1. Istota, formy i narzędzia polityki gospodarczej.

2. Polityka ekonomiczna a planowanie.

3. Procesy transformacji rynkowej w Polsce.

4. Polityka ekonomiczna a globalizacja gospodarki.

5. Rola polityki ekonomicznej w ekonomii klasycznej.

6. Keynesowska diagnoza gospodarki kapitalistycznej.

7. Keynesowskie narzędzia oddziaływania na gospodarkę- polityka stymulowania popytu.

8. Kryzys ekonomi keynesowskiej w latach 1960tych- narastanie procesów inflacyjnych.

9. Keynesowskie metody przezwyciężania szoku podażowego.

10. Monetarystyczne metody przezwyciężania szoku podażowego.

11. Monetarystyczna diagnoza stagflacji.

12. Ekonomia strony podażowej jako podstawa polityki ekonomicznej.

13. Burty neokeynesowskie i neoliberalne w polityce ekonomicznej lat 1990tych i 2000cznych.

14. Polityka pieniężna jako metoda polityki gospodarczej.

15. Polityka fiskalna jako metoda polityki gospodarczej.

16. Przyczyny inflacji i metody ich przezwyciężania.

17. Przyczyny bezrobocia w gospodarce rynkowej i metody ich przezwyciężania.

18. Regulowanie dochodów i cen w gospodarce rynkowej.

19. Kształtowanie rozwoju gospodarki żywnościowej.

20. Poltyka regionalna.

21. Polityka ochrony środowiska.

22. Polityka naukowa- innowacyjna.

23. Polityka inwestycyjna.

24. Polityka przemysłowa i strukturalna.

25. Polityka wspierania rozwoju gospodarczego przez państwo.

26. Istota i typy wzrostu gospodarczego.

27. Nieciągłość wzrostu gospodarczego.

28. Uwarunkowania wzrostu gospodarczego- rola technologii.

29. Wpływ integracji z Unią Europejską na politykę ekonomiczną Polski /kryteria z Maastricht/

30. Polityka dostosowawcza w ramach MFW.

6. Keynesowska diagnoza gospodarki kapitalistycznej

Lata pięćdziesiąte i sześćdziesiąte XX w. były okresem zdecydowanej dominacji koncepcji keynesowskich w polityce ekonomicznej w większości krajów zachodnich o gospodarce rynkowej. Uformowane na płaszczyźnie teoretycznej i sprawdzone w praktyce polityki gospodarczej przez niektóre rządy pod koniec okresu międzywojennego, koncepcje te uzyskały pełną afirmację po drugiej wojnie światowej.

Keynes wskazywał na potrzebę stałego angażowania się rządu w sprawy gospodarcze. Ingerencja powinna obejmować ustalenie wysokości stóp procentowych, kursów walutowych, wykorzystanie polityki budżetowej, a zwłaszcza wydatków państwa, do pobudzania popytu i przeciwdziałania tendencjom recesyjnym. Zalecenia te były aprobowane przez polityków i przyjmowane przez parlamenty.

W ciągu dwudziestu powojennych lat wiele krajów rozwiniętych miały spore sukcesy gospodarcze. Procesy szybkiej ekspansji gospodarczej wystąpiły zwłaszcza w Niemczech Zachodnich i w Japonii.

W niektórych państwach o gospodarce rynkowej wprowadzono makroekonomiczne planowanie gospodarcze w zinstytucjonalizowanych formach. Rozszerzał się zakres gospodarki kontrolowanej przez organy publiczne.

W tym samym czasie rosły znaczenie i potęga wielkich korporacji gospodarczych. Przybierały one coraz częściej postać organizacji międzynarodowych, stopniowo opanowujących różne dziedziny produkcji i uzyskujących dominującą pozycję ekonomiczną w gospodarce różnych obszarów i segmentów rynku.

Przez prawie 25 lat po drugiej wojnie światowej polityka ekonomiczna w krajach o gospodarce rynkowej była prowadzona w warunkach względnie ustabilizowanej sytuacji pieniężnej. Podstawą gospodarki finansowej w krajach zachodnich były zasady ustalone w 1944 r. w Breton Woods.

Sytuację komplikowały wydarzenia polityczne. Po wojnie arabsko - izraelskiej w 1973 r. rządy krajów produkujących ropę naftową gwałtownie podniosły jej cenę. Pogorszyło to wydatnie rentowność przemysłu krajów rozwiniętych importujących ropę i używających jej jako wygodnego nośnika energii. Wywołany tym kryzys energetyczny przeobraził się wkrótce w recesję. Sprawowana przez wielkie korporacje kontrola cen wielu produktów umożliwiała przerzucanie wzrostu kosztów na ceny. Jednocześnie nasiliły się żądania rekompensat płacowych ze strony związków zawodowych.

Keynesowskie metody pobudzania koniunktury zaczęły zawodzić, rozszerzanie strumieni kredytu i pieniądza przyspieszyło tempo inflacji, nie przynosząc oczekiwanego ożywienia. Jednocześnie występowanie przejawów stagnacji i inflacji określono mianem stagflacji.

Zarysował się zmierzch ery keynesizmu w polityce gospodarczej, zwrot w stronę tendencji liberalnych i renesans wiary w dobrodziejstwa wolnego rynku.

Koncepcje Keynesa nie obejmowały ingerencji państwa w postaci kontroli czy regulacji cen i płac, były więc one przedmiotem negocjacji między wielkimi korporacjami i związkami zawodowymi. W systemie keynesowskim nie mieściły się też takie zjawiska, jak ustalanie cen ropy naftowej przez OPEC , a to właśnie cenowe „szoki naftowe” skutecznie napędzały inflację. System keynesowski odnosił się do okresu, w którym problemem było bezrobocie i spadające a nie rosnące ceny. System okazał się więc adekwatny do warunków występujących w gospodarce światowej w latach siedemdziesiątych.

Z tej odmiennej sytuacji krajów zasobnych i krajów ubogich, mniemających rezerw kapitału, którego uruchomienie zależy tylko od pobudzania nowych potrzeb i zwiększenia popytu, nie wszędzie zdawano sobie sprawę. Było to przyczyna wielu niepowodzeń rządów krajów słaborozwiniętych, wykorzystujących w polityce ekonomicznej keynesowskie koncepcje. Gwałtowne przyspieszenie rozwoju naukowo - technicznego w istotny sposób zdeprecjonowało też wartość kapitałów umiejscowionych w starym aparacie produkcyjnym w krajach bogatych, tak więc podnoszenie stopnia jego wykorzystania przez oddziaływanie na popyt utraciło sens ekonomiczny.

8.Kryzys ekonomi keynesowskiej w latach 1960 tych- narastanie procesów inflacyjnych.

Przez prawie 25 lat po drugiej wojnie światowej polityka ekonomiczna w krajach o gospodarce rynkowej była prowadzona w warunkach względnie ustabilizowanej sytuacji pieniężnej. Podstawą gospodarki finansowej w krajach zachodnich były zasady ustalone w 1944 r. w Breton Woods.

Funkcje pieniądza międzynarodowego spełniał dolar - waluta wymienialna na złoto. Pod koniec lat sześćdziesiątych dolar zaczął wykazywać niepokojące symptomy. Wydatki rządu USA stale rosły (w latach 1945-1968 zwiększyły się prawie 6-ktrotnie). Między 1969 a 1970 stopa inflacji w USA wzrosła prawie o 6%. W grudniu tego roku doszło do wielkiej dewaluacji waluty amerykańskiej. Inflacja przybrała na sile. W latach 1972-1973 wyniosła 8%, w 1974-1975 - prawie 14%. Pojawił się termin inflacja dwucyfrowa.

W II połowie lat 60-tych tempo inflacji zaczęło przekraczać 5% (inflacja biegnąca).

