KLASY BONITACYJNE GRUNTÓW ORNYCH

Klasa I - gleby orne najlepsze.

Gleby te występują zawsze w dobrych warunkach fizjograficznych, to jest na równinach lub na bardzo łagodnych pochyłościach. Są zasobne we wszy­stkie składniki pokarmowe roślin, mają dobrą naturalną strukturę, nawet na znacznej głębokości, są łatwe do uprawy, ciepłe, czynne, przepuszczalne i przewiewne, ale przy tym dostatecznie wilgotne, nie zaskorupiające się. W dobrze wykształconym i głębokim poziomie akumulacyinym zawierają słodką próchnicę, nie wykazują większego zakwaszenia, mają dobre stosunki wodno - powietrzne, i nie wymagają melioracji. Można na nich osiągać bez większych nakładów wysokie plony. Udają się na nich wszystkie rośliny uprawne, a przede wszystkim buraki cukrowe, pszenica, lucerna, rzepak, koniczyna czerwona i warzywa. Są to gleby najlepsze, wchodzące w skład kompleksu pszennego bardzo dobrego, odpowied­nie do stosowania płodozmianów specjalnych dla najbardziej wymagających roślin uprawnych. Nadają się również bardzo dobrze pod sady.

Do klasy tej zalicza się najlepsze czarnoziemy leśno - stepowe, najlepsze mady pyłowe i próchniczne, najlepsze czarnoziemy leśno - łąkowe i czarne ziemie wytworzone z glin marglistych i utworów pyłowych, najlepsze czar­noziemne rędziny namyte, najlepsze gleby brunatne wytworzone z lessów i utworów lessowatych oraz - wyjątkowo - najlepsze gleby brunatne wy­tworzone z glin.

Klasa II - gleby orne bardzo dobre.

Gleby zaliczane do tej klasy są zbliżone właściwościami do gleb klasy I, ale występują w nieco gorszych, choć jeszcze dobrych warunkach rzeźby terenu. Mają gorsze stosunki wodne, są mniej przepuszczalne, mniej przewiewne i nieraz trochę trudniejsze do uprawy, są zmeliorowane lub nie wymagają melioracji. W zasadzie udają się na nich te same rośliny uprawne co na glebach klasy I, ale przy średniej kulturze rolnej plony są niższe. Gleby te wchodzą w skład kompleksów pszennego bardzo dobrego lub pszennego dobrego. Nadają się pod płodozmiany specjalne dla najbardziej wymagających roślin uprawnych, a również bardzo dobrze pod sady.

Do klasy tej zalicza się bardzo dobre czarnoziemy leśno - stepowe i leś­no - łąkowe wytworzone z utworów lessowatych i glin marglistych, bardzo dobre mady pyłowe i próchniczne lekkie oraz średnie, bardzo dobre czarne ziemie wytworzone z glin marglistych lub utworów pyłowych oraz najlepsze spośród czarnych ziem wytworzonych ze strukturalnych iłów marglistych; bardzo dobre czarnoziemne rędziny namyte lub głębokie czarnoziemne rędziny kredowe i mieszane, bardzo dobre gleby brunatne wytworzone z lessów i utworów lessowatych oraz najlepsze gleby brunatne wytworzone z glin, iłów pylastych lub utworów pyłowych wodnego pochodzenia; najlepsze gleby płowe wytworzone z glin, iłów pylastych, utworów pyłowych wodnego po­chodzenia, lessów i utworów lessowatych.

Klasa lIla - gleby orne dobre.

