Klasa I - gleby orne najlepsze.

Gleby te występują zawsze w dobrych warunkach fizjograficznych, to jest na równinach lub na bardzo łagodnych pochyłościach. Są zasobne we wszy­stkie składniki pokarmowe roślin, mają dobrą naturalną strukturę, nawet na znacznej głębokości, są łatwe do uprawy, ciepłe, czynne, przepuszczalne i przewiewne, ale przy tym dostatecznie wilgotne, nie zaskorupiające się. W dobrze wykształconym i głębokim poziomie akumulacyinym zawierają słodką próchnicę, nie wykazują większego zakwaszenia, mają dobre stosunki wodno - powietrzne, i nie wymagają melioracji. Można na nich osiągać bez większych nakładów wysokie plony. Udają się na nich wszystkie rośliny uprawne, a przede wszystkim buraki cukrowe, pszenica, lucerna, rzepak, koniczyna czerwona i warzywa. Są to gleby najlepsze, wchodzące w skład kompleksu pszennego bardzo dobrego, odpowied­nie do stosowania płodozmianów specjalnych dla najbardziej wymagających roślin uprawnych. Nadają się również bardzo dobrze pod sady.

Do klasy tej zalicza się najlepsze czarnoziemy leśno - stepowe, najlepsze mady pyłowe i próchniczne, najlepsze czarnoziemy leśno - łąkowe i czarne ziemie wytworzone z glin marglistych i utworów pyłowych, najlepsze czar­noziemne rędziny namyte, najlepsze gleby brunatne wytworzone z lessów i utworów lessowatych oraz - wyjątkowo - najlepsze gleby brunatne wy­tworzone z glin.

Klasa II - gleby orne bardzo dobre.

Gleby zaliczane do tej klasy są zbliżone właściwościami do gleb klasy I, ale występują w nieco gorszych, choć jeszcze dobrych warunkach rzeźby terenu. Mają gorsze stosunki wodne, są mniej przepuszczalne, mniej przewiewne i nieraz trochę trudniejsze do uprawy, są zmeliorowane lub nie wymagają melioracji. W zasadzie udają się na nich te same rośliny uprawne co na glebach klasy I, ale przy średniej kulturze rolnej plony są niższe. Gleby te wchodzą w skład kompleksów pszennego bardzo dobrego lub pszennego dobrego. Nadają się pod płodozmiany specjalne dla najbardziej wymagających roślin uprawnych, a również bardzo dobrze pod sady.

Do klasy tej zalicza się bardzo dobre czarnoziemy leśno - stepowe i leś­no - łąkowe wytworzone z utworów lessowatych i glin marglistych, bardzo dobre mady pyłowe i próchniczne lekkie oraz średnie, bardzo dobre czarne ziemie wytworzone z glin marglistych lub utworów pyłowych oraz najlepsze spośród czarnych ziem wytworzonych ze strukturalnych iłów marglistych; bardzo dobre czarnoziemne rędziny namyte lub głębokie czarnoziemne rędziny kredowe i mieszane, bardzo dobre gleby brunatne wytworzone z lessów i utworów lessowatych oraz najlepsze gleby brunatne wytworzone z glin, iłów pylastych lub utworów pyłowych wodnego pochodzenia; najlepsze gleby płowe wytworzone z glin, iłów pylastych, utworów pyłowych wodnego po­chodzenia, lessów i utworów lessowatych.

KlasIIla - gleby orne dobre.

Zalicza się tu gleby mające już wyraźnie gorsze właściwości fizyczne i che­miczne lub występujące w gorszych warunkach fizjograficznych od gleb klasy I i II. Odnosi się to przede wszystkim do stosunków wodnych (poziom wód gruntowych może ulegać znacznym wahaniom). Dlatego na ogół wybór roślin, które mogą być uprawiane, jest mniejszy. Wysokość plonów waha się w sze­rokich granicach w zależności od stopnia kultury, umiejętności uprawy i na­wożenia, a także w pewnym stopniu od warunków atmosferycznych. Niektóre z gleb zaliczanych do tej klasy mogą być także trudniejsze do uprawy. Większość gleb wykazuje już pewne oznaki procesu degradacji, a w przypadku gleb bielicowych lub płowych poziom próchniczny w stanie świeżym jest najczęściej barwy szarej lub jasnoszarej. Gleb tych nie można jednak nazwać glebami wadliwymi, gdyż ujemne cechy występują w nieznacznym stopniu. Są to gleby zmeliorowane lub nie wymagające melioracji.

