FINANSE I�NKOWOŚĆ ĆWICZENIA

FINANSE I BANKOWOŚĆ - ĆWICZENIA

pawel_goralski@sggw.pl

tel. 59 340 79

Bud. 6, p. A14

Literatura:

Podstawka Marian, Podstawy finansów. Teoria i praktyka, SGGW, 2005.
Dresler, Czekaj, Zarządzanie finansami przedsiębiorstw. Podstawy teorii, 2005.
Dudkiewicz, Malinowski (red.), Vademecum doradcy podatkowego i biegłego ewidenta.
Hamrol, Analiza finansowa przedsiębiorstwa. Ujęcie sytuacyjne, 2004.
Kitowski, Metody analizy ekonomicznej.
Sierpińska, Jachna, Ocena przedsiębiorstw wg standardów światowych.
Dobosiewicz Zbigniew, Podstawy bankowości, 2003.
Jaworski, Lawadzka, Bankowość. Zagadnienia podstawowe.
Bień Witold, Rynek papierów wartościowych, 2004.

ĆWICZENIA 2 (27.02.2007)

Przesłanki powstania budżetu państwa:

rozwój stosunków towarowo-pieniężnych,
wydzielenie z majątku panującego majątku państwa,
rozwój parlamentaryzmu,
rozwój funkcji państwa,
rozwój międzynarodowych stosunków gospodarczych.

Definicja budżetu państwa (BP):

Budżet jest planem finansowym państwa, zestawiającym dochody i wydatki w roku kalendarzowym, uchwalanym w formie ustawy określającej źródła dochodów i rodzaje wydatków.

Funkcjonowanie BP jest zdeterminowane przepisami prawnymi, które są zawarte w:

Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,
Ustawie o finansach publicznych,
Ustawach budżetowych,
Ustawach podatkowych,
Ustawach okołobudżetowych.

Klasyfikacja BP:

Jest to podział poszczególnych rodzajów dochodów i wydatków BP:

Kryterium podmiotowe - dzieli budżet na części, które wskazują gestorów środków budżetowych.
Kryterium przedmiotowe - dzieli budżet na działy rozdziały paragrafy.

Jest odzwierciedleniem funkcji realizowanych przez budżet. Umożliwia ocenę oddziaływania władz publicznych na działalność jednostek gospodarki budżetowej i sektora przedsiębiorstw oraz gospodarstw domowych.

ĆWICZENIA 3 (06.03.2007)

Funkcje BP:

Ekonomiczne:

alokacyjna, redystrybucyjna, stabilizacyjna, fiskalna, kredytowa, transferu.

Polityczne:

ustrojowa, demokratyczna.

Zasady budżetowe - to reguły dotyczące prawidłowego wykonywania czynności związanych
z funkcjonowaniem budżetu. Są to głównie zasady:

Równowagi - zrównoważenie wydatków BP z jego dochodami. Jeżeli w budżecie występuje niedobór dochodów w stosunku do jego wydatków, to jest to deficyt budżetowy. Jeśli wpływy BP przewyższają jego wydatki, to jest to nadwyżka budżetowa.
Zupełności (powszechności) - w budżecie powinny zostać uwzględnione wszystkie dochody
i wydatki państwa.
Jawności - prace parlamentu nad budżetem są jawne; sama ustawa jest publikowana; jej treść jest dyskutowana w środkach masowej informacji.
Jednoroczności - respektowanie rocznego czasu trwania budżetu.
Operatywności - opracowywanie budżetu w układzie podmiotowym, czyli wskazanie zadań
i środków budżetowych dla konkretnych podmiotów.
Jedności - objęcie jednym planem-budżetem wszystkich dochodów i wydatków państwa. Wyróżnia się tu jedność formalną (budowanie całego bilansu systemu finansów publicznych, obejmującego budżet władz centralnych i budżety jednostek samorządowych) i materialną (wszystkie dochody BP są przeznaczone na pokrycie wszystkich jego wydatków).

Etapy tworzenia BP:

Zgodnie z ustawą o finansach publicznych, dochody BP stanowią:

Daniny publiczne, do których zalicza się podatki oraz inne świadczenia pieniężne, których obowiązek ponoszenia na rzecz państwa, jednostek samorządu terytorialnego (JST) oraz innych jednostek zaliczanych do sektora finansów publicznych wynika z odrębnych ustaw.
Pozostałe dochody uzyskiwane przez jednostki sektora finansów publicznych, do których zalicza się:

opłaty,
dochody z mienia, w szczególności z najmu oraz z dzierżawy i innych umów
o podobnym charakterze oraz dywidendy od wniesionego kapitału,
dochody ze sprzedaży majątku, rzeczy i praw (...) oraz dochody ze świadczenia usług,
spadki, zapisy i darowizny w postaci pieniężnej,
inne dochody uzyskane na podstawie odrębnych przepisów (...)

Dochody BP:

Głównym źródłem są: podatki, zysk NBP, zysk przesiębiorstw państwowych oraz jednoosobowych spółek skarbu państwa.
Dzielą się na:

dochody podatkowe (udział ok. 90%),
dochody niepodatkowe (udział ok. 10%).

Według ustawy o finansach publicznych wydatki BP dzielą się na 3 grupy:

Wydatki bieżące - koszty funkcjonowania państwa związane z finansowaniem sektora publicznego oraz ze świadczeniami usług publicznych i społecznych. Zalicza się tu: dotacje
i subwencje dla JST oraz dla jednostek prowadzących działalność gospodarczą - zarówno publicznych i prywatnych.
Wydatki związane z obsługą długu publicznego - obejmują dwie grupy wydatków. Jedna dotyczy wydatków związanych z oprocentowaniem i dyskontem skarbowych papierów wartościowych oraz oprocentowaniem zaciągniętych kredytów i pożyczek. Druga zaś obejmuje wydatki związane z udzielonymi przez skarb państwa poręczeniami i gwarancjami.
Wydatki majątkowe - dotyczą inwestycji realizowanych w państwowych jednostkach budżetowych. Związane są z dotacjami celowymi na finansowanie kosztów realizacji inwestycji w JST lub w przedsiębiorstwach państwowych.

Wydatki BP:

Przeznaczane są na finansowanie zadań państwa, na dofinansowanie działalności JST, na obsługę długu publicznego.
Udział w wydatkach:

działalność bieżąca ponad 80%,
obsługa długu publicznego 12-13%,
inwestycje 4-6%.

ĆWICZENIA 4 (13.03.2007)

Najważniejsze czynniki kształtujące stronę dochodową budżetu państwa:

rozmiary działalności gospodarczej,
realizowana doktryna gospodarcza i podporządkowany jej system finansów publicznych, który decyduje o wielkości dochodów budżetowych (rodzaje i techniki podatków, ich ściągalność, tzw. szara strefa itp.).

Czynniki determinujące poziom wydatków środków publicznych przez budżet państwa:

zakres zadań realizowanych przez państwo i inne elementy systemu finansów publicznych,
przyjęty model polityki społecznej,
przyjęty model organizacji systemu finansów publicznych,
zadłużenie państwa.

System finansowy jednostek samorządu terytorialnego (JST):

To całokształt zasad, procedur i instytucji dotyczących gromadzenia i wydatkowania samorządowych środków pieniężnych. Samorząd terytorialny to element sektora publicznego. JST zaliczane są do sektora finansów publicznych. Zgodnie z ustawą z 26 listopada 1998 r. o finansach publicznych, finanse samorządu terytorialnego są integralną częścią publicznego systemu finansowego.

Podstawy prawno-organizacyjne gospodarki finansowej samorządu terytorialnego:

W Polsce dla samorządu terytorialnego oraz dla gwarancji jego pozycji finansowej i organizacyjnej istotne znaczenie miało ratyfikowanie w 1994 r. Europejskiej Karty Samorządu Terytorialnego (EKST). Ten dokument ma rangę umowy międzynarodowej, którą traktuje się w Polsce jako źródło prawa powszechnie obowiązującego. Ważnym źródłem prawa jest ustawa z 13 listopada 2003 r. o dochodach JST. Zgodnie z art. 3 tej ustawy, dochodami JST są:

dochody własne,
subwencja ogólna,
dotacje celowe z budżetu państwa.

Dochody własne JST:

wpływy z podatku dochodowego od osób fizycznych oraz osób prawnych (podatki centralne),
dochody z podatków lokalnych,
środki pochodzące ze źródeł zagranicznych niepodlegające zwrotowi,
środki pochodzące z budżetu UE i inne.

Ustalanie subwencji dla gmin:

Subwencja ogólna = część wyrównawcza + część równoważąca

Kwotę podstawową części wyrównawczej otrzymuje gmina, w której wskaźnik dochodów podatkowych na 1 mieszkańca (G) jest mniejszy niż 92% wskaźnika dochodów podatkowych dla wszystkich gmin (Gg).

kwota dochodów podatkowych gminy uzyskanych w roku poprzedzającym rok bazowy

G =

liczba mieszkańców gminy

suma dochodów podatkowych wszystkich gmin uzyskanych w roku poprzedzającym rok bazowy

Gg =

liczba mieszkańców kraju

Wysokość należnej gminie kwoty podstawowej części wyrównawczej subwencji ogólnej oblicza się dla gmin, które zostały podzielone na 3 kategorie wg algorytmów:

Gminy, w których G ≤ 40%Gg:

Kwota podstawowa = liczba mieszkańców gminy

Gminy, w których 40%Gg < G < 75%Gg:

Kwota podstawowa = liczba mieszkańców gminy

Gminy, w których 75%Gg < G < 92%Gg:

Kwota podstawowa = liczba mieszkańców gminy

Kwotę uzupełniającą części wyrównawczej otrzymuje gmina, której gęstość zaludnienia jest niższa od średniej gęstości zaludnienia kraju.

Kwota uzupełniająca = 17%Gg
liczba mieszkańców gminy

średnia gęstość zaludnienia w kraju - gęstość zaludnienia w gminie

średnia gęstość zaludnienia w kraju

Gminy osiągające wysokie wskaźniki dochodów podatkowych na 1 mieszkańca (G>150%Gg) kwoty uzupełniającej nie otrzymują.

Część równoważącą subwencji ogólnej ustala się dla gmin, biorąc pod uwagę wpłaty do budżetu państwa gmin bogatszych pod względem wpływów podatkowych oraz kwotę uzupełniającą części wyrównawczej subwencji ogólnej.

Część równoważąca = wpłaty gmin bogatszych + kwota uzupełniająca części wyrównawczej

Wpłat do budżetu państwa na rzecz części równoważącej dokonują gminy, w których wskaźnik G>150%Gg.