Zalicza się tu gleby mające już wyraźnie gorsze właściwości fizyczne i che­miczne lub występujące w gorszych warunkach fizjograficznych od gleb klasy I i II. Odnosi się to przede wszystkim do stosunków wodnych (poziom wód gruntowych może ulegać znacznym wahaniom). Dlatego na ogół wybór roślin, które mogą być uprawiane, jest mniejszy. Wysokość plonów waha się w sze­rokich granicach w zależności od stopnia kultury, umiejętności uprawy i na­wożenia, a także w pewnym stopniu od warunków atmosferycznych. Niektóre z gleb zaliczanych do tej klasy mogą być także trudniejsze do uprawy. Większość gleb wykazuje już pewne oznaki procesu degradacji, a w przypadku gleb bielicowych lub płowych poziom próchniczny w stanie świeżym jest najczęściej barwy szarej lub jasnoszarej. Gleb tych nie można jednak nazwać glebami wadliwymi, gdyż ujemne cechy występują w nieznacznym stopniu. Są to gleby zmeliorowane lub nie wymagające melioracji.

Na lżejszych odmianach tych gleb osiąga się wysokie plony żyta, jęczmienia, owsa i ziemniaków, a w warunkach wysokiej kultury oraz na glebach cięższych -dobre plony buraków cukrowych, pszenicy, warzyw i koniczyny czerwonej. Gleby tej klasy przeważnie można zaliczyć do kompleksu gleb pszennych dobrych, a w niektórych przypadkach będą to najlepsze gleby kompleksu żytniego bardzo dobrego. Nadają się one rów­nież pod sady.

Do klasy IIIa zalicza się gleby brunatne i płowe wytworzone z piasków gliniastych mocnych całkowitych lub naglinowych, naiłowych i napyłowych oraz z płytkich pylastych piasków gliniastych lekkich zalegających na zwięźlejszych podłożach o dobrych stosunkach wodnych; średnio dobre gleby brunatne i płowe wytworzone z glin, utworów pyłowych, lessów, utworów lessowatych, iłów zwykłych i iłów pylastych; średnio dobre czarnoziemy leśno - stepowe i leśno - łąkowe niecałkowite lub występujące w gorszych wa­runkach fizjograficznych; średnio dobre czarne ziemie wytworzone z glin, iłów, utworów pyłowych i piasków gliniastych mocnych; średnio dobre mady pyłowe oraz najlepsze spośród strukturalnych mad ciężkich i mad piaszczys­tych; najlepsze spośród rędzin brunatnych, średnio dobre rędziny kredowe czarnoziemne, mieszane i namyte oraz najlepsze spośród rędzin gipsowych. Do tej klasy należą również zmeliorowane lub nie wymagające melioracji gleby torfowo - murszowe.

Klasa IIIb - gleby orne średnio dobre.

Zasadniczo są to gleby zbliżone właściwościami do gleb klasy lIla, ale w większym stopniu zaznaczają się ich gorsze właściwości fizyczne i che­miczne lub gorsze warunki fizjograficzne. Poziom wód gruntowych ulega jeszcze większym wahaniom, a plony uzależnione są od warunków atmosfe­rycznych, niektóre z nich bywają okresowo za suche, inne mogą być okresowo za mokre. Gleby te mogą być narażone na erozję. Oznaki procesu degradacji, jeśli występują, to są już zazwyczaj wyraźnie zaznaczone. Omawiane gleby, choć zasadniczo jeszcze dość dobre, mogą być już uważane w pewnym nieznacznym stopniu za wadliwe. Niektóre z nich są trudniejsze do uprawy. Na glebach klasy lIlb w warunkach wysokiej kultury i pomyślnego przebiegu warunków atmosferycznych można osiągnąć dobre plony pszenicy, buraków cukrowych i koniczyny czerwonej. Gleby tej klasy, jeżeli nie są zbyt ciężkie, to należą przeważnie do kompleksu żytniego bardzo dobrego, natomiast cięż­sze spośród nich do pszennego dobrego lub zbożowo - pastewnego mocnego, a nawet niekiedy do pszennego wadliwego. Nadają się również pod sady.

