PODATKI
Podatek to pieniężne, przymusowe, ogólne, nieodpłatne i bezzwrotne świadczenie na rzecz państwa lub innych związków publicznoprawnych (np. samorządów).

Obowiązkowa służba wojskowa - przykład podatku nie pieniężnego

RODZAJE PODATKÓW
Ze względu na kryterium podmiotowe podatki dzieli się na:

1. Podatki majątkowe i podatki od praw majątkowych

2. Podatki od przychodów

3. Podatki od dochodów

4. Podatki od wydatków

Ad. 1. Jeżeli na skutek nałożenia podatku następuje uszczuplenie majątku, to wówczas taki podatek określa się mianem podatku realnego, jeśli jednak źródłem podatku jest dochód z majątku, to taki podatek nazywa się podatkiem nominalnym.

AD. 2. Podatki od przychodów płaci się związku z działalnością gospodarczą i osiąganymi z tego tytułu przychodami. Przez ich konstrukcję, stawki i sposób pobierania są podatkami silnie cenotwórczymi. Podatki od przychodów są w rzeczywistości pokrywane z dochodów podatników, w ostateczności dochodów gospodarstw domowych.

Ad. 3. Podmiotem opodatkowania jest dochód, najczęściej dochód z pracy i dochód z prowadzenia działalności gospodarczej. Podatki od dochodów są bardziej korzystne dla podatnika niż dla władz publicznych. Istnieje możliwość manipulowania podstawą opodatkowania przez zawyżanie kosztów.

Ad. 4. Podatki od wydatków są typowymi podatkami od konsumpcji, jednak zakres ich stosowania jest ograniczony, w porównaniu np. z podatkami od przychodów, które również związane są z konsumpcją. Przedmiotem opodatkowania są wydatki ponoszone na zakup dóbr luksusowych (np. futra, jachty, samochody) i dóbr, które tradycyjnie uważa się za domenę skarbu państwa (sól, alkohol, zapałki, a ostatnio także paliwa płynne). Przykładem takich podatków jest akcyza.

Państwo nie jest w stanie wytwarzać dochodów, natomiast dochody te są niezbędne do finansowania prowadzone przez instytucje publiczne działalności. Oznacza to, że państwo musi w szczególny sposób zaspokajać popyt na pieniądz.

Popyt państwa na pieniądz może być zaspokojony przez:

• Przymusowe sięganie do dochodów innych podmiotów

• Zaciąganie pożyczek

Polityka państwa w zakresie przejmowania dochodów musi spełniać szereg warunków, np.: jawność i stabilność zasad ingerowania w dochody, sprawiedliwe rozłożenie ciężarów publicznych, oszczędne gospodarowanie środkami publicznymi.

RODZAJE DOCHODÓW PUBLICZNYCH

Wpływy publiczne - wszystkie środki pieniężne zasilające rachunkami władz publicznych (rządowych i samorządowych).

Dochody publiczne przyjęte przez państwo oznaczają definitywne, czyli bezzwrotne, zasilanie finansowe władz publicznych źródłem tych dochodów są dochody innych podmiotów.

Rodzaje dochodów:

• Daniny publiczne

• Dochody publiczne z majątku i praw majątkowych

• Pozostałe dochody

Daniny publiczne - podmiot ponoszący ciężar daniny publicznej nie otrzymuje w zamian żadnego bezpośredniego świadczenia (podatek, akcyza, cło itp.).

Dochody publiczne z majątku i praw majątkowych są rezultatem zaangażowania majątku (np. skarbu państwa, majątku komunalnego) w procesy gospodarcze. Do dochodów majątkowych zalicza się też dochody ze sprzedaży majątku (praw majątkowych).

Do pozostałych dochodów publicznych zalicza się przede wszystkim:

• Różnego rodzaju opłaty

• Składki na ubezpieczenia społeczne

• Składki na ubezpieczenia zdrowotne

• Składki na różne fundusze publiczne (np. Fundusz Pracy, PFRON)

Inne podziały podatków:

1. Kryterium związku między ciężarem podatkowym a ponoszącym go podatnikiem:

1. Podatki bezpośrednie - to takie podatki, w przypadku których istnieje precyzyjnie określona zależność między płaconym podatkiem, tzn. rodzajem podatku, jego wysokością, trybem płacenia, a podatnikiem (podatek od dochodów, podatki majątkowe).

2. Podatki pośrednie - obciążają podatnika w sposób nie pozostający w ścisłym związku z jego sytuacją dochodową i majątkową. Jako takie są podatkami ukrytymi, a ciężary ponoszone przez podatników są bardziej anonimowe (podatki od przychodów, akcyza).