Inflacja nie była oczywiście zjawiskiem nowym. Z reguły występowała w czasie wojen, gdy mobilizowano gospodarkę do maksymalnych wysiłków, powodujące intensywne użytkowanie zasobów czynników produkcji, co pociągało za sobą wzrost cen. Zwykle jednak po wojnie sytuacja wracała do normy, ceny spadały, a kryzysy nadprodukcji dodatkowo oddziaływały obniżająco na ich poziom, redukując zapotrzebowanie na kapitał i pracę. Jednak po drugiej wojnie światowej tendencje te zmieniły się: wzrost cen przybrał charakter procesu ciągłego, wykazując nawet tendencję do przyspieszania.

Po 1973 r. zaczęły działć nowe czynnyki inflacyjnogenne: nacisk płac na koszty i ceny oraz kosztów utrzymania na wynagrodzenia pracowników: pojawiło się zjawisko określane mianem spirali cen i płac.

Keynesowskie metody pobudzania koniunktury zaczęły zawodzić, rozszerzanie strumieni kredytu i pieniądza przyspieszyło tempo inflacji, nie przynosząc oczekiwanego ożywienia. Jednocześnie występowanie przejawów stagnacji i inflacji określono mianem stagflacji.

Wiele rządów uznało w tych warunkach walkę z inflacją za ważniejszą od walki z bezrobociem i odrzuciło zasady polityki pełnego zatrudnienia.

Koncepcje Keynesa nie obejmowały ingerencji państwa w postaci kontroli czy regulacji cen i płac, były więc one przedmiotem negocjacji między wielkimi korporacjami i związkami zawodowymi. W systemie keynesowskim nie mieściły się też takie zjawiska, jak ustalanie cen ropy naftowej przez OPEC , a to właśnie cenowe „szoki naftowe” skutecznie napędzały inflację. System keynesowski odnosił się do okresu, w którym problemem było bezrobocie i spadające a nie rosnące ceny. System okazał się więc adekwatny do warunków występujących w gospodarce światowej w latach siedemdziesiątych.

Keynesiści są zwolennikami popytowej teorii inflacji, przyznając teorii kosztowej jedynie znaczenie wtórne.

Teoria keynesowska - inflacja ma miejsce wtedy gdy łączny popyt w gospodarce napotyka barierę zdolności wytwórczych, które decydują o wielkości globalnej podaży. Powstaje tzw. luka inflacyjna czyli nadwyżka globalnego popytu nad globalną podażą, wówczas ceny zaczynają rosnąć.

Polityka przeciwdziałania inflacji

Wg propozycji Keynesistów należy użyć narzędzi związanych z polityką budżetową (fiskalno-budżetową). Należy podnieść stopy opodatkowania, zmniejszyć wydatki budżetowe. Mają one na celu ograniczenie popytu w gospodarce. Użycie tych narzędzi powinno być wspomagane narzędziami z polityki monetarnej - regulowanie wysokości stopy procentowej (należy podnieść stopy procentowe w gospodarce, można ściągać gotówkę z rynku przez sprzedaż obligacji państwowych, podnosić stopy rezerw obowiązkowych aby zmniejszyć możliwość kreowania kredytów. Gotówkę z rynku można ściągać przy pomocy operacji otwartego rynku a głownie podnoszenia stóp procentowych aby osłabić aktywność gospodarczą a to przeciwdziała wzrostowi cen (osłabienie popytu). Wychodzimy z założenia że inflacja ma przyczyny popytowe. W razie recesji tych samych narzędzi można użyć dla stymulowania popytu (obniżanie stóp procentowych, obniżyć stopy opodatkowania, zwiększyć wydatki budżetowe). 11.Stagflacja - zjawisko z dziedziny makroekonomii; powstaje, gdy wysoka inflacja i bezrobocie występują równocześnie. Jest to stagnacja gospodarcza w warunkach inflacji. Przyczyny stagflacji Stagflacja, wg części ekonomistów, często wynika z szoku podażowego. Pojęcie to pojawiło się w teorii ekonomii w latach 70. Po decyzji OPEC o ograniczeniu wydobycia ropy nastąpił gwałtowny wzrost jej cen na rynkach światowych. Doprowadziło to do jednoczesnego występowania wysokiej inflacji i bezrobocia.W myśl ówcześnie popularnej teorii ekonomicznej występował w tym przypadku trade-off inflacji i bezrobocia, tzn. możliwe było ograniczanie bezrobocia kosztem wzrostu inflacji (klasyczna krzywa Phillipsa). Wystąpienie stagflacji, nie przewidziane przez ekonomistów głównego nurtu, było katalizatorem znaczących zmian w ich teoriach, m.in. propozycji nowej krzywej Phillipsa.

Kształt krzywej Phillipsa sugeruje, ze w polityce makroekonomicznej można wybierać miedzy wyższą stopą inflacji a niższym bezrobociem lub odwrotnie. Jest to wybór na zasadzie „cos za cos”. Jeśli państwo pragnie zmniejszyć bezrobocie, musi zwiększyć wydatki, złagodzić restrykcje finansowe, aby ułatwić dostęp do taniego pieniądza i zwiększyć skłonność do inwestowania. Te działania sprzyjają jednak nakręcaniu inflacji. Chcąc z kolei ograniczyć inflacje, państwo zwiększa dyscyplinę wydatków budżetowych, zaś bank centralny, a zanim banki komercyjne zaczynają prowadzić restrykcyjną politykę pieniężną. Te posunięcia prowadza z kolei do recesji gospodarczej i wzrostu bezrobocia typu koniunkturalnego.

Koncepcja A. Phillipsa zdobyła sobie szybko popularność w świecie nauki i stała się przez szereg lat niepodważalną regułą polityki gospodarczej krajów wysoko rozwiniętych. W praktyce zależność ta przestała obowiązywać już w drugiej połowie lat sześćdziesiątych. Wtedy to ekipa prezydenta L. Johnstona podjęła próbę zwalczenia inflacji za pomocą klasycznych keynesowskich instrumentów podatkowych. Przedsięwzięcie to zakończyło się niepowodzeniem, pomimo istnienia wysokiej stopy inflacji. Bezrobocie zaczęło także rosnąć. Pojawiło się nowe zjawisko - stagflacja, oznaczające występowanie wysokiej inflacji i bezrobocia w gospodarce. Procesy stagflacyjne nasiliły się w rozwiniętych krajach Europy Zachodniej w połowie lat siedemdziesiątych i ustabilizowały się na dość wysokim poziomie na początku lat osiemdziesiątych. Indeks stagflacji, który tworzy się sumując procentowy wskaźnik inflacji i procentowy wskaźnik bezrobocia, utrzymywał się w tym okresie w krajach rozwiniętych na poziomie około 15 %. To wywołało szeroką krytykę krzywej Phillipsa, zwłaszcza prowadzona z pozycji monetarystycznych i teorii racjonalnych oczekiwań, która doprowadziła do nowej interpretacji samej zależności stopy inflacji - stopy bezrobocia, zaproponowanej przez M. Friedmana i E. Phelepsa.

