Pedagogika porównawcza egzamin 1-20 maja g. 16:30, 2- 27 maja g.15, 16, 3 - 17 czerwca g. 16, na Robotniczej

Zagadnienia

1. pedagogika porównawcza jako subdyscyplina pedagogiczna opisująca i wyjaśniająca edukację we współczesnym świecie

A) geneza i ewolucja rozwoju

B) Definicja

C) obszary badań

D) Przedmiot i cele

E) problematyka badawcza ( obszary badań

G) funkcje

2. podstawowe kategorie pojęciowe

A) polityka oświatowa

B) System oświatowy

C) Standardy Edukacyjne

D) Uwarunkowania (ustrojowo-polityczne, Społeczne, ekonomiczne, historyczno-narodowe, demograficzne)

E) Stratyfikacja społeczna

3.etapy rozwoju pedagogiki porównawczej i główne koncepcje i nurty uprawiania

A) okres (etap) prekonstytutywny

B) okres konstytutywny

C) klasyczny

D) internalizacji kształcenia

4. rozwój pedagogiki porównawczej w Polsce

5. orientacje metodologiczne w badaniach komparatystycznych

6. współpraca międzynarodowa w obszarze edukacji

A) unia europejska (programy i standardy edukacyjne)

B) międzynarodowe raporty oświatowe i wynikające z nich wyzwania edukacyjne

-raport klubu rzymskiego, raport fora, biała księga kształcenia i doskonalenia, raport Delorsa (Edukacja jest w niej ukryty skarb)

7.przygotowywanie i przeprowadzanie reform oświatowych oraz oświata dorosłych i kształcenie permanentne

Literatura:

R. Pachociński „Pedagogika porównawcza” W-wa 1991 i wyd. następne

„Współczesne systemy edukacyjne”

„Kierunki reform szkolnictwa wyższego na świecie” 2004

„Oświata i praca w erze globalizacji” 2006

Z. Kwieciński „Alternatywy myślenia o, dla edukacji” W-wa 2000

U. Świętochowska „Systemy cywilizacyjne przełomu XX XXI w”

W. Okoń „10 szkół alternatywnych”

Cz. Kupisiewicz „Paradygmaty i wizje reform oświatowych”

Ad. 1. Pedagogika porównawcza jako subdyscypliną pedagogiczna

Analizując stan i perspektywę pedagogiki porównawczej należy podkreślić że dynamiczny rozwój i dokonująca się internalizacja stosunków międzynarodowych oraz takie zmiany w rzeczywistości społecznej jak globalizacja, wielokulturowość spowodowały wyróżnienie się i rozwój odrębnej

W literaturze pedagogicznej Kawula sytuuje wśród subdyscyplin pedagogicznych wyodrębnia wg kryterium przedmiotu badan tak więc pedagogika porównawcza jest subdyscypliną młodą nie można określić jednoznacznie jej granic i problematyki badawczej.

Definicja pedagogiki porównawczej jest ważna ponieważ ma:

-wzgląd metodologiczny

-wzgląd praktyczny.

Wyznacza definicję badań zakres problematyki badawczej stąd współcześnie ped poró określa się jako intersubdyscypilnarną naukę ped która z perspektywy synchronicznej i lub diachronicznej bada zjawiska i fakty pled w ich związkach Polit społ ekonom, i kulturowych oraz porównuje podobieństwa i różnice w co najmniej dwóch krajach obszarach kontynentach lub globalnie. Dąży do lepszego zrozumienia zjawisk ped do odkrycia i sformułowania adekwatnych uogólnień w celu doskonalenia kształcenia i myśli ped. Czołowi przedstawiciele pp podkreślają dwoistość tej dyscypliny tzn. jest d teoretyczna ale zdecydowanie ukierunkowaną na zastosowanie pewnych rozwiązań w praktycznej działalności oświatowej. Podkreśla Sue że jest nauka która wykorzystuje dane z jednego lub wielu regionów do

A opisywania systemów oświaty ich funkcjonowania

B Wspierania rozwoju instytucji oświatowych i praktyki oświatowej

C Do wyjaśniania powiązań między edukacją a społeczeństwem

D Do określania tendencji rozwojowych powszechnie występujących

Pp obejmuje działalność badawczą nastawioną na szczegółowe udokumentowanie różnych systemów ośw opis tych systemów pełniąc rolę interwencyjna (wpływ na politykę i praktykę ośw określonych państw a także ważną rolę poznawcza). W tym kontekście wyodrębnia się akademicką pp czyli koncentrującą się na badaniach teoretycznych które do analizy systemów ośw wykorzystują metodę komparatystyczne i badania te wykonywane są w uniwersytetach i innych int naukowych. Interwencyjna - analizy zagranicznych systemów ośw nastawione na praktyczne wykorzystanie inf z tych analiz.

Przedmiot badań jest

A politykę i prawodawstwo szkolne

B zarządzanie i finansowanie szkolnictwa

C strukturę systemów i rezultaty oraz cele kształcenia ich treść i technologię

Współcześnie jej przedmiot nie ogranicza się do szkoły i formalnego kształcenia lecz obejmuje różne zjawiska ped np. socjalne, związane z opieką , problemy niepeł, mniejszości narodowych, etnicznych. Ewolucja pp pierwszy obszar najwcześniejszy zwane studium kształcenia za granica można go określić jako pp krajów rozwiniętych. Drugi obszar to pp lat 60 skoncentrowana na krajach rozwijających się (3 świat). Trzeci obszar problematyki międzynarodowej, a więc działalność instytucjonalna tworzenie różnorodnych programów na rzecz porozumiewania się między poszczególnymi narodami. W ramach tego obszaru eksponuje się głównie ob. wielokulturowej i międzykulturowej. Celem tych badań jest doprowadzenie do respektowania w danym kraju czy regionie praw mniejszości etnicznych , narod, kult.

Podkreślają że zjawiska i fakty ped w ramach pp prowadzone są w sposób interdyscyplinarne tak więc pp wykorzystuje z dorobku takich dysc jak po, his twych, filozofia, psych. Soch, ale również demografia czy ekonomia. Wyniki badań pp wzbogadzają te dyscypliny.

Cele pp mają charakter prospektywny tzn koncentrują się drogą porównań na analizowaniu współ. Tendencji rozwojowych w ośw badaniu jak w różnych krajach i w zależności od różnych uwarunkowań rozwiązywane są współczesne problemy ośw i wych a zwłaszcza : zaspokajanie podst potrzeb w dziedzinie ośw w warunkach ustawicznej zmieniającej się rzeczyws spol oraz zmian w nauce i technice. Trafnie zmiany te opisuje min. Delors natomiast cele pp w sposób szeroki opisuje Pachociński podkreśla że zwiększa się jej rola i znaczeni dla permamentych reform ośw podkreśla że praktyczna wartość badań pp jest podstawą dla polityki ośw do podejmowania ważnych decyzji a także zarządzani szkolnictwem badania te ułatwiają również wprowadzenie alternatywnych rozwiązań oświatowych i projektowania zmian, tak więc istota celów pp wyraża się w opisywaniu i wyjaśnianiu ważnych prob. ośw ale również projektowaniu zmianie polityki ośw czyli cele praktyczne.

Funkcje pp Funkcje pedagogiki porównawczej

Analizując funkcje pedagogiki porównawczej należę pokreślić ze najbardziej znaczące są:

1. funkcja teoretyczna - tzn. opisywanie i wyjaśnianie fragmentów badanej rzeczywistości co prowadzi z kolei do lepszego rozumienia rzeczywistości edukacyjnej i jest postawą dla rozwiązywania praktycznych problemów edukacyjnych;

2. funkcja praktyczna - tzn. projektowanie, reformowanie, przekształcanie istniejącego stanu rzeczy;

3. funkcja prognostyczna - tzn. przewidywanie, określanie trendów tendencji, zmian, kierunków kształcenia i edukacji, czyli ważna funkcja w budowaniu polityki oświatowej;

4. funkcja międzynarodowo-integrująca - tzn. działalność pedagogiki porównawczej jest narzędziem do zrozumienia i poznania międzynarodowych problemów edukacyjnych zjawisk a głównie ich kontekstów i źródeł;

5. funkcja propedeutyczna - tzn. uczy, daje postawy, zwiększa kompetencje, przygotowuje do lepszego zrozumienia i wyjaśniania problemów edukacyjnych w czasie i przestrzeni, zwiększa głównie kompetencje teoretyczno-metodologiczne i praktyczno-pedagogiczne.

Podstawowe pojęcia:

1. polityka oświatowa - w znaczeniu szerokim polityka to dziedzina stosunków pomiędzy klasami, narodami, państwami, polegającą na umiejętności wyboru oraz podejmowania decyzji związanych ze społecznymi, gospodarczymi, kulturowymi problemami uwikłanymi w różnorodne zdarzenia, zjawiska i fakty;

2. oświata - to jak podkreśla Jan Szczepański system instytucji, pewien rodzaj działalności a także stan świadomości społeczeństwa łączy się z upowszechnianiem w danym społeczeństwie wykształcenia oraz kultury poprzez działalność szkolnictwa, a także różnych instytucji pozaszkolnych;

3. polityka oświatowa w ujęciu leksykalnym to - program działalności państwa w dziedzinie oświaty i wychowania zawierający i określający funkcjonowanie i zasady tego funkcjonowania dotyczące organizacji szkolnictwa a więc kształcenia i wychowania formujące również podstawy materialno-ekonomiczne funkcjonowania systemu oświaty oraz systemu zarządzania instytucjami oświatowymi. Wg. Mariana Pęcherskiego - polityka oświatowa to także dyscyplina teoretyczna opisująca wyjaśniająca i określająca podstawy działalności politycznej państwa w dziedzinie oświaty i wychowania;

4. system oświatowy - rozumie się zespół celowo i hierarchicznie zorganizowanych pod względem prawnym, ekonomicznym, strukturalnym i pedagogicznym placówek szkolnych, opiekuńczych, pozaszkolnych, naukowo-badawczych zarządzanych przez Ministerstwo, samorządy lub inne podmioty współdziałające w realizacji wyznaczonych celów kształcenia i wychowania;

5. standardy edukacyjne - przyjęte w oparciu o określone kryteria, normy i wzorce ujednolicenia dotyczące nauczania, wychowania, ich organizacji i rezultatów;

6. stratyfikacja społeczna - zróżnicowanie a wiec pojęcie to odnosi się do struktury społecznej inaczej mówiąc jest to zróżnicowanie społeczne analizowane w następujących wymiarach

