1.Klasyfikacja środków gospodarczych.

Każda jednostka gospodarcza rozporządza różnymi składnikami majątkowymi, nazywanymi środkami gospodarczymi. Środki te są kwalifikowane wg. stopnia możliwości ich spieniężenia tj. według zasady wzrastającej płynności. Dzieli się więc składniki majątkowe na:

-trwale zaangażowane w przedsiębiorstwie - majątek trwały

-w stałym obrocie gospodarczym - majątek obrotowy.

Środki gospodarcze:

a)majątek trwały:

-rzeczowy majątek trwały

-wartości niematerialne i prawne

-finansowy majątek trwały

b)majątek obrotowy:

-rzeczowy majątek obrotowy

-należności

-środki pieniężne

-krótkoterminowe papiery wartościowe

Rzeczowe składniki majątku trwałego stanowią:

-środki trwałe

-inwestycje rozpoczęte

-należności z tytułu zaliczek na inwestycje.

Do wartości niematerialnych i prawnych zalicza się:

-koszty nabycia praw majątkowych (np. licencji, znaków towarowych)

-wartość firmy, stanowiącą nadwyżkę zapłaconą za nabywaną jednostkę gospodarczą ponad jej wartość bilansową; jest to dodatkowa cena za wysoką rentowność spowodowaną np.: korzystną lokalizacją przedsiębiorstwa, nowoczesnością stosowanej technologii, renomą jednostki na rynku, itp.

-koszty zgromadzenia i organizacji kapitału zakładowego spółki akcyjnej

-nabyte oprogramowanie komputerów, której wartość jest wyższa od granicznej.

Środki trwałe i niematerialne oraz prawne są stopniowo umarzane w okresie ich użytkowania.

Na rzeczowy majątek obrotowy składają się zapasy materiałów, produktów gotowych, produkcji w toku, towarów.

Należności są kwotami należnymi (wierzytelnościami) od innych jednostek lub osób fizycznych.

Krótkoterminowe papiery wartościowe obejmują akcje, obligacje i inne papiery wartościowe, nabyte głównie w celach handlowych, przy założeniu że okres ich posiadania będzie krótszy od jednego roku.

Środki pieniężne ze względu na sposób przechowywania dzieli się na:

-gotówkę w kasie

-środki pieniężne w banku.

2.Klasyfikacja źródeł pochodzenia środków gospodarczych.

Źródła pochodzenia środków gospodarczych dzieli się na:

a)fundusze własne:

-fundusze (kapitały) powierzone

-fundusze samofinansowania

b)fundusze obce:

-kredyty bankowe

-zobowiązania

Fundusze własne stanowią równowartość środków gospodarczych wniesionych na trwałe do jednostki gospodarczej przez jej właściciela oraz wygospodarowanych przez jednostkę i zatrzymanych części zysków.

Fundusze obce stanowią równowartość środków gospodarczych wniesionych czasowo do majątku przedsiębiorstwa przez osoby prawne i fizyczne.

Fundusz powierzony jest wkładem majątkowym właściciela przedsiębiorstwa, wniesionym w postaci środków pieniężnych i papierów wartościowych lub środków trwałych i zapasów. Wkład jest bezterminowy. Może on ulegać zmianom na skutek wypuszczania nowych akcji, przyjęcia nowych wspólników.

Fundusz samofinansowania jest kapitałem tworzonym z pozostających w przedsiębiorstwie części wygospodarowanych zysków, przeznaczonych na uzupełnienie funduszów własnych przedsiębiorstwa.

Pożyczki i kredyty bankowe stanowią zobowiązania z tytułu pożyczonych przez przedsiębiorstwo środków pieniężnych na określony cel. W ramach tych zobowiązań wyróżnia się pożyczki i kredyty krótkoterminowe, których celem jest przezwyciężenie przejściowych trudności płatniczych lub pokrycie krótkookresowego zwiększenia zapotrzebowania na środki finansowe oraz pożyczki i kredyty długoterminowe o okresie spłaty dłuższym niż jeden rok, o charakterze kapitałowym, finansujące stałe potrzeby przedsiębiorstw. Zobowiązania wobec dostawców powstają na skutek przejściowego nieuregulowania dostawcom ich należności za dostarczone przez nich materiały, towary i usługi. Zobowiązania z tytułu usług i dostaw są formą kredytowania działalności przedsiębiorstwa i nazywane są niekiedy kredytem towarowym. Inne zobowiązania powstają w toku działalności przedsiębiorstwa przez rozbieżność w czasie powstania i wypłacania zobowiązań wobec pracowników oraz wobec urzędów skarbowych z tytułu podatków wobec ZUS z tytułu składek ubezpieczeniowych, itp.

Środki gospodarcze i źródła ich pochodzenia ulegają w toku ich działalności gospodarczej codziennie najrozmaitszym zmianom, np.:

-środki pieniężne są zamieniane na materiały, materiały - w wyroby gotowe, wyroby

gotowe - w należności, a te - na środki pieniężne

-zobowiązania są zaciągane i spłacane

-ponoszone są koszty i straty oraz osiągane są zyski.

3.Wskaźnik płynności finansowej.

Wskaźnik płynności finansowej przedsiębiorstwa pokazuje jego zdolność do wywiązywania się z krótkoterminowych zobowiązań tj. zobowiązań, które mają być spłacone ciągu roku. Do spłacania tych zobowiązań przedsiębiorstwa wykorzystują głównie aktywa bieżące tj. aktywa które mogą być szybko zamienione na pieniądze.

Wyróżnia się dwa wskaźniki dla oceny zdolności wywiązywania się z bieżących zobowiązań:

-Wskaźnik bieżącej płynności finansowej (WPB)

-Wskaźnik szybki tzw. mocny test (WPS)

Wskaźnik bieżącej płynności finansowej ma postać:

WPB = aktywa bieżące/ pasywa bieżące

Wskaźnik ten informuje, ile razy bieżące aktywa pokrywają bieżące zobowiązania. Wielkość tego wskaźnika powinna być w przedziale 2.0 - 1.2 tzn. że zachowanie równowagi finansowej przedsiębiorstwa wymaga aby wartość jego aktywów bieżących była dwa razy większa niż kwota bieżących pasywów, a minimalna wartość tego wskaźnika oznacza, że powinna być utrzymywana co najmniej 20 - procentowa przewaga aktywów bieżących nad pasywami bieżącymi, w celu utrzymania zdolności do spłacania bieżących zobowiązań. Jeśli wskaźnik płynności spada poniżej 1,5 to już należy sprawdzać, czy nie występuje sytuacja, że zobowiązania bieżące są większe od zasobu bieżących aktywów (kapitał obrotowy jest ujemny). Niski poziom tego wskaźnika oznacza, że przedsiębiorstwo nie ma dostatecznej dla spłacania bieżących zobowiązań ilości pieniędzy, a wyższa świadczy o słabej zyskowności posiadanego kapitału.