14.Polityka pieniężna jako metoda polityki gospodarczej

Polityka pieniężna - jest jednym z elementów polityki gospodarczej, której celem jest wpływanie, kształtowanie i porządkowanie określonych działań podmiotów gospodarczych w pewnym zakresie lub na określonym obszarze geograficznym.
Polega na użyciu podaży pieniądza jako instrumentu realizacji ogólnych celów polityki gospodarczej.
Działalność banku centralnego prowadzoną w imieniu państwa, a polegająca na wyborze pieniężnych celów makroekonomicznych i ich realizacji przez regulowanie podaży pieniądza i popytu na pieniądz, za pomocą wykorzystania wybranych instrumentów ekonomicznych i administracyjnych nazywamy - polityką pieniężną.
Z punktu widzenia kształtowania celów realizacji polityki gospodarczej wyróżnia się politykę pieniężną:
- ustrojową
- procesową
Polityka pieniężna ustrojowa- w ramach systemu walutowego, reguluje stosunki pomiędzy walutą krajową a walutami obcymi ( innych krajów), a także w ramach ustroju pieniężnego- reguluje zasady gwarantowania gospodarce odpowiedniej ilości pieniądza. Jest ona prowadzona w celu:
- realizacji nowych celów polityki pieniężnej, walutowej
- wyznaczenia tym politykom konkretnych ram działania a także wyboru instrumentów
- modelowania zmian w postępowaniu banków i podmiotów gospodarczych , oraz realizacji zmian w strukturze systemu bankowego, w gospodarcze i handlu zagranicznym.
Polityka pieniężna procesowa - jest to łączenie celów i środków polityki pieniężnej dla sterowania procesem gospodarowania pieniądza. Zadaniem tej polityki jest realizacja celów polityki pieniężnej poprzez bieżące dostosowywanie narzędzi polityki pieniężnej do istniejących warunków ogólnogospodarczych.
Cele polityki pieniężnej są określane w zależności od przyjętych kryteriów. W systematyce celów polityki pieniężnej wyróżnia się takie kryteria jak:
v Skali oddziaływania
v Przedmiotowe
v Podmiotowe
v Horyzontu czasowego
v Sposobu określania i realizacji
Celami pośrednimi polityki pieniężnej są:
§ kontrola stóp procentowych
§ kontrola agregatów pieniężnych
§ kontrola kursu walutowego

Przyjęcie jednej z tych strategii, nie pozwala na wykorzystanie pozostałych celów pośrednich. Wybór konkretnego celu pośredniego dokonywany jest ze względu na następujące warunki:
- cel pośredni powinien być mierzalny
- powinien być pod kontrolą banku centralnego
- oraz powinien mieć wpływ na cel finalny.
Kontrola stóp procentowych - osiągana jest rzadko i traktowana jako instrument osiągania celów polityki pieniężnej oraz kontroli poziomu stóp procentowych.
Kontrola agregatów pieniężnych - wymaga spełnienia dwóch warunków:
1. stabilności funkcji popytu na pieniądz
2. trwałości polityki pieniężnej.
Kontrola kursu walutowego mówi o związaniu ceny waluty krajowej z walutami innych krajów o niskiej inflacji.
Instrumenty polityki pieniężnej są to narzędzia, za pomocą których władze monetarne dokonują zmian w podaży pieniądza.
Instrumenty polityki pieniężnej można podzielić na 3 grupy:
1. instrumenty kontroli ogólnej - oddziałują jednocześnie z jednakowym natężeniem na wszystkie banki komercyjne. Umożliwiają regulację zasobów pieniądza, które pozostają do dyspozycji banków komercyjnych. Do tego rodzaju instrumentów zaliczamy:
- politykę rezerw obowiązkowych
- transakcje depozytowo-kredytowe
- operacje otwartego rynku
2. instrumenty kontroli selektywnej - kontrola rozmiarów udzielonych pożyczek, kontrola stóp procentowych a także system rezerw obowiązkowych
3. oddziaływanie przez perswazję - polega na przekazywaniu sugestii w sprawie pożądanych kierunków polityki banków prywatnych. Bank centralny (nieoficjalnie) formułuje zalecenia i naciski, które są kierowane do banków na rzecz zaniechania lub podjęcia określonych działań.

18.Regulowanie dochodów i cen w gospodarce rynkowej.

Poziom dochodów społeczeństwa jest proporcjonalny do osiągniętego przez kraj poziomu rozwoju gospodarczego, którego miarą jest wielkość PKB na 1 mieszkańca.

Politykę dochodową wiąże się z polityką cen, gdyż wzrost cen powoduje, że pracownicy żądają podwyżek płac, a pracodawcy podejmują działania zmierzające do powiększenia zysku wzrost płac powoduje wzrost kosztów, co prowadzi do wzrostu cen.

Uczestnicy działań gospodarczych interesują się głównie wzrostem dochodów realnych (czyli ilorazem współczynnika wzrostu dochodów nominalnych i współczynnika wzrostu cen), mających określoną siłę nabywczą.

Gdy ceny rosną szybciej niż dochody nominalne, następuje zubożenie społeczeństwa.

Siła nabywcza ludności - możliwość nabycia przez ludność określonej ilości dóbr i usług wyrażoną sumą pieniędzy i otwartych kredytów znajdujących się w danym momencie w dyspozycji ludności.

Siła nabywcza pieniądza - ilość towarów otrzymanych w zamian za jednostkę pieniądza.

Polityka dochodowa - zespół różnorodnych działań polityki ekonomicznej, poprzez które państwo dąży do zmniejszenia wzrostu dochodu nominalnego, wywierając bezpośredni wpływ na płace i ceny.

Cele polityki dochodowej:

przeciwdziałanie inflacji

zapewnienie sprawiedliwego podziału dochodów

zmniejszenie przestrzennych dysproporcji dochodowych

poprawa systemu płac w celu zwiększenia wydajności

przeciwdziałanie bezrobociu

Polityka dochodowa sprzyja podnoszeniu efektywności gospodarowania przez prawidłowo konstruowane systemy płac.

Funkcje płac:

3) motywacyjna - powinna pobudzać4) pracowników

5) dochodowa - płace są źródłem dochodu pracownika

6) kosztowa - są kosztem w przedsiębiorstwach

Formy prowadzenia polityki dochodowej:

II. najsłabsza forma to śledzenie przez państwo decyzji dotyczących płac i cen. Strategia mobilizacji opinii publicznej polega na przestrogach i upomnieniach. Polityka ta ma niewielki wpływ na ewolucję płac i cen

III. nadzór władz publicznych opiera się na rekomendacjach nieobowiązkowych (wytycznych) w stosunku do płac i cen. Ustala się normy ogólne wzrostu cen i płac. Norma ogólna płac jest funkcją długookresową ewolucji wydajności pracy i/lub zmiany cen towarów konsumpcyjnych.

IV. państwo stosuje ulgi podatkowe i umożliwia korzystanie z programów społecznych podmiotom utrzymującym wzrost płac i cen na określonym poziomie

V. władze publiczne nakładają sankcje na podmioty zwiększające płace i ceny ponad określoną normę.

VI. kontrola dochodów - sankcjami nałożonymi na firmy przekraczające zakładany wzrost cen i płac są kary pieniężne, decyzje administracyjne (np. wstrzymanie koncesji) lub nawet kary więzienia

Środki i instrumenty polityki cenowo-dochodowej:

specyficzne środki polityki cenowo-dochodowej

instrumenty innych dziedzin polityki ekonomicznej

rozwiązania dot. polityki socjalnej i ubezpieczeń społecznych

Ad.1 Stanowienie cen

2 kategorie cen:

ceny wolne (umowne) kształtujące się w wyniku działania sił rynkowych, modyfikowane przez politykę fiskalną

ceny urzędowe, ustalane bezpośrednio przez państwo

Dotacje podmiotowe = dla firm

Dotacje przedmiotowe = do cen

Ceny maksymalne lub minimalne stosuje się w celu zapewnienia sprawiedliwego podziału i zaspokojenia podstawowych potrzeb społecznych.

Zamrożenie cen stosuje się głównie w okresach w których sytuacja ekonomiczna lub polityczna jest napięta.

Zamrożenie płac towarzyszy zamrożeniu cen.

Płaca minimalna - chroni pracobiorcę przed wyzyskiem pracodawcy na obszarach, gdzie rynkowa cena pracy jest niska.

Ad.2 Podatki pośrednie przenoszą się na ceny detaliczne towarów. W Polsce występują:

- podatek od wart. dodanej (VAT) - podatek od towarów i usług - ponad 90% masy towarowej jest objęte stawką 22%

- akcyza (dot. wąskiej grupy towarów luksusowych lub takich, których sprzedaż powinna być- ograniczona)

- podatek od gier (20%) i podatek giełdowy (0-1%)

- zryczałtowany podatek dochodowy od przychodów

Budżetowe instrumenty kształtują ceny na rynku to:

- cła

- VAT graniczny

- opłaty wyrównawcze

Opłata skarbowa jest dochodem budżetów lokalnych.