Wysokość należnej gminie części równoważącej subwencji ogólnej oblicza się dla gmin, które zostały podzielone na 3 kategorie wg poziomu realizowanych przez nie dochodów podatkowych:

Gminy, w których 150%Gg < G < 200%Gg:

Kwota wpłaty = liczba mieszkańców

Gminy, w których 200%Gg < G < 300%Gg:

Kwota wpłaty = liczba mieszkańców

Gminy, w których G ≥ 300% Gg:

Kwota wpłaty = liczba mieszkańców

Wykaz rodzajów dochodów gmin wg ustawy z 13 listopada 2003 r.:

Wartość pieniądza w czasie:

pieniądz stanowi podstawę systemu pieniężnego,
pieniądz jest miernikiem wartości firmy, kapitałów, przychodów, kosztów, zysków bądź strat,
pieniądz będący aktualnie w naszej dyspozycji oznacza się najwyższym stopniem płynności; można nim dobrowolnie rozporządzać przeznaczając go na działalność gospodarczą bądź wykorzystując w celach konsumpcyjnych,
mechanizm rynkowy sprawia, że wzrastającej ilości pieniądza towarzyszy zjawisko wzrostu cen (inflacja), co oznacza spadek siły nabywczej pieniądza i powoduje presję na wzrost dochodów nominalnych, co jest przenoszone na wzrost płac, co z kolei powoduje wzrost kosztów produkcji towarów i usług, który wywołuje kolejny wzrost cen (inflacyjna spirala cen i płac itd.),
deprecjacja wzrost cen i spadek siły nabywczej pieniądza,
aprecjacja spadek cen i wzrost siły nabywczej pieniądza,
dewaluacja obniżenie wartości pieniądza krajowego w stosunku do innych walut,
rewaluacja wzrost wartości pieniądza krajowego w stosunku do innych walut,
wartość pieniądza jest zmienna w czasie,
pieniądz stojący dyspozycyjny; ma wyższą wartość niż pieniądz przyszły, ponieważ może być obecnie wykorzystywany w działalności gospodarczej, która może kreować zysk; może być przeznaczany na konsumpcję w każdym momencie,
pieniądz przyszły oczekiwany; jest to pieniądz zamrożony i nie może być przeznaczany na natychmiast na konsumpcję lub na działalność gospodarczą,
im dłuższy okres zamrożenia i dłuższy czas oczekiwania na pieniądz, tym mniejsza jest jego aktualna wartość,
procent - dochód, jaki właściciel kapitału otrzymuje za zdobycie prawa dysponowania kapitałem w określonym czasie; jest to cena kapitału pożyczkowego; jest to dochód powstający wtórnie,
stopa procentowa - relacja procentu do kwoty wypożyczonego kapitału; jej poziom zależny jest od podaży kapitału pożyczkowego oraz popytu na ten kapitał,
punkt równowagi - punkt, w którym podaż jest równa popytowi (równowaga ta może być uzyskana przy różnym poziomie stopy procentowej).

Zmiany poziomu stopy procentowej:

granica górna przeciętna stopa zysku,
granica dolna wartość bliska zeru (wartość dodatnia).

Na poziom stopy procentowej wpływa:

podaż,
popyt,
ryzyko,
procesy inflacyjne,
naturalne preferencje płynności,
polityka pieniężna państwa.

Czynnik ryzyka - doza niepewności odnoszącej się do przyszłości działalności firmy. Konkretyzacja tej niepewności to ryzyko. Znajduje ono odzwierciedlenie w m.in. stopie procentowej prowadząc do wzrostu jej poziomu:

ryzyko indywidualne,
ryzyko ogólne (przeciętne) nie odnosi się do konkretnego użytkownika; znajduje wyraz
w przeciętnym poziomie stopy procentowej.

Zakładając, że pożyczkodawca otrzymuje procent po upływie pełnego roku, realna stopa procentowa:

gdzie:

i_r - realna stopa procentowa roczna,

i_n - nominalna stopa roczna,

i_i - roczna stopa inflacji.

Przykład:

Bank udzielił przedsiębiorstwu rocznego kredytu. Oprocentowanie banku wynosi 10% (w skali roku). Odsetki płacone w momencie spłaty kredytu. Stopa inflacji w okresie obowiązkowym umowy kredytowej była równa 3%. Bank uzyskał realną stopę procentową w wysokości:

Kredytodawca otrzymuje zazwyczaj procent sukcesywnie w trakcie obowiązywania umowy kredytowej.

ĆWICZENIA 5 (20.03.2007)

Zasady ustalania stopy procentowej:

ulega wahaniom w czasie,
na jej wysokość wpływa inflacja,
jeśli stopa procentowa przekracza poziom inflacji, to różnica między nimi to realna stopa procentowa,
jej wysokość zależy od popytu i podaży na pożyczki,
czynniki finansowe wpływające na wysokość stopy procentowej to:

inflacja,
wynagrodzenie właściciela kapitału,
ryzyko lokaty,
koszt unieruchomienia kapitału.

Mogą wystąpić okresy, w których w skutek nadmiernej podaży kapitałów stopa procentowa będzie kształtowała się przez pewien okres poniżej poziomu inflacji, w innych okresach wyższy popyt na pożyczki wpływać będzie na pojawienie się dość znacznej niekiedy stopy realnej odsetek.

Pieniądz - posiada określoną wartość, a wartość jednostki pieniądza, którą obecnie dysponujemy jest inna niż wartość tej samej jednostki w przyszłości. Na przyszłą wartość określonej jednostki pieniężnej, którą dzisiaj posiadamy ma wpływ:

inflacja,
wysokość oprocentowania,
okres czasu, na jaki zamierzamy zainwestować pieniądze.

Zmienna wartość pieniądza w czasie wynika z faktu, że z upływem czasu pieniądz traci na wartości.

Aby porównać określone kwoty pieniężne musimy dokonać odpowiednich przeliczeń. Do określenia wartości przyszłej pieniądza wykorzystujemy rachunek kapitalizacji, zaś do określenia wartości obecnej - rachunek dyskontowy. W przedsiębiorstwie rachunek zmiennej wartości pieniądza w czasie wykorzystywany jest do szacowania i porównywania różnorodnych strumieni pieniężnych.

Wartość kwoty pieniądza, którą mamy otrzymać w przyszłości jest inna w dniu dzisiejszym.

Wartość przyszła - jest to wartość, jaką zainwestowana dziś kwota pieniądza będzie posiadać
w przyszłości. Jej wysokość jest zależna od stopy procentowej oraz sposobu kapitalizacji odsetek. Wyróżniamy dwa rodzaje kapitalizacji:

rachunek odsetek prostych,
rachunek odsetek składanych.

Rachunek odsetek prostych - przy zastosowaniu tego rachunku (kapitalizacja zwykła), odsetki są naliczane od tej samej kwoty przez cały czas trwania, np. lokaty, a więc jedynie pierwotny kapitał przynosi dochód w tym założonym okresie. W praktyce oznacza to, że odsetki są pobierane bezpośrednio po ich naliczeniu.

PV - kwota początkowa, Po 1. roku:

n - okresy inwestowania, Po 2. roku:

r - stopa procentowa, Po 3. roku:

FV - wartość przyszła. Ogólnie:

Zadanie 1:

Oblicz, ile będzie warta kwota 1.000 PLN ulokowana w banku na 3 lata, gdy bank zaoferuje nam oprocentowanie w wysokości 14% rocznie, a odsetki naliczane będą wg rachunku odsetek prostych.

PV=1.000 zł ; n=3 ; r=0,14

zł

Rachunek odsetek składanych - w praktyce jest stosowany częściej. Odsetki nie są na bieżąco wypłacane, lecz są kapitalizowane. Obliczone na dany okres odsetki są dopisywane do kapitału początkowego.

PV - kwota początkowa, Po 1. roku:

n - okresy inwestowania, Po 2. roku:

r - stopa procentowa, Po 3. roku:

FV - wartość przyszła. Ogólnie:

Zadanie 2:

Załóżmy, że ulokowaliśmy 500 PLN na rachunku bankowym. Oprocentowanie to 18% w skali roku na
4 lata. Oblicz FV po upływie 4 lat.

PV=500 zł ; n=4 ; r=0,18

zł

Przy oprocentowaniu depozytów oraz przy rocznych stopach sprawozdawczych częściej wartość przyszłą obliczamy stosując procent składany. Przyjmujemy wtedy, że stopa procentowa jest stała dla każdego okresu.

Odsetki przy kapitalizacji o kilku okresach w ciągu roku - wartość przyszła zależy również od częstotliwości dopisywania odsetek, tj. ilości powtarzania kapitalizacji w ciągu roku. Kapitalizacja może być też półroczna, kwartalna, miesięczna a nawet dzienna. Tak odsetki są częściej dopisywane.
W obliczeniach trzeba uwzględnić liczbę okresów kapitalizacji w ciągu roku.

gdzie: m - ilość równych okresów kapitalizacji w okresie rocznym

Zadanie 3:

Kwota w wysokości 100 PLN zostanie ulokowana na rachunku bankowym. Oprocentowanie wyniesie 21% w skali roku na 3 lata. Oblicz FV przy kapitalizacji półrocznej i kwartalnej.

PV=100 zł ; n=3 ; r=0,21 ; m₁=2 ; m₂=4

zł
zł

Oblicz to samo dla: m₁=1 ; m₂=365.

zł
zł

Wartość obecna - wartość, jaką posiada dziś kwota pieniądza, którą będziemy dysponować
w przyszłości. Im dalej w czasie jest odsunięty moment otrzymania danej kwoty, tym ma ona mniejszą wartość dzisiaj. Wyznaczanie aktualnej wartości danej kwoty jest szczególnie istotne przy podejmowaniu decyzji inwestycyjnych.

FV - przyszła wartość kwoty,

PV - obecna wartość kwoty,

d - roczna stopa dyskontowa,

n - liczba lat

Stopa procentowa i dyskontowa różnią się w interpretacji (dyskontowa służy do dyskontowania, procentowa zaś do naliczania odsetek).

Zadanie 4:

Jaką kwotę musimy ulokować na koncie dziś przy oprocentowaniu 15%, aby za 3 lata otrzymać 250 zł?

FV=250 zł ; n=3 ; d=0,15

zł

Zadanie 5:

Za 4 lata nastąpi wykup obligacji o wartości nominalnej 10.000 zł. Stopa dyskontowa jest na poziomie 18%. Obliczyć wartość PV.

FV=10.000 zł ; n=4 ; d=0,18

zł

Zadanie 6:

Oblicz PV dla kapitalizacji półrocznej oraz kwartalnej, wiedząc, że stopa dyskontowa wynosi 20% na
4 lata. FV wynosi 400 zł.

zł

W dotychczasowych rozważaniach:

stopa procentowa była stała dla wszystkich okresów,
okresy były równe,
jedna kwota wyjściowa.