Wskaźnik szybkiej płynności (WPS):

WPS = aktywa bieżące - zapasy/ bieżące pasywa

Wskaźnik ten pokazuje stopień pokrycia zobowiązań krótkoterminowych aktywami łatwo zamienialnymi na gotówkę, tj. o dużym stopniu płynności. W zasadzie nie powinien być mniejszy OD 1,0. Ale W warunkach wysokiej inflacji może być uzasadnione utrzymywanie jego wielkości poniżej 1,0.

Wskazane jest porównywanie wskaźników WBP i WPS i pilnowanie aby różnica między tymi wskaźnikami nie była zbyt duża. Jeśli różnica jest zbyt duża, oznacza to utrzymywanie zbyt dużych zapasów, w których zamrożone są środki obrotowe, albo nieproduktywne gromadzenie środków pieniężnych. Płynność finansową przedsiębiorstwa należy też analizować przez badanie wpływu wielu różnorodnych czynników mających wpływ na jej zmiany i poziom.

4.Wskaźnik zadłużenia ( wspomagania finansowego).

Wskaźniki tej grupy informują nas o źródłach pochodzenia posiadanych przez przedsiębiorstwo środków oraz o możliwościach zwrotu pożyczonych środków. Do oceny stopnia zadłużenia przedsiębiorstwa wykorzystuje się najczęściej:

-wskaźnik długu (WD)

-wskaźnik pokrycia obsługi długu (WPOD)

-wskaźnik poziomu zadłużenia środków trwałych (WPZS)

-wskaźnik poziomu zadłużenia aktywów (WPZA)

Wskaźnik długu (WD) (wskaźnik zadłużenia terminowego lub ryzyka):

WD = zobowiązania długoterminowe/ kapitał własny

Zadawalający poziom tego wskaźnika wynosi 0,5 i jest wynikiem kształtowania zobowiązań długoterminowych względem kapitału własnego firmy w relacji 33:67. Wskaźnik wyższy niż 1.0 oznacza, że zobowiązania długoterminowe są wyższe niż kapitał własny. Większa wartość tego wskaźnika oznacza, że przedsiębiorstwo jest poważnie zadłużone. Wynika tu problem bezpiecznego dla przedsiębiorstwa poziomu zadłużenia.

Wskaźnik pokrycia obsługi długu (WPOD) (wskaźnik wiarygodności kredytowej) można obliczyć w dwóch wersjach, tj. uwzględniając w liczniku formuły:

-zysk przed spłatą opodatkowania i odsetek:

WPOD = zysk przed spłatą opodatkowania i odsetek/ raty kapitałowe + odsetki

Wskaźnik ten określa możliwość pokrycia z zysku kosztów finansowych podając ile razy zysk z działalności pokrywa wartość rocznych spłat kredytów i odsetek od nich. Wartość powinna być większa od1.0.

-zysk po zapłaceniu tych kwot:

WPOD = (zysk po opodatkowaniu/ raty kapitałowe + odsetki) >=1

Wartość tego wskaźnika powinna być >=1, a jego wartość minimalna może być 1. Uważa się że liczenie wskaźnika w tej wersji jest bardziej uzasadnione, gdyż podatkobiorcy mają pierwszeństwo przed zobowiązaniami kredytowymi. Śledzenie zmian wartości wskaźników pokrycia obsługi długu pozwala na ocenę zyskowności kredytów zaciągniętych dla finansowania rozwoju przedsiębiorstwa. Ułatwia podejmowanie decyzji dotyczących zmian planów rozwojowych związanych z angażowaniem kredytów oraz decyzji wydłużania lub skracania okresu spłaty kredytów.

Wskaźnik poziomu zadłużenia środków trwałych (WPZS) informuje o zabezpieczeniu zaciągniętych kredytów przez posiadane środki trwałe. Zabezpieczenie to ma znaczenie w przypadku likwidacji przedsiębiorstwa, kiedy to roszczenia kredytodawców znajdują zabezpieczenie w jego majątku.

WPZS = środki trwałe netto/ kredyt długoterminowy. Wskaźnik ten określa, ile razy wartość środków trwałych netto wystarcza na pokrycie zaciągniętego kredytu długoterminowego i jest ustalany przede wszystkim w przedsiębiorstwach zagrożonych upadłością.

Wskaźnik poziomu zadłużenia aktywów jest ustalany relacją kwoty zadłużenia do wartości aktywów ogółem:

WPZA = ogółem zadłużenie/ ogółem aktywa

Wskaźnik ten określa udział zadłużenia w ogólnej wartości aktywów przedsiębiorstwa. Im niższy jest ten wskaźnik tym sytuacja finansowa przedsiębiorstwa jest lepsza. W porównaniu ze wskaźnikiem płynności, wskaźnik ten określa wiarygodność finansową przedsiębiorstwa oraz umożliwia ustalenie jego rezerw finansowych.

5.Wskaźnik zyskowności (rentowności).

Wskaźnik ten informuje o szybkości zwrotu kapitału zaangażowanego w przedsiębiorstwie. Służą one do oceny możliwości uzyskania zysków z zaangażowanych środków. Mogą być wykorzystywane w ocenie bieżącej sytuacji jak i w ramach analiz prospektywnych oceny zyskowności zaangażowanych kapitałów. Do oceny zyskowności przedsiębiorstwa wykorzystuje się wskaźniki, które odpowiadają trzem aspektom:

a)rentowność sprzedaży, która jest określana przez:

-wskaźnik zyskowności sprzedaży brutto (WZB)

-wskaźnik zyskowności sprzedaży netto (WZN)

b)rentowność finansowa jest charakteryzowana przez:

-wskaźnik zyskowności kapitału własnego(WzKW)

-wskaźnik zyskowności kapitału stałego (WzKS)

c)rentowność aktywów (majątku) wyliczana jest przez:

-wskaźnik zyskowności aktywów (WzA)

Wskaźnik zyskowności sprzedaży brutto (WZB) jest stosunkiem zysku brutto do wartości sprzedaży netto:

WZB = sprzedaż netto - koszty bezpośrednie sprzedaży/ sprzedaż netto

Sprzedaż netto jest wartością sprzedaży pomniejszonej o podatki: dochodowy i od wartości dodanej. Koszty bezpośrednie sprzedaży to koszty wytworzenia sprzedanych produktów czy usług nie zawierające kosztów sprzedaży, amortyzacji i odsetek oraz kosztów funkcjonowania komórek nieprodukcyjnych.