Ad. 3 Świadczenia społeczne są źródłem dochodów społeczeństwa, a w Polsce otrzymuje je 1/3 ludności. Podmiotami zbierającymi składki ubezpieczeniowe oraz dysponującymi zgromadzonymi środkami są Zakład Ubezpieczeń Społecznych (ZUS) oraz Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego. Zebrane środki są przeznaczane na:

- emerytury

- renty inwalidzkie, rodzinne i pozostałe

- zasiłki okresowe i jednorazowe

- odszkodowania powypadkowe

Reforma ubezpieczeń społecznych w Polsce w 1999r. zakładała utworzenie 3 filarów modelu:

I. składki obligatoryjne (ZUS)

II. składki dobrowolne dla osób do 30 roku życia

III. dodatkowe kwoty dowolnej wysokości przekazywane do komercyjnych towarzystw ubezp.

Zwolennicy aktywnej polityki cenowo-dochodowej wskazują, że regulowanie płac i cen jest:

- konieczne w sektorach zdominowanych przez wielkie korporacje i związki zawodowe

- umożliwia funkcjonowanie gospodarki na wyższym poziomie wykorzystania zasobów i zatrudnienia przy danej stopie inflacji

- utrzymuje stopę wzrostu płac w odpowiedniej relacji do stopy wzrostu wydajności pracy

- łagodzi sprzeczności między cenami stałymi a pełnym zatrudnieniem

22. Polityka naukowa-innowacyjna.

POLITYKA NAUKOWA pojecie polityki naukowej pojawiło się wraz z rozwojem naukoznawstwa. Przełomowa datąjest rok 1935, kiedy to wydano prace J.D.Bernalda pt „The Social Function of Sience” (społeczn funkcja nauki). Polityka naukowa to działalność państwa oraz innych instytucji publicznych skierowane na takie oddziaływanie na naukę, które w sposób optymalny przyczynia się do wzrostu gospodarczego i rozwoju regionalnego przy optymalnym wykorzystaniu środków na badania naukowe. Jest to ujęcie szerokie zawiera politykę innowacyjną.
DZIAŁANIA PODEJMOWANE W RAMACH POLITYKI NAUKOWEJ:
1. określania celów, które nauka ma osiągnąć w toku prowadzonych badań
2. przekształceń w strukturze organizacyjnej nauki
3. tworzenie warunków sprzyjających rozwijaniu efektywnej działalności nauki
4. kształtowanie rozwiązań ułatwiających wdrażanie osiągnięć nauki do praktyki gospodarczej.

INSTRUMENTY POLITYKI (2 RODZAJE) I STOSOWANE W POLSCE:
1. o charakterze ogólnym oddziałujący na cały proces badawczy:
-dotacje i subwencje rządowe
-umowy uzgadniane
-kontakty programowe
2. wyspecjalizowane oddziałujące jedynie na pewne elementy procesu badawczego, np.
-ulgi finansowe
-premie na innowacje
Instrumenty stosowane w Polsce można podzielić na dwie grupy:
1. związane z polityką podatkową (ulgi podatkowe dla osób fizycznych—autorów nowych rozwiązań innowacyjnych).
2. finansowe i organizacyjne (ulgi i preferencje kredytowe, wprowadzanie nowych rozwiązań prawnych, koordynacja polityki licencyjnej z polityką naukową,).
TYPY POLITYKI NAUKOWEJ (PARTYCYPACJA, REGULACJA, POPIERANIE)
*Partycypacja- - finansowe wsparcie badań za pośrednictwem wyspecjalizowanych instytucji i funduszy
*Regulacja-(oddziaływanie pośrednie) gdy władza państwa określa pewne normy oddziaływań służących realizacji polityki naukowej np. w formie ustaw określających funkcjonowanie wyższych uczelni czy ustalenie wielkości wydatków na nauke w ramach budżetów.
*Popieranie-oddziaływanie pośrednie na jednostki badawczo-rozwojowe i organizacje samorządowe nauki w celu zapewnienia im uczestnictwa w realizacji polityki naukowej państwa przy pozostawieniu jednak tym instytucjom decyzji w sprawie tematów i zadań badawczych.

TYPY ODDZIAŁYWAŃ POLITYKI NAUKOWEJ:

1. popieranie instytucjonalne (podmiotowe)- dostarczanie środków finansowych instytucjom prowadzącym prace badawcze, którymi jest zainteresowane państwo, środków finansowych.
2. popieranie projektowe- udzielanie środków na określone typy projektów badawczych.
3. udzielanie pomocy- w ramach omówionych działań lub samodzielnie. Państwo częściowo pokrywa koszty funkcjonowania jednostek badawczych np. subwencje na koszty osobowe.
Klasyfikacja celów polityki naukowej: Klasyfikacji celów można dokonać na kilka sposobów: I. Klasyfikacja rodzajowa stosowana w krajach OECD:*cele militarne *cele społeczne *cele ekonomiczne *cele naukowe.
II. Klasyfikacja na podstawie okresu, którego dotyczą cele:1. cele strategiczne (długookresowe):*przemiany strukturalne w gospodarce *zwiększenie liczby innowacji przemysłowych *podnoszenie konkurencyjności wyrobów na rynkach międzynarodowych *zwiększenie liczby miejsc pracy i poprawa jej warunków *poprawa opieki zdrowotnej 2. cele taktyczne (obejmują działania bieżące):*polepszanie obsługi informacyjnej i konsultacyjnej *wzmacnianie bazy naukowej *zwiększenie popytu na innowacje służące społeczeństwu.

POLITYKA INNOWACYJNA: służy wspieraniu i wprowadzaniu do praktyki gospodarczej wyników badań naukowych, nowych osiągnięć wiedzy, wynalazków i usprawnień. Pojęcia polityki naukowej i innowacyjnej są też zwykle ze sobą łączone. Innowacje traktowane są przez niektórych jako zmiany w sferze produkcji, których celem jest osiągnięcie nowych rozwiązań procesowych i nowych produktów.

Cel i instrumenty polityki innowacyjnej:

Jednym z najważniejszych celów polityki innowacyjnej, zarówno rozwiniętych jak i rozwijających się państw, jest rozwój krajowego i regionalnych systemów innowacji, tzn. systemu instytucji, umiejętności i zachęt (podatkowych, kredytowych i in.) służących:1.wprowadzaniu innowacji, zwiększających konkurencyjność gospodarki i polepszających jakość życia społeczeństwa;2.jednoczesnemu przekształcaniu systemu badawczo-rozwojowego ze skierowanego do wewnątrz, na zorientowany na potrzeby kraju oraz gospodarki z opartej na pracy, kapitale i surowcach w gospodarkę opartą na wiedzy;3.zwiększaniu wzajemnych powiązań między nauką, techniką, rynkiem, administracją państwową i terytorialną, organizacjami pozarządowymi, edukacją.

Rodzaje narzędzi polityki innowacyjnej: *Podażowe: metody oddziaływania na potencjalnych twórców innowacji, począwszy od określenia strategicznych dla kraju dziedzin, w których promuje się kreowanie i dyfuzję innowacji do tworzenia przez państwo całego systemu kształcenia technicznego; *Popytowe: tworzenie przez państwo popytu na innowacje poprzez zakupy i kontakty rządowe; *Kształtujące otoczenie: środki prawne, administracyjne, podatki, kredyty, cła, subsydia.

