Biały®

1

Polityka Gospodarcza

Wykład nr 5

Niedziela 23 listopada 2003

Polityka przemysłowa

Jest czę ścią składową całej polityki gospodarczej. Jej podmiotami są władze pań stwowe,
władze samorządowe i władze przedsię biorstw. Władze pań stwowe i samorządowe tworzą
politykę publiczną, natomiast władze przedsię biorstw tworzą swoją własną politykę
przemysłową (prywatną), która moż e być zbież na lub sprzeczna z polityką pań stwową.
Przedmiot polityki przemysłowej określa się , jako oddziaływanie na rozwój produkcji
przemysłowej, jej strukturę gałę zi, branż (strukturę rzeczową) oraz na terytorialne
rozmieszczenie produkcji przemysłowej.

Wyróż niamy dwa modele polityki przemysłowej:

•

Bezpośrednią (polega na odgórnym, bezpośrednim kierowaniu przemysłem przez

władze pań stwowe, które ustalają, co produkować, ile, gdzie i po jakich kosztach.
Polityka ta jest właściwa dla gospodarek centralnie kierowanych)

•

Pośrednią (polega na tym, ż e władze pań stwowe ustalają tylko warunki prawne,

organizacyjne oraz finansowe dla działalności firm, które samodzielnie decydują,
gdzie produkować, co wytwarzać i po jakich kosztach. Polityka ta jest właściwa dla
gospodarek rynkowych, które dziś dominują w całym świecie)

Pewne elementy polityki bezpośredniej mogą wystąpić w gospodarkach rynkowych w takich
wyjątkowych okolicznościach jak: wojna, kryzys.

Politykę przemysłową stosują wszystkie kraje świata, zarówno te, które znajdują się w okresie
reindustrialnym (przed przemysłowym), jak i te, które znajdują się w okresie industrialnym,
jak i te, które wchodzą w okres poindustrialny, z tym, ż e zakres tej polityki i jej rola bę dzie
róż na w róż nych krajach.

Polityka przemysłowa, a doktryny polityczne

W każ dym kraju na politykę przemysłową wpływ ma doktryna ideologiczno-polityczna
wyznawana przez znaczące wpływy danego kraju.
Doktryna to zespół ideałów w imię , którego partie polityczne, grupy intelektualne etc. chcą
działać.
Doktryny liberalne – głoszą, ż e same powiązania rynkowe są doskonałym sposobem na
regulowanie gospodarki i całego ż ycia społecznego. Rola pań stwa powinna być minimalna
lub zerowa.
Doktryny interwencjonistyczne – głoszą, ż e niezbę dna jest interwencja pań stwa w ż ycie
gospodarcze, gdyż sam rynek nie jest w stanie sam zapewnić sprawnego funkcjonowania
gospodarki.
W zależ ności od sił politycznych, które sprawują władze i wyznają określone doktryny
polityka przemysłowa moż e być bardziej liberalna (mniej szczegółowa) lub bardziej
interwencjonistyczna (wię ksza rola pań stwa w przemyśle i ż yciu gospodarczym kraju).

Narzę dzia (instrumenty) polityki przemysłowej

Biały®

2

Wyróż niamy trzy podstawowe grupy narzę dzi polityki przemysłowej:

•

Informacja ze strony władz pań stwowych i samorządowych, a także ze strony firm o

zamierzeniach w dziedzinie polityki przemysłowej.

•

Przepisy prawne ze strony władz, czyli nakazy i zakazy prawne takie jak: nakaz

rejestrowania firmy przemysłowej, zakaz budowy fabryk na terenach parków itd.

•

Instrumenty finansowe, czyli zachę ty finansowe ze strony władz i dolegliwości

finansowe, którymi władza moż e okładać firmy przemysłowe.

W politykach typu bezpośredniego zdecydowanie wię kszą rolę odgrywają zakazy i nakazy niż
bodźce finansowe czy informacje, a w pośredniej odwrotnie.