2. Kryterium władztwa podatkowego:

1. Podatki nakładane przez państwo

2. Podatki nakładane przez władze samorządowe - zakres władztwa samorządowego jest regulowany ustawowo, czyli przez władzę państwową. Ewentualne uchwalenie podatków przez władze samorządowe może być obwarowane zgodą mieszkańców, na których podatek będzie nakładany, wyrażoną np. w referendum.

3. Kryterium terytorialne:

1. Podatki centralne

2. Podatki regionalne

3. Podatki lokalne

4. Według kryterium podmiotowych źródeł pochodzenia wyróżnia się podatki płacone przez:

1. Sektor przedsiębiorstw niefinansowych

2. Sektor instytucji finansowych

3. Sektor gospodarstw domowych

4. Sektor zagraniczny

TECHNIKA PODATKOWA

Technika podatkowa służy do obliczenia i ściągnięcia należności podatkowej. Elementami tej techniki są:

1. Podmiot opodatkowania

2. Przedmiot opodatkowania

3. Podstawa opodatkowania

4. Stawka podatkowa

5. Skala podatkowa

6. Zwolnienia, ulgi i zwyżki podatkowe

Ad. 1. Podmiotem opodatkowania jest każda osoba, na której ciąży obowiązek podatkowy. Podmiotem czynnym jest państwo i władze samorządowe, a biernym osoby prawne i fizyczne.

Ad. 2. Przedmiotem podatku jest rzecz lub zdarzenie, które wywołuje obowiązek podatkowy.

Ad. 3. Podstawą opodatkowania jest z reguły przedmiot opodatkowania określony wartościowo (czasami w jednostkach fizycznych).

Ad. 4. Stawka podatkowa to relacja kwoty podatku do podstawy opodatkowania. Występują stawki kwotowe i procentowe. Stawki procentowe występują w dwóch odmianach: stawki stałe (proporcjonalne) i stawki zmienne. W ramach stawek zmiennych wyróżniamy stawki progresywne, regresywne i degresywne. Podatek obliczany według stawek progresywnych rośnie szybciej niż podstawa opodatkowania. Przy stawkach regresywnych stawka podatku maleje wraz ze wzrostem podstawy opodatkowania. Stawka degresywna jest kombinacją stawki progresywnej i stawki proporcjonalnej. Przy stawce degresywnej należność podatkowa rośnie szybciej niż podstawa opodatkowania, ale tylko do pewnego pułapu, po osiągnięciu którego, stawka przechodzi w stawkę proporcjonalną.

Ad. 5. Skala podatkowa informuje o tym, jaką stawkę należy zastosować do podstawy opodatkowania.

Ad. 6. Zwolnienia podatkowe polegają na tym, że państwo w ramach prowadzonej polityki fiskalnej wyłącza pewną grupę podatników (zwolnienia podmiotowe) lub pewną część przedmiotu opodatkowania (zwolnienia przedmiotowe) z obowiązku zapłacenia podatku. Ulgi podatkowe to tylko częściowe ograniczenie ciężaru podatkowego. Rozróżniamy ulgi systemowe i zindywidualizowane. Ulgi systemowe charakteryzują się tym, że są wbudowane w dany podatek jako obowiązujące wszystkie podmioty, które spełniają określone ustawą warunki. O przyznaniu ulgi zindywidualizowanej decyduje organ administracji skarbowej.

OPŁATY

Opłata jest to świadczenie pieniężne o charakterze przymusowym, bezzwrotnym, odpłatnym, jednostronnie ustalone i pobierane przez władze publiczne z tytułu określonych czynności urzędowych oraz usług sektora publicznego.

Można wyróżnić dwa podstawowe rodzaje opłat stosowanych przez władze publiczne:

• Opłaty związane z czynnościami organów władz publicznych

• Opłaty z tytułu usług wytworzonych przez jednostki sektora publicznego

Opłaty pierwszego rodzaju są zbliżone w charakterze do podatków, gdyż koszty są minimalne w porównaniu z wysokością opłat.

CŁA

Funkcje cła:

• Funkcja fiskalna

• Funkcja protekcjonistyczna

• Funkcja cenotwórcza

Zakres i skutki występowania tych funkcji są uzależnione od rodzaju prowadzonej przez państwo polityki handlowej w stosunku do zagranicy.

Rola ceł w funkcji protekcjonistycznej polega na ochronie gospodarki (rynku krajowego) przed towarami zagranicznymi. Cła odgrywają też istotną rolę w kształtowaniu cen na importowane oraz eksportowane towary.

---