Przy zmiennej stopie procentowej:

Po 1. roku:

Po 2. roku:

Ogólnie:

Zadanie 7:

Dane: PV=10.000 zł ; n=3 ; r₁=22% ; r₂=21% ; r₃=20%

Oblicz: FV po 3 latach.

zł

ĆWICZENIA 6 (27.03.2007)

Instrumenty krótkoterminowe o podstawie dyskontowej.

Instrumenty dyskontowe - sprzedawane przez emitentów poniżej wartości nominalnej (czyli
z dyskontem), zaś wykupywane w określonym terminie wg wartości nominalnej. Zyskiem inwestora jest dyskonto, czyli różnica pomiędzy ceną zakupu a ceną nominalną. Oczywiście inwestorzy mogą sprzedawać te papiery przed terminem wykupu, o ile znajdą się kolejni nabywcy (czyli gdy istnieje rynek wtórny o dużej płynności), np.:

Bony skarbowe - emitowane przez Ministerstwo Finansów, są sprzedawane na przetargach odbywających się zwykle w poniedziałki, a zapłaty za nie dokonuje się po dwóch dniach. Wartość nominalna jednego bonu wynosi 10.000 PLN, a okresy wykupu najczęściej trwają 8, 13, 26, 39 i 52 tygodni od dnia zapłaty. Kupujący podczas przetargu podają cenę za każde 100 zł wartości nominalnej (z dokładnością do jednego grosza), jaką są gotowi zapłacić za poszczególne bony. Nabywcami mogą być w zasadzie wszystkie podmioty.

Bony pieniężne - emitowane przez Narodowy Bank Polski. Ich nabywcami na rynku pierwotnym mogą być tylko banki - dealerzy rynku pieniężnego oraz Bankowy Fundusz Gwarancyjny, a na rynku wtórnym inne banki. Wartość nominalna bonów wynosi 10.000 PLN, są one emitowane na okres 1, 7, 14, 28, 91, 182, 273 i 364 dni od dnia zapłaty za nie. Przetargi odbywają się nieregularnie w zależności od potrzeb. Banki podają najwyższą cenę, jaką są gotowe zapłacić za 10.000 wartości nominalnej
(z dokładnością do jednego grosza).

Weksle - ich wystawcami mogą być w zasadzie wszystkie podmioty gospodarcze. Weksle są wystawiane zwykle w związku z zawartą konkretną transakcją handlową lub kredytową, a zatem ich wartość nominalna, okres wykupu, rentowność, stopa dyskontowa, emitent, nabywca, są za każdym razem inne. Termin wykupu nie może być jednak odleglejszy niż jeden rok od daty wystawienia weksla.

Bony komercyjne - są papierami emitowanymi przez przedsiębiorstwa w celu lepszego zarządzania płynnością. Mają one różną formę prawną (głównie weksla własnego lub zobowiązania powstałego
w oparciu o przepisy KC) oraz różne nazwy. Agentami emisji (czyli przeprowadzającymi emisję) są zwykle banki zagraniczne lub duże banki krajowe. Banki te organizują także rynek wtórny dla tych papierów. Ponieważ bony komercyjne nie są dopuszczone do publicznego obrotu, krąg nabywców jest niewielki i ogranicza się głównie do banków i innych instytucji finansowych.

Przy obliczaniu rentowności powyższych instrumentów przyjmiemy, że rok trwa 360 dni, a zatem czas życia instrumentu będziemy obliczać jako ułamek o podstawie 360; także rentowność będziemy przeliczać w tej samej skali.

Bony skarbowe - dyskontowe papiery dłużne emitowane przez Skarb Państwa, o nominale 10.000 PLN i określonym terminie wykupu wynoszącym od 1 do 52 tygodni. Występują w postaci zdematerializowanej, czyli jako zapis na koncie. O zysku inwestora decyduje tu dyskonto, które stanowi procentowo ujętą różnicę między ceną nominalną a emisyjną. Cena emisji jest zawsze mniejsza niż cena nominalna.

Bony pieniężne - dyskontowe papiery dłużne, emitowane przez NBP o nominale 10.000 PLN
i określonym terminie wykupu od 1 do 364 dni.

Zakup bonów skarbowych:

Na rynku pierwotnym kupują instytucje finansowe dysponujące wolnymi środkami rzędu min 100.000 zł. Osoba fizyczna może jedynie zlecić bankowi kupno bonu; łatwiej dokonać zakupu na rynku wtórnym, na którym bony sprzedają instytucje (nie zapominając o nominalnej wartości bonu min 10.000 zł). Jeżeli inwestujemy na rynku wtórnym, wysokość prowizji ustalona jest indywidualnie i zawarta jest w cenie bonu.
Podobnie jak w przypadku rynku pierwotnego, zakup bonów musi umożliwić nam bank, który dokona rozliczenia transakcji. Bony posiadają z góry określony termin wykupu. Nie oznacza to jednak braku możliwości wcześniejszego wycofania środków, gdyż możemy zlecić naszemu bankowi sprzedaż bonu na rynku wtórnym.
Ceny bonów odzwierciedlają przewidywany przez rynek pieniężny poziom inflacji. Z tego względu mogą one być miarodajnym odniesieniem dla określenia oprocentowania innych instrumentów finansowych (np. obligacji).

Sprzedaż bonów skarbowych:

Na rynku pierwotnym sprzedawane są na przetargach organizowanych przez Ministerstwo Finansów za pośrednictwem NBP (można w nich uczestniczyć składając za pośrednictwem swojego doradcy odpowiednie zlecenie).
Na rynku wtórnym mogą być kupowane i sprzedawane za pośrednictwem banków lub bezpośrednio pomiędzy podmiotami.
Na początku miesiąca po podaniu do publicznej wiadomości listu emisyjnego bonów na dany miesiąc. Minister Finansów ogłasza miesięczny plan podaży bonów skarbowych zawierający terminy przetargów, prognozowaną wartość sprzedaży poszczególnych rodzajów papierów oraz daty zapłaty za nabyte bony.

Sprzedaż bonów pieniężnych - sprzedawane na przetargach, których uczestnikami są tzw. dealerzy rynku pieniężnego, czyli grupa kilkunastu banków spełniających określone przez NBP kryteria. Min wysokość oferty przetargowej wynosi 1 mln PLN. Nabywcami na rynku wtórnym nie mogą być podmioty inne niż banki. Z powyższego wynika, że ten rodzaj instrumentu jest z góry zarezerwowany tylko dla największych instytucji finansowych.

Emisja bonów pieniężnych:

Celem emisji jest realizowanie polityki pieniężnej NBP, szczególnie ograniczanie nadpłynności w sektorze bankowym.
To właśnie bony pieniężne są instrumentem tzw. operacji otwartego rynku, ściągających nadmiar środków pieniężnych z rynku międzybankowego w trosce o stabilność krótkoterminowych stóp procentowych. W związku z tym nie należy brać pod uwagę przy wyborze sposobu lokowania swojego kapitału.
Bony są sprzedawane na cotygodniowych przetargach, po czym stają się przedmiotem wtórnego obrotu na rynku. Najpopularniejsze są instrumenty 13- i 52-tygodniowe.
Bony skarbowe są instrumentem dyskontowym. Oznacza to, że są sprzedawane poniżej nominału, a ich wykup następuje wg wartości nominalnej. Jeśli bon zakupiono za 94,50 zł za 100 zł nominału oznacza to, że zarobkiem nabywcy jest właśnie różnica pomiędzy nominałem a ceną kupna, czyli 5,50 zł.

Stopa rentowności - informuje o stosunku osiągniętego dochodu z danej inwestycji do ceny rynkowej instrumentu:

r - stopa rentowności,

N - wartość nominalna,

C_z - cena zakupu,

n_w - liczba dni do wykupu.

Stopa dyskonta - informuje o ile procent taniej w skali roku kupujemy dany instrument później jego wartości nominalnej:

Dyskonto:

Cena zakupu bonu może być wyliczona:

Zadanie 1:

8-tygodniowy bon skarbowy płacąc 96,60 za 100 PLN wartość nominalnej. Oblicz stopę rentowności
i stopę dyskonta:

N=100 zł ; C_z=96,60 zł ; n_w=56 dni.

W przypadku papierów wartościowych cena rynkowa C_z jest niższa od wartości nominalnej N danego waloru. Stopa rentowności r jest wyższa od stopy dyskonta.

Zadanie 2:

Inwestor oczekuje stopy rentowności na poziomie 25% rocznie. Ile jest gotów zapłacić za 26-tygodniowy bon skarbowy za każde 100 PLN wartości nominalnej?

N=100 zł ; n_w=182 dni ; r=25%

zł

Inwestor zakupi bon, gdy cena nie przekroczy 88,78 zł.

Stopa efektywna - do obliczenia stopy rentowności bonów skarbowych, zakładającą reinwestycję dochodów (za pieniądze uzyskane z wykupu bonów zakupuje się następne bony na identycznych warunkach; jest to założenie mało realistyczne):

Zadanie 3:

8-tygodniowy bon skarbowy płacąc 96,60 za 100 PLN wartość nominalnej. Oblicz stopę efektywną.

N=100 zł ; C_z=96,60 zł ; n_w=56 dni.

W porównaniu do zadania 1. uzyskuje się tu wyższą wartość niż za pomocą zwykłej stopy procentowej.

Rentowność przy sprzedaży na rynku wtórnym przed terminem wykupu:

C_s - cena sprzedaży

n_zw - liczba dni do wykupu w momencie kupna

n_sw - liczba dni do wykupu w momencie sprzedaży

r_z - stopa rentowności w dniu zakupu

r_s - stopa rentowności w dniu sprzedaży

Zadanie 4:

Inwestor zakupił bon skarbowy przy prostej stopie rentowności 22,50% na 20 dni przed wykupem, a sprzedał przy prostej stopie rentowności 22% na 5 dni przed wykupem. Obliczyć stopę rentowności, jaką osiągnął.

r_z=22,5% ; n_zw=20 dni ; r_s=22% ; n_sw=5 dni

Średnia ważona stopy rentowności:

C_zw - średnia ważona cena zakupu bonów w PLN za 100 PLN wartości nominalnej

C_z(i) - cena zakupu bonów w PLN za 100 PLN wartości nominalnej dla i-tej oferty

N(i) - wartość nominalna i-tej oferty

i - liczba ofert dla bonów o danym terminie wykupu

Średnia ważona stopa rentowności bonów skarbowych:

Zadanie 5:

Zakładamy, że na przetargu na bony 13-tygodniowe złożono oferty:

94,50 PLN za 100 zł wartości nominalnej; cała wartość oferty 1 mln PLN wg nominału
94,70 PLN na 1,5 mln PLN
94,60 PLN na 2 mln PLN

Oferty przyjęto.

zł

ĆWICZENIA 7 (03.04.2007)

Certyfikaty depozytowe - papiery wartościowe przynoszące odsetki naliczane od wartości nominalnej; są one krótkoterminowe, zwykle sprzedawane wg wartości nominalnej (lub zbliżonej do nominalnej). Posiadają zazwyczaj stałą stopę procentową. W momencie wykupu ich posiadacz otrzymuje wartość nominalną certyfikatu powiększoną o odsetki.