Wskaźnik zyskowności sprzedaży netto (WZN) jest stosunkiem zysku netto (po opodatkowaniu) do wartości sprzedaży netto:

WZN = zysk po opodatkowaniu/ sprzedaż netto

Wskaźnik ten ustala udział zysku w wartości sprzedaży czyli marżę zysku z określonej wartości sprzedaży. Im wskaźnik ten jest niższy tym większa musi być wartość sprzedaży dla osiągnięcia określonego zysku. Większa wartość wskaźnika informuje o lepszej sytuacji finansowej przedsiębiorstwa spowodowanej wzrostem efektywności sprzedaży. Wielkość tego wskaźnika określa efektywność określonej struktury sprzedaży a zatem i działalności przedsiębiorstwa.

Wskaźnik zyskowności kapitału własnego(WzKW) jest relacją wartości uzyskanego zysku po opodatkowaniu do kapitału własnego przedsiębiorstwa:

WzKW = zysk po opodatkowaniu / kapitał własny

WzKW = (zysk netto/ aktywa ogółem)x (aktywa ogółem/ kapitał własny)

Wielkość wskaźnika zwrotu kapitału zależy od efektywności produkcji (sprzedaży) wyrażonej zyskownością aktywów oraz od efektywności finansowej jako relacji wartości aktywów i kapitału własnego. Wyższa wartość tego wskaźnika oznacza lepszą sytuację finansową przedsiębiorstwa.

Wskaźnik zyskowności kapitału stałego jest relacją:

WzKS = zysk netto + odsetki od długoterminowych kredytów/ kapitał własny + długoterminowe pożyczki i kredyty

Wskaźnik ten przedstawia zyskowność zaangażowanych w przedsiębiorstwie kapitałów własnych i długoterminowych kredytów i pożyczek.

Wskaźnik zyskowności aktywów(WzA) ma postać:

WzA = zysk po opodatkowaniu/ aktywa ogółem

Za pomocą tego wskaźnika można ustalać zdolność aktywów przedsiębiorstwa do tworzenia zysku tzn. efektywność zarządzania jego aktywami. Na jego wielkość wpływa wiele czynników. Często jest przedstawiany jako iloczyn dwóch istotnych dla zwrotu zainwestowanego kapitału czynników: stopy zysku netto, wskaźnika rotacji aktywów:

(zysk po opodatkowaniu/ aktywa ogółem)=(zysk po opodatkowaniu/ sprzedaż netto)x(sprzedaż netto/ aktywa ogółem)

Według tej formuły zwrot z inwestycji jest zależny od wielkości marży uzyskanej na sprzedaży oraz od wartości sprzedaży uzyskanej z jednostki pieniężnej zaangażowanej w aktywa przedsiębiorstwa. Wyższa wartość tego współczynnika oznacza lepszą sytuację finansową dla przedsiębiorstwa. Dla wszelkich spółek istotnym zagadnieniem jest rentowność zaangażowanych kapitałów właścicieli. Zestaw przedstawionych wskaźników wykorzystano w analizie przyczynowej kształtowania rentowności zaangażowanego kapitału własnego; analiza ta dokonywana jest wg. modelu analizy wskaźnikowej Du Ponta. Wg. tego modelu na wielkość kapitału własnego wpływa: rentowność sprzedaży netto, rotacja posiadanego majątku, struktura zaangażowanego w przedsiębiorstwie kapitału. Rentowność aktywów tj. zwrot zaangażowanego majątku można wyrazić w postaci:

zwrot majątku = marża zysku x rotacja majątku

bowiem:

x Rm

zależność ta wskazuje na dwie drogi uzyskiwania dobrych efektów finansowych: przez marżę zysku oraz przez rotację majątku. Oba te czynniki mają charakter komplementarny i mogą występować w zmiennych proporcjach. Obniżenie marży zysku może być kompensowane przez wyższą rotację i odwrotnie. Drugim z kolei czynnikiem rentowności jest struktura kapitału przedsiębiorstwa. wskaźnik zwrotu tego kapitału ustala się dzieląc wskaźnik zwrotu majątku przez wielkość będącą dopełnieniem do jedności wskaźnika udziału długów w strukturze kapitału. Uzyskane wyniki finansowe przy mniejszym zaangażowaniu kapitału własnego, oznaczają wyższe tempo jego zwrotu.

Analiza wskaźnikowa Du Ponta ukazuje, że czynniki efektywności gospodarowania mają charakter rzeczowy oraz finansowy. Analiza ta może być stosowana w planowaniu finansowym, określającym cele wyrażone w przedstawionych miernikach oraz sposoby ich osiągania. Ujawnia ona, że rentowność przedsiębiorstwa jest wynikiem działań prowadzonych w zakresie:

-ustalania cen i kontroli kosztów

-inwestycji, od których zależy produktywność zaangażowanych kapitałów

-finansów, dla doboru struktury zadłużenia, zwiększającej zwrot zaangażowanych kapitałów.

6.Wskażnik sprawności działania.

Do oceny sprawności działania kadry kierowniczej poszczególnych zakresów funkcjonalnych przedsiębiorstwa wykorzystuje się szereg wskaźników:

-wskaźnik operacyjności (WO)

-wskaźnik kontroli kosztów administracyjnych (WKKA)

-wskaźnik rotacji należności (WrN)

-wskaźnik rotacji zapasów (WrZ)

-wskaźnik rotacji aktywów trwałych (WrAt)

-wskaźnik globalnego obrotu aktywami (WgOA)

-wskaźnik udziału zobowiązań w koszcie sprzedaży (WUZ)

Wskaźnik operacyjności jest syntetyczną miarą aktywnego wykorzystania zasobów przeciębiorstwa.