Do klasy IIIa zalicza się gleby brunatne i płowe wytworzone z piasków gliniastych mocnych całkowitych lub naglinowych, naiłowych i napyłowych oraz z płytkich pylastych piasków gliniastych lekkich zalegających na zwięźlejszych podłożach o dobrych stosunkach wodnych;

Klasa IIIb - gleby orne średnio dobre.

Zasadniczo są to gleby zbliżone właściwościami do gleb klasy lIla, ale w większym stopniu zaznaczają się ich gorsze właściwości fizyczne i che­miczne lub gorsze warunki fizjograficzne. Poziom wód gruntowych ulega jeszcze większym wahaniom, a plony uzależnione są od warunków atmosfe­rycznych, niektóre z nich bywają okresowo za suche, inne mogą być okresowo za mokre. Gleby te mogą być narażone na erozję. Oznaki procesu degradacji, jeśli występują, to są już zazwyczaj wyraźnie zaznaczone. Omawiane gleby, choć zasadniczo jeszcze dość dobre, mogą być już uważane w pewnym nieznacznym stopniu za wadliwe. Niektóre z nich są trudniejsze do uprawy.

Do klasy tej zalicza się gleby brunatne, płowe i opadowo - glejowe wytworzone z piasków gliniastych mocnych lub lżejszych naglinowych, naiłowych i napy­łowych; średnio dobre gleby brunatne i płowe wytworzone z glin, iłów, utworów pyłowych wodnego pochodzenia; gorsze odmiany czarnoziemów leśno - stepo­wych i średnio dobre czarnoziemy leśno - łąkowe, niecałkowite lub występujące w złych warunkach fizjograficznych; średnio dobre czarne ziemie wytworzone z glin, iłów, utworów pyłowych wodnego pochodzenia i piasków gliniastych mocnych lub z piasków gliniastych lekkich zalegających na utworach zwięźlejszych; średnio dobre mady oraz rędziny węglanowo - wapniowe i rędziny gipsowe.

Klasa IVa - gleby orne średniej jakości, lepsze.

Są to gleby o zdecydowanie mniejszym wyborze roślin uprawnych niż gleby poprzednich, wyższych klas. Na ogół uzyskuje się na nich średnie plony, nawet wówczas, gdy stosuje się dobrą agrotechnikę. Plony roślin w znacznym stopniu uzależnione są od ilości i rozkładu opadów atmosferycznych, szcze­gólnie w okresie wegetacyjnym. Gleby te nieraz występują w gorszych położeniach w rzeźbie terenu, na większych spadkach i często narażone są na erozję wodną.

Gleby ciężkie tej klasy są zasobne w składniki pokarmowe i charakteryzuje je duża żyzność potencjalna, lecz są mało przewiewne, zimne i mało czynne pod względem biologicznym, przeważnie ciężkie w uprawie, wymagają więc umiejętności uchwycenia pory wykonania zabiegów uprawowych. W okresach upałów zsychają się tworząc głębokie pęknięcia i szczeliny lub bryły trudne do rozbicia. Uprawiane na mokro mażą się. W sprzyjających warunkach atmosferycznych i w dobrej kulturze mogą dać nawet wysokie plony pszenicy, buraków cukrowych i koniczyny czerwonej. Gleby lekkie tej klasy są glebami żytnio - ziemniaczanymi, na których koniczyna czerwona zawodzi. Gdy są one w wysokiej kulturze i dobrych warunkach wilgotnościowych, wówczas udaje się na nich jęczmień, a nawet pszenica i owies; buraki pastewne dają plony zadowalające. Nadają się również pod sady, ale nie pod wszystkie gatunki drzew.

Do klasy IVa należą gleby brunatne, płowe i bielicowe, wytworzone z różnych piasków i żwirów gliniastych, całkowite i niecałkowite na zwięźlejszym głęboko występującym podłożu oraz gleby brunatne, płowe i opadowo - glejowe (pseudoglejowe) wytworzone z piasków gliniastych powstałych ze zwietrzenia piaskowców, wytworzone z glin, iłów i utworów pyłowych gorszej jakości. Są to przeważnie gleby niecałkowite na przepusz­czalnych podłożach lub położone w gorszych warunkach fizjograficznych, narażone na erozję wodną.

Klasa IVb - gleby orne średniej jakości, gorsze.