Kryteria wyboru w polityce przemysłowej
Kryteria moż na określić, jako zasady wedle, których dokonuje się wyborów w ramach
polityki gospodarczej, np. czy stymulować rozwój przemysłu wę glowego, czy
samochodowego itd. Kryteria zależą od tego, na jakim szczeblu dokonuje się wyboru.
Polityka przemysłowa, która należ y do mikro-polityki, ale wiele przemawia za tym, ż eby
politykę przemysłową nazywać mezo-polityką (o średnim zakresie).

Kryteria wyboru w ramach polityki przemysłowej na szczeblu przedsię biorstw:

•

Główne – pomnażanie korzyści (maksymalizacja zysku)

•

Podrzę dne – utrzymywanie się na rynku, chę ć zdobycia nowego rynku, wprowadzenie

nowego asortymentu.

Kryteria wyboru w ramach polityki przemysłowej na szczeblu rządu:

•

Kryteria ekonomiczne (pomnażanie zysków i wzrost całego PKB)

•

Kryteria pozaekonomiczne (obronność kraju, wzglę dy socjalne)

Kryteria ekonomiczne mogą być sprzeczne z kryteriami pozaekonomicznymi i władze
pań stwowe muszą wybierać, co jest w danej sytuacji korzystniejsze.

W polityce przemysłowej trzeba rozstrzygać, czy rozbijać przemysł A czy B. czy stosować
nowoczesne techniki pracy, czy starsze, ale zatrudniające wię cej osób.

Wszystkie kraje znajdujące się na niż szych stopniach rozwoju, bardzo czę sto w polityce
przemysłowej stosują naśladownictwo, czyli stosowanie tego, co zrobiono w krajach wyż ej
rozwinię tych.

Polityka przemysłowa w Polsce

Polskie cechy polityki przemysłowej:

•

Należy do krajów średnio-rozwinię tych (do grupy krajów industrialnych)

•

Usługi dochodzą u nas do 50%, udział przemysłu w tworzeniu PKB 26-30%,

rolnictwo około 3%.

•

Polski przemysł w ostatniej dekadzie przechodzi poważną rekonstrukcję :

a) Nastę puje zmiana struktury własnościowej tzn. sektor publiczny, który na

początku lat 90-tych dominował, dziś jest zastę powany przez sektor prywatny.
Sektor publiczny w 2002 wytwarzał tylko około 24% polskiej produkcji
przemysłowej, reszta wytwarzana jest w sektorze prywatnym.

b) Zmiana struktury rzeczowej produkcji przemysłowej w Polsce. Przed 1990

rokiem duż y udział w produkcji przemysłowej w Polsce miał przemysł

Biały®

3

wydobywczy i cię ż ki przemysł przetwórczy. Dziś przewagę zdobył przemysł
przetwórczy, a zmniejszył się udział przemysłu wydobywczego i cię ż kiego
przemysłu przetwórczego.

c) Wzrost produkcji przemysłowej w ciągu ostatnich 10-12 lat odbywa się głównie

dzię ki wzrostowi wydajności pracy w przemyśle, natomiast liczba ludzi
zmniejsza się . Wcześniej wzrost produkcji przemysłowej odbywał się dzię ki
wzrostowi zatrudnienia.

Rozmieszczenie terytorialne przemysłu w Polsce:

•

Przemysł wydobywczy: wę gla kamiennego (Śląsk Górny i Dolny), wę gla brunatnego

(okolice Koszalina, Bełchatowa, Turoszowa), siarka (Zagłę bie Tarnobrzeskie), gaz
ziemny (Podkarpackie, Niż Wielkopolski), miedź (okolice Legnicy).

•

Przemysł przetwórczy: samochodowy (Warszawa, Bielsko-Biała, Tychy),

samochodów cię ż arowych (Starachowice, Jelcz), spoż ywczy (po całym kraju),
odzież owo-włókienniczy (Ł ódź, Bielsko-Biała).

Zachodnia czę ść Polski jest bardziej uprzemysłowiona niż wschodnia. W polityce
przemysłowej od całych 10-leci zawsze rządy dąż yły do tego by bardziej równomiernie
rozkładać przemysł w Polsce.