1. pozycji społecznych

2. poziom życia

3. poziom kultury (materialnej i niematerialnej)

jest to także pojęcie neutralne, opisowe bez konotacji skojarzeniowych a wiec również kategoria socjologiczne i demograficzna. W teorii stratyfikacji społecznej podkreśla się, że ważnym czynnikiem wręcz kluczowym jest edukacja również szkolnictwo jest narzędziem reprodukcji społecznej i utrwalania porządku społecznego;

Uwarunkowania polityki oświatowej i systemu oświatowego

Funkcjonowanie systemu oświatowego jest wielorako uwarunkowane. Z komparatystycznych badań wynika, że głównymi uwarunkowaniami, które determinują politykę oświatowa oraz funkcjonowanie systemu oświaty (edukacyjnego) są:

b) warunki ekonomiczne - wyznaczają one materialne możliwości jakie w budżecie państwa można przeznaczyć na szkolnictwo. Wysokość tych wydatków zależy od:

- stanu gospodarki państwa

- sposobu finansowania sektora ustroju szkolnego

-wysokość liczby zatrudnionych nauczycieli ich kształcenia i doskonalenia

b) warunki historyczno-narodowe wiążą się ściśle ze specyfiką i charakterem państwa z jego historią i kulturą, te uwarunkowania najczęściej mają decydujące znaczenie w momentach przełomowych często wymuszają w określonym kierunku zmianę w systemie oświaty oraz reformy tego systemu należy podkreślić, że najtrudniej przekonać obywateli o potrzebie wprowadzenia zmian które dotyczą treści, metod i kierunków.

c) uwarunkowania demograficzne- tutaj analizy idą w dwóch kierunkach:

1.stałe analizy dotyczą sytuacji ludnościowej w kraju

2.wykorzystanie analiz ludnościowych do prognozowania i projektowania zmian w systemie oświatowym związanych np z zapotrzebowaniem gospodarki na wykwalifikowaną siłę, na utrzymanie równowagi między podażą a popytem, również wyniki analizy pozwalające przewidywać wyż lub niż demograficzny mają istotne znaczenie np. dla kwalifikacji nauczycieli, przeprowadzania refom w szkolnictwie.

d) uwarunkowania ustrojowo-polityczne te wpływają bezpośrednio na kształt i treść polityki oświatowej. J. Szczepański podkreśla, że oświata jest powiązana z ideologią i polityką więc zawsze są grupy, które bronią swoich interesów bez względu na efektywność systemu edukacji natomiast atmosfera polityczna i ideologiczna danego państwa przekłada się na atmosferę systemu szkolnego w taki sposób że jest czynnikiem wyznaczającym efektywność merytoryczna systemu nauczania i efektów wychowania. Uwarunkowania polityczne wpływają również na ewentualne zmiany systemu oświatowego stąd możemy powiedzieć że system oświatowy jest bardzo ważnym instrumentem i jednocześnie wrażliwym instrumentem kształtowania świadomości społecznej poglądów i postaw w rękach polityków

e) uwarunkowania społeczne - te są związane ze strukturą społeczna jej przemianami oraz ich wpływem na system oświaty i wychowania. Oświata zależy od tego jakie cele i zadnia postawi mu społeczeństwo a głownie grupy organizacje instytucje lub partie polityczne które majka znaczący wpływ na funkcjonowanie państwa. F. Znaniecki podkreśla, że system oświatowy często staje się narzędziem urabiania społeczeństwa w interesie tych znaczących politycznie grup. Do uwarunkowań społecznych zalicza się te które ściśle wiążą się z rozwojem cywilizacji. Na szczególną uwagę zasługują tutaj takie elementy jak mobilność zawodowa, eksplozja informacji, ale również rozwój środków masowego przekazu. Zmiany cywilizacyjne najczęściej wywołują zmiany w strukturze kwalifikacji zawodowej powodują wzrost zapotrzebowania na określone zawody i często nowe stanowiska pracy.

Ewolucja rozwoju pedagogiki porównawczej

Główne koncepcje uprawiania pp i ich charakterystyka

Główni przedstawiciele: Marc - Antonie Jullien de Paris (1775-1848), Pedro - Rosello (1897-1970), Michal Sadler (1861-1943), Izaac Kandel (1881-1965), Sergiusz Essen (1887-1950), Friedrich Schneider (1881-1974), Nicholas Hans (1888-1969), George Bereday (1920-1999)

Początki historycznego niektórzy profesjonaliści sytuują w początkach antycznej Grecji i Rzymu i tak przywołuje się tutaj Ksenofonta który jako pierwszy opisał edukację w społeczeństwie Persów i porównał z edukacją chłopców w Sparcie. Jako drugi Gajusz Juliusz Cezar, który w swych pamiętnikach opisał sposoby wychowania galijskich i germańskich plemion w kontekście kultury, następny to Tacyd, który opisał kulturę i wychowanie Żydów i Germańców ukazywał zróżnicowanie tego wychowania. Pojawia się informacja o szkołach oświacie realizowanej w różnych krajach dzięki podróżom , handlarzom i dyplomatom. Wiedza o edukacji, wychowaniu narastała w wyniku :

-międzynarodowego handlu, podróży zagranicznych, odkryć geograficznych, wypraw wojennych.

Należy podkreślić że informacje o edukacji dzieci w różnych krajach w ten sposób przekazywane miały charakter subiektywny, fragmentaryczny, nienaukowy. Ten okres można nazwać prekonstytutywny dające podstawy dla naukowej myśli w edukacji okres konstytutywny- w nim następują pierwsze systematyzacji wiedzy porównawczej. Powstawanie wiedzy pedagogicznej na początku XIX w wiąże głównie z planami organizacji świeckiej - edukacji wolnej od opłat ale obowiązkowej. Twórca pedagogiki porównawczej powszechni e uznaje się przedstawiciela francuskiego oświecenia Julien de Paris określił on zasady które do dziś stosuje się w pp tzn.

-gromadzenia dokładnej dokumentacji na temat funkcjonujących systemów oświatowych i ich kontekstu

-obiektywna ocena różnić analizowanych systemów

-gromadzenie danych na tematy oświaty (szkolnictwa w różnych krajach)

W 1817 Julien de Paris wydał książkę związana z pedagogiką porównawczą „Szkice i przyczynki przygotowania do pracy o wychowaniu porównawczym” w tej książce po raz pierwszy zostaje przedstawiony plan badań porównawczych systemów oświatowych. Głównym celem badań porów ma być

- podniesienie poziomu szkolnictwa we Francji poprze wykorzystanie najlepszych wzorów i rozwiązań w zakresie teorii i praktyki występujących w innych krajach. W tym celu autor proponuje utworzenie komisji specjalnej ds. kształcenia i zostaje przez niego zapoczątkowana idea założenia międzynarodowego biura oświaty, głównym jego celem jest zbieranie, dokumentowanie i wymiana informacji na temat systemów oświatowych , praktyki pedagogicznej w różnych krajach. J podkreślał, że na wychowanie składają się fakty i obserwacje gromadząc je i porządkując a następnie porównując można dokonać rekonstrukcji wychów. Odkryć pewne prawa i prawidłowości i nowe prawa i zasady. Głównym narzędziem służącym do zbierania danych ich porównywania była ankieta, rezultaty tych analiz przedstawiano za pomocą danych statystycznych w postaci tabel, wykresów. Kontynuatorem koncepcji J de Paris jest Pedro Rosello. Autor ten podkreśla ze pp ma stanowić instrument porozumienia międzynarodowego. Jej główne zadania to:

-odkrywać ogólnoświatowe prądy w obrębie wychowania i w oparciu o nie konstruować odpowiednie teorie o charakterze uniwersalistycznym, stąd min ten etap nazywa się etapem uniwersalizacji praktyki oświatowej a z uwagi na przyjęte metody i techniki badań podkreśla się jej pozytywistyczny charakter (orientacja ilościowa) Rossello formułuje dwie zasady:

1.Życie społeczne i szkoła nawzajem na siebie oddziaływają (system naczyń połączonych), zasadniczym elementem są fakty oświatowe które pozostają wobec siebie we wzajemnych związkach ( stosunki zależności)

2.Odkrył obiektywne prawa rozwoju oświaty tzw. zależności przyczynowo-skutkowe. Podkreślał ze stosując uniwersalne prawidłowości i ogólne zasady można kierować rozwojem oświaty w sposób pewny i precyzyjny. Zaproponowana orientacja zakłada dążenie do odkrywania tego co wspólne aby sprecyzować normy dotyczące najlepszych rozwiązań praktycznych. Określa się je jako mechanicystyczną bowiem klasycznym. Koniec XIX i początek XX w aż do lat 60 to:

-wzrost współpracy międzynarodowej w dziedzinie oświaty punktem wyjścia jest praktyka. Punktem dojścia jest formułowanie teorii odkrycie ogólnych zasad. Ten okres konstytutywny stanowił podstawę, przygotował zasadę pod reformę szkolnictwa a także rozwoju nowej koncepcji pp tzw. humanistycznej. Ta koncepcja rozwija się w tzw. okresie

- okres uniwersyteckich zajęć z pedagogiki porównawczej

W tym kontekście tworzy się alternatywa wobec koncepcji uniwersalizacji praktyki oświatowej alternatywa nastawiona na dążenie do zrozumienia zasad działania oświaty w oparciu o głęboka analizę historyczną i analizę kontekstu w jakim osadzony jest system oświatowy. W tej alternatywnej wersji odrzuca się poszukiwanie ogólnych praw, formowanie zasad i norm. Prekursorem tej nowej koncepcji uprawiania pedagogiki porównawczej jest Sadler, podkreśla ze systemy kształcenia musza być zawsze oparte o analizę historyczno-społeczną w swych rozważaniach odwoływał się również do filozofii wprowadza nowa kategorie w analizach porównawczych różnych systemów oświatowych tzw. siły determinujące. Te siły to główne czynniki wpływające na tworzenie się narodowych systemów kształcenia w tym kontekście podkreślę ze

- w badaniach porównawczych należy wnikać w siłę duchową narodu

-każde badania porównawcze i każde badane zjawisko należy rozpatrywać na tle kontekstu społeczno-kulturowego.