Wzór na wysokość odsetek certyfikatu depozytowego:

O - wysokość odsetek

N - wartość nominalna certyfikatu

i - nominalna stopa oprocentowania

n - liczba dni od emisji do daty wyliczenia odsetek

Certyfikaty depozytowe - emitowane przez Banki (np. Kredyt Bank, który emituje certyfikaty 28-dniowe o wartości nominalnej 50.000 PLN oraz 91-dniowe o wartości nominalnej 100.000 PLN; oprocentowanie stałe i naliczane w skali roku 360-dniowego - podobnie jak dla bonów skarbowych - certyfikaty sprzedawane są na przetargach). Nabywcy przedstawiają cenę, jaką są gotowi zapłacić za 100 zł wartości nominalnej (cenę należy podać z dokładnością do 1 grosza); oferty te bank może przyjąć bądź odrzucić.

Certyfikaty depozytowe dostępne są również w sprzedaży ciągłej. Wówczas cena to:

C_e - cena emisyjna; ustalona przez bank

i - stopa stałego oprocentowania

n_e - liczba dni od emisji do zakupu

N - wartość nominalna certyfikatu

Istnieje podobny wzór na obliczenie ceny zakupu certyfikatu na rynku wtórnym. Wówczas Ce oznacza cenę uzgodnioną przez sprzedającego i kupującego. Rentowność certyfikatu to:

C_z, C_s - cena zakupu i sprzedaży

n_es, n_ez - liczba dni od emisji do sprzedaży i zakupu

Zadanie 1:

Inwestor kupił certyfikat 28-dniowy na przetargu za 99,75% wartości nominalnej. Stała stopa oprocentowania i=21,90%. Sprzedał certyfikat po 20 dniach, po 100,10 PLN za 100 PLN wartości nominalnej. Kredyt Bank emituje certyfikaty 28-dniowe o wartości nominalnej 50.000 PLN oraz 91-dniowe o nominale 100.000 PLN. Ich oprocentowanie jest stałe i naliczane w skali roku 360-dniowego. Certyfikaty są sprzedawane na przetargach. Oblicz rentowność:

N=50.000 zł ; C_s=100,10 zł ; n_e=20 dni ; i=21,90%.

zł

Wycena obligacji:

Obligacja to instrument finansowy (papier wartościowy), w którym jedna strona zwana emitentem obligacji stwierdza, że jest dłużnikiem drugiej strony zwanej obligatariuszem (jest to właściciel obligacji) i zobowiązuje się wobec niego do wykupy obligacji.
Emisja obligacji jest formą zaciągnięcia kredytu; kredytodawcą jest obligatariusz, czyli właściciel obligacji. Kredytobiorcą jest emitent obligacji.
Termin wykupu - termin, po upływie którego emitent zobowiązany jest dokonać wykupu, tzn. zwrócić zaciągnięty kredyt właścicielowi obligacji.
Wartość (cena) nominalna - wartość, na jaką opiewa jedna obligacja (w przypadku detalicznych obligacji skarbowych wynosząca 100 zł) jest to wartość, którą emitent zwraca
w cenie wykupu.
Cena emisyjna - cena, po której obligacja jest sprzedawana w _____ emisji (rozpoczęcia sprzedaży) prawnemu właścicielowi, w przypadku obligacji skarbowych jest ustalana przez Ministra Finansów. Może być równa, niższa lub wyższa od wartości nominalnej obligacji.
Cena sprzedaży - cena płacona przez inwestora w danym dniu sprzedaży obligacji, o ile
w przypadku obligacji oszczędnościowych cena ta jest stała i równa zawsze wartości nominalnej 100 zł, a w przypadku papierów rynkowych powiększa się każdego dnia o odsetki przypadające na dany dzień, doliczane do ceny emisyjnej za dzień od pierwszego dnia sprzedaży danej obligacji do dnia ich zakupu.
Oprocentowanie - określa wielkość odsetek od zaciągniętego kredytu, wyrażone jest
w procentach wartości nominalnej. Zwykle odsetki płacone są regularnie, np. co rok, co pół roku, co kwartał.
Okres odsetkowy - przedział cenowy, za który naliczane są odsetki od obligacji, po zakończeniu tego okresu następuje wypłacanie odsetek albo ich kapitalizacja.
Kapitalizacja odsetek - naliczanie odsetek w kolejnym okresie odsetkowym od wartości nominalnej obligacji powiększonej o odsetki narosłe w poprzednich okresach odsetkowych.
Dzień udzielenia praw - dzień, w którym właściciel obligacji nabywa prawo do otrzymania świadczeń z tytułu posiadanych obligacji (wykupu lub wypłaty odsetek).
Dzień wymagalności - dzień, w którym następuje wykup obligacji lub wypłata odsetek.

Wyróżnia się obligacje:

O stałym oprocentowaniu.
O zmiennym oprocentowaniu.
Zerokuponowe.

Obligacje i ich wycena:

Obligacje są papierami wartościowymi o charakterze wierzycielskim tzn. obsługującym dług, jaki ma emitent obligacji w stosunku do jej posiadacza. Najogólniej ujmując właściciel obligacji ma prawo do otrzymania odsetek w określonych terminach oraz prawo do zwrotu wartości nominalnej obligacji w terminie wykupu.
Klasyczne obligacje mają stałą stopę oprocentowania; odsetki wypłacane są w tej samej wysokości w określonych odstępach czasu proporcjonalnie do wartości nominalnej. Np. obligacja o nominale 100 USD oprocentowane na 6% rocznie, przynosi co roku 60 USD odsetek - 6% oznacza nominalną stopę dochodu.

Bieżąca stopa dochodu to:

r_b - rentowność bieżąca

O - wysokość odsetek płatnych co roku

C - cena rynkowa obligacji

Bieżąca stopa dochodu - stopa ta właśnie przy spadku ceny obligacji i vice versa nie uwzględnia ceny zmiany wartości pieniądza w czasie, a zatem jest dość rzadko stosowana. Gdy mówimy o cenie obligacji możemy mieć na myśli cenę bez narosłych odsetek (cenę czystą) lub cenę z narosłymi odsetkami (cenę brudną). Cena brudna jest niemal zawsze wyższa od ceny czystej, z wyjątkiem chwili bezpośrednio po płatności odsetek. W analizie zwykle zakładamy, że odsetki narastają w sposób liniowy (choć możliwe jest też inne ujęcie). Wysokość odsetek każdego dnia określa wzór.

Wysokość odsetek liczona każdego dnia:

n_m - liczba dni między dwoma płatnościami odsetek

O - wysokość odsetek

n - wartość nominalna obligacji

i - oprocentowanie obligacji

n_d - liczba dni, która upływa od ostatniej płatności odsetek

Zadanie 2:

Dane są obligacje dwuletnie o nominale 1.000 PLN i oprocentowaniu 18%. Odsetki płatne co roku 30 czerwca. Ile wynosi wartość odsetek 31 lipca?

n=1.000 zł ; n_m=365 dni; n_d=31 dni ; i=18%

zł

Tutaj uwzględnia się rok 365-dniowy.

Przy obliczaniu ceny obligacji:

C - cena obligacji

D_t - dochód w okresie t

r - wymagana stopa dochodu inwestora

n - liczba okresów do wykupu obligacji

Zadanie 3:

Mamy obligację dwuletnią o wartości nominalnej 1.000 PLN i oprocentowaniu 17% rocznie. Odsetki płatne co roku. Wymagana stopa dochodu rocznie 22%. Ile warta jest obligacja w okresie emisji?

zł

Zadanie 4:

Powyższa obligacja płaci odsetki co pół roku (a zatem
PLN). Oblicz wartość obligacji.

ĆWICZENIA 8 (17.04.2007)

Rodzaje i zasady emisji akcji

Akcja - instrument finansowy (papier wartościowy) reprezentujący częściowy udział jego właściciela
w kapitale spółki akcyjnej. Akcjonariusz, czyli właściciel akcji ma ustalone prawa i obowiązki. Najważniejszym prawem akcjonariusza jest prawo do udziału w zyskach spółki. Ponadto ma on prawo uczestniczyć w walnym zgromadzeniu (zebraniu wszystkich akcjonariuszy) i tą drogą wpływać na decyzje spółki.

Składniki akcji - tradycyjny dokument akcji składa się z tzw. płaszcza, czyli właściwego dokumentu akcji oraz dołączonego do niego arkusza dywindowego. Tekst akcji powinien zawierać:

firmę oraz siedzibę spółki,
sąd, w którym jest zarejestrowana i liczbę rejestru,
datę zarejestrowania spółki i emisji akcji,
wartość nominalną,
liczbę,
serię,
rodzaj danej akcji,
uprawnienia szczególne akcji.

Rodzaje akcji i wynikające z nich prawa:

Biorąc pod uwagę sposób przenoszenia własności możemy wyróżnić akcje:

imiennie,
na okaziciela.

Akcja imienne tym różnią się od akcji na okaziciela, że w treści zawierają także nazwisko właściciela. Musi ono być też wpisane do księgi akcyjnej prowadzonej przez zarząd spółki. Z ich posiadaniem łączą się pewne ograniczenia związane ze zbywalnością. Na ogół ich zbycie wymaga oświadczenia woli posiadania zgłoszenia nowego właściciela do zarządu w celu wpisania go do księgi akcyjnej i zgody organów spółki.

Większość wystawionych w obrocie akcji to akcje na okaziciela. Ich zbywanie odbywa się poprzez zwykłe wręczenie dokumentu, jeżeli akcja występuje w formie materialnej lub przez odpowiednie przeksięgowanie na rachunkach inwestycyjnych posiadacza i nabywcy, jeżeli występuje ona w formie zdematerializowanej.

Często spotykanym podziałem akcji jest ich rozróżnienie ze względu na uprawnienia ich właścicieli. Wymienia się też akcje:

zwykłe,
uprzywilejowane.