Gleby te zasadniczo zbliżone są swymi właściwościami do gleb klasy IVa, ale są bardziej od nich wadliwe, albo zbyt suche, albo zbyt wilgotne. Uzy­skiwane plony wahają się w szerokich granicach i uzależnione są przede wszystkim od warunków atmosferycznych.

Gleby ciężkie w tej klasie są najczęściej podmokłe, albo zbyt ciężkie do uprawy , albo położone w złych warunkach fizjograficznych, np. na silnych spadkach, zerodowanych szczytach wzgórz czy zagłębieniach terenu. Niektóre gatunki (odmiany) tych gleb podścielone są płytko zbyt przepuszczalnym pod­łożem, dlatego są zbyt suche. W innych gatunkach poziom wód gruntowych jest przez dłuższy okres zbyt wysoki (wyraźne oglejenie występuje powyżej 50 cm). Gleby ciężkie tej klasy zaliczane są do kompleksów zbożowo - pastewnych lub pszennego wadliwego, gdyż najlepiej udają się na nich pastewne mieszanki, owies, koniczyna, kapusta, brukiew i inne rośliny pastewne;

Gleby lekkie tej klasy są w zasadzie glebami żytnio - ziemniaczanymi, często wykazują jednak wrażliwość na suszę. Wyjątkowo, gdy są w wysokiej kulturze i przy dobrych warunkach atmosferycznych, mogą się na nich udawać i inne rośliny uprawne.

Do klasy IVb zalicza się takie same jednostki taksonomiczne gleb (typy), jak do klasy IVa, ale charakteryzujące się znacznie gorszymi wła­ściwościami, których przyczyną jest budowa profilu i mniej korzystne położenie fizjograficzne. Gleby te są zazwyczaj bardziej podmokłe i ogle­jone, a położone na terenach falistych podlegają silniejszej erozji imają płytszy profil glebowy.

Klasa V - gleby orne słabe.

Gleby te są mało żyzne, słabo urodzajne i zawodne. Należą tu gleby zbyt lekkie, za suche, przydatne do uprawy żyta i łubinu, a w latach obfitujących w opady - ziemniaków i seradeli. Do tej klasy zalicza się również płytkie i kamieniste gleby, najczęściej ubogie w substancję organiczną oraz gleby zbyt mokre, nie zmeliorowane lub nie nadające się do melioracji.

Gleby lekkie i suche tej klasy należą w zasadzie do kompleksu gleb żytnich słabych lub bardzo słabych. W głównej mierze uzależnione to jest od stosunków wodnych i stopnia kultury. Gleby klasy V przydatne są tylko pod niektóre gatunki drzew owocowych.

Gleby ciężkie i podmokłe klasy V przydatne są najlepiej pod brukiew i kapustę, mieszanki traw oraz niektóre rośliny pastewne. Gleby te należą do kompleksu przydatności rolniczej zbożowo-pastewnego słabego. Pod sady w zasadzie nie nadają się.

Do klasy V zalicza się lżejsze gleby brunatne, rdzawe, płowe i bielicowe wytworzone ze żwirów piaszczystych i gliniastych, piasków słabo glinias­tych całkowitych i niecałkowitych na przepuszczalnym podłożu lub na wapieniach oraz średnio głębokich piasków słabo gliniastych wietrzenio­wych o stale za wysokim poziomie wód gruntowych. Do tej klasy należą również wspomniane typy gleb płytkich wytworzonych z piasków glinias­tych zalegających na piasku luźnym lub słabo gliniastym oraz bardzo płytkie gleby wytworzone z glin i utworów pyłowych na piaskach luźnych lub żwirach. Ponadto wchodzą tu gleby bardzo silnie podmokłe (oglejenie pod poziomem próchnicznym)­

Klasa VI - gleby orne najsłabsze.

Gleby te są słabe, wadliwe i zawodne, plony uprawianych na nich roślin są bardzo niskie i niepewne. Należą tu gleby za suche i luźne, na których udaje się łubin, natomiast żyto tylko w latach sprzyjających daje średnie plony; gleby bardzo płytkie (płytsze niż w klasie V) lub płytkie silnie kamieniste, wskutek tego trudne do uprawy; gleby za mokre o stale za wysokim poziomie wód gruntowych, często ze storfiałą lub murszastą próchnicą, w których przeprowadzenie melioracji jest bardzo utrudnione.