WO = koszty własne sprzedaży/ sprzedaż netto

Wskaźnik ten przedstawia gospodarność przedsiębiorstwa mierzoną poziomem kosztów oraz wartością sprzedaży. Kierownictwo przedsiębiorstwa musi dążyć do obniżki tego wskaźnika. Jego poziom jest jednak zróżnicowany branżowo, gdyż koszty są w dużej mierze zależne od rodzaju działalności przeciębiorstwa. Jeśli wielkość tego wskaźnika jest wyższa od 0,9, to oznacza, że przedsiębiorstwo ma małą rentowność i może nie odzyskiwać poniesionych kosztów. Jeśli wskaźnik jest niższy od 0,5 to działalność jest zyskowna.

Wskaźnik kontroli kosztów miara sprawności działania w zakresie obniżki kosztów administracyjnych:

WKKA = koszty administracyjne/ sprzedaż netto

Który informuje o udziale kosztów administracyjnych w wartości sprzedaży. Koszty te należy utrzymywać na racjonalnym poziomie o ich wielkości winna decydować analiza kosztów poszczególnych funkcji administracyjnych oraz porównania tych kosztów między przedsiębiorstwami tej samej branży.

Wskaźnik rotacji należności, obliczamy wg. formuły:

WrN = sprzedaż netto/ należności

Wskaźnik ten określa intensywność ściągania należności od odbiorców; ustala ile razy przedsiębiorstwo „odtwarza” stan swoich należności w okresie sprawozdawczym. Rotacja należności jest też ustalana w dniach, przez określenie wskaźnika cyklu należności(WcN) obliczanego dla okresu rocznego:

WcN = (należności/ sprzedaż netto)x 365 dni

Wskaźnik ten ustala ilość dni sprzedaży za którą nie uzyskano jeszcze zapłaty. Informuje o sprawności pracy służb windykacyjnych przedsiębiorstwa lub o polityce w zakresie ściągania należności. Skracanie cyklu będące przejawem ostrej polityki finansowej przedsiębiorstwa może prowadzić do zmniejszenia sprzedaży, zaś wydłużenie okresu ściągania należności może być przyczyną nadmiernego obciążenia kapitału należnościami, co może prowadzić do strat spowodowanych inflacją oraz nieściągalnymi należnościami. Wydłużenie okresu ściągania należności prowadzi do kumulowania należności co powoduje zatory płatnicze, które powodują z kolei trudności płatnicze w całych zespołach powiązanych dostawami przedsiębiorstw.

Wskaźnik rotacji zapasów jest przedstawiany wg. formuł:

WrZ = sprzedaż netto/ średni zapas

lub

WrZ = koszt własny sprzedaży/ średni zapas

Wskaźniki te określają, ile razy w okresie obliczeniowym zostały odnowione zapasy dla uzyskania określonej wielkości sprzedaży lub przy określonej wielkości kosztów wytwarzania sprzedawanych produktów. Im wyższa jest wartość tych wskaźników tym lepiej ocenia się kształtowanie zapasów przedsiębiorstwa. Niski wskaźnik obrotu jest wynikiem zaangażowania za dużych zapasów, nadmiernych lub zbędnych. Może to być spowodowane złą gospodarką zapasami lub złą organizacją produkcji, niełatwym planowaniem zakupów i zużycia, odległymi źródłami zaopatrzenia. Ale w okresach trudności zaopatrzeniowych lub inflacji gromadzenie zapasów może opłacalne.

Rotację zapasów ustala się też w dniach, wówczas formuła ma postać:

WrZ = (średni zapas/ sprzedaż netto)x 365 dni

Wskaźnik ten informuje, co ile dni przedsiębiorstwo odnawia stan swoich zapasów dla zrealizowania podanej w mianowniku formuły wartości sprzedaży. Większa częstotliwość odnawiania zapasów świadczy o sprawnym przepływie materiałów przez etapy przerobu oraz o łatwości zbytu wyrobów.

Do oceny sprawności działania przedsiębiorstwa służy też:

-Wskaźnik wykorzystywania aktywów trwałych(WrAS)

WrAS = sprzedaż netto/ aktywa trwałe

Na aktywa trwałe składają się :rzeczowe składniki majątku trwałego, wartości niematerialne i prawne, finansowe składniki majątku trwałego. Wskaźnik ten określa wartość sprzedaży z jednostki pieniężnej zaangażowanej w środki trwałe przedsiębiorstwa

-Wskaźnik wykorzystania aktywów ogółem (WorA):

WorA = sprzedaż netto/ aktywa ogółem

Informuje, ile razy wartość sprzedaży była w okresie sprawozdawczym większa od wartości zaangażowanych w przedsiębiorstwie aktywów.

-Wskaźnik udziału zobowiązań w koszcie sprzedaży(WUZ):

WUZ = zobowiązania/ koszt własny sprzedaży

Określa, ile razy zobowiązania w okresie sprawozdawczym były wyższe od kosztów wytworzenia i sprzedania produktów; analizowane są zmiany wartości tej relacji w czasie oraz ich związek z możliwościami spłacania zobowiązań przedsiębiorstwa.

7.Wskaźnik oceny rynkowej akcji i kapitału.

Ta grupa jest przedmiotem zainteresowania kierownictwa przedsiębiorstw, akcjonariuszy oraz uczestników giełdy. Wykorzystuje się w tym zakresie następujące miary:

-wskaźnik zysku na jedną akcję (WZA)

-wskaźnik wypłat(WW)

wskaźnik będący relacją dywidendy i ceny rynkowej akcji (Wd/c)

-wskaźnik nominalnej i rynkowej wartości akcji (Wn/rW)

Wskaźnik zysku na jedną akcję jest ustalany jako relacja następujących wielkości z okresu obliczeniowego:

WZA = zyski dostępne akcjonariuszom akcji zwykłych/ przeciętna liczba wypuszczonych akcji zwykłych.

Wyższa wartość tego wskaźnika oznacza zyskowność akcji. Jednak ocena zyskowności akcji winna być dokonywana przy uwzględnieniu podziału zysku przedsiębiorstwa na dywidendy oraz na jego rozwój. W analizie tej potrzebne następne wskaźniki.