Akcje zwykłe - są podstawą obrotu giełdowego. Z reguły nie ma ograniczeń w ich obrocie, zarówno
w sensie przedmiotowym (niedopuszczenie niektórych brokerów). Z posiadaniem akcji zwykłych nie łączą się żadne dodatkowe lub szczególne uprawnienia. Natomiast ich nabycie daje akcjonariuszowi określone prawa, które generalnie można podzielić na dwie grupy. Są nimi prawa korporacyjne i prawa majątkowe.

Prawa korporacyjne:

Prawo do uczestnictwa w spółkach akcyjnych, które oznacza, że akcjonariusz nie może być
z niej usunięty.
Prawo do uczestnictwa w walnym zgromadzeniu akcjonariuszy i współdecydowania o sprawach będących przedmiotem jego obrad.
Bierne prawo wyborcze do organów spółki, które oznacza, że akcjonariusz może zostać wybrany do zarządu, rady nadzorczej lub komisji rewizyjnej spółki, akcje której posiada.
Prawo mniejszości, które pozwala na odpowiednie zabezpieczenie interesów tych akcjonariuszy, którzy nie dysponują większością akcji, ale posiadają ich pewną liczbę.
Prawo do części wartości majątku w przypadku likwidacji spółki po pokryciu jej zobowiązań.

Prawa majątkowe:

Prawo do udziału w zysku rocznym (dywidendy).
Prawo poboru akcji nowych emisji.
Prawo do części wartości majątku w przypadku likwidacji spółki po pokryciu jej zobowiązań.

Akcje uprzywilejowane - różnią się od akcji zwykłych tym, że z ich posiadaniem związane są dodatkowe uprawnienia. Wśród tych akcji występują akcje o specjalnym charakterze uprzywilejowania, zwane akcjami złotymi. Z ich posiadaniem łączą się na ogół szczególne uprawnienia decyzyjne na zgromadzeniu akcjonariuszy. Akcje złote służą też do uhonorowania osób wyjątkowo zasłużonych dla spółki.

Kodeks Handlowy w Polsce rozróżnia jeszcze akcje:

Pieniężne - muszą mieć pokrycie w gotówce, akcje pieniężne uważa się za objęte, gdy są opłacone tylko częściowo, ale przywilej ten dotyczy tylko akcji imiennych.
Niepieniężne (aportowe) - muszą mieć pokrycie rzeczowe, muszą mieć jednak pokrycie całości przed ich objęciem przez akcjonariuszy.

Przepisy prawne w Polsce stwarzają spółkom również możliwość wydawania tzw. akcji użytkowych,
o ile przewiduje to statut. Mogą je otrzymać akcjonariusze w zamian za akcje umorzone i nie określa się dla nich wartości nominalnej. Akcje użytkowe nabierają charakteru papierów wartościowych, ponieważ zawierają pojedyncze prawa częściowe przysługujące akcjom zwykłym, które na ogół sprowadzają się do zobowiązań spółki wobec akcjonariuszy.

Innym rodzajem akcji, która nie występuje jednak w obrocie giełdowym są imienne akcje winkulowane, co oznacza, że mogą być one zbywalne jedynie na mocy decyzji zarządu spółki. Emitują je firmy, którym bardzo zależy na tym aby cały czas mieć stałe grono akcjonariuszy. Są to więc papiery imienne, o znacznie utrudnionej zbywalności w porównaniu z akcjami imiennymi zwykłymi.

Wyodrębnia się też akcje pierwszorzędne, którymi są akcje renomowanych i dobrze znanych firm. Akcje te charakteryzują się stabilnym kursem, a dywidenda wypłacana jest regularnie. Ponadto dobra pozycja firmy powoduje, że są one stale w obrocie i charakteryzują się wysoką płynnością. Są chętnie kupowane przez inwestorów budujących swoje portfele na dłuższy okres.

Na giełdach w coraz większej ilości zaczynają się pojawiać tzw. akcje milczące. Charakteryzują się one tym, iż ich właściciel bez względu na to, że ich posiadacz nie ma prawa głosu, a zatem nie może wpływać na losy firmy. Akcje te są emitowane przez małe lub średnie firmy, o pewnej perspektywie rozwoju, które zabezpieczają się w ten sposób przed spekulacyjnym wykupywaniem pakietów kontrolnych przez ich konkurentów w celu przejęcia nad nimi kontroli.

Prawo poboru - liczba akcji, na które został podzielony kapitał akcyjny nie musi być stała. Walne zgromadzenie może podjąć uchwałę o podwyższeniu kapitału. Powstaje wówczas problem, komu zaproponować objęcie nowych akcji. Akcjonariusze, zgodnie z Kodeksem Handlowym, mają pierwszeństwo objęcia nowych akcji proporcjonalnie do liczby akcji im posiadanych. Walne zgromadzenie może pozbawić dotychczasowych akcjonariuszy prawa poboru w całości lub w części, uchwała taka musi być podjęta 4/5 głosów oddanych. Wyłączenie prawa poboru powinno być wyraźnie zapowiedziane w porządku obrad, a uchwała powinna zostać szczegółowo umotywowana.

Zakup akcji - dokonując zakupu akcji, należy wystawić zlecenie kupna wskazując nazwę papierów wartościowych (nazwę spółki), której akcje chcemy kupić, liczbę akcji, termin ważności zlecenia oraz cenę, po jakiej jesteśmy gotowi kupić akcje.

Zakupu dokonujemy na giełdzie papierów wartościowych, która jest specjalnym typem giełdy. Jako instytucja finansowa podlega szczególnym regulacjom. Jej działanie jest bardzo starannie określone
i podlega ścisłej kontroli, lecz podobnie jak każda inna giełda umożliwia spotkanie jak największej liczby sprzedających z kupującymi, by doprowadzić do ustalenia rynkowej ceny towaru w tym wypadku papierów wartościowych.

Natomiast kolejne transakcje sprzedaży dokonywane są na rynku wtórnym, np. na wspomnianej już wcześniej giełdzie papierów wartościowych. Spółki emitują akcje w celu zgromadzenia lub powiększenia już istniejącego kapitału. Zakupu akcji od spółki lub jej przedstawienia dokonuje się
w ramach rynku wtórnego. Rynek akcji składa się z 3 segmentów:

Wolnego,
Równoległego,
Podstawowego.

Giełda jest instytucją rynku wtórnego. Mówimy o nim, gdy papiery wartościowe po ich sprzedaniu przez emitenta pierwszemu właścicielowi są po raz kolejny odsprzedawane.

Ustalanie kursów akcji na giełdzie - giełda jest wtórnym rynkiem papierów wartościowych. Zapewnia możliwość sprzedania wcześniej kupionych akcji. Aby jednak mogło dojść do transakcji, musi zostać ustalona cena kupna i sprzedaży akcji każdej ze spółek notowanych na giełdzie. Istnieje wiele sposobów ustalania kursów akcji na giełdzie. Dwie podstawowe metody oparte są:

Na cenach,
Na zleceniach.

Metoda oparta na cenach - w metodzie tej maklerzy tworzący rynek są odpowiedzialni za stałe podawanie kursów kupna i sprzedaży akcji oraz realizację wszystkich zleceń zgodnych z widełkami cenowymi. W praktyce oznacza to, że makler kupuje i sprzedaje akcje po ustalonych przez siebie cenach, dostosowanych do sytuacji na rynku. W systemie tym maklerzy tworzący rynek nie mogą, bez względu na trend zmiany cen akcji, nie wystawić ceny kupna czy też sprzedaży akcji, a zatem przy nagłych zmianach trendu, muszą się liczyć z poniesieniem strat.

Metoda oparta na zleceniach - polega na tym, że cenę kupna i sprzedaży akcji na giełdzie wyznaczają kierowane na nią zlecenia. Rynek kierowany zleceniami może być ciągły lub też oparty na określaniu jednej ceny dla każdej akcji w trakcie sesji giełdowej.

Rada giełdy - decyduje o dopuszczeniu podejmuje Rada Giełdy, o ile są spełnione:

papiery wartościowe są dopuszczone do publicznego obrotu przez komisję papierów wartościowych,
zbywalność papierów wartościowych nie jest ograniczona,
rozproszenie własności akcji zapewnia odpowiednia płynność i prawidłowy przebieg transakcji giełdowych,
zostały udostępnione informacje, które pozwalają inwestorom na ocenę aktywów emitenta, źródeł ich finansowania, perspektyw rozwoju, zysków i strat,
rada giełdy może dopuścić do notowania spółki nie spełniającej tych warunków, o ile uzna, że obrót tymi papierami na rynku giełdowym może osiągnąć wielkość zapewniającą odpowiednią płynność i prawidłowy przebieg transakcji, a interes uczestników transakcji nie będzie zagrożony.

Przekształcenie w spółkę akcyjną - podstawową kwestią determinującą proces wprowadzenia spółki na giełdę jest posiadanie przez nią odpowiedniego statusu prawnego. Podmioty, których walory są notowane na giełdzie papierów wartościowych muszą mieć formę spółki akcji. Powyższe zastrzeżenie wynika z zasad obrotu papierów wartościowych, gdyż zawierane transakcje kupna i sprzedaży akcji oznaczają wymianę równych co do wartości udziałów w kapitale spółki. Stosowane do przepisów Kodeksu Spółek Handlowych akcje stanowią ułamkową część kapitału zakładowego spółek akcyjnych, który dzieli się na akcje o równej wartości nominalnej, nie mniejszej niż 1 grosz. Minimalna wielkość kapitału zakładowego to …… Jeżeli firma nie jest spółką akcyjną, konieczne jest jej przekształcenie
w tego rodzaju podmiot.

Warunki dopuszczenia akcji do obrotu na GPW:

dopuszczenie do publicznego obrotu decyzją KPWiG,
nieograniczona zbywalność akcji,
minimalna wartość akcji, które mają być dopuszczone to 4 mln zł,
minimalna wartość księgowa to 4 mln zł,
udostępnienie informacji koniecznych do ceny remitenta przez inwestorów (prospekt emisyjny + raporty bieżące i okresowe),
publikacja zbadanego przez audytora sprawozdania finansowego za ostatni rok obrotowy obejmujący co najmniej 12 miesięcy.

ĆWICZENIA 9 (24.04.2007)

Polski system podatkowy

System podatkowy - ogół podatków funkcjonujących w danym państwie w określonym czasie. Służy on do realizacji celów gospodarczych i społecznych. Inaczej ujmując podatki, a także cały ich system, pełnią określone funkcje. Najstarszą z nich jest funkcja fiskalna. Polega ona na zapewnieniu władzom publicznym (państwowym, samorządowym) odpowiednich dochodów, niezbędnych do finansowania ich wydatków.