Na bardzo płytkich rędzinach tej klasy uprawiać można jedynie żyto i koniczynę białą. W zasadzie gleby te nadają się bardziej pod zalesienie niż pod uprawę rolną. Podmokłe gleby tej klasy nie nadają się do uprawy zbóż i okopowych, dlatego też powinny być wykorzystywane raczej jako pastwiska.

Do klasy VI zalicza się gleby rdzawe, bielicowe, rankery wytworzone ze żwirów piaszczystych, płytkich piasków słabo gliniastych zalegających na piaskach luźnych i żwirach, bardzo płytkich piasków wietrzeniowych występujących w położeniach zbyt suchych, np. na szczytach wzgórz.

Klasa VI Rz - gleby pod zalesienia.

Są to bardzo ubogie, zbyt suche gleby nieprzydatne do uprawy polowej. Gleby te powinny być zalesione. Poziom próchniczny jest inicjalny, bardzo słabo zaznaczony, o miąższości przeważnie około 15 cm.

Do tej klasy zalicza się gleby rdzawe, rankery i bielice wytworzone ze żwirów piaszczystych, piasków luźnych całkowitych, piasków luźnych płyt­kich nawapieniowych i nażwirowych oraz płytkich piasków wietrzeniowych; rumoszowate bardzo płytkie rędziny wytworzone z twardych wapieni. Wy­jątkowo mogą tu być zaliczone niektóre piaski bardzo podmokłe; nieprzydatne ani do uprawy rolnej, ani też do założenia użytków zielonych, nadające się tylko pod zalesienie olszyną.

Bonitacyjna klas gleb pod trwałymi użytkami zielonymi

Trwałe użytki zielone są to łąki i pastwiska, które trwają na jednym miejscu bez przyorywania i nie wchodzą w normalne użytkowanie polowe z przyczyn obiektywnych. Jeżeli są czasem przyorywane, to uprawa płużna trwa tylko przejściowo i nie dłużej niż 2-3 lata, po czym obsiewa się je ponownie mieszankami traw. Wyłączenie tych użytków z uprawy polowej uzasadnione jest takimi warunkami terenowymi, które sprzyjają przede wszystkim rozwo­jowi i planowaniu użytku zielonego, a nie sprzyjają gospodarce polowej.

Klasa I

Do klasy I należą użytki zielone na glebach mineralnych zasobnych w próchnicę, o trwałej strukturze gruzełkowato-ziamistej, przewiewnych, przepuszczalnych, zasobnych w składniki pokarmowe roślin, które zapewniają bez nawożenia wysoki plon siana. Łąki są przeważnie 3-kośne.

Trwałe użytki zielone klasy I znajdują się w warunkach naturalnych o najkorzystniejszym układzie stosunków wodnych lub możliwe jest dowolne regulowanie tych stosunków. Jeżeli występują zalewy, to w okresach umożliwiających użyźnienie, a nie przeszkadzających w eksploatacji. Położenie umożliwia dostęp w każdej porze roku, powierzchnia użytków jest równa, darń zwarta, równa i gładka (nie ma kamieni, kęp i zarośli. Warunki te pozwalają na dowolną uprawę i całkowite zmechanizowanie zbioru.

Plon siana wynosi ponad 5 t z 1 ha przy przeciętnych nakładach. Pastwiska, występujące wyjątkowo w tej klasie, dają możliwość pełnego wyżywienia co najmniej 3 krów wysokomlecznych w okresie wegetacyjnym nie krótszym niż 150 dni, a w przypadku wypasu kwaterowego umożliwiają 5-krotne spasanie.

Klasa II

Trwałe użytki zielone na glebach mineralnych i mułowo-torfowych o wła­ściwoŚciach i położeniu jak w klasie I, lecz bez pełnej możliwości dowolnego regulowania stosunków wodnych. Odpływ wody dobry , darń zwarta i gładka. Warunki te pozwalają na stosowanie dowolnych zabiegów uprawowych i ich całkowitą mechanizację.

Łąki co najmniej 2-kośne, o wydajności nie mniejszej niż 4 t z ha siana dobrej jakości. W składzie runi bardzo dobre i dobre trawy i motylkowe stanowią więcej niż 50% Wydajność pastwisk umożliwia 4-krotne spasanie i wyżywienie 3 krów wciągu okresu wegetacyjnego.

