Dopełniacz - l. mnoga.

I. Rodzaj męski.

1. Kryterium fonetyczne:

- i, -y;

• Rzeczowniki zakończone na spółgłoskę środkowojęzykową np. dni, odcieni, mięśni

• Rzeczowniki miękkotematowe

- ów

• Rzeczowniki miękkotematowe nazw osobowych np. uczniów, zięciów, teściów

2. Kryterium morfologiczne:

- ów

• Wyrazy z sufiksem -icz, np. paniczów

• Złożenia, których drugi człon stanowi słowo „mistrz” np. burmistrz

• Rzeczowniki zakończone na spółgłoskę -c, -dz, np. kupców, widzów

• Niewielka grupa rzeczowników zakończonych na -rz, -sz, np. marszów, kurczów.

• Rzeczowniki z tematem kończącym się na -j, np. krajów, napojów, obyczajów (oboczność: pokoi - pokojów, naboi - nabojów)

-y

• Rzeczowniki zakończone na -rz, -sz, -ż, -cz, np. lekarzy, żołnierzy, kołnierzy. (oboczność: cesarzy - cesarzów, koszy - koszów)

-forma bezkońcówkowa

• Rzeczowniki twardotematowe zakończone na -anin, np. mieszczan, dworzan,

3. Kryterium semantyczne:

-ów

• Nazwy zakonów np. dominikanów, franciszkanów.

• Nazwa mieszkańców kraju np. Włochów, Hiszpanów,

• Nazwy wydawnictw

-forma bezkońcówkowa

• Nazwy krajów np. Prus, Niemiec, Włoch.

*sygnalizowanie homonimii i polisemii, np. bal - balów: bal - bali

II. Rodzaj żeński.

1. Kryterium fonetyczne:

-i, -y

• Rzeczowniki spółgłoskowe np. kąpieli

• Rzeczowniki, których budowa utrudnia utworzenie formy bezokolicznikowej np. mszy

-forma bezkońcówkowa

• Rzeczowniki twardotematowe miękkotematowe zakończone na -i, np. pań, gospodyń.

• Rzeczowniki, których temat kończy się na spółgłoskę stwardniała np. tac, paszcz, puszcz.

2. Kryterium fonetyczno-morfologiczne:

-forma bezkońcówkowa

• Rzeczowniki, w których element -nia, występuje po samogłosce np. jaskiń, brzoskwiń,

-i, -y,

• Rzeczowniki z rozwiniętym formantem -ownia (wozownia, wartownia), w których -nia, występuje bezpośrednio po spółgłosce np. wozowni, wartowni, maszynowni.

• Rzeczowniki, w których element -nia znajduje się w sąsiedztwie spółgłoski np. bieżni, dźwigni.

3. Kryterium morfologiczne:

-i, -y

• Rzeczowniki zakończone na -ea, eja, np. alei, idei, kamei.

• Grupa rzeczowników z tematem kończącym się spółgłoska -l, np. gondoli, kontroli, moreli, czapli, dziupli, pętli.

-forma bezkońcówkowa

• Grupa rzeczowników z tematem kończącym się spółgłoska -l, np. akwarel, hal, niedziel, karuzel.(oboczność np. kropli-kropel, muszli-muszel, strucli-strucel)

4. Kryterium genetyczne:

-i,

• rzeczowniki pochodzenia obcego zakończone na -ija, np. lekcji, pensji, animozji( oboczność lekcji-lekcyj, pensji-pensyj, konwalii-konwalij)

-forma bezkońcówkowa

• wyrazy rodzime zakończone na -ja (występują w formach utrwalonych tradycyjnie) np. zgraja, żmija, szyja.

• Rzeczowniki utrwalone w formach tradycyjnych np. kuchen, sukien, studzien, stajen (oboczność kuchen-kuchni, studzien-studni)

III. Rodzaj nijaki.

1. Kryterium fonetyczno-morfologiczne:

-forma bezkońcówkowa

• Rzeczowniki twardotematowe

• Rzeczowniki miękkotematowe kończące się na -c, -anie, -enie,

-i, -y

• Wyrazy utworzone od wyrażeń przyimkowych np. tych poddaszy, tych podnóży.

• Złożenia np. półroczy, półkoli, stuleci.

2. Kryterium morfologiczno-semantyczne:

-ów

• Rzeczowniki zakończone na -sko, mające znaczenia osobowe np. chłopisko- chłopisków, lub żywotne np. psisko- psisków.

• Rzeczowniki zapożyczone np. radiów, studiów, ( jest to wzorzec teoretyczny, językoznawcy pragną upowszechnić użycie tej końcówki w stosunku do rzeczowników zapożyczonych)

-końcówka zróżnicowana:

• Pozostałe rzeczowniki miękkotematowe- brak zasady na której mógłby opierać się dobór form. Niektóre zachowują równorzędne postaci oboczne np. bożyszcz- bożyszczy, inne mają formę tylko bezkońcówkową np. wnętrze, morze, łoże, istnieją też wyrazy, u których zwyczajowo przyjęła się postać z końcówką np. ostrzy, orędzi, narzędzi.

---