Holzer: Demografia roz 4-6

4. Liczba i rozmieszczenie ludności

- Spisy ludności nie objęły jeszcze całego świata, więc dla niektórych miejsc na ziemi trzeba szacować liczbę ludności.

- współczynnik gęstości zaludnienia: liczba ludności÷powierzchnia przez nich zamieszkana. Należy rozróżniać typy powierzchni w danym kraju, bo powstają nieścisłości, jak np. w Egipcie, gdzie gęstość zaludnienia to teoretycznie 63osoby na km²przy czym wiadomo, że ludność zamieszkuje głównie dolinę Nilu, a na Saharze prawie nikt nie mieszka, więc gęstość zaludnienia w dolinie Nilu to już 500os. na km². Tylko 2.5% kraju to ziemie uprawne, więc na 1 km² ziemi uprawnej przypada aż 2635 osób.

- Badając rozmieszczenie ludności wyznacza się 3 typy obszarów: 1. główne obszary koncentracji ludn. np. Europa, Azja, 2. szczególne typy koncentracji np. zagłębie Ruhry, 3. niezamieszkane lub o bardzo małej koncentracji np. Sahara.

- Czynniki determinujące zagęszczenie ludności: 1. przyrodnicze: klimat, gleba, kształt terenu, zasoby naturalne. 2. Społeczno - ekonomiczne: rozwój techniki, polityka państwa, formy organizacji społecznej. 3. demograficzne: rodność, umieralność, migracje.

- grupa pierwsza czynników jest obecnie eliminowana dzięki rozwojowi techniki, np. fabryki częściej buduje się tam, gdzie jest siła robocza, a nie surowiec, bo surowiec łatwiej przetransportować.

- najczęściej stosowane charakterystyki rozmieszczenia ludności to krzywa Lorenza i współczynniki gęstości zaludnienia.

- metoda środkowego punktu: nanosi się liczbę ludności dla np. poszczególnych gmin na mapę Polski. Następnie jedna z metod polega na narysowaniu dwóch linii pn-pd i wsch-zach, które podzielą kraj na 4 części o równej liczbie ludności. Punkt ich przecięcia to centroid.

Nie ma jeszcze dobrej metody do wyznaczenia tego punktu mediany. W tym miejscu tekstu pojawiają się wzory, jak obliczyć centroid, podejrzewam, że nie musimy znać ich na pamięć, więc pomijam ten fragment.

- uważa się, że na początku naszej ery ludność wyniosła 300mln, a 1mld wyniosła w 1800.

- przyjmuje siÄ™ szacunek A. Carr-Saundersa dla lat 1650-1900 oraz ONZ od 1950r.

- 1650-1850 podwaja się liczba ludności. 1850-1950 znowu podwaja się liczba ludności. Liczba z 1950 podwaja się już w ciągu 38 lat. W 1990 ludność wyniosła 5.3 mld, w 2002 - 6mld. Wpływa na to głównie zmniejszenie umieralności. Są 3 scenariusze ONZ

scenariusz	2050	2150
niski przyrost	7.3 mld	3.2 mld
średni (najbardziej prawdopodobny)	--	9.7 mld
wysoki (nie spada przyrost w Afryce i Azji)	--	24.8 mld

- liczby ze scenariusz z roku na rok się zmniejszają, bo spada przyrost naturalny na świecie.

- w 2poł XIX wieku istotny wpływ na ludność Ameryki pn, Australii i Oceanii miały migracje

- ONZ dzieli kraje wg prędkości przyrostu ludności, kraje mniej rozwinięte mają większy przyrost.

- Tylko 30% lądu jest stale zamieszkanych, a 75% ludności mieszka w Azji, Europie wsch. i Ameryce pn.

- po rozpadzie ZSRR wlicza się ludność Rosji do Europy, co wpływa na dane

- Najbardziej zaludnione regiony to: 1. Chiny, Korea, Japonia, Filipiny, Indonezja. 2. Dolina Gangesu, Indie, Cejlon. 3. Europa bez rzadko zamieszkałej połnocy. 4. Północno-wsch. część USA. Również koncentracje ludności występują w deltach Nilu i Nigru.

- koncentracje ludności w obszarach miejskich.

- Najludniejsze kraje: Chiny, Indie, USA, Indonezja.

- Ludność Polski: szacunek Belocha (1600r. ok. 13mln osób). Generalnie: zwiększała się liczba ludności i rósł współczynnik gęstości zaludnienia. Za granicą w latach 1990s znajdowało się ok. 12 mln Polaków, najwięcej w USA i Niemczech.

- przyjmuje się, że spisy ludności są dokładniejsze od szacunków.

- Bilanse ludności GUS zawierają: stany ludności w badany okresie, urodzenia i zgony, salda migracji wewnętrznych i zewnętrznych i saldo zmian administracyjnych.

- w ciągu ostatniego półwiecza, liczba ludności w Polsce wzrosła o 62%, potroiła się liczba ludności w miastach (mimo, że na wsi rodziło się więcej dzieci, spowodowały to migracje typu wieś-miasto)

- Urbanizacja: proces społeczno-ekonomicznej integracji ludności w miastach i rozprzestrzenianie się miejskiego stylu życia.

- urbanizacja dzięki rozwojowi przemysłu. Współcześnie rozwój dużych miast, zespołów metropolitarnych, aglomeracji i konurbacji.

- zwiększa się ludność miast, bo: migracje wieś-miasto, włączanie obszarów wiejskich do miast, przyrost naturalny.