Klasyfikacja narzędzi polityki innowacyjnej:*Działalność innowacyjna firm sektora publicznego; *Środki naukowo-techniczne; *Środki w sferze edukacji; *Środki związane z rozpowszechnianiem informacji; *Środki finansowe; *Ulgi podatkowe; *Środki prawne; *Narzędzia polityczne; *Usługi publiczne; *Środki polityki handlowej; *Działalność promocyjna sektora publicznego.

19.Kształtowanie rozwoju gospodarki żywnościowej. Pojęcie polityki żywnościowej obejmuje:

• wytwórczość rolniczą

• produkcję przemysłu rolno-spożywczego

• produkcję gałęzi przemysłu, produkującego środki produkcji dla rolnictwa oraz przemysłu spożywczego

• wkład handlu w wartość produktów żywnościowych

• produkcję innych działów i gałęzi gospodarki proporcjonalną do przepływów dóbr materialnych i usług do rolnictwa oraz przemysłu spożywczego.

Polityka żywnościowa jest oddziaływaniem na rozwój sfery gospodarczej zajmująca się bezpośrednio lub pośrednio gospodarką żywnościową.

Celem polityki żywnościowej jest osiąganie rozmiarów, struktury i standardów produkcji żywności społecznie akceptowanych. Jej celem jest także wzrost globalnej jak i cząstkowej efektywności gospodarowania czynnikami produkcji.*/

Funkcje polityki żywnościowej:

• ocena warunków społeczno-gospodarczych funkcjonowania gospodarki żywnościowej

• rozpoznanie barier czynników hamujących i zagrożeń

• projektowanie polityki żywnościowej państwa jako integralnego fragmentu strategii rozwoju gospodarczej

• projektowanie struktury przestrzennej gospodarki żywnościowej

• kształtowanie formalnoprawnych warunków

• rozwój gospodarki żywnościowej

• gromadzenie państwowych rezerw żywnościowych

• podejmowanie działań interwencyjnych wynikających z sytuacji na rynku

• podejmowanie decyzji o zakazie produkcji uciążliwej dla środowiska

Instrumenty polityki żywnościowej: ]

• formalnoprawne:

- stosunki cywilnoprawne

- ochrona ziemi i zasady zmiany charakteru jej użytkowania

- normy środowiska

- normy jakościowe produktów

- ubezpieczenia materiałowe

- normy budowlane

• ekonomiczne:

- ingerencja w poziom cen

- cła, dotacje

- kredyty

- podatki

• bezpośrednie działanie gospodarcze

- prowadzenie i finansowanie działalności badawczo-naukowej

- inwestycje restrukturyzacyjne, związane z konfliktem ekologicznym, z rozwojem obrotu i przetwórstwa rolniczego

- gromadzenie rezerw żywności i skup interwencyjny nadwyżek

- polityka współpracy z zagranicą, występując jako podmiot kontraktów międzynarodowych

Instrumenty rynkowe:

• oddziałujące na podaż produktów żywnościowych:

a) skup nadwyżek rolnych

b) ustalanie kwot rynkowych dla producentów

c) ograniczanie areału upraw przez premiowanie rolników za rezygnację z uprawiania części ziemi

d) regulowanie terminów skupu

e) ustalanie norm jakościowych produktów dopuszczanych do obrotu

f) wspieranie technologii zmieniających przeznaczenie surowców rolnych

g) udzielanie pożyczek pokrywających koszty przetrzymywania produktów u rolnika

h) zamawianie u rolnika produkcji o określonej ilości, jakości i terminie dostawy

i) regulowanie importu za pomocą ceł

• oddziałujące na popyt produktów żywnościowych:

a) subsydiowanie eksportu żywności w razie nadprodukcji

b) kontyngentowanie wywozu w razie obaw o zaspokojenie popytu wewnętrznego

c) regulowanie eksportu za pomocą ceł

d) dofinansowanie konsumpcji żywności grup najuboższych

• instrumenty związane z cenami produktów żywnościowych

a) stosowanie cen gwarantowanych przez władzę

b) różnicowanie cen skupu dla różnych dostaw, aby uzyskać pożądaną strukturę

c) stosowanie cen kierunkowych

Instrumenty pozarynkowe:

• subsydia bezpośrednie dla rolników, wyrównujące różnicę między cenami gwarantowanymi a niższymi cenami rynkowymi

• subsydia pośrednie, będące dopłatami do cen środków produkcji

• dostosowanie warunków kredytowania rolników

21. POLITYKA OCHRONY ŚRODOWISKA

Polityka ochrony środowiska, to forma zorganizowanego społecznie działania, które zmierza do i osiągnięcia celów związanych z ochroną i kształtowaniem środowiska przyrodniczego poprzez realizację logicznie uporządkowanych przedsięwzięć, których skala i zakres zależą od dostępnych środków i technicznych możliwości realizacji.

Elementy strukturalne polityki ekologicznej

· Cele i priorytety

Kraje muszą określić cele POŚ i wybrać najważniejsze. Podział na cele:

- długookresowe: rozwój zrównoważony

- średniookresowe: tolerowana presja na środowisko

- krótkookresowe: zdrowie ludzi

· horyzont czasu i uporządkowanie działań (harmonogram), musi być realistyczny

· Środki i metody realizacji: pieniądze i pochodne pieniędzy -środki z budżetu centralnego lub własności podmiotów gospodarczych. Polska ma wiele rozbudowanych funduszy OŚ. Metody realizacji to mechanizmy, instrumenty ekonomiczne, metody prawne i rynkowe

· Programy alternatywne

· Monitoring i kryteria oceny realizacji: monitoring krajowy - sieć połączonych punktów pomiarowych. W Polsce sieć krajowa nie jest zamknięta(pełna). Kryteria oceny -kierunki rozwoju regionu. Dużą rolę odgrywają wskaźniki i mierniki. Jest to konieczne, bo zapewnia możliwość oceny społecznej dla danych działań. Wskaźniki zapewniają stałą obserwację.

· Powiązanie z polityką gospodarczą kraju i politykami sektorowymi. Polityka gospodarcza uwzględnia czynniki makroekonomiczne a nie OŚ. Powinna istnieć współpraca międzysektorowa. OECD i UE kładą duży nacisk na programy resortowe z uwzględnieniem OŚ.

· Podmioty polityki ochrony środowiska. Resort -może mieć różne kompetencje. Agencja OŚ(np. EPA) - niezależna politycznie, ekspertyzy wykonywane "wewnątrz” bo posiada b.wielu fachowców. Pozwala to na alternatywne rozwiązania oraz polemikę (z rządem)

· Przedmioty polityki ochrony środowiska: gospodarka krajowa, jednostki administracyjne, branże, gałęzie gospodarki.

23.Polityka inwestycyjna

Polityka inwestycyjna spełnia funkcje instrumentalne w realizacji zadań w ramach ogólnej polityki rozwoju ekonomicznego. Jej bezpośrednim celem jest oddziaływanie na procesy odtwarzana i powiększania kapitału trwałego. Inwestycje polegają na transformacji pieniądza w składniki majątku trwałego, tj. na zamierzonym angażowaniu mocy nabywczej pieniądza w tworzenie trwałej struktury majątkowej jednostek gospodarczych, w celu osiągnięcia wymiernych korzyści ekonomicznych w postaci zwiększenia dochodu, czy też zmniejszenia kosztów, co odzwierciedla się bezpośrednio w wysokości zysków.