Kolejną funkcją podatków współrealizowaną przez wydatki budżetowe jest funkcja redystrybucyjna. Polega ona na korygowaniu proporcji dochodowych podatników, które zostały ukształtowane w wyniku działania rynku. Przez zróżnicowanie stawek podatkowych (głównie przez mechanizm progresji). Następuje przepływ dochodów od podatników silniejszych finansowo do podatników pod tym względem słabszych. Dodatkowo podatnicy słabsi ekonomicznie za sprawą budżetu w większym stopniu korzystają z dóbr społecznych i publicznych.

Funkcja stymulacyjna podatków - polega na oddziaływaniu na zachowania podatników. Polega więc na kształtowaniu określonych reakcji podatników dotyczących procesów społeczno-gospodarczych. Do realizacji tej funkcji wykorzystuje się przede wszystkim rodzaj podatku, a także ulgi i zwolnienia jako szczególne dla tego celu elementy techniki podatkowej. Stymulacja ogólna może być realizowana przez poziom obciążeń podatkowych. Natomiast stymulacja selektywna może dotyczyć sytuacji rodzinnej, osobistej podatników lub może być związana z inwestycyjnymi zachowaniami podatników.

Od systemu podatkowego oczekuje się przede wszystkim wypełniania funkcji fiskalnych, gdyż temu służyć powinny podatki. Funkcje społeczne (redystrybucyjne), czy propagowanie pewnych działań gospodarczych należy realizować innymi efektywniejszymi narzędziami. Obecnie w większości krajów (w tym i w Polsce) systemy podatkowe realizują również funkcje pozafiskalne. Kraje UE, jak i inne kraje ODCE stosują różnorodne ulgi w systemie podatkowym, w tym w podatkach dochodowych. Jednakże, z drugiej strony zauważalna jest tendencja do ograniczania pozafiskalnych zadań systemu podatkowego.

Cele systemu podatkowego:

Wspieranie rozwoju gospodarczego,
Zapewnienie określonych i stabilnych dochodów podatkowych,
Społecznie akceptowalny rozkład obciążeń podatkowych,
Przyjazność, przejrzystość, uproszczenia.

Wspieranie rozwoju gospodarczego - w warunkach postępującej globalizacji niezbędne jest takie kształtowanie systemu podatkowego, by zachęcał do inwestowania, innowacji i tworzenia miejsc pracy. Temu celowi służyło obniżenie stawki CIT do 19%.

Zapewnienie określonych i stabilnych dochodów podatkowych - realizacja podstawowej funkcji państwa wymaga uzyskania określonych dochodów. Zadaniem systemu podatkowego jest pozyskanie tych środków, przy możliwie małych negatywnych konsekwencjach dla gospodarki.
W średniookresowej strategii finansów publicznych zaproponowano by poziom fiskalizmu między udziałem dochodów sektora publicznego w PKB nie zwiększał się. Stabilność dochodów zostanie osiągnięta dzięki zdywersyfikowaniu źródeł dochodów oraz zwiększeniu znaczenia podatków pośrednich- mniej wrażliwych na wahania koniunktury.

Społecznie akceptowalny rozkład obciążeń podatkowych - głównym zadaniem systemu podatkowego jest dostarczenie określonej wielkości dochodów budżetowych. System podatkowy jest bardzo mało skutecznym narzędziem polityki społecznej, a redystrybucja dokonywana w ramach systemu jest kosztowna i mało efektywna. To zadanie znacznie lepiej spełniają wydatki socjalne. Podatki pośrednie mimo zastosowania stawki obniżonej mają charakter regresywny. Dlatego też, aby utrzymać neutralność systemu podatkowego niezbędna jest progresja w podatkach dochodowych od osób fizycznych. Umiarkowana progresja znajduje również doskonałe uzasadnienie na gruncie teorii podatków. Zgodnie bowiem z zasadą możliwości podatkowej (ability to pay) osoby o wyższych dochodach mogą ponosić wyższe obciążenia podatkowe. Ma to również uzasadnienie oparte na krańcowej użyteczności pieniądza. Użyteczność ta maleje w miarę wzrostu dochodu, więc złotówka podatku jest najbardziej dotkliwa dla podatnika o niskich dochodach.

Przyjazność, przejrzystość, uproszczenia - przebudowa aparatu skarbowego i uczynienie go przyjaznym podatnikowi może przyczynić się do wzrostu dochodów podatkowych. Należy radykalnie zmienić relacje na linii administracja podatkowa - podatnik. Podatnik to nie petent a klient, dlatego też system podatkowy powinien tę zasadę artykułować w swoich rozwiązaniach. Muszą być one wymuszone zmianami systemowymi i poprzez kształcenie kadr.

Geneza i definicja podatku - podstawowym warunkiem ekonomicznym powstania podatku było wytworzenie nadwyżki finansowej przez producentów i ich rodziny. Kolejnym warunkiem było powstanie państwa, wzrost jego funkcji i klas społecznych. Spowodowały one wzrost wydatków na realizację wzrastającej roli państwa. Nieodzownym warunkiem wprowadzenia podatku było wydzielenie majątku państwowego z majątku królewskiego. Podatek mógł powstać przy spełnieniu wszystkich tych warunków łącznie. Początkowo podatek miał postać naturaliów. Składały się na nie daniny oddawane
w zbożu i w bydle. W późniejszym czasie (IV wieku p.n.e.) w starożytnym Rzymie i starożytnej Grecji podatki pobierano w pieniądzu.

Współcześnie podatek definiujemy jako świadczenie:

Pieniężne,
Powszechne,
Przymusowe,
Bezzwrotne,
Nieodpłatne,
Nakładane jednostronnie przez związek publiczno-prawny (państwo, organizację samorządową),

w celu sfinansowania potrzeb publicznych i społecznych.

Definicja podatku /zgodna z prawem podatkowym/ - podatkiem jest publiczno-prawne nieodpłatne, przymusowe oraz bezzwrotne świadczenie pieniężne na rzecz Skarby Państwa, województwa, powiatu lub gminy, wynikające z ustawy podatkowej (art. 6 Ordynacji Podatkowej).

Cechy podatku:

Pieniężny charakter - podatki pobierane są w formie pieniężnej.
Powszechność - podatki nakładane są w formie ustaw. W ustawach nie uwzględnia się konkretnego podatnika. Przepisy podatkowe zawarte w ustawach odnoszą się do ogółu podatków, jeżeli znajdą się one w warunkach lub dokonają czynności objętych obowiązkiem zapłaty podatku.
Przymusowość - przepisy podatkowe określają obowiązek zapłaty podatku. Podają jednocześnie okoliczności, które ten obowiązek powodują. Przepisy podatkowe przewidują także kary, sankcje i zagrożenia z tytułu niezapłacenia podatku. W praktyce podatnik świadom tychże nie czeka aż zostaną one przeciwko niemu skierowane i użyte, tylko dokonuje zapłaty podatku.
Bezzwrotność - podatek zapłacony nie podlega zwrotowi, wyjątkowo może być zwrócony podatnikowi w sytuacji, gdy został naliczony w sposób nieprawidłowy.
Nieodpłatność - podatnikowi z tytułu jego zapłacenia nie przysługują żadne świadczenia ze strony związku publiczno-prawnego (państwa czy organizacji samorządowej). Bez względu na wysokość wnoszonego podatku, konkretnemu podatnikowi nie przysługują żadne dobra, czy usługi świadczone przez władze publiczne. Możemy mówić jedynie o tzw. odpłatności zbiorowej.
Jednostronność - państwo bądź organizacja samorządowa stosują tu zasadę podporządkowania podmiotów zobowiązanych do płacenia podatków, a podmiotami uprawnionymi do ich nakładania. W sprawach podatków nie prowadzi się powszechnej dyskusji.

Technika podatkowa - aby podatki mogły przyczyniać się do realizacji funkcji całego systemu podatkowego powinny w swoich konstrukcjach precyzyjnie określać takie kwestie jak: kto płaci podatek, od czego jest on płacony, bądź co powoduje jego zapłatę, jak jest ustalony jego wymiar, co stanowi zmniejszenie wymiaru, od czego zależą i w jakiej wysokości ustalone są ulgi, jakie są terminy płatności podatku, kto decyduje w sprawach odwołań itp. Wszystkie te zagadnienia składają się na technikę podatkową.

Elementy techniki podatkowej:

Podmioty podatku - w stosunkach podatkowo-prawnych wyróżnia się dwie kategorie podmiotów:

podmioty czynne - państwo lub organizacje samorządowe, podmioty te są uprawnione do tzw. władztwa podatkowego, czyli do nakładania podatków, ustalania ich stawek, ustalania w nich ulg i zwolnień oraz do pobierania wpływów z podatków.
podmioty bierne - są to podatnicy, płatnicy i inkasenci.

Podatnicy - osoby fizyczne, prawne, jednostki organizacyjne, nie mające osobowości prawnej, podlegające obowiązkowi ponoszenia ciężarów podatkowych.

Płatnicy - podmioty zobowiązane zgodnie z przepisami prawa podatkowego do obliczenia i pobrania od podatnika podatku i doprowadzenia go we właściwym terminie organowi podatkowemu.

Inkasent - to podmiot, który nie oblicza podatku. Zobowiązany jest wyłącznie do pobrania od podatnika podatku i wpłacenia go na rachunek organu podatkowego. Najczęściej inkasenci pobierają podatki lokalne. Są to sołtysi, którzy pobierają za prowizją podatek rolny od gruntów, podatek od nieruchomości, podatek leśny.

Przedmioty podatku - sytuacje faktyczne lub prawne (np. osiągnięcie dochodu, wydatkowanie dochodów, posiadanie majątku) oraz zdarzenia np. udzielenie pożyczki, zawarcie umowy sprzedaży, najmu, itp.

Stawki podatkowe - służą do określania kwot podatku. Stawki podatku dzieli się na:

Stawki kwotowe - kwoty podatku wyznaczane z góry, z uwzględnieniem różnych czynników
i okoliczności,
Stawki procentowe - części podstawy opodatkowania:

Stawki procentowe stałe - charakteryzują się tym, że są one niezależne od zmian
w podstawie opodatkowania, podatek rośnie w takim samym tempie, co wartość podstawy opodatkowania. Stawki te określa się jako stałe, proporcjonalne lub liniowe.
Stawki procentowe zmienne - mają to do siebie, że zmiana podstawy opodatkowania powoduje zmianę stopy podatkowej.

Podstawa opodatkowania - jest to wartościowo lub ilościowo wyrażony przedmiot podatku. Podstawą opodatkowania w poszczególnych rodzajach podatku jest:

w podatkach dochodowych wartość uzyskanego dochodu,
w podatkach od towarów i usług wartość obrotu lub wartość realna towaru powiększona
o należne cło,
w podatku od nieruchomości suma powierzchni użytkowej…?