Wskaźnik wypłat informuje o wartości wypłaconych akcjonariuszom dywidend w odniesieniu do osiągniętego w okresie sprawozdawczym zysku:

WW = dywidendy wypłacone/ zyski osiągnięte ogółem

Lub

WW = dywidendy wypłacone/ zysk po opodatkowaniu

Wartość tego wskaźnika polega na ocenie proporcji wartości zysku konsumowanego oraz zatrzymanego na rozwój przy czym istotne jest kształtowanie tego wskaźnika w czasie. Przeznaczenie w dłuższym okresie dużej części zysku na konsumpcję właścicieli uszczupla środki przeznaczone na rozwój lub wzmocnienie kondycji finansowej, a w konsekwencji wpływa na obniżenie ceny rynkowej akcji. Cena ta jest na ogół wypadkową wielkości wypłacanej dywidendy, aktualnej kondycji finansowej przedsiębiorstwa oraz jego przewidywanej sytuacji i pozycji na rynku.

Związek między wielkością wypłacanej dywidendy a ceną rynkową akcji ujęto we wskaźniku będącym relacją tych wielkości:

Wd/c = dywidenda na akcji/ cena rynkowa akcji

Wskaźnik ten wyrażony w procentach jest to wskaźnik stopy dywidendy lub wydajności akcji. Firmy i dobrej renomie na rynku kapitałowym ogłaszają planowane wielkości dywidend i akcjonariusze na podstawie powyższej formuły mogą określać wydajność akcji poszczególnych przedsiębiorstw.

Wskaźnik nominalnej i rynkowej wartości akcji informuje o możliwych zyskach lub stratach przy sprzedaży akcji, a pośrednio o kondycji finansowej przedsiębiorstw:

Wn/rW = dywidenda na akcji/ nominalna wartość akcji

który określa ile razy wartość rynkowa akcji jest wyższa od jej wartości nominalnej.

Wskaźnik PER(price earning ratio) wskaźnik ułatwiający opłacalność inwestowania w określone akcje:

PER = cena rynkowa akcji/ zysk netto na 1 akcję

Wskaźnik ten określa ilość lat w ciągu których nastąpi zwrot wydatku na zakup akcji przy założeniu stałych zysków (dywidend) z akcji

8.Rachunek zysków i strat.

Rachunek zysków i strat - jest to zestawienie wyników gospodarowania. Rachunek ten polega na porównywaniu wartości czynników tworzących wynik finansowy (zysk lub stratę) przedsiębiorstwa. Rachunek zysków i strat obejmuje trzy części. W pierwszej części ustala się wynik na działalności gospodarczej jako różnicę (saldo) między przychodami ze sprzedaży i działalności finansowej a kosztami działalności operacyjnej i finansowej. W drugiej części wyników zestawia się i porównuje zyski i straty nadzwyczajne. Są to kwoty zmiany stanu aktywów lub pasywów przedsiębiorstwa spowodowane zdarzeniami odbiegającymi od normalnej działalności przedsiębiorstwa, często o charakterze losowym. Po skorygowaniu tymi kwotami wyniku na działalności gospodarczej uzyskuje się wynik brutto, podlegający następnie obowiązkowym zmniejszeniom (w przypadku zysku), lub obowiązkowym zwiększeniem (w przypadku straty brutto). Trzecią część stanowią składniki obowiązkowego pomniejszenia zysku o podatek dochodowy i inne obciążenia. Zysk netto jest nadwyżką wygospodarowaną w okresie obrachunkowym do podziału między właścicieli, pracowników i przedsiębiorstwo - na jego rozwój.

Rachunek wyników poddawany jest analizie polegającej na:

-ustalaniu zmian wielkości strumieni pieniężnych stanowiących przychody ze sprzedaży, koszty, wynik finansowy i inne wielkości tego rachunku zaistniałe w kolejnych porównywanych okresach oraz na ocenie tych zmian;

-badaniu relacji zachodzących pomiędzy poszczególnymi wielkościami rachunku wyników.

Rachunek strat i zysków może mieć charakter nie tylko sprawozdawczy. Opracowania o charakterze prospektywnym (planistycznym) dotyczące licznych przedsięwzięć znajdują często swój wyraz w prognozach wyników ujmowanych w formie rachunku zysków i strat.

9.Bilans majątkowy przeciębiorstwa.

Majątek przedsiębiorstwa można rozpatrywać z dwóch punktów widzenia tj.:

-rodzaju posiadanych środków

-źródeł finansowania tego majątku

Klasyfikacja rodzajowa środków gospodarczych umożliwia ustalenie wartości każdej wyodrębnionej grupy tych środków, a następnie struktury posiadanego przez przedsiębiorstwo majątku tj. udziału w łącznej wartości majątku środków trwałych, zapasów, itp. Rozpatrywanie majątku z punktu widzenia źródeł jego pochodzenia pozwala na określenie sposobów sfinansowania poszczególnych części tego majątku; mogą one mieć źródła ich finansowania w funduszach własnych i obcych. Na ogół majątek trwale zaangażowany w przedsiębiorstwie pochodzi z funduszów własnych, tj. z kapitałów na stałe włożonych do jednostki. Do oceny stanu majątkowego i finansowego przedsiębiorstwa niezbędne są informacje dotyczące zarówno struktury, jak i źródeł pochodzenia tego majątku.

Bilans majątkowy zestawienie majątku przedsiębiorstwa i źródeł jego pochodzenia, sporządzone z uwzględnieniem aktualnych wartości poszczególnych pozycji. W bilansie majątkowym ogół środków gospodarczych nazywa się aktywami, zaś wszystkie źródła pochodzenia - pasywami. W formie bilansu aktywa są wykazywane po lewej stronie, a pasywa po prawej stronie tabeli bilansowej; taki układ nazywa się formą kontową bilansu. Ponieważ w bilansie majątkowym po jednej jak i po drugiej jego stronie wykazywane są te same środki gospodarcze, ujęte z dwóch punktów widzenia tj. wg. rodzajów występowania i wg. źródeł ich pochodzenia, ogólna suma aktywów musi być równa ogólnej sumie pasywów.