Podkreślał również ze rzeczy, zjawiska znajdując się poza szkołą mogą być ważniejsze niż te wewnątrz szkoły np. rodzina, kościół , grupa etniczna, sprawy finansów polityki państwa, dlatego należy wyjść na ulice , wejść do domów, obserwować jak ludzie żyją Jakie wartości są dla nich ważne i stawiane przez nich na pierwszy miejscu aby można dokonać skutecznych zmian w szkole. Kontynuatorem jego myśli był Kandel, który również podkreślał znaczenie kontekstu osadzenie systemu oświatowego dla jego jakości i funkcjonowania. Zakładał że wyniki badan porów mogą być skutecznie wykorzystywane i stosowane w innych krajach pod warunkiem że nie będą się ograniczały tylko do opisu jak jest ale będą efektem analizy i interpretacji naturalnego kontekstu. Zdaniem Kandela problemy i cele oświaty są podobne w wielu krajach ale rozwiązywanie tych problemów zależy od różnic kult, światopoglądowych, tradycji stąd postulowaną metodą przez niego była metoda monograficzna. Wg niego etapy tej metody są następujące:

-opis wybranych problemów ( wspólnych dla badanych krajów)

-wyjaśnienie (interpretacja) przyczyn badanych zjawisk

-analiza porównawcza tzn. zestawienie różnic, przyczyn między systemami i analiza przyczyn oraz wyciagnięcie wniosków

-skonstruowanie rozwiązań dla praktyki i lub sformułowanie teorii w oparciu o uzyskane wyniki

Dopracowaniem metody monografii a następnie sprecyzowaniem badań monograficznych podjął Z. Fijałkowski wprowadzając tym samym nową perspektywę badań w badaniach komparatystycznych. Kandel zwrócił uwagę na problem jednostki i jej pozycje w społeczeństwie w badaniach porównawczych podkreślał że fundamentalnym problemem jest pogodzenie praw jednostki z jej pozycją w społeczeństwie i państwie. Podkreślał że pedagogika porównawcza jest interdyscyplinarną nauką. Następnym komparatystą który ma istotny wkład w rozwój pp byli N. Hans i Sznajder. Hans w badaniach o zmianach opierał się na analizie historycznej sił które mają istotne znaczenie na kształtowanie się i rozwój systemów oświatowych. Dla pełnego opisania i wyjaśnienia istoty i zmiany systemów wprowadza kategorie narodowego charakteru i tak

-podkreśla w studiowaniu każdego narodowego systemu jako wstępny etap, analizę uwarunkowań historycznych w kontekście kultury ale również religii rasy czy języka

- narodowe systemy oświatowe jego zdaniem podobnie jak narodowa literatura konstytucja są wyrazem charakteru wewnętrznego państwa a wiec pozwalają odróżnić jedno państwo od innych narodów. W tym kontekście wyróżnił 3 grupy czynników które wpływają na narodowy charakter i rozwój narodów i są to:

A) czynniki naturalne np. rasa język

B) czynniki religijne poglądy religijne, światopoglądowe np. islam

C) czynnik świecki nastawienie na humanizm, socjalizm, nacjonalizm

Wyodrębniając te czynniki podkreślał że aby zrozumieć i wyjaśnić istotę i zmiany systemu należy te 3 czynniki poddać interpretacji .

Sznajder jest głównym przedstawicielem niemieckiej tradycji uprawiania pp podkreślał znaczenia analizy rozumiejącej jako sposobu poznawania rzeczywistości., oraz znaczenie założeń ontologicznych zjawisk kult i czynników determinujących te zjawiska akcentuje znaczenie genezę zjawisk pedagogicznych i jako pierwszy ta genezę włącza do przedmiotu pp. Wprowadza kategorie siły napędowe podkreśla że to one kształtują systemy oświatowe w poszczególnych krajach. Do sił napędowych zalicza:

-warunki geograficzne

-gospodarkę poziom i jej jakość

-kulturę

-religię

-strukturę społeczną

-aktualna sytuacja oświaty jej problemy i impulsy

Zasługi Sznajdera sformułował idee wychowania europejskiego; podkreślił że siły napędowe są specyficzne dla każdego kraju, kształtują charakter narodowy tak więc pedagogika porównawcza opisując sytuacje i stan systemu oświaty i politykę oświatową uzewnętrznia i opisuje charakter narodowy danego państwa. Dla tego analizy jego tez opowiadały się za całościowym badaniem faktów pedagogicznych w naturalnym kontekście ich osadzenia.

Pedagogika porównawcza nie poszukuje i nie odkrywa praw i zależności przyczynowo-skutkowych ma prowadzić do zrozumienia tych faktów, a więc jedynie odkrywa ujawnia , określa sens zjawisk faktów pedagogicznych. Stąd też podkreślał że każdą analizę jakościową powinno poprzedzać gromadzenie faktów, opis faktów i interpretacja ich.

S. Hessen był również ważnym przedst. Klasycznego okresu uprawiania pedagogiki porównawczej jako rosyjski emigrant piszący po niemiecku w okresie międzywojennym wykładał np. w Pradze a w polsce W-wa, Łódź. Jego znaczący wkład wyraża się w:

-rzetelnej i pogłębionej analizie 10 krajów systemu oświatowego Francji Anglii Belgii Niemiec ZSRR Norwegii Włoch. Zajmował się również problematyka związana z obowiązkiem szkolnym. Analizę tego obowiązku uważał za ważniejszą od analizy instytucjonalnej jako jeden z pierwszych dokonał analizy stosunków między szkołą a państwem, szkoła a kościołem, oraz szkołą a ekonomią. Podjął próbę wykorzystania w pedagogiki porównawczej filozoficznego i teoretycznego punktu widzenia w analizach tych wychodzi z pozycji demokratycznych i antynacjonalistycznych, a więc pojawia się również kształcenie mniejszości narodowych. On jako pierwszy formułuje postulat: polityka szkolna- uwolnić od partii politycznych uczynić ją jako sprawę publiczną. Proponuje wprowadzenie do programów szkolnych wychowania politycznego, kształtowanie świadomości w tym zakresie jego zdaniem uchronić może przed indoktrynacja, uniwersalizmem oraz totalitaryzmem.

Pierwsza połowa XX w tzw. okresie klasycznym uprawiania pedagogiki porównawczej to ukształtowanie się nowej orientacji w jej uprawianiu zwanej orientacją humanistyczną, i lub rozumiejącą przyjęcie nowej orientacji metodologicznej tzn. jakościowej perspektywy opisywania, wyjaśniania i badania zjawisk i faktów pedagogicznych. W okresie tym następuje gwałtowny rozwój pedagogiki porównawczej, pojawia się również początek akademickiego nauczania tej dyscypliny ale zauważa się brak zaplecza instytucjonalnego dla jej rozwoju oraz koncentracje na badaniach systemów oświatowych wybranych krajów uważanych jako wyjątkowe i autonomiczne więc brak jest integracji badań komparatystycznych, oraz możliwości upowszechniania nowych teorii i metod a także możliwości podejmowania badań porównawczych w wymiarze międzynarodowym. Ta problematyka szkolnictwa podkreślająca znaczenie koordynacji i współpracy pojawia się po II wojnie światowej czyli czwarty okres w rozwoju pedagogika porównawcza zwany internalizacją kształcenia lub okresem umiędzynarodowienia problemów edukacji. W okresie tym następuje poszerzanie się zaplecza instytucjonalnego pedagogiki porównawczej bazy organizacyjne, która umożliwia głównie kontakty międzynarodowe a więc ułatwia przepływ teorii, metod funkcjonujących w ramach pedagogiki porównawczej oraz umożliwia wspólne prowadzenie badań komparatystycznych i wymianę wyników tych badań.

1.W ramach ONZ tworzy się UNESCO które zaczyna funkcjonować na światową skale

2. na kontyn europ inicjał przyjmuje rada europy i unia e natomiast w krajach wysoko uprzemysłowionych przejmuje Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju

Dzięki tym instytucją problematyka kształcenia staje integralna częścią polityki wszystkich rządów. Zasługi należy oddać dal OECD bowiem w ramach tej organizacji powstają pierwsze międzynarodowe ważne projekty i studia porównawcze które są impulsem dla pedagogiki w krajach rozwiniętych i tak lata 50. pierwsze badania porównawcze opisujące związki pomiędzy rozwojem gospodarczym a tzw. „ czynnikiem ludzkim”. Badania dostarczają bardzo ważne wskaźniki statystyczne obrazujących stan systemu kształcenia np. w Europie Zachodniej i Ameryce Północnej. Analizowane są takie zagadnienia jak: liczba uczniów w szkół średnich, liczba studentów szkół wyższych, ilość pracowników naukowych, ilość inżynierów. Organizator badań prowadzi do ważnego postulatu, zwiększenia inwestycji w kształcenie, wykształcenie jest ważnym czynnikiem wzrostu gospodarczego.

Postulat wyrównania szans edukacyjnych czyli równego dostępu do wykształcenia. Problematyka ta jest kontynuowana w latach 60-tych np. na międzynarodowej konferencji w Waszyngtonie w ramach OECD na której dokonuje się szczegółowych analiz i prezentacji sytuacji i stanu kształcenia i wykształcenia w różnych państwach i jednocześnie określa się związek między jakością kształcenia a potencjałem gospodarczym (zamożnością danego państwa) nie tylko potwierdza się tezę o konieczności inwestowania w edukację ale również formułuje się w wyniku tych analiz następujące postulaty:

1. przedłużenie obowiązku szkolnego od 6 do 15 lat,

2. rozszerzony został obowiązek szkolny zgodnie z nauka zawodu,

3. zwiększenie liczby młodzieży w szkołach średnich i wyższych,

4. ważnym problemem staje się ekspansja wyżu demograficznego - spowodował wyż zachwianie równowagi miedzy struktura wykształcenia a zapotrzebowaniem na rynku pracy i w tym zakresie po ujawnieniu problemów OECD podejmuje natychmiastowe działania tzn. przygotowano raport obecnego stanu opisujący związki między wykształceniem, siła robocza i przemianami ekonomicznymi. Analiza tych wyników badań wskazuje ważne zadanie dla systemu oświaty a mianowicie daje odpowiedź na pytanie jak zapobiegać nadmiarowi pracowników w poszczególnych zawodach . podkreśla się że sposobem jest:

1. związanie systemu oświaty z rynkiem pracy,

2. zmiana praktyk zawodowych, połączyć kształcenie w danej specjalności z przedsiębiorstwem (potencjalnym miejscem pracy studenta),

3. punktem wyjścia w edukacji uczynić kształcenie ogólne, bowiem podstawy te umożliwiają elastyczność zawodową,

5. podsumowując lata 60-te można powiedzieć, że polityka edukacyjna koncentruje się na poszukiwaniu związków miedzy kształceniem a społeczeństwem i gospodarką podejmując jednocześnie ważne problem edukacyjny związany z etapem edukacji dotąd zaniedbanym tzn. edukacją przedszkolna. Podkreśla się w międzynarodowych analizach znaczenie wychowania przedszkolnego, jego istotny wpływ na kształcenie osobowości, ale przede wszystkim na kształcenie (kształtowanie) kompetencji społecznych, komunikacyjnych i emocjonalnych. Przeprowadzone w owym czasie studia porównawcze w tym zakresie pozwalają stwierdzić, że istnieja wielkie dysproporcje miedzy państwami w realizacji kształcenia przedszkolnego najczęściej kształceniem przedszkolny obejmuje się dzieci dopiero od 5-6 roku życia. Natomiast zaniedbany jest ten proces wychowania w grupach wiekowych od 3 do 5 roku życia i tak np. w Polsce około 35% dzieci z tej grupy wiekowej objęte jest wychowaniem przedszkolnym. Z analizy raportów wynika ze intensywna opieka przedszkolna objęte są dzieci w krajach o najwyższym dochodzie.

