KLASYFIKACJA BŁĘDÓW W ZADANIACH OTWARTYCH

Kryteria opracowano na podstawie:

• Andrzej Markowski: Nowy słownik poprawnej polszczyzny, Warszawa 1999 (s.
  1621-1623)

• Anna Cegieła i Andrzej Markowski: Z polszczyzną za pan brat, Warszawa 1982

• Wykorzystano propozycje zespołu inicjującego - gimnazjum - grupa
  humanistyczna

rodzaj błędu	sposób oznaczania*
1. błędy merytoryczne
a) błędy rzeczowe	rz.
b) błędy logiczne	log.
2. błędy gramatyczne
a) fleksyjne	fl.
b) składniowe	skł.
3. błędy leksykalne
a) słownikowe (wyrazowe)	wyr.
b) frazeologiczne c) słowotwórcze	fraz. słtw.
4. błędy stylistyczne	styl.
5. błędy zapisu
a) ortografia	0.
b) interpunkcja	i.
c) grafia (przestawienie, opuszczenie lub zamiana liter)	graf.

1. Błędy merytoryczne

a) błędy rzeczowe- dotyczą głównie treści pracy (wiadomości i zastosowania wiadomości)

• brak zrozumienia istoty faktów, wydarzeń, zjawisk oraz
  związków i zależności między nimi

• niewłaściwe użycie pojęć, określeń, terminów, nazwisk i
  nazw (także ich błędny zapis)

• zniekształcenie cytatów

b) błędy logiczne- błędy w myśleniu

np. Stary Baryka to jest myślenie Żeromskiego.

Niektórzy ludzie mają cechy ujemne a wartości dodatnie

2. Błędy gramatyczne

(naruszenie normy gramatycznej)

a) błędy fleksyjne

♦ nieodmienianie wyrazów, np.

Dużo słyszałam o Marku Citko.

W radio mówiono o badaniach kompetencji uczniów.

♦ niepoprawna odmiana wyrazów, np.

przekonywujący, nienawidzieć lubiał, bardziej słodki spuchnęła, o gwaiaździe diabłowi, bystszy kubek kakaa

b) błędy składniowe

♦ niepoprawny szyk wyrazów, np.

wisząca groźba dyskwalifikacji nad zawodnikami To w dobrych rodzinach nie zdarzało się. Natomiast gdy to zrobiłby kto inny...

♦ powtarzanie tych samych struktur w obrębie zdania, np.

W noweli „ Za chlebem" jest ukazany prawdziwy obraz życia polskich emigrantów, którzy w poszukiwaniu pracy, która pozwoliłaby wieść jaką taką egzystencję, muszą wyjechać z kraju, który im tej pracy nie mógł zapewnić. Chciałbym, żeby mi się to udało, żeby uczyć się systematycznie.

♦ niewłaściwe użycie:

a) przyimków, np.

W porównaniu do innych krajów...

b) spójników i zaimków względnych, np.

Nie aresztowali go, a tropili i obserwowali.

Książkę, gdzie jest dużo ilustracji, dobrze się czyta.

Jest to dramat o bohaterstwie i poświęceniu, czego Mickiewicz

oczekiwał po każdym Polaku.

♦ niewłaściwe użycie imiesłowowego równoważnika zdania, np.

Czytając takie powieści, nasuwają się refleksje. Zdając egzamin, został przyjęty do szkoły.

♦ brak powiązań pomiędzy poszczególnymi częściami zdania lub
nieumiejętność wyznaczania granic zdania, np.

Znać języki to było dostępne tylko dla ludzi bogatych, którym wolno było się uczyć, mieli oni dostęp na wyższe uczelnie, on był biedny, mógł tylko chodzić po górach, uczyć się pieśni swego kraju od ojca.

• naruszanie związków wyrazów w zdaniu, np. związku zgody i
rządu

Przyszło dwadzieścia trzy osoby. Używam dobre kosmetyki.

• niepoprawne skróty składniowe, np.

Pieniądze można odbierać przed i po przerwie.

• posługiwanie się błędnymi zapożyczeniami składniowymi, np.

Sytuacja wydaje się być niebezpieczna.

• posługiwanie się niepoprawnymi wyrażeniami przyimkowymi,
np.