Równość taka, jest nazywana równowagą bilansową i jest podstawą dla systemu ewidencji gospodarczej zwanej księgowością. W nagłówku bilansu zamieszcza się nazwę jednostki gospodarczej, dla której bilans został sporządzony oraz datę na którą ustalono stany poszczególnych składników bilansu. Składniki te są wykazywane zbiorczo np. należności od odbiorców obejmują stan wszystkich należności w momencie sporządzania bilansu, kredyty bankowe - wartość wszystkich zobowiązań z tytułu kredytów itd.

aktywa	pasywa
A. Majątek trwały	A. Kapitał własny
1. wartości niematerialne i prawne	1. kapitał podstawowy
2. rzeczowy majątek trwały	2. kapitał zapasowy
3. finansowy majątek trwały	3. wynik finansowy netto roku obrotowego
4. należności długoterminowe	B. Rezerwy
B. Majątek obrotowy	C. Zobowiązania długoterminowe
1. zapasy	D. Zobowiązania krótkoterminowe
2. należności i roszczenia	1. zobowiązania krótkoterminowe
3. papiery wart. przeznaczone do obrotu	Pożyczki, obligacje, papiery wartościowe
4. środki pieniężne	Kredyty bankowe
C. Rozliczenia międzyokresowe czynne	Zobowiązania z tytułu dostaw i usług
		E. Rozliczenia międzyokresowe i przychody przyszłych okresów bierne.

Rozliczenia międzyokresowe - są to rozliczenia w czasie mające na celu powiązanie z właściwymi okresami sprawozdawczymi. Rozliczenie to polega na:

-gromadzeniu na specjalnym koncie wydatków, które będą kosztami przyszłych okresów - po stronie aktywów.

-tworzeniu rezerw na przewidywane wydatki - po stronie pasywów.

Każdy bilans majątkowy przedsiębiorstwa powinien zawierać:

-nazwę przedsiębiorstwa sporządzającego bilans

-określenie bilansu majątkowego tj. daty na którą sporządzono bilans

-wykaz nazw i wartości pogrupowanych wg. podanego wzoru, środków gospodarczych (aktywów) i źródeł ich pochodzenia (pasywów)

-sumę bilansową po stronie aktywów i pasywów; sumy te muszą być równe

-podpisy osób odpowiadających za gospodarkę finansową przedsiębiorstwa oraz za prawidłowość i rzetelność sporządzania bilansu tj. podpisy głównego księgowego oraz dyrektora

Bilans majątkowy przedsiębiorstwa spełnia dwie role: jest dokumentem księgowym i sprawozdaniem finansowym.

Jako dok. księgowy bilans jest sporządzany na podstawie ewidencji gospodarczej przedsiębiorstwa i stanowi jej integralną część; jest na ogół sporządzany na koniec okresu sprawozdawczego liczącego 12 kolejnych miesięcy roku gospodarczego lub dla doraźnych potrzeb, tj. na dzień łączenia dwóch przedsiębiorstw, likwidacji, itp.

Jako dok. Finansowy bilans, będąc częścią sprawozdawczości finansowej, informuje o stanie majątkowym i sytuacji finansowej przedsiębiorstwa. Daje obraz sytuacji finansowej przedsiębiorstwa. Jest wykorzystywany dla potrzeb wewnętrznych oraz przede wszystkim zainteresowanych stanem majątkowym i sytuacją finansową przedsiębiorstwa. W tej ocenie wykorzystywana jest analiza struktury majątkowej, kapitałowej i kapitałowo - majątkowej bilansu oraz analiza wskaźnikowa, będąca podstawą oceny kondycji finansowej przedsiębiorstwa.

10.Zestawienie przepływów pieniężnych.

W gospodarce finansowej przedsiębiorstw szczególne znaczenie ma analiza zmian w stanie środków pieniężnych. Podstawą dla tej analizy jest sprawozdanie z przepływów pieniężnych, przedstawiające wpływy i wydatki środków pieniężnych w toku działalności gospodarczej. Zestawienie to sporządza się na podstawie danych zawartych w bilansie majątkowym, w rachunku wyników oraz w danych na kontach księgowych. Wielkość i szybkość przepływu środków pieniężnych w przedsiębiorstwie jest wynikiem intensywności przemian tych środków w majątek obrotowy i trwały. Wykształciły się dwa rodzaje sprawozdań z przepływów środków pieniężnych, sporządzanych dla ustalenia:

-zmian w stanie środków pieniężnych

-zmian w stanie kapitału obrotowego

Pierwszy rodzaj sprawozdań przedstawia się następująco:

1.Przychody ze sprzedaży wyrobów, robót i usług (+)

2.Inne przychody oraz zyski nadzwyczajny (+)

3.Dotacje budżetowe (+)

4.Wzrost (-) lub spadek (+) stanu należności

5.Wzrost (-) lub spadek (+) rezerw

I.Wpływy z działalności bieżącej (+)

6.Koszt własny sprzedanych wyrobów, robót i usług (-)

7.Podatki: dochodowy, VAT (-)

8.Straty nadzwyczajne (-)

9.Wzrost (-) lub spadek (+) stanu zapasów

10.Wzrost (+) lub spadek (-) zobowiązań

11.Wzrost (+) lub spadek (-) zadłużenia krótkoterminowego

12.Saldo zmian rozliczeń międzyokresowych (+) lub (-)

II.Razem wydatki na działalność finansową (-)

13.Oprocentowaniw kredytów i pożyczek (-)

14.Zmniejszenie stanu kredytów (-)

15.Przychody z operacji finansowych (+)

III.Bieżące przepływy finansowe netto (+-)

IV.Przepływy pieniężne netto z działalności bieżącej (I-II-III)

16.Wydatki inwestycyjne (-)

17.Wypłata dywidend (-)

18.Spłata zobowiązań długoterminowych (-)

19.Inne wypłaty z zysku netto (-)

V.Wydatki nie związane z bieżącą działalnością (-)

20.Sprzedaż obligacji (+)

21.Zwiększenie kapitału własnego (+)

22.Zwiększenie stanu kredytów w okresie (+)

VI.Wpływy z instrumentów finansowych (+)

VII.Ogółem przepływy netto (IV-V+VI)

Przedstawione zestawienie obejmuje przepływy pieniężne w trzech rodzajach działalności przedsiębiorstwa: eksploatacyjnej, finansowej i inwestycyjnej. Zmiany stanu środków pieniężnych w okresie sprawozdawczym ustalone są tu przez sumowanie ich wpływów z działalności eksploatacyjnej i z instrumentów finansowych oraz odejmowanie wydatków nie związanych z bieżącą działalnością. Dla ustalenia zmian w stanie środków pieniężnych przedsiębiorstwa wykorzystuje się też zestawienie źródeł osiągniętych zasobów pieniężnych oraz sposobów ich wykorzystania. Jest to inna postać rachunku przepływów pieniężnych, służąca bilansowaniu i optymalizacji przychodów i wydatków.