Od lat 6-tych do końca lat 80-tych postawione wcześniej problemy są kontynuowane. Zwraca się głównie uwagę na podniesienie jakości kształcenia oraz coraz częściej jako uzasadniona formułuje się tezę o upowszechnianiu edukacji ustawicznej, permanentnej i przygotowaniu człowieka do uczestniczenia w tej edukacji.. Lata 90 -te zwracają uwagę na idee humanizmu w systemie oświaty tz. podkreśla się znaczenie jednostki w tym systemie jej indywidualnego rozwoju, potencjalne możliwości dostępu poszczególnych jednostek do różnych form edukacji i różnych poziomów kształcenia. Formułuje się postulat o tzw. Równości szans edukacyjnych. Istotny wkład w realizacje tych postulatów a także analizę systemów oświatowych w tych zakresach ma Rada Europejska i Unia Europejska. Podejmują one badania porównawcze i kooperują w realizacji tych zadań. UE zajmuje się systemem kształcenia i przygotowaniem zawodowym aczkolwiek w początkowym okresie koncentruje się na sprawach ekonomicznych, następnie obszarem zainteresowań obejmuje edukację w ramach UE największym osiągnięciem wspierającym edukacje są unijne programy edukacyjne.

Edukacja w kontekście UE i kontekście badań międzynarodowych. Programy
i priorytety.

Pierwsze problemy i pierwsza działalność UE to koncentracja na problemach i sprawach ekonomicznych, później dopiero następuje zainteresowanie edukacja i problemami społecznymi i tak. Pierwsze spotkanie ministrów edukacji to rok 1971. Pierwszy natomiast raport na temat edukacji i polityki oświatowej pojawia się w roku 1973 zatytułowany „kierunki europejskiej polityki oświatowej”. W raporcie tym podkreśla się specyfikę tej polityki oraz potrzebę prowadzenia wspólnej polityki w krajach członkowskich. 1974 komisja europejska powołuje komitet edukacyjny, który opracowuje pierwsze wspólnotowy program edukacji i w 1984 wydaje „uchwała o wolności wychowania we wspólnocie europejskiej”.

Rok 1992 traktat w Maastricht. Dwa rozdziały tego traktatu poświecone są edukacji: jeden rozdział to polityka społeczna i edukacyjna, a drugi to edukacja i szkolenie zawodowe. Główny akcent w szkoleniu zawodowym położony jest na młodzież.

Rok 1996 komitet Edukacyjny wydaje „białą księgę” poprzedzone wydanie jest szerokimi badaniami, zatytułowana „Nauczać i uczyć się. Ku społeczeństwu wiedzącemu”. Zawiera obszerna analizę istniejącego stanu edukacji oraz propozycja wprowadzenia unijnych standardów edukacyjnych. Unia Europejska stawia następujące cele dla realizacji:

1. harmonijny rozwój gospodarczy państw członkowskich i wzrost stopy życiowej jej mieszkańców

2. integracja polityki oświatowej i polityki społecznej państw unii (podstawowe organy Unii Europejskiej to: Rada Europejska, Rada ministrów i Komisje Europejskie, Parlament Europejski, Organ Sądowy).

W ramach unii zostają przyjęte priorytety dotyczące polityki edukacyjnej wszystkich krajów unijnych, najważniejsze z nich są następujące:

1. równość szans edukacyjnych wobec dzieci różnych ras, narodowości, wyznań, zwłaszcza z rodzin imigrantów a także wszelkich niepełnosprawności (fizycznych i umysłowych). Postulat ten obejmuje również ludzi obojga płci, a także prawa do zdrowia i życia.

2. jakość kształcenia i podnoszenie tej jakości a zwłaszcza reforma programów kształcenia uelastycznienie struktur kształcenia. Reforma orientacji zawodowej i przygotowania zawodowego poszerzenie działań poradnictwa zawodowego. Ważnym postulaty w ramach podnoszenia jakości kształcenia jest zbliżenie szkoły do zakładu pracy, preferowanie w szkolnym nauczaniu wiedzy ogólnej i szerokoprofilowego kształcenia zawodowego.

3. walka z wykluczeniem i marginalizacją społeczną i szkolnym uczniów

4.kształtowasnie nowoczesnego systemu kształcenia, zwłaszcza akademickiego, permanentnego, doskonalenia kadry nauczycielskiej w tym akademickiej

5.zrównowazenie inwestycji materialnych z inwestycja edukacje

6. postulaty dotyczące wychowania nowoczesnego europejczyka

Kreśląc idealne wychowanie europejskie szczególny nacisk unia kładzie na:

- wychowanie dla pokoju i dem

-kształtowanie postawy tolerancji wobec różnych odmienności i otwartości na wszelka inność

-kształtowanie świadomości prawnej szczególnie w konwencji praw człowieka

-upowszechnienie kształcenia językowego co najmniej dwa języki obce jako norma unijna

-umiejętności związane z swobodnym przemieszczanie, się w świecie i komunikacja

-umożliwienie obywatelom unii i korzystania z dóbr i usług w ramach członkowstwa europejskiego. W celu realizacji postawionych postulatów UE angażuje Si poprzez ofertę programową dla wszystkich krajów członkowskich. Programy edukacyjne otwarte również dla Polski mają budować Europę bez granic i barier. Wśród programów unijnych wyróżnia się pakiety:

-Sokrates

-Leonardo da Vinci

Trzeci program który skierowany głównie do młodzieży szczególnie nie pracującej i ni uczącej się to program zatytułowany „Młodzież”

Sokrates-Polska przystąpiła do tego programu 1998, główne zad to rozszerzenie współpracy Europie w dziedzinie edukacji . Program obejmuje współprace dzieci młodzieży i dorosłych. Główny cel to popraw jakości kształcenia ze szczególnym uwzględnieniem języków obcych , a także poprzez współprace w ramach unii studentów i kadry akademickiej. Działania takie mogą być podejmowane poprzez

-studyjne wyjazdy

- rozwój nowych technologii (informatyka, komunikacja)

- nauka języków obcych

- wspólne projekty pilotażowe i badawcze.

Program Sokrates składa się z kilku szczegół programów: Erasmus - dla szkolnictwa wyższego, reguluje i ułatwia współpracę pomiędzy uczelniami, wymianę studentów i nauczania akademickich. W Polsce uczestnictwo w tym programie maja zarówno państwowe i prywatne szkoły wyższe, ale wpisane do rejestru ministra szkół wyższych. Aktywny udział studentów uczelni w 1998-1999. Kontrakt uczelniany w tych latach podpisało 46 uczelni a dziś 260. Większość uczelni ma podpisana kartę uczelni Erasmusa, wiele realizuje program Erasmus. W ramach tego programu realizowana jest możliwość podejmowania studiów i praktyk w uczelniach europejskich bowiem wprowadzono system transferu i akumulacji punktów ECTS. Organizowane są również intensywne kursy nauczania języków obcych, wspólne programy obejmujące cykle zajęć dydaktycznych i realizowane w międzynarodowych grupach i dla międzynarodowej społeczności.

W ramach tego pakietu czyli Sokratesa jest drugi program Comenius - promuje hasło Europa w szkole - jest realizowany na poziomie przedszkoli, szkół podstawowych i szkół średnich wszystkich typów. Głównym celem jest przyczynianie do podniesienia jakości edukacji na tych poziomach oraz wzmocnienie europejskiego wymiaru edukacji. Szczególne znaczenie przywiązuje się do ograniczenia marginalizacji w edukacji, niepowodzeń szkolnych oraz analfabetyzmu. Promuje się wprowadzenia technologii informatyczno-komunikacyjnych , promowanie świadomości interkulturowej oraz otoczenie opieką szczególnie dzieci migrantów. Kierowany jest ten program do wszystkich szkół i wszystkich szczebli kształcenia, są nim objęci uczniowie, nauczyciele, kadra bezpośrednio zaangażowana w edukacje szkolna oraz osoby i instytucje zarządzające systemem edukacji na szczeblu lokalnym, regionalnym, centralnym.

Program „Europejska sieć informacji o edukacji” - w ramach tego programu uczestniczy również polsak. Współpraca polski z ta siecią umożliwia;

1. przekazywanie informacji o polskim systemie edukacji do UE

2. udostępnianie polskim odbiorca na różnym szczeblu informacji o edukacyjnych systemach unijnych i rozwiązaniach realizowanych w ramach systemów, głównymi jej grupami odbiorców są: politycy zajmujący się oświata, pracownicy administracyjni różnych szczebli kształcenia, środowiska naukowe, nauczyciele i studenci

Program Arizon - wizyty studyjne dla kadry zarządzające oświatą czyli przeznaczony jest dla tych, którzy realizują politykę edukacyjną na szczeblu lokalnym i regionalnym. Chodzi o promowanie rozwiązań edukacyjnych, wymianę doświadczeń i kształtowania świadomości edukacyjnej w wymiarze europejskim.

Elementy:

1. systemy edukacji i ich wartości - jakość edukacji, analfabetyzm, niepowodzenia szkolne, cele edukacji

2. aktorzy edukacji - czyli uczniowie, nauczyciele, rodzice a wiec zawód nauczyciela i kontekst prawny jak i awans zawodowy jak i kształcenie ich, rodzice a szkoła

3. edukacja i jaj narzędzia - wprowadzanie nowych technologii do edukacji

4. szkoła i jej otoczenie - edukacja środowiskowa, ale również wprowadzenie do wymiaru szkoły poza lokalność

5. inne działania edukacyjne - nauczanie języków obcych

Program następny to Lingwa inaczej nauczanie języków obcych, cel uruchomienia to utrzymanie i rozwój różnorodności językowych w UE oraz podniesienie poziomu nauczania i uczenia się języków obcych.

Pakiet programowy Leonardo da Vinci - program ten jest otwarty dla państw członkowski unii oraz Norwegii, Islandii i Lichtensteinu. Celem programu jest promocja i poprawa systemu kształcenia i szkolenia zawodowego a więc polepszenie systemu kształcenia ale również przekwalifikowywania się, nabywania nowych umiejętności. Przeznaczony jest dla instytucji publicznych oraz prywatnych zaangażowanych w kształcenie zawodowe i szkolenie a głownie do instytutów naukowych i uniwersytetów, firm sektora prywatnego i publicznego, samorządów lokalnych i regionalnych, organizacji pozarządowych i organizacji non profit. Program obejmuje następujące działania w zakresie kształcenia i szkolenia zawodowego.