Wysyłam na adres. Jestem na budynku.

3, Błędy leksykalne

a) błędy słownikowe (wyrazowe)

♦ używanie wyrazów w niewłaściwym znaczeniu, np.

dywagacje jako „rozważania" nostalgia jako „tęsknota" dokładnie jako „właśnie tak, zgoda, aha!" wnioskować jako „zgłaszać wniosek"

♦ zbędne zapożyczenia, np.

nowa generacja proszków do prania open cała dobę

♦ mylenie znaczeń wyrazów podobnych brzmieniowo lub
morfologicznie, np.

technika i technologia adaptować i adoptować formować iformułować

♦ nadużywanie modnych słów, np.

opcja, optyka, pakiet, lider, kreować, generować, strukturalny

♦ pleonazmy, np.

zachować swoje incognito w tajemnicy kontynuować dalej

b) błędy frazeologiczne

♦ zmiana formy frazeologizmów wskutek wymiany, redukcji lub
uzupełnienia składu związku, np.

broczyć potem, wywrzeć piętno, przeczytać do deski, wypić jednym duszkiem, utopić w przysłowiowej łyżce wody

♦ zmiana formy frazeologizmu wskutek zmiany postaci
gramatycznej jednego ze składników, np.

wiadomość wyssana z palców, przeciekać między pałcami, spalić na panewkach, kurka domowa

♦ zmiana znaczenia frazeologizmu, np.

Film był znakomity i wszystkim, którzy maczali w nim palce, można pogratulować.

potępiać kogoś w czambuł jako „bardzo potępiać"

♦ użycie frazeologizmu w niewłaściwym kontekście, np.

Płodność Polaków i dzietność Polek schodzą na psy.

c) błędy słowotwórcze

• zastosowanie niewłaściwego formantu, np.

głupość, upartość, matkowy

• wybór niewłaściwej podstawy słowotwórczej, np.

eurosejm,

• używanie formacji zbudowanej niezgodnie polskimi
modelami słowotwórczymi, np.

speckomisja. biznes informacje

4. Błędy stylistyczne

(nie nastąpiło naruszenie norm gramatycznych, ale dokonano złego wyboru środków językowych)

♦ naruszanie zasad jasności, prostoty i zwięzłości stylu, np.

demonstracja na rzecz poprawienia dążeń niepodległościowych Mickiewicz bardzo ostro krytykował zdrajców, a nawet ich podpiął. Santiago mieszkał w starej chacie na skraju ubóstwa. Problem ten ma bardzo specyficzny ciężar gatunkowy w aspekcie społeczno-gospodarczym. Teraz pary krzyżują się na scenie.

♦ ubóstwo słownictwa ujawniające się w nadużywaniu zaimków,
np.

Ta sukienka mogłaby być nawet taka, jak o tam, tamta. Tu pod szyją tak, tutaj-tak. Ten bohater był taki, że oni go tak traktowali.

♦ mieszanie stylów, np.

Dokonałem zakupu maszynki do golenia. Skonsumowałeś na obiad całą kartoflankę. W wyniku obserwacji ustalono, że facet przemieszkiwał w wymienionym obiekcie.

♦ stylizacja językowa nie mająca uzasadnienia w treści i
charakterze stylowym wypowiedzi, np.

Onegdaj nasi zawodnicy odbyli tylko jeden trening.

Mamy tu duże utrudnienia, jako że samochody muszą jechać jedną

Stroną jezdni.

Błąd fonetyczny - nieuzasadnione odejście od normy w zakresie wymowy wyrazów.

Rodzaje błędów fonetycznych:

• błędy w artykulacji głosek,

• błędna wymowa określonych wyrazów,

• błędy w akcentowaniu,

• błędy prozodyczne.