ĆWICZENIA 10 (15.05.2007)

Podatek dochodowy od osób prawnych:

Podmiot opodatkowania:

Osoby prawne,
Spółki kapitałowe w organizacji,
Jednostki organizacyjne nie posiadające osobowości prawnej,
Z wyjątkiem spółek: cywilnych, jawnych, partnerskich, komandytowych i komandytowo-akcyjnych,
Podatkowe grupy kapitałowe.

Przedmiotem opodatkowania jest dochód bez względu na rodzaj źródeł przychodów, z których dochód został osiągnięty, a w szczególnych przypadkach przychód.

Zwolnienia i odliczenia - zwolnienia podmiotowe mają zastosowanie przede wszystkim do Skarbu Państwa, podatników reprezentujących Skarb Państwa oraz podatników finansowanych z budżetu państwa.

Zwolnienia przedmiotowe dotyczą dochodów:

Organizacji pożytku publicznego,
Związanych z przyjętymi zobowiązaniami wobec podatników działających w specjalnych strefach ekonomicznych,
Uwarunkowanych umowami międzynarodowymi,
Wynikających z rozwiązań przyjętych w ustawach szczególnych,
Podatników, którzy przeznaczają dochody na cele statutowe np. dla fundacji, stowarzyszeń, szkół.

Pobór podatku - podatnicy są zobowiązani do wpłacania miesięcznych zaliczek na podatek. Mają jednak możliwość wyboru formy wpłacania zaliczek: w rachunku narastającym albo w formie uproszczonej
w równej wysokości uzależnionej od podatku należnego wykazanego we wcześniejszych latach podatkowych. Istnieje również obowiązek dokonywania rocznego naliczenia podatku po zakończeniu roku podatkowego.

Funkcjonuje również tzw. kredyt podatkowy, polegający na zwolnieniu podatników rozpoczynających działalność po spełnieniu przez nich warunków określonych w ustawie od obowiązku składania deklaracji miesięcznych oraz wpłacania na rachunek urzędu skarbowego zaliczek miesięcznych
w trakcie roku podatkowego.

Podatek dochodowy od osób fizycznych:

Podmiot opodatkowania - osoby fizyczne.

Przedmiot opodatkowania - dochody uzyskiwane przez osoby fizyczne ze źródeł przychodów, do których zalicza się:

Stosunek służbowy, stosunek pracy, w tym spółdzielczy stosunek pracy, członkarstwo.
W rolniczej spółdzielni produkcyjnej lub innej spółdzielni zajmującej się produkcją rolną, praca nakładcza, emerytura i renta.
Działalność wykonywaną osobiście,
Pozarolniczą działalność gospodarczą,
Działy specjalne produkcji rolnej,
Nieruchomości lub ich części,
Najem, podnajem, dzierżawę, poddzierżawę oraz inne umowy o podobnym charakterze,
Kapitały pieniężne i prawa majątkowe, w tym odpłatne zbycie praw majątkowych,
Odpłatne zbycie:

nieruchomości lub ich części oraz udziały w nieruchomości,
spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego lub użytkowego oraz prawa do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej,
prawa wieczystego użytkowania gruntów,
innych rzeczy - jeżeli odpłatne zbycie następuje przed upływem pięciu lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym nastąpiło nabycie lub wybudowanie nieruchomości,
a innych rzeczy - przed upływem pół roku, licząc od końca miesiąca, w którym nastąpiło nabycie w przypadku zamiany okresy te odnoszą się do każdej z osób dokonującej zamiany.

Tzw. inne źródła (np. alimenty, stypendia, zasiłki pieniężne, ubezpieczenia społeczne, dotacje, dopłaty, nagrody).

Zasada opodatkowania - podlegają dochody, na które składają się przychody podatnika pomniejszone
o koszty uzyskania przychodu.

Koszty uzyskania przychodów - w przypadku niektórych źródeł są zryczałtowane (np. przychody ze stosunku pracy), a dla innych źródeł obliczane są przy zastosowaniu 20% lub 50% stawki odnoszącej się do przychodu uzyskanego przez podatnika (20% stawka stosowana jest w przypadku umów zlecanych,
a 50% w stosunku do przychodów z praw autorskich). Ustawa przewiduje także możliwość zastosowania kosztów faktycznie poniesionych (np. w zakresie przychodów z pozarolniczej działalności gospodarczej).

Wyszczególnione koszty uzyskania przychodów
	Miesięcznie	Rocznie
Dla zatrudnionych u jednego pracodawcy w tej samej miejscowości	102,25	1227,00
Dla zatrudnionych u wielu pracodawców jednocześnie w tej samej miejscowości	153,40	1840,77
Dla dojeżdżających z innej miejscowości zatrudnionych u jednego pracodawcy	127,82	1533,84
Dla dojeżdżających z innej miejscowości zatrudnionych u wielu pracodawców	191,74	2300,94

Zwolnienia i ulgi podatkowe - w ustawie funkcjonuje ? z tytułów zwolnień podatkowych oraz świadczeń o charakterze socjalnym, odszkodowawczym, związanych z pracą o charakterze niezawodowym. Istnieją także zwolnienia, które wprowadzono ze względu na zbyt duże koszty poboru podatkowego oraz z uwagi na brak technicznych możliwości poboru podatku. Oprócz zwolnień funkcjonuje też ulgi podatkowe (odliczane od dochodu bądź podatku).

ĆWICZENIA 11 (22.05.2007)

Ulgi odliczone od dochodu:

Składki na ubezpieczenie społeczne, określone w ustawie o systemie ubezpieczeń społecznych (7,5% podstawy wymiaru).
Dokonane w roku podatkowym zwroty nienależnie pobranych świadczeń, które uprzednio zwiększyły dochód podlegający opodatkowaniu, w kwotach uwzględniających pobrany podatek dochodowy, jeżeli zwroty te nie zostały potrącone przez płatnika.
Wydatki na cele rehabilitacyjne oraz wydatki związane z ułatwieniem wykonywania czynności życiowych poniesione przez podatnika będącego osobą niepełnosprawną lub podatnika, na którego utrzymaniu są osoby niepełnosprawne.
Darowizny na cele:

społecznie użyteczne, określone w ustawie o działalności pożytku publicznego, przekazane organizacjom pozarządowym i innym instytucjom wskazanym w tej ustawie (np. kościelne osoby prawne) prowadzącym działalność pożytku publicznego w sferze zadań publicznych - w wysokości dokonanej darowizny, nie więcej jednak niż 350 zł,
kultu religijnego - do wysokości 350 zł.

Wydatki na spłatę odsetek od kredytu (pożyczki) udzielonego podatnikowi, na sfinansowanie inwestycji, mającej na celu zaspokojenie własnych potrzeb mieszkaniowych.

Ulgi odliczane od podatku:

składki na ubezpieczenie zdrowotne (w wysokości do 7,75% podstawy),
wpłaty dokonane na rzecz organizacji pożytku publicznego w wysokości 1% podatku obliczonego w zeznaniu podatkowym.

Prawa nabyte - przepisy gwarantują podatnikom zachowanie praw słusznie nabytych i prawo do odliczenia (od dochodu lub podatku):

Wydatków poniesionych w związku z budową budynku mieszkalnego wielorodzinnego,
z przeznaczeniem znajdujących się w nim lokali mieszkalnych na wynajem oraz wydatki na zakup działki pod budowę tego budynku.
Wydatków związanych z zaspokojeniem własnych potrzeb mieszkaniowych poniesionych na budowę budynku mieszkalnego, wkład mieszkaniowy i budowlany wnoszony do spółdzielni mieszkaniowej, w tym prawo do odliczania kwot wpłaconych oszczędności na kontynuację systematycznego gromadzenia oszczędności wyłącznie na tym samym rachunku oszczędnościowo-kredytowym i w tym samym banku prowadzącym kasę mieszkaniową.
Wydatków poniesionych w związku z remontem i modernizacją budynku (lokalu) mieszkalnego.
Ulgi uczniowskiej.
Ulgi inwestycyjnej na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z 1995 roku w sprawie odliczeń od dochodu wydatków inwestycyjnych oraz obniżek podatku dochodowego w gminach zagrożonych szczególnie wysokim bezrobociem strukturalnym.

Swoistą ulgą podatkową jest także możliwość wspólnego opodatkowania dochodów małżonków
i preferencyjnego opodatkowania dochodów osób fizycznych samotnie wychowujących dzieci.

Skala podatkowa w 2006 roku
Podstawa obliczenia podatku (zł)		Podatek wynosi
Ponad	Do	Podatek wynosi
	37 024	19% podstawy obliczenia minus kwota 530 zł 08 gr
37 024	74 048	6.504 zł 48 gr plus 30% nadwyżki ponad 37.024 zł
74 048	600 000	17.611 zł 68 gr plus 40% nadwyżki ponad 74.048 zł
600 000		227.992 zł 48 gr plus 50% nadwyżki ponad 600.000 zł

Kwota wolna od podatku - 2.790 zł

Podstawa prawna: Ustawa z 26 lipca 1997 roku o podatku dochodowym od osób fizycznych (j.t. Dz. U. z 2000 r., Nr 14, poz. 176 z późniejszymi zmianami), Dz. U. z 2004 r., Nr 263.

W Polsce około 95% podatników PIT w 2002r. znajdowało się w pierwszym przedziale podatkowym. Wpływy z podatku od tej grupy podatników stanowiły 50% ogólnych wpływów. W trzecim przedziale podatkowym znajdowało się zaledwie ok. 1% podatników, ale ich udział we wpływach wyniósł aż 1/3. Podatnicy z 2 i 3 przedziału stanowiący 5% ogółu, wpłacili 50% podatku.

Inne formy opodatkowania:

Od 2004 roku w przypadku podatników prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą wprowadzono możliwość wyboru zasad opodatkowania. Podatnik może zdecydować, czy chce być opodatkowany progresywną skalą podatkową i korzystać z możliwości wspólnego rozliczenia swoich dochodów z małżonkiem (preferencyjnego rozliczenia dochodów osób samotnie wychowujących dzieci) i ulg podatkowych. Może także zdecydować się na opodatkowanie liniowym 19% podatkiem dochodowym, bez możliwości korzystania z ulg i bez wspólnego rozliczenia dochodów małżonków (preferencyjnego rozliczenia dochodów osób samotnie wychowujących dzieci).
W niektórych przypadkach ustawa przewiduje zryczałtowane opodatkowanie dochodów. W tym przypadku opodatkowaniu podlega przychód podatnika przy zastosowaniu stawek 10%, 19%
i 20%. Dochodów opodatkowanych podatkiem zryczałtowanym nie wykonuje się w rocznym zeznaniu podatkowym. Ponadto dochody z odpłatnego zbycia udziałów, papierów wartościowych opodatkowane są liniowym 19% podatkiem dochodowym.