1. przygotowanie do potrzeb rynku pracy

2. poradnictwo i doskonalenie zawodowe

3. szkolenie i praktyka zawodowa

4. współpraca uczelni i instytutów innych z przedsiębiorstwami czyli potencjalnymi pracodawcami

program realizowany jest w ramach różnych projektów i są to:

1. projekty pilotażowe - skoncentrowane na podniesieniu jakości kształcenia zawodowego i szkolenia (innowacyjne metody) wykorzystanie współczesnych technologii i inne,

2. projekty językowe, głównym celem jest promowanie języków obcych ale dla potrzeb zawodowych oraz promowanie kultury zawodowej

3. projekt wymiany i stażu - uruchamia on międzynarodową mobilność ludzi biorących udział w szkoleniu zawodowym - finansowane są tu staże zawodowe dla uczniów, studentów i młodych pracowników nauki, wymiana dotyczy również nauczycieli zajmujących się kształceniem zawodowym

4. projekt „Badania i analizy” - w ramach tego projektu dokonuje się badań w zakresie kształcenia zawodowego, oraz diagnozy i prognozy opracowywane na podstawie zebranych danych, służą reformowaniu kształcenia zawodowego i szkolenia zawodowego

5. program młodzież - adresowany głównie do ludzi wieku od 15-25 lat, którzy nie są objęci formalną edukacją

akcja projekt - „Młodzież dla Europy” - koncentruje się na wymianie młodzieży, spotkaniach młodzieży aby poznać się, bądź wspólnie realizować jakiś projekt.

Akcja „Wolontariat europejski” - wysyłanie młodych ludzi do pracy przy różnych projektach zagranicznych np. socjalnych, ekologicznych a także goszczenie wolontariuszy z innych krajów w ramach wymiany.

Akcja „Inicjatywy młodzieżowe' jest to podejmowanie działań na rzecz społeczności lokalnej
z wykorzystaniem wiedzy i doświadczeń nabytych w czasie wyjazdów poza granice kraju.

Akcja „Wspólne działanie” - tworzenie wspólnych programów unijnych, podział tych programów na zadania realizowane w poszczególnych krajach.

Projekty te skierowane są również do środowisk wiejskich. Odgórnie przyjęto, żeby projekty wiejskie były wyżej finansowane i w pierwszej kolejności.

Raporty edukacyjne

edukacja w

1. raport klubu rzymskiego

2. biała księga

3. raport fora

4. raport Delorsa

inicjatywa UE przejawia się również w raportach edukacyjnych, przy czym duży wkład w analizę stanu sytuacji narodowej oraz interpretacji przyszłości świata i ludzkości (problemów globalnych) ma raport Klubu Rzymskiego, pod jego auspicjami ukazało się 5 szczegółowych raportów;

1. „Granice wzrostu” - 1972 r.

2. „Ludzkość w punkcie zwrotnym - 1974 r.

3. „O nowy ład demokratyczny” - 1976 r.

4. „Uczyć się bez granic jak zawrzeć lukę ludzka” - 1982 rok

5. „Przyszłość jest w naszych rękach” - 1987 rok

Klub rzymski to apolityczna organizacja, która powstała w roku 1968, grupuje 100 naukowców i działaczy gospodarczych z ponad 50 krajów. Pełni role inicjatora i mecenasa badań nad problematyką globalną. Do roku 1973 działała w sposób nieformalny i w tym roku przekształciła się w formalna organizacje międzynarodową. Przygotowuje raporty poświecone problemom współczesnego świata. Są to problemy dotyczące gospodarki, ekonomii, energii, zasobów naturalnych, zagrożeń środowiskowych oraz edukacji. Raporty te maja istotne znaczenie w kształtowaniu świadomości globalnej. W Polsce od roku 1981 działa polskie towarzystwo współpracy z klubem rzymskim, głównym celem powstania klubu rzymskiego było zwrócenie uwagi na problemy globalne lub inaczej troska o przyszłość świata i ludzi. Główne problemy globalne to fala kryzysów: demograficznego, energetycznego, żywnościowego. Te kryzysy wymagają globalnych rozwiązań. Drugi problem globalny to upowszechnianie się społeczeństwa konsumpcyjnego i kultury masowej. Przekłada się to na biografię poszczególnych jednostek, w taki sposób ze ich perspektywa życiowa zawęża się do czasu teraźniejszego, a wiec skraca się czas przeszły i czas przyszły, skrócenie tej perspektywy ma istotny wpływ na podejmowanie decyzji i odpowiedzialności za te decyzje zarówno w wymiarze psychologicznym jak i w wymiarze społecznym. Stąd zagadnienia te analizowane są w ramach różnych raportów klubu rzymskiego i tak raport zatytułowany „O nowy ład demokratyczny” prezentuje szeroka diagnozę dotyczącą nowego ładu międzynarodowego (rozpad struktur) pojawianie się nowych państw i określa kierunki działań, które w tym nowym ladzie w ramach edukacji powinny być podejmowane. Główne postulowany cel nowego ładu to zapewnienie wszystkim obywatelom świata życia w godności, godnego i sprawiedliwego. W tym kontekście w ramach edukacji powinny być podejmowane następujące działania:

1. dążenie do równości w stosunkach miedzy jednostkami a państwami

2. budowanie wolności poprzez otwarta współprace i współżycie z innymi

3. rozwój demokracji i partnerstwa we wszystkich dziedzinach zarówno wewnątrz państw jak i w wymiarze międzynarodowym

4. umacnianie solidaryzmu jako gwarancji dla równości, poszanowaniu praw człowieka i praw człowieczeństwa

5. troska o zachowanie zróżnicowania kulturowego, szacunku dla innych kultur i równoczesnego dążenia do integracji

6. ochrona środowiska naturalnego jako podstawy życia ludzi

projektem dla realizacji tych postulatów, czy droga do międzynarodowego pokoju i dialogu ma być pedagogika międzykulturowa. Główne wyzwania dla pedagogiki tej to;

1. dążenie do zbliżania kościołów i wyznań

2. wykorzystanie wszelkich dostępnych pokojowych środków rozstrzygania konfliktów i załatwiania sporów w drodze rokowań, konsultacji

3. pomnażanie i rozwijanie dorobku historycznego i dziedzictwa z uwzględnieniem charakteru każdego państwa jego kultury i tradycji

4. ukazywanie zagrożeń wynikających z rewolucji technologicznej oraz intelektualizacji społeczności ludzkiej

5. nabywanie umiejętności współdziałania z przedstawicielami odmiennych kultur

W raporcie tym podkreśla się, że nowe czasy wymagają kształtowania postawy tolerancji i otwartości. Realizować można takie postawy tylko poprzez proces uczenia się w kontaktach z członkami innej kultury, innego sposobu myślenia i innego sposobu działania a wiec poprzez doświadczanie tej odmienności i odnoszenie jej do własnej kultury, tylko w ten sposób bowiem można uchronić ludzkość przed ksenofobią, dominacja i podporządkowaniem jednej kultury bądź tez zmuszaniem do przejmowania obcych kulturowo norm, wartości i zasad.

Drugi raport Klubu Rzymskiego to „Uczyć się bez granic jak zewrzeć lukę ludzką” - ten raport ważnym aspektem w swej analizie czyni problematykę etyczna w analizie stanu edukacji. Zawiera on wizje nowoczesnej edukacji zorientowana głównie na kształtowanie i kształcenie młodego człowieka w nowych warunkach i w zmieniającym się swiaecie. Problematyka etyki zawarta jest w podtytule„jak zewrzeć lukę ludzką” problem luki sprowadza się do tego co nazywamy postępem i co jednocześnie wprowadza zamieszanie w funkcjonowaniu poszczególnych jednostek i społeczeństw bowiem nie nadążają za szybkimi zmianami które zachodzą, stąd też nie są w stanie zrozumieć i wyjaśnić rzeczywistości w której żyją a także przewidzieć następstw swojego działania. Nie potrafią zrozumieć zmian jakie sami powodują w życiu społecznym i środowisku naturalnym. Nierozumiejąc rzeczywistości i świata w którym żyją i nie będąc zdolnymi do przewidywania skutków własnego działania nie biorą odpowiedzialności za działanie ale jednocześnie oddalają się od realnego świata. To rozejście się człowieka i świata działań człowieka i odpowiedzialności za te działania jest zjawiskiem nasilającym się stad autorzy raportu twierdza że należy dążyć do zwarcia luki ludzkiej. Czynnikiem sprzyjającym temu działaniu jest edukacja, która jest niezbędnym środkiem przygotowania jednostek i społeczeństw do zgodnego, racjonalnego a przede wszystkim odpowiedzialnego działania w nowych warunkach. Aby to uczynić autorzy raportu proponują aby zmienić orientacje uczenia się tzn. od uczenia się zachowawczego do uczenia się innowacyjnego. Główna cecha uczenia się innowacyjnego jest antycypacja i uczestniczenie. Antycypacja - to uczenie to znaczy zdolność do stawania wobec nowych sytuacji to umiejętne dawanie sobie rady z przyszłością przewidywanie nadchodzących wydarzeń oraz ocenianie ich konsekwencji. Cechą główną jest zdolność do przewidywania skutków ubocznych oraz przyjmowania odpowiedzialności za własne działania ale również za przyszłość. Uczestniczenie zaś to umiejętność tworzenia solidarności w przestrzeni wyraża się to w nawiązywaniu i podtrzymywaniu integracji społecznej oraz uczestniczenie w dialogu i wspólne rozwiązywanie problemów poprzez poszukiwanie kompromisów. Zarówno jedno jak i drugie wymaga twórczej postawy. Główne cele uczenia innowacyjnego są autonomia czyli bycie podmiotem w różnych obszarach życia ale również poszanowanie swobód i praw innych ludzi. Celem jest tez integracja czyli umiejętność nawiązywania relacji z innymi ludźmi i współdziałania w imię realizacji wspólnych celów oraz umiejętność tworzenia i podtrzymywania więzi społecznych. Narzędziami są język, wartości i stosunki międzyludzkie. Zmiana jest konieczna bowiem uczenie się zachowawcze (adaptacyjne) to marnotrawienie potencjału ludzkiego i czynnik sprzyjający poszerzaniu się luki ludzkiej bowiem zawodzi ono w sytuacjach trudnych, nietypowych a w takim świecie człowiek teraz żyje. Podkreślają również tak jak marnotrawimy energię, bogactwa naturalne marnotrawimy również potencjalne możliwości rozwojowe człowieka. Trwonimy ten kapitał zwany kapitałem ludzki. Wskaźnikiem tego trwonienia jest analfabetyzm i analfabetyzm funkcjonalny. Stąd też należy przygotować ludzi do otwartości i odpowiedzialności poprzez zmianę w organizacji edukacji oraz zmianę ideologii kształcenia.