Błędy w artykulacji głosek

Objaśnienie	Przykłady błędów i usterek
niewłaściwa wymowa poszczególnych głosek (często wpływ gwar)	ę, ą na końcu wyrazu jako om e, ent, o, np. ide, idom (idę, idą) mówio, robio (mówią, robią);
nadmierne uproszczenia grup spółgłoskowych	czeba, czea (trzeba), czy (trzy), dzewo (drzewo), suchać (słuchać)
wymowa ortograficzna (doliterowa)	d-zem (dżem), jabłko (zamiast japko), E-u-ro~pa (4 sylaby, popr.: Eł-ro-pa), maznąć (mar-znąć)
przydźwięki	yyy> aaa> eee

Błędna wymowa określonych wyrazów

zmiana niektórych głosek	buazeria (boazeria), chromozon (chromosom)
opuszczanie pewnych głosek (elizja)	cjanek (cyjanek), gupi (głupi)
przestawka (metateza) przestawianie głosek	aeroklub (earoklub)
epenteza - wstawianie nowej głoski między dwiema istniejącymi	Hendryk, poziomnica, gieneracja
błędna wymowa wyrazów obcych	pagier fpager, pejdzer)

odczytywanie wyrazów obcych zgodnie ułami nie tego języka co trzeba	Georges Sand jako Dzordz Send (popr. Żorz Są)
błędna wymowa wynikająca z niezrozumienia etymologii	ukamieniować (ukamienować - forma dokonana czas. kamienować) zachrystia (zakrystia)

Błędy w akcentowaniu

ltowanie wszystkich wyrazów na przedostatniej sylabie niezależnie od istniejącej normy	ro'bilbym ('robiłbym) fi'zyka ('fizyka)
błędne „dobitne" akcentowanie pierwszej sylaby	'polityczne 'sprzeczności 'należy 'szybko 'usunąć
hiperpoprawne akcentowanie 3. sylaby z końca na wzór pewnych wyrazów łacińskich	bijatyka ("na wzór mate'matyka), 'liceum, 'muzeum, 'wizyta, 'kapitan, at'mosfera
błędne akcentowanie tych wyrazów, które nie zostały spolszczone	szarż^9dafer (charge d'af faires) a'tasze (attache)

Błędy prozodyczne

intonacja niezgodna z treścią zdania	sposób mówienia charakterystyczny dla deklamacji wierszy przez dzieci
Brak zróżnicowania melodycznego wypowiedzi (mówienie na jednym tonie)
v wypowiedzi lub przeciwnie -brak płynności wypowiedzi (mowa rwana)
zbyt szybkie tempo mówienia

W szkole ważne jest zwracanie uwagi nie tylko na typowe błędy fonetyczne, lecz także na takie wady wymowy, jak mówienie:

• niewyraźne,

• bełkotliwe,

• monotonne,

• „katarynkowe".

Zakres wiedzy i umiejętności językowych został omówiony z inspiracji Komisji Dydaktycznej Rady Języka Polskiego w:

Wiedza o języku polskim w zreformowanej szkole, red. Agnieszka Mikołaj czy k, Jadwiga Puzynina, wyd. II zmienione i rozszerzone, Warszawa 2004.

S Siatka pojęć i terminów

S Słownik pojęć i terminów

Ze względu na rangę wszystkie błędy językowe można podzielić na:

BŁĘDY RAŻĄCE	BŁĘDY POSPOLITE	USTERKI JĘZYKOWE
Są naruszeniem podstawowych zasad	Nie powodują na ogół nieporozumienia na	Odstępstwa od normy, które naruszają
poprawnościowych. Zakłócają	poziomie semantycznym, jednak naruszają	ją tylko w niewielkim zakresie.
podstawową, komunikatywną funkcję	normę panującą w danym środowisku
przekazu językowego. Tekst, który	i narażają osobę, która je popełnia, na	Przykłady:
zawiera takie błędy, jest albo	negatywną ocenę ze strony odbiorcy.	1. Przestawny szyk zdania.
niezrozumiały dla odbiorcy, albo		2. Użycie neologizmu jeszcze nie
przekazuje mu informacje niezgodne	Przykłady:	zakorzenionego w języku.
z intencją nadawcy.	1. Brak odmiany nazwiska polskiego, np.	3. Używanie formy przestarzałej.
	Idę do pana Moniuszko.
Przykłady:	2. Wymowa [zaczełem], [wyłanczać].
1. Forma: „myszów" w D. Im.	3. Konstrukcja: „używać szminkę".
2. Powiedzenie: „ja to zrobił".
3, Składnia: "dotknąć dziewczynę na
ulicy" w znaczeniu 'lekko trącić^1.
(poprawnie: dotknąć dziewczyny).
4. Wymowa: „kłuje", zamiast kłuje

---