Politykę inwestycyjną można podzielić na trzy główne nurty:

regulowanie ogólnych rozmiarów inwestycji

kształtowanie struktury inwestycji

podnoszenie efektywności procesu inwestycyjnego

Pierwszy kierunek działań polityki inwestycyjnej znalazł duże uznanie wśród zwolenników interwencjonizmu państwowego, szczególnie zaś mającego na celu wygładzanie wahań cykli koniunkturalnych i ochronę gospodarki przed jej przegrzaniem, bądź też pomoc w powrocie do stanu optymalnego w czasach kryzysów gospodarczych. Głównymi celami regulacji wielkości inwestycji są:

• przeciwdziałanie recesji

• pobudzenie wzrostu

• utrwalenie tendencji do ożywienia i rozkwitu

• eliminowanie zagrożenia przegrzania koniunktury

• zmniejszenie bezrobocia

Drugi kierunek jest ściśle związany z planowaniem przeobrażeń gospodarczych i ich ukierunkowywaniem. Poprzez odgórne realizacje procesów inwestycyjnych państwo jest w stanie kształtować wizerunek struktury uzbrojenia kapitałowego państwa w formie majątku trwałego. Ogromną rolę w tym względzie odgrywa kontrolowany rozwój infrastruktury (energetyki, dróg oraz innych urządzeń użyteczności publicznej) wraz z planowaniem przestrzennym oraz wspieranie przez państwo tzw. nowoczesnych gałęzi produkcji i wdrażania postępu naukowo-technicznego.Trzeci kierunek dotyczy przede wszystkim inwestycji publicznych oraz ich wydajności. Szczególną rolę odgrywa w gospodarkach odczuwających niedostatek kapitału a więc w głównej mierze w gospodarkach krajów słabo rozwiniętych. Działania w tym wymiarze sprowadzają się do jak najefektywniejszej realizacji inwestycji, a zatem do polepszania relacji między nakładami inwestycyjnymi a uzyskiwanymi dzięki nim efektami. Przy przedsięwzięciach inwestycyjnych, ze względu na ich długookresową realizację, należy być świadomym ogromnego ryzyka, które wynika z:

• procesów inflacyjnych i towarzyszących im zmian stopy procentowej od kapitału pożyczkowego,

• dotrzymywania terminów zwrotu kapitału inwestycyjnego w tym kapitału pożyczkowego (wraz z jego oprocentowaniem)

• sytuacji inwestora, jego ogólnej kondycji, konkurencyjności na rynku oraz płynności finansowej

Ze względu na kryterium podmiotowe, wyróżniamy politykę inwestycyjną:

państwa

organów publicznych regionalnych

organów publicznych lokalnych

Główne funkcje polityki inwestycyjnej:

• powiększanie zasobów kapitału trwałego

• wzrost efektywności gospodarowania różnymi jego elementami

• sterowanie procesami rozbudowy i unowocześniania zasobów majątku trwałego w produkcji oraz usług w gospodarce

• tworzenie nowych miejsc pracy

• Wyróżnia się trzy podstawowe rodzaje środków realizacji polityki inwestycyjnej:

1) środki administracyjnoprawne

2) inwestycje publiczne

3) środki techniczno-finansowe

Do środków administracyjnoprawnych zalicza się zbiory norm, które ściśle regulują zasady postępowania każdego uczestnika procesu inwestycyjnego, a zatem są skierowane przede wszystkim na zgodność podejmowanych działań z wymiarem uregulowań prawnych. Normy te mogą dotyczyć:

• zasad lokalizacji, które mają na celu ustalenie i uzgodnienie odpowiedniego miejsca lokalizacji inwestycji, ze względu chociażby na fakt występowania w nim dużego bezrobocia

• zasad kredytowania inwestycji, ich zabezpieczeń oraz terminów

• zasad nadzoru techniczno-administracyjnego nad wykonawstwem inwestycji

• zasad nakładania podatków na inwestorów, w tym udzielania im ulg podatkowych

• zasad ochrony środowiska, bezpieczeństwa pracy, itd.

Inwestycje publiczne odgrywają w polityce inwestycyjnej państwa bardzo istotną rolę, bowiem pozwalają na jego bezpośrednią interwencję w wielu obszarach gospodarki krajowej. Państwo, rozumiane jako zhierarchizowana drabina połączonych wzajemnie jednostek terytorialnych, przejmuje na siebie zadania inwestorów, dokonując nakładów w obrębie sektora publicznego, powiększając zgromadzony w nim zasób majątku trwałego. Owe przedsięwzięcia mają na celu czynić produkcje gospodarczą bardziej efektywną i konkurencyjną w skali rynku światowego. Często związane są one z torowaniem drogi inwestorom prywatnym, z zachęcaniem ich do inicjatyw ekonomicznych oraz podejmowania wszelakich przedsięwzięć, które po przeprowadzeniu inwestycji państwowych stają się bardziej rentowne i zachęcające, np. doprowadzenie kanalizacji miejskiej, energii elektrycznej czy też budowa dróg łączących potencjalne ośrodki inwestycyjne z resztą gospodarczego świata. W ogólnym wymiarze inwestycje publiczne są nastawione przede wszystkim na:

• budowę dróg

• budowę systemów gospodarki wodnej

• budowę urządzeń gospodarki komunalnej

• budowę szkół, szpitali oraz wszelakich obiektów służących świadczeniu różnych form pomocy społecznej,

• budowę urządzeń administracji i sądownictwa

• budowę obiektów służących nauce i prowadzeniu badań

Jest to zatem podstawowa działalność inwestycyjna, która tworzy szkielet gospodarczy państwa pozwalający na prowadzenie dalszych przedsięwzięć poprzez osoby prywatne, czy też również przez samo państwo.Grupa techniczno-finansowych środków polityki inwestycyjnej skrywa w sobie przede wszystkim zaplecze kapitałowo-techniczne, które z jednej strony zapewnia kapitał potrzebny do tworzenia inwestycji, z drugiej zaś oddaje do dyspozycji szereg instrumentów pozwalających na kontrolę sprawności i jakości przebiegu inwestycji oraz samego jej rezultatu. Jeżeli chodzi o zasoby kapitałowe wyróżniamy ich dwa główne rodzaje ze względu na kryterium pochodzenia a mianowicie: kapitał obcy(kredyt, kapitał akcjonariuszy) oraz kapitał własny(zasoby kapitałowe inwestora). Inwestycję publiczne opierają się przede wszystkim o budżet, który może pełnić również funkcję gwaranta dla zaciągniętego w celach inwestycyjnych kredytu.

24. Polityka strukturalna - jeden z kierunków polityki gospodarczej, obejmujący wszystkie przedsięwzięcia, które instancje państwowe podejmują w celu oddziaływania na strukturę gospodarki. Umiejętnie realizowana polityka strukturalna, służąca promowaniu długookresowych zmian w rozmieszczeniu, wykorzystaniu i efektywności czynników produkcji odgrywa ważną rolę szczególnie w przypadku tych gospodarek, które chcą sprostać wymogom konkurencyjności.

Cele polityki strukturalnej:

Poprawa efektywności ekonomicznej gospodarki przez szybsze przemieszczanie zasobów gospodarki z dziedzin o niskiej efektywności ekonomicznej do dziedzin wysoko rentownych;

Zwiększanie konkurencyjności krajowych wyrobów na rynkach światowych przez kształtowanie nowoczesnej struktury gospodarczej oraz jej proeksportową orientację;

Wykorzystanie procesu zmian strukturalnych do ograniczania wpływu barier rozwojowych (barier surowcowych, energetycznych, ekologicznych, demograficznych itd.);

Unowocześnianie gospodarki poprzez wspieranie dziedzin charakteryzujących się wyższym postępem technicznym, technologicznym i organizacyjnym;

Przyspieszenie wzrostu gospodarczego i przeciwdziałanie bezrobociu.