„Biała księga kształcenia i doskonalenia. Nauczanie i uczenie się. Na drodze do uczącego się społeczeństwa” - 1997 - podkreśla się w niej że edukacja i kształcenie staja się coraz bardziej czynnikami wyznaczającymi:

1. status społeczny

2. szanse rozwojowe jednostek i społeczeństw

3. dostęp do informacji i wiedzy

4. dostęp do rynku pracy

5. zwiększają atrakcyjność na rynku pracy

biała księga podkreśla, że należałoby w związku z tym dążyć do podniesienia jakości kształcenia. Przeprowadzenia reform oświaty, bowiem reformy te wymuszane sa przecz czynniki:

- postęp naukowo techniczny, który w jednej strony jest zagrożeniem (luka ludzka), ale z drugiej strony jest warunkiem dobrobytu i wyższej jakości życia

- umiędzynarodowienie handlu dzięki niemu powstaje światowy rynek pracy (zatrudnienie)

- powstawanie społeczeństwa informatycznego, które jest czynnikiem sprawczym zmian zarówno w charakterze jak i organizacji pracy np. ogranicza się miejsca w sektorze produkcji i prace na tak zwany etat na rzecz pracy na kontrakt, zlecenie, o dzieło i przede wszystkim w sferze usług. Sytuacja ta powoduje wyraźny podział społeczeństwa europejskiego na tych którzy wiedza i tych aktorzy nie wiedzą, na tych którzy współuczestniczą współtworzą i tych którzy są wykluczeni z kultury, zmarginalizowania. Ta pierwsza grupa to ci, którzy rozumieją sens, rozumieją w czym uczestniczą, potrafią zdefiniować świat, a wiec funkcjonować w tym świecie, rozumieją różne zjawiska, funkcjonujące mechanizmy i potrafią komunikować się z tym światem, maja brak kompetencji komunikacyjnych. Należy pamiętać, że ilość tych drugich może znacznie się poszerzać i przekroczyć granice bezpieczeństwa tzn. staną się balastem dla społeczeństwa, państwa i strukturach europejskich. Stad też konieczna jest zmiana w edukacji. Autorzy raportu proponują powrócić do kultury i historii. Kultury jako instrumentu zrozumienia świata a która jest kontekstem pozaedukacyjnym. Edukacja powinna w sposób satysfakcjonujący wprowadzając człowieka i wiązać go z tak zwana kultura ogólna i życiem społecznym. Podobnie edukacja historyczna - bo nauczanie historii należy rozpatrywać w kontekście przygotowania młodych ludzi do oceny osądu. Pamięć historyczna jest również ważnym warunkiem kształtowania tożsamości oraz skutecznego funkcjonowania w teraźniejszości i racjonalnego przygotowania się do przyszłości. Pełni ona bardzo ważna rolę w czasie i przestrzeni. Kształtuje również poczucie przynależności. Drugim koniecznym warunkiem zmian w edukacji jest edukacja permanentna która pozwoli na budowanie kapitału ludzkiego a nośnikami są tożsamość, przynależność, promocja rozwoju indywidualnego i społecznego. W kontekście społeczeństwa uczącego się (przez całe życie) formułowane sa dwa główne cele procesu kształcenia:

1. koncentracja na kulturze ogólnej i historycznej

2. rozwój przydatności do zatrudnienia

Odrzuca się tutaj kategorie przygotowania zawodowego, na rzecz kategorii rozwoju przydatności do zatrudnienia czyli, takiego kształcenia które kształtuje umiejętności, kompetencji, które pozwoli bardzo szybko na przekwalifikowanie się. Składają się trzy grupy kompetencji:

1. kompetencje podstawowe czyli umiejętność gromadzenia informacji, akumulacji wiedzy, rozwijania motywacji poznawczej i uczenia się jak się uczyć,

2. kompetencje techniczne

3. kompetencje społeczne takie jak kreatywność, umiejętność współpracy z innymi, komunikowania się i wchodzenia w interakcje międzyludzkie oraz odpowiedzialność

Komisja europejska w ramach białej księgi określa postawie założenia skutecznej realizacji edukacji zawodowej.

Komisja europejska podkreśla, że aby zrealizować postulaty dotyczące zmian edukacji
i przejście do społeczeństwa uczącego się należy:

1. zachęcać do zdobywania nowej wiedzy i umiejętności poprzez ustanowienie nowych procedur umożliwiających zdobywanie kompetencji (kluczowych, technicznych, zawodowych). Realizacja tego zadania wymaga opracowania nowych procedur i nowych metod akredytacji. Proponuje się wprowadzenie się tzw. osobistej karty kompetencji;

2. zbliżenie szkoły i przedsiębiorstwa (główny nacisk kładzie się na system właśnie praktyk, na staże odbywane w przedsiębiorstwach;

3. Ograniczenia zjawiska marginalizacji i wykluczenia ze środowiska, czyli przełamanie tego zjawiska poprzez stworzenie tzw. drugiej szansy edukacyjnej, w oparciu o reorganizację form kształcenia umożliwiających uzupełnianie, podnoszenie kwalifikacji w różnym okresie życia;

4. Upowszechnienie znajomości języków obcych - proponuje się nadawanie certyfikatów językowych szkołom lub klasom, które w sposób skuteczny realizują tą naukę;

5. Równorzędne traktowanie inwestycji materialnych i edukacyjnych (mecenat nad edukacją) - taka zamiana przepisów fiskalnych, które zachęcałyby i promowałyby inwestycje
   w zasoby ludzkie, np. inwestycje w nowe technologie w szkole;

W białej księdze formułuje się dwa główne zadania edukacji, aby zapobiec przeciwdziałać skutkom wynikającym z nowych technologii i ze zmian związanych z nauką. Głównie zwraca się uwagę na rozejście się umiejętności człowieka z nowoczesną technologią i techniką oraz specjalizację w nauce
i związane z nią przymus interakcji wiedzy. Proponuje się zatem:

1. Powrót do kształcenia szeroko profilowego i ogólnego, bowiem wiedza ogólna pozwala na dobrą interpretację informacji w kontekście interpretacji informacji takiej umiejętności, kompetencji. W kontekście umiejętności kompetencji wyróżnia się tych co potrafią interpretować informacje, tych, co potrafią wykorzystać wiedzę, ale nie potrafią zinterpretować oraz tych, którzy ani nie potrafią zinterpretować ani wykorzystać.

2. Rozwijanie przydatności do zatrudnienia poprzez: a) mobilność siły roboczej, b) dostępność do kształcenia w różnych fazach życia i poprzez kształtowanie kompetencji technicznych, czyli wykorzystanie nowoczesnej techniki i technologii.

Podsumowując można stwierdzić, że autorzy białej księgi proponując zmiany w edukacji uwzględniają tradycję i przeszłość. Uwzględniają również znaczenie ludzkiej inicjatywy (powrót do indywidualności). Podkreślają rolę wychowania przedszkolnego i nauczania początkowego oraz zmianę kształcenia na poziomie wyższym. Podkreślają znaczenie kształcenia ustawicznego. Ukazują związki pomiędzy polityką oświatową a systemem edukacji.

Raport Fora - raport ten zatytułowany jest „Uczyć się, aby być”- jego główne cele to zbadanie aktualnego stanu oświaty i wychowania w świecie oraz opracowanie założeń jako podstaw do zmian edukacyjnych. Powstał w 1971 roku. W założeniach tych opisany jest ówczesny stan edukacji, który uzasadnia zmiany konieczne w reformowaniu edukacji. Pierwszą zmianą wymuszającą inne zmiany w edukacji jest zmiana cywilizacyjna, która jest zróżnicowana kulturowo, światopoglądowo i politycznie. Stąd też aby rozwiązywać problemy wychowawcze i edukacyjne, których źródła najczęściej tkwią w uwarunkowaniach społeczno - kulturowych, światopoglądowych, należy te uwarunkowania we wprowadzanych zmianach uwzględniać. Dążenie do demokratyzacji w edukacji, które wiąże się z respektowaniem praw człowieka, tzn. tak reformować edukację, aby zapewnić prawo każdemu człowiekowi do realizacji jego potencjalnych możliwości i udziału w tworzeniu rzeczywistości edukacyjnej, stąd oświata ma być nie tylko powszechnie dostępna, ale zróżnicowana w wymiarze celów i technologii. Uwzględnić należy prawa człowieka do wyrażania swojej indywidualności również siebie i swoich emocji w różnych formach ekspresji. Należy przygotować go do funkcjonowania go w różnych rolach, np. jako człowieka, jako członka rodziny, członka społeczeństwa, obywatela i jako twórcy. W zmianach edukacyjnych zmienić orientację w procesie wychowania z wychowania jako zadania na rzecz wychowania otwartego, wychowania nastawionego na współpracę, wychowania które umożliwi człowiekowi nie tyle przyswajanie wiadomości, ile docieranie do informacji, generowanie ich i wytwarzanie wiedzy oraz przejście z orientacji mieć na orientację być, w tym kontekście wychowanie jest drogą do bycia twórczym, otwartym na innych rozumnym i odpowiedzialnym. W raporcie Fora, w analizach rzeczywistości edukacyjnej uwzględnia się 3 wymiary: a) wymiar (kontekst) zagadnień edukacyjnych, wpisujących się w przeszłość, b) kontekst zagadnień edukacyjnych wpisujących się w teraźniejszość, c) w przyszłość. W kontekście teraźniejszości podkreśla się jej znaczenie dla zakorzenienie, budowania tożsamości jednostek, ale również zagrożenia w postaci uwięźnięcia w przeszłości. Przeszłość jest ważna w kontekście ewolucji społecznej, ale zbytnia koncentracja na przeszłości ogranicza nam spostrzeganie przyszłości jako wyzwania do zmiany. Analizując teraźniejszość zwraca się uwagę na zwiększenie nakładów na edukację, należy również zwrócić uwagę powiązanie oświaty i kształcenia z potrzebami społecznymi, a zwłaszcza z rynkiem pracy. Autorzy podkreślają, ze maleje zapotrzebowanie na wykwalifikowanych psychologów, pedagogów, socjologów, prawników, natomiast wzrasta i będzie to stałą tendencją wzrostową zapotrzebowanie na wykwalifikowaną służbę medyczną i wykwalifikowanych „budowlańców, informatyków i techników”. Edukacja musi uwzględniać te zmiany, które są wywołane przejściem do społeczeństwa informatycznego. Ponadto podejmowanie działań zapobiegających i ograniczających analfabetyzm, czyli brak umiejętności pisania, czytania u osób powyżej 15-go roku życia. W tym kontekście należy tak zreformować edukację, aby wyrównywać rozbieżności w podstawowych kompetencjach, bowiem w taki sposób możemy zapobiegać wykluczeniu społecznemu.