Drugi rodzaj zestawienia przepływów pieniężnych ma na celu ustalenie zmian w kapitale obrotowym przedsiębiorstwa, spowodowane określonymi zdarzeniami gospodarczymi powodującymi zmiany w strukturze i wielkości tego kapitału.

Zestawienie przepływów pieniężnych jest często wykorzystywane w analizach sprawozdawczych oraz prospektywnych. W tym drugim charakterze służy do badania możliwości zbilansowania na kapitał z źródłami jego pozyskania w warunkach określonych przez rozpatrywane przedsięwzięcia. Opracowanie strategii rozwoju przedsiębiorstwa wymaga bowiem ustalenia środków potrzebnych na wykonanie inwestycji, na wzrost funduszu obrotowego, na utrzymaniu stanu środków pieniężnych zapewniającego płynność finansową, a następnie poszukiwania źródeł pokrycia tego zapotrzebowania. Ustalenie źródeł przychodów odbywa się zgodnie z kolejnością rachunku przepływów pieniężnych - w dwóch etapach. Najpierw prognozuje się wielkości zysku, amortyzacji, środków pieniężnych ze sprzedaży elementów majątku, a następnie określa się możliwość zwiększenia kapitału ze sprzedaży akcji, obligacji, kredytów i pożyczek. Przedstawione sprawozdania finansowe tj. bilans, rachunek wyników oraz sprawozdanie z przepływów środków pieniężnych wraz z materiałami objaśniającymi dostarczają informacji o sytuacji finansowej przedsiębiorstwa, jego dokonaniach w okresie sprawozdawczym oraz o wpływie tych dokonań na zmiany w wielkości i strukturze majątku. Analiza tych sprawozdań finansowych jest następnie użyteczna w podejmowaniu decyzji ekonomicznych. Oprócz użyteczności wewnętrznej, sprawozdania te są wykorzystywane przez partnerów gospodarczych przedsiębiorstwa, zainteresowanych jego sytuacją finansową i perspektywami. Ponadto jednostki gospodarcze przekazują sprawozdania finansowe następującym podmiotom:

-właściwemu dla ich siedziby urzędowi skarbowemu

-organom statystyki państwowej

-właściwym osobom fizycznym lub prawnym oraz urzędom określonym w statucie jednostki albo w odrębnych przepisach.

11.Wewnętrzna stopa zwrotu (IRR).

Metoda wewnętrznej stopy zwrotu jest drugą spośród najczęściej wykorzystywanych w praktyce metod dyskontowych. Wewnętrzna stopa zwrotu to stopa dyskontowa, przy której wartość zaktualizowana strumienia wydatków pieniężnych jest równa wartości zaktualizowanej strumienia wpływów pieniężnych. Jest to więc taka stopa dyskontowa, przy której wartość zaktualizowana netto (NPV) analizowanego przedsięwzięcia rozwojowego jest równa zero. IRR pokazuje w przeciwieństwie do NPV dokładną stopę rentowności poszczególnych badań przedsięwzięć. Pojedyncze przedsięwzięcie rozwojowe będzie opłacalne wtedy, gdy jego wewnętrzna stopa zwrotu będzie wyższa nią stopa graniczna, będąca najniższą możliwą do przyjęcia przez firmę stopą rentowności. Najbardziej opłacalne będzie przedsięwzięcie o najwyższej wewnętrznej stopie zwrotu.

Procedura obliczania IRR obejmuje kilka etapów. W pierwszej kolejności ustala się wartość przepływów pieniężnych netto w kolejnych latach realizacji i funkcjonowania analizowanego przedsięwzięcia. Następnie, metodą kolejnych przybliżeń, wybiera się dwie wielkości stopy dyskontowej takie, że:

-NPV obliczana dla i₁ jest zbliżona do zera, lecz dodatnia. Ustaloną w ten sposób NPV oznacza się jako PV

-NPV obliczana dla i₂ jest zbliżona do zera, lecz ujemna. Ustaloną w ten sposób NPV oznacza się jako NV.

i₁ - poziom stopy dyskontowej, przy którym NPV>0

i₂ - poziom stopy dyskontowej, przy którym NPV<0

PV - wysokość NPV obliczonej dla i₁

NV - wysokość NPV obliczonej dla i₂

Uwagi:

-w mianowniku omawianej formuły sumuje się wartości bezwzględne PV i NV

-poziom i₁oraz i₂ nie powinien różnić się więcej niż o jeden punkt procentowy. Różnica ta nie może być zbyt duża, gdyż w rzeczywistości związek między poziomem stopy dyskontowej a wysokością NPV nie ma charakteru liniowego, założonego przy konstrukcji powyższej formuły. Dlatego wraz ze wzrostem różnicy między i₁ i i₂ wyniki obliczeń są mniej dokładne w stosunku do rzeczywistego poziomu IRR analizowanego przedsięwzięcia.

12.Wartość zaktualizowana netto (NPV).

Wartość zaktualizowana netto przedsięwzięcia rozwojowego wyraża bieżącą wartość związanych z nim wpływów i wydatków pieniężnych. Określa się ją jako sumę, zdyskontowanych oddzielnie dla danego roku, przepływów pieniężnych netto będących różnicą między strumieniem wpływów i wydatków w całym okresie objętym rachunkiem.

NPV=NCF₀ x a₀ + NCF₁ x a₁+…+NCF_n x a_n

NPV - wartość zaktualizowana netto

NCF_t - przepływy pieniężne netto w kolejnych latach okresu obliczeniowego

a_t - współczynnik dyskontowy w kolejnych latach okresu obliczeniowego odpowiadający przyjętej stopie dyskontowej

t=0,1,2,...n - kolejny rok okresu obliczeniowego

Dodatnia wartość NPV oznacza, że stopa rentowności badanego przedsięwzięcia rozwojowego jest wyższa od stopy granicznej. Tak każde przedsięwzięcie charakteryzuje się wartością NPV większą od zera może zostać zrealizowane, gdyż przyniesie firmie określone korzyści finansowe. Ujemna wartość NPV świadczy o niższej od granicy stopie rentowności przedsięwzięcia, a więc o nieopłacalności jego realizacji z punktu widzenia interesów firmy.