- Największa aglomeracje: Tokio, Meksyk, Bombaj,Lagos.

5. Struktura wg wieku, płci i stanu cywilnego

- znów współczynniki feminizacji i maskulinizacji

- teoria Fogelsona, że tylko dane z Ameryki, Australii I Europy obrazują zmianę struktury demograficznej, w Azji i Afryce obrazują zmiany systemów szacunku.

- przewaga liczebna mężczyzn w krajach pozaeuropejskich spowodowana niską pozycją kobiet i ich wczesnym macierzyństwem. Także pomija się często kobiety w spisach, jako te mniej ważne.

- w większości krajów więcej kobiet, szczególnie w miastach, bo kobiety tam łatwiej znajdują pracę w sektorze usług.

- Piramidy ludności Sundbarga

- Analiza piramidy wieku dla Polski (nie rozpisuję się, bo to wszystko mówiła Slany)

- mierniki struktury ludności w przedstawiające % ludności w poszczególnych grupach wieku.

-mediana wieku (w Polsce tendencja rosnÄ…ca, 1950-25.9, 2000-35.4)

- 3 etapy analizy zmian struktury: 1. zmiany w wieku dziecięcym (problem miejsc w żłobkach, szkołach) 2. analiza struktury wieku produkcyjnego i rozrodczego ( w 5cio letnich grupach wiekowych) 3. zmiany w grupie starszej - 60 i więcej. Na podstawie tych podziałów opracowuje się współczynniki (te same, które są w tekście Czarkowskiej, Kluzowej i Slany)

- wiek emerytalny jest inny dla kobiet i dla mężczyzn (60 i 65 lat)

- zachodzi proces starzenia się ludności

- mierniki starości i młodości

- struktura według stanu cywilnego, śluby konkordatowe.

- we wszystkich grupach wieku więcej żonatych mężczyzn niż mężatek

- rośnie liczba urodzeń pozamałżeńskich, w Polsce w 2000r to 6%, podczas gdy w Skandynawii prawie 50%.

- rozróżnienie między stanem cywilnym prawnym i faktycznym

6. Cechy społeczno - zawodowe i zatrudnienie

- 3 źródła utrzymania: rolnicze, pozarolnicze i niezarobkowe.

- powyżej 50% zatrudnionych w rolnictwie - kraj słabo rozwinięty

- Podział krajów wg stopnia rozwoju w oparciu o % zatrudnienia w poszczególnych sektorach.

- spada ilość osób zatrudnionych w rolnictwie

- ważne jest w badaniu poznanie współczynników określających ilość osób aktywnych zawodowo w stosunku do liczby ludności ogółem, oraz ilości aktywnych zawodowo kobiet w stosunku do liczby osób aktywnych zawodowo ogółem.

- badanie stopy bezrobocia jest trudne, bo są różne definicje osób bezrobotnych. W Polsce w 2000r ok. 16% bezrobotnych.

- wzorzec aktywności ekonomicznej jest określany przez współczynniki aktywności zawodowej dla kobiet i mężczyzn.

- w 2000 roku Polska należy do krajów średnio rozwiniętych (aktualnie o ile mi wiadomo jest już kwalifikowana do rozwiniętych)

- najbardziej charakterystyczny wskaźnik rozwoju: % pracujących w rolnictwie.

- Osoby pracujące: 1. w gospodarce uspołecznionej na podstawie stosunku pracy poza rolnictwem i w rolnictwie (sektor publiczny). 2. w nieuspołecznionej, poza rolnictwem i w rolnictwie(działki poniżej 0.5ha), (sektor prywatny)

- coraz więcej ludności wiejskiej utrzymuje się ze źródeł innych niż rolnictwo

- robotnicy- chłopi, grupa robotników (główne źródło utrzymania poza rolnictwem), którzy dodatkowo posiadają małe gospodarstwo.

- współczynniki: aktywności zawodowej (aktywni zawodowo ÷liczba ludności w wieku 15(lub18) lat i więcej), zatrudnienia (pracująca ludność w wieku 15(lub18) lat i więcej ÷ liczba ludności w tym wieku), bezrobocia (bezrobotni ÷ aktywni zawodowo)

- wskaźniki cząstkowe: obliczane dla poszczególnych grup wieku lub płci.

- wysoka aktywność zawodowa ludności starszej w rolnictwie

- wyższy poziom zatrudnienia w rolnictwie niż poza rolnictwem w grupie 35-54

- różnice w definicji ludności aktywnej zawodowo (osoby pracujące+bezrobotne) i pracującej powodują różnice we współczynnikach zatrudnienia (mniejsze od) wsp. Aktywności zawodowej

- zmniejszyła się aktywność zawodowa w stosunku do lat 90

- analfabetyzm (ludność w wieku powyżej 6, 7, 10 lub 15 i więcej lat nie umiejąca pisać i czytać) i półanalfabetyzm (np. potrafią tylko czytać, pisać już nie). Zmniejszają się wraz z rozwojem kraju.

- zwiększa się poziom wykształcenia ludności w Polsce, zwiększa się liczba studentów.

- wykształcenie ma wpływ na płodność i migracje

- zbiera się informacje o wykształceniu w spisach ludności, a także w bieżących rejestrach. Info o umiejętności czytania i pisania, także o uczęszczaniu do szkół i ich typie.

- w krajach wysoko rozwiniętych dane o umiejętności pisania i czytania są mniej ważne (problem analfabetyzmu jest prawie zerowy), liczą się dane o poziomie wykształcenia.

3

---