Do klasy tej zalicza się gleby brunatne, płowe i opadowo - glejowe wytworzone z piasków gliniastych mocnych lub lżejszych naglinowych, naiłowych i napy­łowych; średnio dobre gleby brunatne i płowe wytworzone z glin, iłów, utworów pyłowych wodnego pochodzenia; gorsze odmiany czarnoziemów leśno - stepo­wych i średnio dobre czarnoziemy leśno - łąkowe, niecałkowite lub występujące w złych warunkach fizjograficznych; średnio dobre czarne ziemie wytworzone z glin, iłów, utworów pyłowych wodnego pochodzenia i piasków gliniastych mocnych lub z piasków gliniastych lekkich zalegających na utworach zwięźlejszych; średnio dobre mady oraz rędziny węglanowo - wapniowe i rędziny gipsowe. Ponadto do tej klasy należą dobre gleby orne wytworzone z utworów torfowo - murszowych i torfowych zmeliorowane lub nie wymagające melioracji.

Klasa IVa - gleby orne średniej jakości, lepsze.

Są to gleby o zdecydowanie mniejszym wyborze roślin uprawnych niż gleby poprzednich, wyższych klas. Na ogół uzyskuje się na nich średnie plony, nawet wówczas, gdy stosuje się dobrą agrotechnikę. Plony roślin w znacznym stopniu uzależnione są od ilości i rozkładu opadów atmosferycznych, szcze­gólnie w okresie wegetacyjnym. Gleby te nieraz występują w gorszych położeniach w rzeźbie terenu, na większych spadkach i często narażone są na erozję wodną.

Gleby ciężkie tej klasy są zasobne w składniki pokarmowe i charakteryzuje je duża żyzność potencjalna, lecz są mało przewiewne, zimne i mało czynne pod względem biologicznym, przeważnie ciężkie w uprawie, wymagają więc umiejętności uchwycenia pory wykonania zabiegów uprawowych. W okresach upałów zsychają się tworząc głębokie pęknięcia i szczeliny lub bryły trudne do rozbicia. Uprawiane na mokro mażą się. W sprzyjających warunkach atmosferycznych i w dobrej kulturze mogą dać nawet wysokie plony pszenicy, buraków cukrowych i koniczyny czerwonej. Żyto plonuje przeważnie gorzej od pszenicy i jest mniej pewne. Znaczna część gleb klasy IVa ma okresowo za wysoki poziom wód gruntowych i wymaga melioracji (drenowania), a po jej wykonaniu może być zaliczona do klas wyższych (nawet do klasy II). Gleby te należą do kompleksu zbożowo - pastewnego mocnego lub pszennego wadliwego. W większości przypadków mogą być przydatne pod sady, ale

nie pod wszystkie gatunki drzew.

Gleby lekkie tej klasy są glebami żytnio - ziemniaczanymi, na których koniczyna czerwona zawodzi. Gdy są one w wysokiej kulturze i dobrych warunkach wilgotnościowych, wówczas udaje się na nich jęczmień, a nawet pszenica i owies; buraki pastewne dają plony zadowalające. Nadają się również pod sady, ale nie pod wszystkie gatunki drzew.

Do klasy IVa należą gleby brunatne, płowe i bielicowe, wytworzone z różnych piasków i żwirów gliniastych, całkowite i niecałkowite na zwięźlejszym głęboko występującym podłożu oraz gleby brunatne, płowe i opadowo - glejowe (pseudoglejowe) wytworzone z piasków gliniastych powstałych ze zwietrzenia piaskowców, wytworzone z glin, iłów i utworów pyłowych gorszej jakości. Są to przeważnie gleby niecałkowite na przepusz­czalnych podłożach lub położone w gorszych warunkach fizjograficznych, narażone na erozję wodną. Ponadto do tej klasy należą niektóre gatunki (odmiany) podmokłych czarnoziemów leśno - łąkowych oraz średniej jakości czarne ziemie wytworzone z glin, iłów, i utworów pyłowych i piasków gliniastych; średniej jakości mady pyłowe i piaszczyste oraz mady ciężkie wytworzone z utworów ilastych, jeżeli nie są za wilgotne (wyraźne oglejenie poniżej 50 cm); średniej jakości rędziny właściwe i brunatne oraz gorsze gatunki płytszych rędzin czarnoziemnych i średniej jakości rędziny gipsowe. Ponadto średniej jakości gleby torfowo-murszowe zmeliorowane lub nie wymagające melioracji.