Z kolei w kontekście przyszłości można stwierdzić, ze zjawiska takie jak bezrobocie, bezwład i bezład w życiu prywatnym, zagrożenia dla demokracji, dyskomfort psycho-fizyczny poszczególny Ch jednostek wynikający z nasilającego się stresu, nieprzejrzystości życia będą się nasuwały. Również rozwijający się świat cybernetyki, a wraz z nim nowe technologie, będą powodowały zmiany w medycynie i naukach społecznych, stąd też nowego znaczenia i nowych wymiarów nabiera idea edukacji permanentnej. Ta idea staje się nadrzędną zasadą polityki oświatowej. Również rozwój cybernetyki powoduje konieczność odejścia w nauce od podawania gotowych rozwiązań na rzecz wychowania do twórczości, rozwiązywania problemów oraz pracy wspólnej. Autorzy raportu wskazują więc znaczenie w procesie wychowania twórczości i indywidualności.

Edukacja jako czynnik stratyfikacji społecznej.

Różnicowanie w trzech wymiarach: pozycji społecznej, poziomu życia, poziomu kultury materialnej i niematerialnej.

Stratyfikacja - nierówność społeczna, dotyczy różnic dostępu do cenionych społecznie celów, bogactwa, władzy, prestiżu, wykształcenia i zdrowia. Mechanizmy stratyfikacji społecznej hierarchie społeczne:

- zmiany struktury zawodowej;

- ruchliwość międzypokoleniowa i wewnątrzpokoleniowa;

-nierówność w dostępie do wykształcenia;

- poziom wykształcenia a wielkość dochodów;

-zmiany nierówności dochodów;

-hierarchia dochodów.

Koncepcje edukacji i społeczeństwa: teoria ludzkiego kapitału, merytokratyczna koncepcja edukacji , kredencjalizm (dyplom się nie liczy, najważniejsze są umiejętności człowieka). Typy: kredencjalizm kapitalistyczny (wyścig szczurów), socjalistyczny ( ustalał rząd, punkty za pochodzenie), dyplomowy radykalizm, etniczno - protekcyjny kredencjalizm, dyplomowy faszyzm, dyplomowy abolicjonizm.

Nierówności w dystrybucji bogactwa, władzy, statusu są nierozerwalnie związane z kwestią

nierówności w edukacji.

Modele Uniwersytetów w Polsce i na świecie

Zgodnie z ustawą z dnia 4 lutego 2011 roku o zmianie ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym
o stopniach naukowych i tytule naukowym wyróżnia się studia trzystopniowe: na pierwszego stopnia mogą uczęszczać osoby posiadające świadectwo dojrzałości, drugi - dyplom licencjata, trzeci - wyższe wykształcenie magisterskie, pozwala podjąć studia doktoranckie. Współcześnie dąży się do przywrócenia uniwersytetom ich tradycyjnej roli, tzn. powrotu uniwersytetu klasycznego - nastawionego na prowadzenie badań naukowych w sposób autonomiczny i wolny. Na kształceniu kadry - elit politycznych, gospodarczych, intelektualnych. Wymiana kadry naukowej. Inicjowanie
i uczestniczenie w debatach społecznych, politycznych, etycznych dotyczących przyszłości. Odtworzenie relacji mistrz - uczeń.

Raport Delorsa rok 1996 - „edukacja jest w niej ukryty skarb”. W raporcie tym autorzy podkreślają, że pojawiły się4 nowe zjawiska, które będą determinowały przyszłość:

• globalizacja (stajemy się globalną wioską a w konsekwencji zacierają się granice pomiędzy kontynentami, różnice pomiędzy kulturami, religiami, państwami i narodami oraz zacierają się różnice pomiędzy różnymi formami poznawczego poznawania świata, czyli poznaniem filozoficznym, naukowym, potocznym, właściwym sztuce, czy też literaturze,
  a w konsekwencji jesteśmy słuchaczami lub czytamy literaturę pseudonaukową).,

• rozwój krajów spoza cywilizacji zachodniej, który powoduje że został zburzony dotychczasowy podział świata na bogatą północ, biedne południe, bogaty zachód i biedny wschód, koniec tzw. ziemnej wojny i rozpad imperium sowieckiego, który spowodował uchylenie dychotomicznego podziału na swoich i obcych, ujawniło się rosnące zapotrzebowanie na nowe kompetencje z uwagi na informatyzację, a w związku z nią rozwój różnych środków przekazu informacji. Rewolucja informatyczna spowodowała przyrost informacji, ale jednocześnie poszerzającą się grupę ludzi, którzy nie mają kompetencji żeby wykorzystywać te informacje, przetwarzać je i dystrybuować. W rezultacie przeciętny człowiek nie jest przygotowany w takim natłoku wytwarzania informacji do ogarnięcia nowej rzeczywistości, w której przyszło mu funkcjonować. Kultura popularna i znacząca rola TV, zaciera granice między edukacją, propagandą i indoktrynacją, bowiem TV stała się głównym medium włączania ludzi w kulturę. W kontekście tych zjawisk autorzy raportu formułują ważne przesłanie edukacyjne: „edukacja powinna przyczyniać się do zwalczania ubóstwa, ostracyzmu społecznego, przemocy, wojen, współtworzyć lepszy świat, w którym szanuje się prawa człowieka i w którym panuje wzajemne zrozumienie, a postęp wiedzy wykorzystywany jest dla dobra wszystkich narodów”.

W omawianym raporcie zostały sformułowane postulaty o charakterze technologicznym. Autorzy podkreślają, że te postulaty powinny znaleźć się w polityce oświatowej państw UE. Główne dyrektywy technologiczne można sformułować następująco:

1. Apel o przywrócenie aspektu etycznego i kulturowego w edukacji;

2. Stworzenie warunków w procesach edukacyjnych do otwarcia się na „innego i inność”
   w ramach respektowania demokratycznej zasady pluralizmu i idei solidarności ponadnarodowej;

3. Afirmację tożsamości rodzinnej, grupowej i terytorialnej;

4. Zaangażowanie edukacji w ideę nowego humanizmu opartego na ludzkiej solidarności;

5. Stworzenie takiego klimatu edukacyjnego, aby przezwyciężać nacjonalizmy, totalitaryzmy, dogmatyzmy oraz szowinizm, rasizm, uprzedzenia i nietolerancję.

W raporcie podkreśla się, ze dyrektywy te mogą być realizowane w ramach unijnej edukacji pod warunkiem, że dotychczasowa polityka oświatowa poddana zostanie refleksji i krytyce konstruktywnej. Autorzy wskazują w raporcie i nazywają napięcia, których przezwyciężenie stanie się podstawowym zadaniem XXI wieku. Są to następujące napięcia:

1. Napięcia pomiędzy tym co globalne a tym co lokalne;

2. Napięcia między tym co uniwersalne a tym co jednostkowe;

3. Napięcia między tradycją a ponoczesnością;

4. Napięcia między działaniem sterowanym długą perspektywą czasową a potrzebami doraźnymi ( bliskie i dalekie cele wychowania);

5. Napięcia pomiędzy przyrostem wiedzy a zdolnością człowieka do przyswajania informacji;

6. Napięcia pomiędzy obszarem duchowości (być) a obszarem materialnego bytu człowiea (mieć).

Podstawowe przesłanie wynikające z tego raportu dla edukacji aby napięcia te można było przezwyciężać to:

1. Edukacja ustawiczna, całożyciowa, holistyczna i permanentna oparta na czterech filarach: a)uczyć się aby żyć wspólnie, b) uczyć się aby wiedzieć, c) uczyć się aby działać, d) uczyć się aby być.

Uczyć się aby żyć wspólnie - filar ten oznacza uczenie się poprzez odwoływanie się do innego odkrywanie innego i dążenie do realizacji wspólnych celów. Autorzy podkreślają że drogą do odkrywania i poznawania innego jest poznanie samego siebie. Znając siebie możemy spostrzec różnorodność gatunku ludzkiego, uświadomić sobie różnice ale i współzależność. Natomiast dążąc do realizacji wspólnych celów koncentrujemy się głównie na tworzeniu i realizacji projektów, które pozwalają przezwyciężać indywidualną rutynę, waloryzują to co wspólne, np. akcje humanitarne na rzecz innych,

Uczyć się aby wiedzieć oznacza dla autorów raportu uczenie się jak się uczyć, tzn. jak zdobywać informacje, jak kodować informacje we własnym umyśle, jak je przetwarzać we własnym umyśle
a następnie tworzyć wiedzę. Podkreśla się znaczenie kompetencji do uczenia się wraz z opanowaniem narzędzi wiedzy. W tym filarze podkreśla się, aby zdobywanie wiedzy opierać na ćwiczeniu uwagi, pamięci i myślenia. Uwagę należy skupiać na rzeczach i osobach. Ćwiczenie pamięci jest niezbędne w sytuacji zalewu informacji i tzw. migawkowych informacji. Ćwiczenie myślenia natomiast powinno przebiegać zgodnie z fazami rozwoju poznawczego człowieka, a więc od konkretu do abstrakcji
i odwrotnie, ale punktem wyjścia musi być konkret a nie abstrakcja. Podkreśla się więc zmianę orientacji uczenia się.

Uczyć się aby działać - w tym filarze podkreśla się znaczenie nie tylko kwalifikacji, ale kompetencji, a więc szkoła powinna mieć świadomość kształtowania nowych kompetencji, bowiem czynności fizyczne będą coraz częściej zastępowane czynnościami intelektualnymi. Dotyczy to zarówno kierowania maszyną jak i prac koncepcyjnych, studyjnych. Pracodawcy coraz częściej pytają
o określone kompetencje a nie kwalifikacje. Najważniejsze kompetencje aby człowiek mógł działać to umiejętność porozumiewania się, pracy z innymi, nastawnie na kompromis i współpracę, umiejętność regulowania konfliktów oraz ich rozwiązywania.