Klasa III

Trwałe użytki zielone na glebach mineralnych i mułowo-torfowych o wła­ŚciwoŚciach fizycznych i chemicznych gorszych niż w klasie I i II oraz na glebach torfowych wytworzonych z torfów niskich o uregulowanych stosun­kach wodnych. Uwilgotnienie gleb mineralnych może być okresowo niewła­Ściwe (za mokro lub sucho). Jeżeli zdarzają się zalewy, to w mniej odpo­wiedniej porze niż na użytkach klasy II, mniej żyznymi wodami lub o gorszym odpływie.

Użytki tej klasy mają powierzchnię równą. Dostęp do nich jest zazwyczaj łatwy, ale okresowo może być utrudniony przez roztopy i długotrwałe deszcze. Plon średnio wynosi ponad 3 t z l ha siana średniej jakości.

Ziół i chwastów wraz z turzycami i trawami średniej i gorszej jakości nie jest więcej niż 85 %, w tym turzyc nie więcej niż 50% i chwastów mniej niż 35%. Znajdują się tu trawy bardzo dobre, wymienione w runi klasy I i II, a poza nimi przewodzą gatunki dobrej i średniej wartości pastewnej.

Klasa IV

Trwałe użytki zielone na glebach mineralnych, mułowo-torfowych, torfowych i murszowych o właściwościach fizycznych i chemicznych podobnych jak w klasie III, ale występujące w gorszych warunkach, utrudniających zago­spodarowanie na skutek występowania krzaków, obecności większej ilości kamieni lub pni, ukształtowania powierzchni lub utrudnionego dostępu.

Stosunki wodne w glebach tej klasy są najczęściej wadliwe (niedobór lub nadmiar wody). Jeżeli występują zalewy, to w różnych okresach, a woda mając utrudniony odpływ pozostaje na powierzchni co najmniej przez kilka­naŚcie dni.

W składzie runi trawy bardzo dobre i dobre stanowią nie mniej niż 6%. Turzyc, traw średniej i gorszej wartości pastewnej oraz ziół jest nie więcej niż 94%, w tym turzyc poniżej 60%. Ziół na łąkach i pastwiskach górskich nie więcej niż 60.

Łąki tej klasy są przeważnie jednokośne, dające przeciętnie około 2 t z l ha siana średniej i słabej jakości. Wahania plonów dość znaczne, w zależności od przebiegu pogody i stosunków wilgotnościowych panujących w danym roku.

Klasa V

Trwałe użytki zielone na glebach mineralnych słabo próchnicznych, ubogich w składniki pokarmowe, zbyt suchych lub zbyt wilgotnych wciągu dłuższego czasu podczas okresu wegetacyjnego. Należą tu również użytki zielone na glebach mulowo-torfowych i torfowych zbyt mokrych (podtapianych) oraz na glebach torfowych zdegradowanych (zmurszałych). Powierzchnia gleb jest najczęściej nierówna i kępiasta. Uprawa i eksploatacja są tu bardzo utrudnione. Gdy stosunki wodne są jeszcze niezbyt złe, wówczas czynnikiem obniżającym wartość użytkową jest zakrzaczenie, obecność pni i kamieni, niekorzystne ukształtowanie terenu itp.

Pastwiska na terenach nizinnych i górskich mogą w pełni wyżywić jedną krowę w przeciągu 120 dni. Do klasy V należy zaliczyć trwałe użytki zielone o bardzo nieregularnych zalewach i z trudnym odpływem, zbyt mokre, porośnięte krzakami, śródleśne. Ponadto należą tu trwałe użytki zielone górskie, użytkowane głównie jako pastwiska trudno dostępne, kamieniste i z krzakami, na których okres wypasu jest krótszy niż 100 dni.

Klasa VI

Trwałe użytki zielone na glebach torfowych mocno zdegradowanych (zmursza­łych), rozpylonych, na których roślinność nie tworzy zwartej darni (pozostawia puste płaty bez porostu) oraz na glebach mineralnych lub torfowych stale pod­tapianych, trudno dostępnych, gdzie zbiór siana odbywa się w trudnych warun­kach i nie corocznie. W górach mokre łąki porośnięte są turzycami i chwastami w miejscu występowania źródlisk -tzw. młaki, rzadko koszone. Zastosowanie mechanicznej uprawy i zmechanizowanego zbioru jest wręcz niemożliwe.

Łąki tej klasy mogą dawać do 1,5 t z ha siana najgorszej jakości. Ruń stanowią turzyce, wełnianki, sity, sitowia oraz trawy złej wartości pastewnej i chwasty.

---