Stopa dyskontowa może również uwzględniać poziom ryzyka związanego z realizacją poszczególnych przedsięwzięć rozwojowych. W tym celu wysokość stopy dyskontowej powinna zostać odpowiednio skorygowana zależnie od skali ryzyka związanego z realizacją badanego przedsięwzięcia. Im wyższe będzie ryzyko tym wyższa korekta stopy dyskontowej uwzględnianej w rachunku wartości zaktualizowanej netto jego przedsięwzięcia.

W celu obliczenia NPV konieczne jest ustalenie wartości przepływów pieniężnych netto (NCF) w kolejnych latach jego realizacji i funkcjonowania. Przez przepływ netto rozumie się różnicę między wpływami a wydatkami przy czym:

-nakłady kapitałowe na realizację przedsięwzięcia traktuje się jako wydatki

-podobnie traktuje się nakłady kapitałowe ponoszone w całym okresie funkcjonowania przedsięwzięcia związane przykładowo z wymianą części parku maszynowego

-do wydatków nie zalicza się nakładów poniesionych przed podjęciem decyzji o realizacji przedsięwzięcia traktując je jako nakłady utopione

-niektóre składniki nakładów należy ustalić nie wg. rzeczywistej wartości, lecz wg. tzw. kosztów utraconych korzyści

-w obliczeniach uwzględnia się zmiany kapitału obrotowego netto występujące w całym okresie funkcjonowania przedsięwzięcia

-amortyzacji nie traktuje się jako wydatku, powiększa ona NCF

-jako wydatki firmy traktuje się spłatę odsetek i rat kredytów, a także podatki płacone przez firmę

-na końcu okresu objętego rachunkiem uwzględnia się tzw. wartość likwidacyjną obejmującą zwłaszcza wartość budynków i ziemi, a także odzyskany kapitał obrotowy

Zastosowanie metody wartości zaktualizowanej netto wymaga określenia długości okresu obliczeniowego, to jest okresu objętego rachunkiem. Okres ten będzie sumą czasu realizacji i funkcjonowania badanego przedsięwzięcia. Dodatnia wartość zaktualizowana netto poszczególnych przedsięwzięć świadczy o opłacalności ich realizacji, nie stanowi jednak wystarczającej podstawy dla wyboru wariantu najbardziej efektywnego. NPV jest bowiem jedynie miernikiem realizowanych przepływów pieniężnych netto, nie wyraża natomiast precyzyjnie różnic w poziomie rentowności alternatywnych sposobów wykorzystania kapitału. Dlatego też dla porównania różnych przedsięwzięć konieczne jest obliczenie wskaźnika wartości zaktualizowanej netto (NPVR). Wskaźnik ten jest relacją NPV oraz wartości bieżącej wymaganego nakładu inwestycyjnego i wyraża się wzorem:

NPVR=

PVI - zaktualizowana wartość wymaganego nakładu inwestycyjnego

Podstawą wyboru najbardziej opłacalnego, spośród badanych przedsięwzięć jest maksymalizacja wskaźnika NPVR. Najbardziej opłacalne będzie przedsięwzięcie charakteryzujące się najwyższym NPVR. Wskaźnik ten może być wykorzystany do porównania alternatywnych źródeł finansowania określonego przedsięwzięcia rozwojowego.

13.Proste metody oceny finansowej przedsięwzięć rozwojowych.

Do tych metod zalicza się przede wszystkim: okres zwrotu nakładów, prostą stopę zwrotu oraz tzw. test pierwszego roku. Metody te mają charakter uproszczony, gdyż nie biorą pod uwagę całego okresu funkcjonowania przedsięwzięcia a jedynie okresy roczne. Stąd służą one do wstępnej oceny opłacalności badanych przedsięwzięć, głównie na etapie studiów przedrealizacyjnych. Wielkości roczne, stanowiące podstawę obliczeń w tych metodach są wielkościami bieżącymi nie podlegającymi dyskontowaniu. Powoduje to równoważne traktowanie efektów i nakładów bez względu na moment czasu rzeczywistego ich wystąpienia. Zakłada się przy tym pełne wykorzystanie mocy produkcyjnych. Sprawia to, że dokonanie wyboru na podstawie prostej stopy zwrotu, spośród alternatywnych przedsięwzięć może okazać się zupełnie niemożliwe.

Okres zwrotu jest czasem niezbędnym do odzyskania początkowego nakładu na realizację przedsięwzięcia poprzez osiągane dzięki niemu „zyski”(zysk netto powiększony o amortyzację i koszty finansowe). Obliczenie okresu zwrotu rozpoczyna się zazwyczaj od momentu, w którym ponoszone są pierwsze nakłady. Gdy w poszczególnych latach funkcjonowania przedsiębiorstwa osiągane są identyczne ”zyski” okres zwrotu można obliczyć jako iloraz początkowych nakładów i rocznych „zysków” powiększonych o czas realizacji przedsięwzięcia. W praktyce okres zwrotu oblicza się odejmując od początkowych nakładów na realizację przedsięwzięcia roczne „zyski” osiągane w kolejnych latach jego funkcjonowania. Istnieją również dwa odmienne sposoby obliczenia okresu zwrotu. Pierwszy z nich bierze pod uwagę okres realizacji przedsięwzięcia. Okres zwrotu obejmuje wówczas czas, który upływa od momentu zakończenia realizacji do chwili zrównoważenia nakładów przez „zyski”. Drugi opiera się na założeniu, że nakłady na zakup ziemi i na kapitał obrotowy zostaną w pełni odzyskane przy końcu funkcjonowania przedsięwzięcia. Zwrotowi poprzez zyski podlega więc jedynie tak określona różnica nakładów.

Metoda okresu zwrotu pozwala na dokonanie wyboru z pośród rozpatrywanych przedsięwzięć rozwojowych takiego przedsięwzięcia, które umożliwia najszybsze odzyskanie początkowych nakładów. Podstawowa zaletą okresu zwrotu jako metody wyboru przedsięwzięć rozwojowych jest prostota ich obliczania. Metoda ta kładzie jednak główny nacisk na szybki zwrot nakładów, pomijając efekty powstające w wyniku funkcjonowania przedsięwzięcia po zwrocie tych nakładów. Okres zwrotu informuje więc głównie o płynności nakładów , nie jest natomiast miernikiem rentowności przedsięwzięcia.

14.Składniki kosztu kapitału.

---