źródłem finansowania działalności kredytowej polskich banków.

---