Uczyć się aby być - wyraża się to przede wszystkim w rozwoju osobowości, w zdolności do autonomii, osądu swoich działań, świata i osobistej odpowiedzialności. Ten filar wyraża niepokój twórców tego raportu przed coraz częściej ujawniającą się dehumanizacją świata. To właśnie XXI wiek będzie potrzebował ludzi odpowiedzialnych o różnorodnych talentach, kreatywnych, a więc szkolna edukacja powinna stworzyć warunki do pełnego rozkwitu człowieka, jego osobowości, aby mógł realizować się w różnych formach ekspresji i zaangażowania. Główne przesłania wynikające
z raportu dotyczą obok idei edukacji również treści kształcenia i celów kształcenia. Podkreśla się, że reforma edukacji jest konieczna, a w reformach tych należy uwzględnić:

• Przygotowanie do uczestniczenia w społeczeństwie obywatelskim;

• Przygotowanie do otwarcia na globalną działalność ludzką;

• Przygotowanie do budowania więzi regionalnych ale również ponad narodowych;

• Przygotowanie do walki z wykluczeniem społecznym i marginalizacją;

• Przygotowanie do uczestniczenia w społeczeństwie informatycznym i społeczeństwie wychowującym, tak więc polityka edukacyjna powinna uwzględniać to wszystko to co pozwala realizować zadania wynikające z czterech podstawowych filarów edukacyjnych.

Podsumowanie:

Analizując omówione raporty oświatowe można sformułować następujące twierdzenia:

- edukacja jest jednym z najważniejszych obszarów życia społecznego i decyduje o pomyślności ludzi i społeczeństwa (patrz referat stratyfikacja….).

- ingerencja i odpowiedzialność państwa w obszarze edukacji jest określana politycznie
i administracyjnie poprzez politykę oświatową państwa;

- polityka oświatowa w państwach demokratycznych stanowi ramy dla praktyki edukacyjnej wyznaczając jednocześnie w tej praktyce określony poziom centralizacji (decentralizacji), a więc odpowiedzialności za rozwiązywanie problemów edukacyjnych przez co najmniej 3 sektory:
a) indywidualne osoby - rodzina, b) samorządy lokalne (wszystkie instytucje mieszczące się
w sektorze publicznym), c) państwo;

- od XIX wieku rozwija się i kształtuje współpraca międzynarodowa w obszarze edukacji;

- polityka oświatowa konkretnego kraju zawsze usytuowana jest na kontinuum tzn. z jednej strony uwzględniać powinna to co globalne, z drugiej zaś to co lokalne, z jednej strony powinna uwzględniać tradycję i przeszłość, z drugiej przewidywać kierunki zmian na przyszłość;

- raporty oświatowe nie narzucają ani gotowych rozwiązań ani projektów tzw. idealnych merytorycznych organizacyjno strukturalnych, raczej koncentrują się na dostarczaniu pewnych idei, danych empirycznych, twierdzeń i teorii bardzo przydatnych zarówno w społecznym dyskursie
o edukacji, jak również w przygotowaniu reform oświatowych i polityki oświatowej państwa.

Zagadnienia do egzaminu:

1. Charakterystyka pedagogiki porównawczej jako subdyscypliny pedagogiki (przedmiot, cel, problematyka badawcza, obszary badań, funkcje);

2. Podstawowe kategorie pojęciowe i różnice między nimi (stratyfikacja społeczna, relacje pomiędzy edukacją a stratyfikacją społeczną);

3. Etapy rozwoju pedagogiki porównawczej i ich charakterystyka (nurty jej uporawiania)a - okres prekonstrutatywny (zdroworozsądkowy), okres kontr (uniwersalizacja praktyki lub koncepcja mechanicy styczna) c - okres klasyczny (humanistyczna), d- interializacja kształcenia - unarodowienie badań komparatystycznych

4. Rozwój pedagogiki porównawczej w Polsce

5. Współpraca międzynarodowa w obszarze edukacji (cele, zadania, standardy, organizacje, programy UE), charakterystyka głównych tendencji oświatowych oraz propozycje zmian dotyczące edukacji w kontekście międzynarodowych raportów edukacyjnych (raport Fora, Delorsa, biała księga, o nowy ład demokratyczny, raport klubu rzymskiego)

6. Charakterystyka wybranych metod stosowanych w badaniach komparatystycznych.

Rozwój pedagogiki porównawczej w Polsce - studia nad szkolnictwem mają bogatą tradycję i sięgają XVIII wieku, prowadzono takie również w okresie międzywojennym - Chałasiński, Chmaj, Falski, Naworoczyński, Sośnicki, Suchodolski, jednak rozwój pedagogki porównawczej w Polsc nastąpił dopiero w okresie powojennym, tj. 1959 rok. Ukazała się wówczas pierwsza rozprawa dotycząca zagadnień pedagogiki porównawczej. Autorem był Suchodolski, który w książce „Zarys pedagogiki” wyodrębnił rozdział „O zagadnieniach i zadaniach pedagogiki porównawczej”. Od tego czasu systematycznie pojawiały się publikacje związane z treścią pedagogiki porównawczej, głównie w kwartalniku pedagogicznym. Wśród tych opracowań na szczęgoólną uwagę zasługuje rozprawa Nawroczyńskiego pt. Pedagogika porównawcza. Natomiast w 1970 roku Wiloch przedstawił monografię zatytułowaną „Wprowadzenie do pedagogki porównawczej”, w której zawarł całokształt problematyki tej dyscypliny oraz przedstawił obraz jej dorobku w skali światowej. Analizując w perspektywie historycznej dorobek pedagogiki porównawczej w Polsce można wyodrębnić 3 działy:

1. Opracowania monograficzne - o szkolnictwie i oświacie w takich krajach jak ZSRR (Pęchelski, Wiloch), NRD (Penchelski), Czechosłowacja i Jugosławia oraz Bułgaria. Również powstały monografie oświaty i wychowania systemow zachodnich, np. Anglia (Potulicka), Francja (Kotłowski, Chałasiński), Szwajcaria i USA (Melosik).

2. Analiza porównawcza problemów oświatowych - analizy dotyczące kształcenia nauczycieli. Będą to: powszechność kształcenia zawodowego i średniego (Suchodolski, Wiloch), zagadnienia selekcji i orientacji szkolnej (Janiszewska, Penchełchelski). Kształcenie zawodowe - Nawroczyński, kształcenie nauczycieli - okoń, kształcenie dorosłych - Półturzycki, Wujek, kształcenie wyższe - Szczepański, Wołoszyn, Kupisiewicz

3. Zagadnienia metodologiczne, czyli jak, w jaki sposób prowadzić badania komparatystyczne. Można wyodrębnić Pęchelskiego, Kupisiewicza, Śliwerskiego, Konarzewskiego.

Porównując rozwój pedagogiki porównawczej w Polsce w wymiarze metodologicznym stwierdzić można, że ze względu na samoświadomość metodologiczną jest dyscypliną młodą, gdyż również współcześnie ma problem z określeniem swojego miejsca wśród innych dyscyplin naukowych, precyzyjnym rozgraniczeniem problematyki badawczej (badania własne) oraz problemy z definiowaniem i określaniem pojęć opisujących i jej przedmiot i metodologię badawczą. W literaturze przedmiotu podkreśla się, że główne przyczyny takiego stanu rzeczy to przyczyna polityczna i ideologiczna oraz infrastruktura i kadra.

Analizując pedagogikę porównawczą w Polsce w wymiarze koncepcji jej uprawiania można stwierdzić, że dominował nurt pedagogiki mechanicy stycznej, czyli tradycyjny - szukający uprawomocnienia tej dyscypliny w użyteczności dla praktyki oświatowej. Wskaźnikiem dominacji tej orientacji są prace z zakresu pedagogiki porównawczej, w których deklaruje się praktyczną użyteczność uzyskiwanych przez nią czynników, np. Wroczyński. Drugim wskaźnikiem jest ciągłe podkreślanie w tekstach związku pedagogiki porównawczej z praktyką oświatową, np. Suchodolski, który twierdzi, że pedagogika porównawcza jest narzędziem polityki oświatowej, pozwala jej praktyczność nadać naukowy status tej dyscyplinie oraz jej praktyczna użyteczność pozwala wyodrębnić ją z innych dyscyplin pedagogicznych. Również Szulc podkreśla, że racją istnienia pedagogiki porównawczej jest jej praktyczna użyteczność dla edukacji i polityki oświatowej. To polityka i praktyka oświatowa, podkreśla autor, wpływa na ustalenie podstawowych zagadnień pedagogiki porównawczej, na jej przedmiot badań i procedurę badawczą.

Nawroczyński z kolei i Pencherski podkreślają, że na przedmiot badań pedagogiki porównawczej składają się fakty pedagogiczne, którymi najczęściej są systemy szkolne, choć również mogą być np. metody wychowania, selekcja szkolna. Zawsze punktem wyjścia jest praktyka. Przełamanie koncepcji mechanicy stycznej następuje dopiero lat osiemdziesiątych. Pojawiają się wówczas badania komparatystyczne realizowane w jakościowych orientacjach, ale również badaniami obejmuje się teorie naukowe. Analizy jakościowe prowadzone są m.in. przez Eugenię Potulicką, Melosika, Szkudlarka, Śliwerskiego, Kwiecińskiego. Analizując pedagogikę porównawczą należałoby w charakterystyce tej uwzględnić kontekst akademickości, bowiem rozwija się dopiero w końcu lat 60-ych. Podejmowane są badania naukowe dotyczące a) opisów ustrojów szkolnych, b) opisów systemu wychowania w różnych krajach prace z zakresu pedagogiki porównawczej, które zagadnienia te czynią przedmiotem badań komparatystycznych. Przykładem takich prac może być okoń „10 szkół alternatywnych”, Kupisiewicz „ Przemiany edukacyjne w świecie na tle raportów oświatowych”, „Paradygmaty i wizje reform oświatowych”. Należy podkreślić, iż w tych publikacjach uwzględnia się i podkreśla się wagę kontekstu społecznego, politycznego, ekonomicznego, zjawisk oświatowych. Dąży się do wyeksponowania różnic i zrozumienia badanej rzeczywistości, np. Kupisiewicz w książce „Padarygamty…_ przedstawia spojrzenie na zmianę w oświacie i polityce oświatowej z 3 perspektyw a) jako zmiany dokonanie, b) jako zmiany planowane, c) jako zmiany postulowane.

Prowadzone w owym czasie studia porównawcze można klasyfikować dychotomicznie:

1. Te monografie, które przedmiotem badań czynią wybrany element wyjęty z ogólnego systemu oświatowego

2. Przedmiotem badań jest cały system oświatowy.

Współcześnie analizując sytuację i stan pedagogiki porównawczej w Polsce można stwierdzić, że umocniła swoje zaplecze instytucjonalne, wykształciła kadrę. Pedagogika porównawcza stała się przedmiotem kształcenia szkolnictwa wyższego oraz polska pedagogika ma pełne uznanie w skali narodowej i międzynarodowej. Przedstawiciele pedagogiki porównawczej uczestniczą w między narodowych badaniach porównawczych, współpracują z UE, Radą Europy i realizują wspólne projekty badawcze w ramach współpracy z OECD.

Metody w pedagogice porównawczej.

Pedagogika porównawcza, dr T. Jaworska, IV semestr magisterki

---