Instrumenty realizacji celów polityki strukturalnej:
-pożyczkowe
-subwencje kapitałowe
-instrumenty fiskalne
Subsydia związane z tworzeniem miejsc pracy
-bezpośrednia działalność inwestycyjna państwa
-zamówienia rządowe na produkty wybranych branż
-gwarancje eksportowe
Formy ( grupy) przekształceń strukturalnych:
1. polityka dostosowana: rządy poszczególnych krajów popierają dokonywanie pewnych zmian, kładą nacisk na rozwój nowych dynamicznie rozwijających się dziedzin gospodarki. Mogą też hamować upadek niektórych dziedzin np. chroniąc rolnictwo.
2. polityka zapobiegawcza: opiera się na mechanizmie rynkowym i popieraniu prywatnej inwestycji. Rola rządu polega na usuwaniu ograniczeń hamujących sprawne funkcjonowanie rynku, a nie podejmowaniu działań bezpośrednio skierowanych na przekształcenia strukturalne.
3. antycypacyjna? polityka strukturalna: polega na ułatwianiu przedsiębiorstwom w dostosowywaniu się do warunków nowych gospodarowania w przyszłości. Ma na celu ułatwianie przesunięć zasobów kapitału i pracy.

POLITYKA PRZEMYSŁOWA:
POJĘCIE, FORMY I CEL POLITYKI PRZEMYSŁOWEJ
Polityka przemysłowa - jest to ogół skoordynowanych działań rządów skierowanych na ukształtowanie warunków określających reakcję podmiotów gospodarczych z zamiarem osiągnięcia celów uznawanych za ważne.
Czyli działalność interwencyjna państwa prowadzona w stosunku do przemysłu, a polegająca na modyfikacji dokonywanej przez rynek
Formy polityki przemysłowej
1. polityka przemysłowa może wspomagać otoczenie przedsiębiorstw np. : pomoc w dostępie do informacji lub finansowanie prac budowlano - rozwojowych
2. pl. przem. Może podejmować działania kierowane bezpośrednio do grupy przedsiębiorstw przemysłowych np. : pomaga hutnictwo, stocznia upadającemu przemysłowi
Cel: ułatwianie przenikania innowacji technologicznych z jednych gałęzi di drugich
RODZAJE POLITYKI PRZEMYSŁOWEJ (AKTYWNA I DEFENSYWNA)
I. Aktywny rodzaj polityki przemysłowej - na zadanie przebudzenie władz strukturalnych w przemyśle, innowacyjność z także podnoszenie efektywności i konkurencyjności międzynarodowej przedsiębiorstw przemysłowych.
II. działania ochronne - celem ich jest:
1. utrzymanie poziomu zatrudnienia w upadających gałęziach przemysłu, gdy ujawnia się ograniczenie mobilności przestrzennej lub zawodowej siły roboczej.
2. zapewnienie bezpieczeństwa ekonomicznego kraju poprzez utrzymanie zdolności produkcyjnych, które w przyszłości mogą być potrzebne
3. uniezależnienie się od niepewnych zewnętrznych źródeł zaopatrzenia
4. wspieranie dyfuzji postępu technologicznego
5. utrzymanie gałęzi ważnych ze względu na powiązania kooperacyjne z innymi rodzajami przemysłu
6. ograniczenie monopolistycznego zachowania konkurencji.

ZADANIA I INSTRUMENTY POLITYKI PRZEMYSŁOWEJ
Zadania
1. przeciwdziała dynamicznym ułomnościom rynku poprzez finansowanie pewnych kierunków badań naukowych
2. może być nastawiana na zainteresowanie przedsiębiorstw działalnością innowacyjną
Instrumenty polityki przemysłowej czyli narzędzia służące do realizacji polityki:
- ulgi podatkowe
- kredyty
- pożyczki
- gwarancje
- przyspieszona amortyzacja
- cła
- kontynenty
- standaryzacja

Instrumenty realizacji polityki przemysłowej można podzielić na grupy:

- finansowanie i współfinansowanie:

badań, kształcenia kadr i szkolenia zawodowego, rozwoju regionalnego, infrastruktury, ochrony środowiska a także subwencje dla podupadających przedsiębiorstw i gałęzi

- procedury antydumpingowe i antysubwencyjne

- programy rozwoju przemysłu (krajowe, restrukturyzacji gałęziowej i regionalnej przemysłu, transferu technologii)

- doradztwo

- standardy i normy techniczne

- promowanie przekształceń organizacyjnych przedsiębiorstw (prywatyzacja)

- zamówienia publiczne

- systemy podatkowe poszczególnych krajów

25. Polityka wspierania rozwoju gospodarczego przez państwo. Polityka wspierania rozwoju i wzrostu polega głównie na stymulowaniu gospodarki przy użyciu środków polityki monetarnej i fiskalnej oraz na podejmowaniu decyzji bezpośrednich działań przez rządy w postaci specjalnych programów czy inwestycji rządowych. Za pomocą tych pierwszych pobudza się społeczeństwo do zwiększania oszczędności, które przekształca się w kapitał, tworzący warunki do podejmowania inwestycji. W rezultacie plityka ta przynosi odblokowanie popytu wewnętrznego i zewnętrznego, które zapewniają rozwój. Odpowiednia polityka podatkowa i dochodowa powinna sprzyjać tworzeniu się kapitału i jego właściwej alokacji. Państwo powinno prowadzić politykę antymonopolową, która ma za zadanie niedopuszczenie do tworzenia się na rynku krajowym struktur i praktyk monopolistycznych, które wiodą do obniżenia dynamiki wzrostu i rozwoju. 26.wzrost gospodarczy, ekon. proces rozszerzania zdolności produkcyjnych gospodarki narodowej.; potocznie. przyrost realnego produktu narodowego. brutto (PNB). W teorii ekonomii pojęcie „wzrost gospodarczy” służy do opisania zmian ilościowych, a nie jakościowych; zmiany jakościowe opisuje rozwój gospodarczy. Ze względu na to, że zdolności produkcyjne gospodarki są trudne do zmierzenia (i praktycznie nie są mierzone), miarą wzrostu gospodarczego jest przyrost realnego PNB. Nie jest to jednak miara precyzyjna, gdyż w cyklu koniunkturalnym PNB zmienia się nie tylko ze względu na zmiany rozmiarów zdolności produkcyjnych, ale również zmiany stopnia ich wykorzystania. Dlatego realny PNB jest lepszą miarą wzrostu gospodarczego w długim okresie, kiedy są eliminowane krótkookresowe wahania cykliczne. Tempo wzrostu gospodarczego zależy od zasobów czynników produkcji (ziemi, pracy, kapitału) oraz postępu technicznego. Rozróżnia się ekstensywny wzrost gospodarczy, osiągany przez zwiększanie zasobów, np. wzięcie pod uprawę nowych areałów ziemi oraz — intensywny wzrost gospodarczy, osiągany przez zwiększenie efektywności wykorzystania zasobów, np. przez zwiększenie wydajności z hektara gruntów ornych. Wysokie i stabilne tempo wzrostu gospodarczego jest nadrzędnym celem polityki gosp. wszystkich rządów. W okresie konfrontacji między systemem komunist. i kapitalist. (zimna wojna), wysokie tempo wzrostu gospodarczego krajów komunist. było wykorzystywane jako argument przemawiający za wyższością systemu komunistycznego. We współcz. świecie procesy wzrostu gospodarczego przebiegają w różnym tempie w różnych regionach świata; w 1. poł. lat 90. XX w. najszybciej rozwijał się region Azji Południowo-Wschodniej (tzw. azjatyckie tygrysy), najwolniej kraje wysoko rozwinięte (Europa i Ameryka Północna). Istnieją rozległe regiony, w których nie występuje wzrost gospodarczy (przede wszystkim Afryka) oraz kraje, w których tempo wzrostu gospodarczego jest ujemne (przede wszystkim kraje powstałe po rozpadzie ZSRR). 30.Polityka dostosowawcza w ramach MFW. Funkcje podmiotów polityki gospodarczej współcześnie są coraz szerzej podejmowane przez międzynarodowe organizacje, wywierające istotny wpływ na politykę ekonomiczną poszczególnych krajów. Wyjątkowe znaczenie ma oddziaływanie Międzynarodowego Funduszu Walutowego(MFW) i Banku Światowego, na kraje które korzystają z ich pomocy finansowej. Gospodarka tych krajów znajduje się w stanie dalekim od równowagi. U podstaw występujących w nich dysproporcji leżą cechy struktur ekonomicznych, wymagających głębokich przeobrażeń i przystosowań. Rodzi to potrzebę prowadzenia szczególnej polityki określanej Polityką dostosowawczą. Na kształt tej polityki wpływają właśnie MFW i Bank Światowy. Przywracanie gospodarki do stanu równowagi wewnętrznej i zewnętrznej jest przedmiotem polityki stabilizacyjnej, polegającej na głównie na oddziaływaniu na zmienne makroekonomiczne za pomocą narzędzi polityki pieniężnej i budżetowej. MFW i BŚ zorientowały się, że tego rodzaju podejście jest niezbyt przydatne w większości krajów rozwijających się i zaczęto zalecać zamiast programów stabilizacyjnych -programy dostosowawcze, które nie koncentrują się wyłącznie na działaniach stabilizacyjnych, lecz obejmują działania o charakterze strukturalnym(utożsamiane jest to ze zmianą cen). Wyeliminowanie istniejących zniekształceń cen powinno pozwolić na ukształtowanie swobodnie działających mechanizmów rynkowych, a jednocześnie na wprowadzenie gospodarki na drogę wzrostu gospodarczego. Są to swoiste zasady doktryny liberalnej często określa się je mianem programów „ortodoksyjnych”. Podstawą tego schematu jest dochodowo-absorpcyjna i monetarna koncepcja bilansu płatniczego. Koncepcja dochodowo-absorpcyjna zakłada, ze saldo bilansu handlowego jest równe różnicy miedzy PKB a absorpcją, zdefiniowaną jako suma konsumpcji i inwestycji. Tak więc, PKB +import =konsumpcja prywatna +konsumpcja publiczna +inwestycje +eksport(1)