Klasa IVb - gleby orne średniej jakości, gorsze.

Gleby te zasadniczo zbliżone są swymi właściwościami do gleb klasy IVa, ale są bardziej od nich wadliwe, albo zbyt suche, albo zbyt wilgotne. Uzy­skiwane plony wahają się w szerokich granicach i uzależnione są przede wszystkim od warunków atmosferycznych.

Gleby ciężkie w tej klasie są najczęściej podmokłe, albo zbyt ciężkie do uprawy , albo położone w złych warunkach fizjograficznych, np. na silnych spadkach, zerodowanych szczytach wzgórz czy zagłębieniach terenu. Niektóre gatunki (odmiany) tych gleb podścielone są płytko zbyt przepuszczalnym pod­łożem, dlatego są zbyt suche. W innych gatunkach poziom wód gruntowych jest przez dłuższy okres zbyt wysoki (wyraźne oglejenie występuje powyżej 50 cm). Gleby ciężkie tej klasy zaliczane są do kompleksów zbożowo - pastewnych lub pszennego wadliwego, gdyż najlepiej udają się na nich pastewne mieszanki, owies, koniczyna, kapusta, brukiew i inne rośliny pastewne; oziminy najczęściej zawodzą. Gleby te nadają się tylko pod niektóre gatunki drzew owocowych. Gleby ciężkie i płytkie na przepuszczalnych podłożach przeważnie należą do kompleksów przydatności rolniczej żytnich, najczęściej dobrych.

Gleby lekkie tej klasy są w zasadzie glebami żytnio - ziemniaczanymi, często wykazują jednak wrażliwość na suszę. Wyjątkowo, gdy są w wysokiej kulturze i przy dobrych warunkach atmosferycznych, mogą się na nich udawać i inne rośliny uprawne. Gleby te zasadniczo zaliczane są do kompleksu żytniego słabego, w niektórych przypadkach do kompleksu żytniego dobrego. Nadają się tylko dla mniej wybrednych gatunków drzew owocowych.

Do klasy IVb zalicza się takie same jednostki taksonomiczne gleb (typy), jak do klasy IVa, ale charakteryzujące się znacznie gorszymi wła­ściwościami, których przyczyną jest budowa profilu i mniej korzystne położenie fizjograficzne. Gleby te są zazwyczaj bardziej podmokłe i ogle­jone, a położone na terenach falistych podlegają silniejszej erozji imają płytszy profil glebowy.

Klasa V - gleby orne słabe.

Gleby te są mało żyzne, słabo urodzajne i zawodne. Należą tu gleby zbyt lekkie, za suche, przydatne do uprawy żyta i łubinu, a w latach obfitujących w opady - ziemniaków i seradeli. Do tej klasy zalicza się również płytkie i kamieniste gleby, najczęściej ubogie w substancję organiczną oraz gleby zbyt mokre, nie zmeliorowane lub nie nadające się do melioracji.

Gleby lekkie i suche tej klasy należą w zasadzie do kompleksu gleb żytnich słabych lub bardzo słabych. W głównej mierze uzależnione to jest od stosunków wodnych i stopnia kultury. Gleby klasy V przydatne są tylko pod niektóre gatunki drzew owocowych.

Na płytkich rędzinach kredowych zaliczanych do tej klasy udaje się również pszenica i koniczyna biała, ale plony tych roślin są znacznie niższe (kompleks pszenny wadliwy).

Gleby ciężkie i podmokłe klasy V przydatne są najlepiej pod brukiew i kapustę, mieszanki traw oraz niektóre rośliny pastewne. Gleby te należą do kompleksu przydatności rolniczej zbożowo-pastewnego słabego. Pod sady w zasadzie nie nadają się.