Konsumpcja prywatna + konsumpcja publiczna + inwestycje = absorpcja (2)

Saldo bilansu handlowego = eksport - import= PKB - absorpcja (3)

Równanie 1 przedstawia deficyt bilansu handlowego jako proste odzwierciedlenie nierównowagi wewnętrznej, rozumianej jako nadmierna absorpcja w stosunku do produkcji; ustalenie zbyt wysokiego poziomu konsumpcji lub inwestycji prowadzi do zbyt wysokiego poziomu importu w stosunku do eksportu, traktowanego jako zmienna zewnętrzna i stała w krótkich okresach.

Źródłem nierównowagi może być

-poziom efektywnego popytu wewnętrznego;

-zbyt wysoki poziom dochodów wskazuje na obniżenie płac realnych a zbyt niskie oszczędności- na konieczność podwyższenia stopy procentowej.

Koncepcja ta pomija pieniężne implikacje nierównowagi zewnętrznej. Lukę ta uzupełnia teoria monetarna, wg której deficyt bilansu płatniczego jest wynikiem nadmiernej kreacji pieniądza. Monetarna koncepcję bilansu płatniczego można przedstawić za pomoce modelu:

Popyt na pieniądz(Md) = k(odwrotność współczynnika prędkości cyrkulacji pieniądza) *P(średni poziom cen krajowych)* Y( dochód narodowy) (4)

MS(podaż pieniądza) = m(odwrotność współ. Rezerw bankowych)*(C+ R)(krajowe aktywa bazy monetarnej + rezerwy zagraniczne netto) (5)

P(średni poziom cen krajowych)=e(kurs walutowy)* P'(poziom cen zagranicznych) (6)

Md = MS (7)

B (saldo bilansu płatniczego)=∆R (8)

Pożądaną relację miedzy kreacją pieniądza a poziomem rezerw( w warunkach stałego kursu walutowego) można zapisać następująco:

R= k/m*e*P'Y - C

Poziom rezerw a więc saldo bilansu płatniczego w warunkach stałego kursu walutowego i stałego poziomu dochodu narodowego( w krótkim okresie) zalezy od poziomu kredytu wewnętrznego udzielanego przez bank centralny( przy założeniu stałości współczynników k i m). W tej optyce nierównowaga bilansu płatniczego ma źródło w nadmiernej podaży pieniądza.

Przywrócenie równowagi bilansu płatniczego może nastąpić w wyniku zmniejszenia podaży kredytu wewnętrznego: kredytu dla państwa i kredytu dla gospodarki.

Najpierw zaleca się ograniczenie finansowania wydatków publicznych, a gdy to okaże się nieskuteczne zaleca się również ograniczenie podaży kredytów gospodarki. Dla osiągnięcia tego celu MFW zaleca ustalenie dodatniej realnej stopy procentowej, zmniejszającej popyt na kredyt i tworzącej odpowiedni bodziec do zwiększania oszczędności wewnętrznych.

Niektóre kraje latynoamerykańskie próbowały realizować programy dostosowawcze z pominięciem organizacji międzynarodowych, opierając się na podejściu „strukturalistycznym” programy te bardziej interwencjonistyczne nazywa się mianem „programów heterodoksyjnych”.

Ekonomiści skupieni wokół komisji ds. Ameryki Łacińskiej ONZ zwrócili uwagę na asymetrie rynku światowego i odrzucili pogląd wg którego nadmierny poyt wewnętrzny jest głównym źródłem deficytu bilansu płatniczego.

Programy heterodoksyjne pojawiły się w Ameryce Łacińskiej w wyniku trudności z kontynuowaniem przez demokratyczne rządy mało popularnej polityki restrykcyjnej przyjętej w celu ustabilizowania gospodarki. Polityka restr. Miała prowadzić - po początkowej delacji- do wzrostu gospodarczego, który nie nastąpił. Programy heterodoksyjne np. plan” Austral”(Argentyna) plan „Cruzado”(Brazylia)-stworzyły szerokie możliwości użycia środków dalekich od zalecanych przez org. międzynarodowe. Miały one na uwadze przede wszystkim zmniejszenie inflacji. nowe środki miały wiec polegać na odejściu od indeksacji płac i na stopniowym zmniejszaniu oczekiwań inflacyjnych, a także na zamrożeniu na pewien okrws płac, cen i kursu walutowego.

Celem priorytetowym wszystkich programów dostosowawczych jest

- równowaga bilansu płatniczego(ograniczenie importu i zwiększenie eksportu)

-zmniejszenie deficytu budżetowego(zwiększenie dochodów państwa i ograniczenie jego wydatków, restrukturyzacja sektora publicznego)

Treść programów dostosowawczych MFW realizowanych w latach 1983-1985

Obszary dostosowywania	Zalecane działania
Polityka budżetowa	Kontrola wydatków bieżących Poprawa jakości inwestowania Zwiększenie dochodów publicznych
Polityka pieniężna i kursowa	Ścisła kontrola podaży pieniądza i kredytów Ograniczenie kredytu dla rządu i sektora publicznego Podniesienie stopy procent. dewaluacja
Regulowanie cen i dochodów	Kontrola wzrostu płac Racjonalizacja cen
Reforma handlowa	Liberalizacja ceł Redukcja ograniczeń handlowych
Restrukturyzacja sektora publicznego	Reforma ustalania cen Zmiana metod zarządzania przedsiębiorstwem Prywatyzacja przedsiębiorstw państwowych nie wytwarzających dóbr publicznych
Sektor finansowy i system podatkowy	Liberalizacja finansowa Reforma systemu podatkowego

Realizacja polityki dostosowawczej przynosiła efekty zarówno pozytywne jak i negatywne. Korzystnie wpływała przede wszystkim na bilans płatnicy i eksport jednak inflacja nadal pozostawała wysoka. Rzeczywistość jest złożona i trudna jest pierwsza faza stabilizacyjna polityki, stan nierównowagi pociągać może za sobą konflikty społeczne-a co za tym idzie może dojść do załamania polityki dostosowawczej ale trzeba na nowo podjąć to zadania opracować plan i wdrożyć go po raz kolejny.

---