Do klasy V zalicza się lżejsze gleby brunatne, rdzawe, płowe i bielicowe wytworzone ze żwirów piaszczystych i gliniastych, piasków słabo glinias­tych całkowitych i niecałkowitych na przepuszczalnym podłożu lub na wapieniach oraz średnio głębokich piasków słabo gliniastych wietrzenio­wych o stale za wysokim poziomie wód gruntowych. Do tej klasy należą również wspomniane typy gleb płytkich wytworzonych z piasków glinias­tych zalegających na piasku luźnym lub słabo gliniastym oraz bardzo płytkie gleby wytworzone z glin i utworów pyłowych na piaskach luźnych lub żwirach. Ponadto wchodzą tu gleby bardzo silnie podmokłe (oglejenie pod poziomem próchnicznym), występujące w położeniach bezodpływo­wych, wytworzone z glin, iłów i utworów pyłowych; płytkie czarnoziemy leśno - łąkowe i czarne ziemie wytworzone z piasków słabo gliniastych całkowitych lub podścielonych piaskiem luźnym; czarne ziemie silnie pod­mokłe wytworzone z różnych skał macierzystych; gleby torfowe bardzo płytkie na piasku luźnym, o nieuregulowanych stosunkach wodnych; gleby murszaste; mady bardzo lekkie płytkie i suche oraz mady ciężkie silnie oglejone położone w bezodpływowych kotlinach i zagłębieniach; rędziny bardzo płytkie wytworzone z twardych wapieni.

Klasa VI - gleby orne najsłabsze.

Gleby te są słabe, wadliwe i zawodne, plony uprawianych na nich roślin są bardzo niskie i niepewne. Należą tu gleby za suche i luźne, na których udaje się łubin, natomiast żyto tylko w latach sprzyjających daje średnie plony; gleby bardzo płytkie (płytsze niż w klasie V) lub płytkie silnie kamieniste, wskutek tego trudne do uprawy; gleby za mokre o stale za wysokim poziomie wód gruntowych, często ze storfiałą lub murszastą próchnicą, w których przeprowadzenie melioracji jest bardzo utrudnione. Gleby suche tej klasy mogą być zaliczone wyłącznie do kompleksu żytniego bardzo słabego. Pod sady gleby te w zasadzie nie nadają się, mogą być na nich sadzone tylko mniej wybredne odmiany wiśni.

Na bardzo płytkich rędzinach tej klasy uprawiać można jedynie żyto i koniczynę białą. W zasadzie gleby te nadają się bardziej pod zalesienie niż pod uprawę rolną. Podmokłe gleby tej klasy nie nadają się do uprawy zbóż i okopowych, dlatego też powinny być wykorzystywane raczej jako pastwiska.

Do klasy VI zalicza się gleby rdzawe, bielicowe, rankery wytworzone ze żwirów piaszczystych, płytkich piasków słabo gliniastych zalegających na piaskach luźnych i żwirach, bardzo płytkich piasków wietrzeniowych występujących w położeniach zbyt suchych, np. na szczytach wzgórz. Ponadto do tej klasy należą najgorsze gatunki (odmiany) gleb ornych na torfach, bardzo wadliwe oraz najgorsze gatunki (odmiany) gleb murszastych, najgorsze gatunki lub odmiany mad bardzo lekkich lub bardzo ciężkich oraz bardzo płytkie rędziny inicjalne wytworzone z twardych wapieni.

Klasa VI Rz - gleby pod zalesienia.

Są to bardzo ubogie, zbyt suche gleby nieprzydatne do uprawy polowej. Gleby te powinny być zalesione. Poziom próchniczny jest inicjalny, bardzo słabo zaznaczony, o miąższości przeważnie około 15 cm.

Do tej klasy zalicza się gleby rdzawe, rankery i bielice wytworzone ze żwirów piaszczystych, piasków luźnych całkowitych, piasków luźnych płyt­kich nawapieniowych i nażwirowych oraz płytkich piasków wietrzeniowych; rumoszowate bardzo płytkie rędziny wytworzone z twardych wapieni. Wy­jątkowo mogą tu być zaliczone niektóre piaski bardzo podmokłe; nieprzydatne ani do uprawy rolnej, ani też do założenia użytków zielonych, nadające się tylko pod zalesienie olszyną.

- 2 -

---