Pobór podatku:

W większości przypadków podatek pobierany jest u źródła - poboru podatku dokonuje płatnik (np. dochody ze stosunku pracy, z emerytur i rent, z kapitałów pieniężnych opodatkowanych zryczałtowanym podatkiem dochodowym). W przypadku podatników prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą podatnik jest obowiązany do samodzielnego obliczenia i odprowadzenia zaliczki na podatek dochodowy.

Natomiast podatnicy uzyskujący dochody z odpłatnego zbycia udziałów, papierów wartościowych nie wpłacają zaliczek na podatek dochodowy lecz uzyskane dochody rozliczają w zeznaniu podatkowym. Ta sama zasada dotyczy dochodów z tzw. innych źródeł. Wpływy z podatku od osób fizycznych wyniosły w 2002 r. 33805,6 mln zł i stanowiły 4,38% PKB w tym od osób fizycznych prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą podatek na zasadach ogólnych- 7152,1 mln (0,93%PKB).

Zryczałtowane formy opodatkowania:

Ryczałt od przychodów ewidencjonowanych:

Z opodatkowania w tej samej formie korzystają osoby fizyczne osiągające przychody
z pozarolniczej działalności gospodarczej prowadzonej samodzielnie, w formie spółki cywilnej lub spółki jawnej.
Podatnicy korzystający z tej formy opodatkowania obowiązani są do prowadzenia uproszczonej ewidencji przychodów odrębnie za każdy rok podatkowy. Stawki ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych wynoszą w zależności od rodzaju prowadzonej działalności 3%; 5,5%; 8,5%; 17% i 20% przychodów.
Opodatkowanie w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych mogą wybrać osoby fizyczne osiągające przychody z najmu, podnajmu, dzierżawy, poddzierżawy i innych umów
o podobnym charakterze, jeżeli nie robią tego w ramach działalności gospodarczej.
Stawka ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych uzyskanych z tytułu najmu wynosi 8,5% przychodów, przychodów od nadwyżki ponad kwotę stanowiącą równowartość 40000 Euro - 20% przychodów, wpływy z ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych 1072,7 mln zł (0,14% PKB).

Karta podatkowa:

Opodatkowanie w formie karty podatkowej skierowane jest wyłącznie do podatników prowadzących działalność samodzielnie oraz w ramach spółki cywilnej osiągających przychody z niektórych rodzajów działalności. Wysokość stawki karty podatkowej uzależniona jest od rodzaju prowadzonej działalności, ilości zatrudnionych pracowników czy też liczby mieszkańców miejscowości, na terenie której wykonywana jest działalność.
Podatnicy Ci zwolnieni są z obowiązku prowadzenia ksiąg , składania zeznań podatkowych, deklaracji o wysokości uzyskanego dochodu oraz wpłacania zaliczek na podatek dochodowy.

Zryczałtowany podatek dochodowy od przychodów osób duchownych - podatek ten opłacają osoby duchowne prawnie uznanych wyznań, osiągające przychody z opłat otrzymywanych w związku
z pełnionymi funkcjami o charakterze duszpasterskim.

Podatek rolny:

Przedmiot opodatkowania - są to grunty sklasyfikowane w ewidencji gruntów i budynków jako użytki rolne lub jako grunty zadrzewione i zakrzewione na użytkach rolnych, z wyjątkiem gruntów zajętych na prowadzenie działalności gospodarczej innej niż działalność rolnicza.

Podmiot opodatkowania - gospodarstwa rolne.

Wyznacznikiem gospodarstwa rolnego dla celów tego podatku są grunty określone w ewidencji gruntów i budynków jako grunty orne, sady, łąki i pastwiska o łącznej powierzchni przekraczającej 1ha.

Podstawa opodatkowania - to liczba ha przeliczeniowych dla gruntów gospodarstw rolnych lub ha fizycznych dla pozostałych użytków rolnych.

ĆWICZENIA 12 (29.05.2007)

Stawki podatku rolnego:

Dla gruntów gospodarstw rolnych równowartość pieniężną 2,5q żyta - od 1ha przeliczeniowego (w 2006 r. - 69,70 zł od 1ha przeliczeniowego).
Dla pozostałych gruntów rolnych podlegających podatkowi rolnemu równowartość pieniężną 5q żyta - od 1ha (w 2006 r. - 139,40 zł od 1ha).

Obliczone wg średniej ceny skupu żyta za trzy pierwsze kwartały roku poprzedzającego rok podatkowy (na rok 2006 - 27,88zł). Cena ta jest publikowana komunikatem prezesa GUS.

Zwolnienia i ulgi z podatku rolnego:

użytki rolne V i VI klasy,
grunty zadrzewione i zakrzewione,
użytki ekologiczne,
grunty objęte melioracją,
grunty przeznaczone na utworzenie nowego lub powiększenie istniejącego gospodarstwa rolnego,
grunty gospodarstwa rolnego powstałe z zagospodarowania nieużytków oraz otrzymane
w drodze wymiany lub scalenia,
grunty odłogowane,
grunty pod wałami przeciwpowodziowymi i położone w międzywałach, a także grunty wpisane do rejestru zabytków.

Z podatku rolnego zwolniono: szkoły wyższe, placówki naukowe PAN, zakłady pracy chronionej lub aktywności zawodowej, jednostki badawczo-rozwojowe.

Ponadto w podatku rolnym funkcjonują ulgi inwestycyjne, żołnierska oraz dla terenów górskich
i podgórskich, a także z tytułu wystąpienia klęski żywiołowej.

Podatek leśny:

Przedmiot opodatkowania - grunty leśne sklasyfikowane w ewidencji gruntów i budynków jako lasy, z wyjątkiem zajętych na wykonywanie innej działalności gospodarczej niż działalność leśna.
Podstawa opodatkowania - powierzchnia lasu wyrażona w ha wynikająca z ewidencji gruntów
i budynków.

Stawka podatku leśnego określona jest jako równowartość pieniężna 0,220 m³ drewna. Obliczona wg średniej ceny sprzedaży drewna uzyskanej przez nadleśnictwa za pierwsze 3 kwartały roku poprzedzającego rok podatkowy (w 2006 roku - 131,35 zł; 28,90 zł za 1ha fizyczny) przy czym dla lasów ochronnych oraz lasów wchodzących w skład rezerwatów przyrody i parków narodowych stosuje się stawkę w wysokości 50% stawki podstawowej.

Zwolnienia z podatku leśnego:

lasy z drzewostanem w wieku do 40 lat,
lasy wpisane do rejestru zabytków,
szkoły i szkoły wyższe,
placówki naukowe PAN,
zakłady pracy chronionej lub aktywności zawodowej,
jednostki badawczo-rozwojowe.

Podatek od nieruchomości:

Przedmiot opodatkowania - grunty, budynki lub ich części, budowle lub ich części związane
z prowadzeniem działalności gospodarczej.
Podstawa opodatkowania:

grunty powierzchnia,
budynki i ich części powierzchnia użytkowa,
budowle wartość będąca podstawą dokonywania odpisów amortyzacyjnych (lub
w przypadku budowli nieamortyzowanych wartość rynkowa określona przez podatnika).

W podatku stosowane są stawki kwotowe w opodatkowaniu budynków i ich części, a także gruntów oraz stawka procentowa w opodatkowaniu budowli związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej. Stawki te mają zróżnicowaną wysokość w zależności od przedmiotu opodatkowania.

Podstawa maksymalnej stawki podatku od nieruchomości w 2006 r.:
	Grunty	Budynki	Budowle
Związane z prowadzeniem działalności gospodarczej	0,68 zł/m²	18,43 zł/m²	2%
Mieszkalne	0,33 zł/m²	0,56 zł/m²	-
Pod jeziorami, zajęte na zbiorniki wodne retencyjne lub elektrowni wodnych	3,61 zł/m²	-	-
Zajęte na prowadzenie działalności gospodarczej w zakresie udzielenie świadczeń zdrowotnych	0,68 zł/m²	3,71 zł/m²	2%
Zajęte na prowadzenie działalności gospodarczej w zakresie obrotu kwalifikowanym materiałem siewnym	0,68 zł/m²	8,58 zł/m²	2%
Pozostałe	0,33 zł/m²	6,17 zł/m²	-

Ustawowe stawki podatkowe są corocznie waloryzowane z zastosowaniem wskaźnika wzrostu cen towarów i usług konsumpcyjnych w okresie III kwartałów danego roku podatkowego w odniesieniu do analogicznego okresu roku poprzedniego.

Podmiotami zobowiązanymi do zapłaty podatku od nieruchomości są:

właściciel,
użytkownik wieczysty,
posiadacz samoistny,
w niektórych przypadkach - posiadacz zależny nieruchomości lub ich części albo obiektów budowlanych lub ich części stanowiących własność Skarbu Państwa lub JST.

Podatek od towarów i usług (VAT):

Stawki VAT:

22%,
7%,
3%,
0%.

Projekt regulacji na rok 2004 zakłada, że po przystąpieniu do UE i dostosowaniu krajowych przepisów do regulacji VI Dyrektywy Rady z uwzględnieniem uzyskanych denegacji w systemie podatku od towarów i usług będą funkcjonowały, oprócz zwolnień przedmiotowych od tego podatku i zerowej stawki na eksport towarów oraz wewnątrzwspólnotową ich dostawę, następujące stawki:

22% - stawka podstawowa,
7% - stawka obniżona, nałożona głównie na artykuły spożywcze, produkty lecznicze, wyroby medyczne,
3% - stawka super obniżona, nałożona głównie na nieprzetworzone produkty rolne oraz środki do produkcji dla rolnictwa ( z wyłączeniem maszyn i urządzeń rolniczych),
0% - stawka na książki i czasopisma specjalistyczne oraz dostawy towarów i usług objęte
w przepisach UE zwolnienia z prawem do odliczeń.

Podatek od spadków i darowizn:

Podstawa opodatkowania - wartość nabytych rzeczy i praw majątkowych po potrąceniu długów
i ciężarów (czysta wartość) ustalona wg stanu rzeczy i praw majątkowych w dniu nabycia i cen rynkowych z dnia powstania obowiązku podatkowego.

Grupy podatkowe:

Wysokość podatku uzależniona jest od tego do której grupy podatkowej zaliczony jest nabywca:

Grupa I - małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, zięcia, synową, rodzeństwo, ojczyma, macochę, teściów.
Grupa II - zstępnych rodzeństwa, rodzeństwo rodziców, zstępnych i małżonków, pasierbów małżonków, rodzeństwa i rodzeństwo małżonków, małżonków rodzeństwa małżonków, małżonków innych zstępnych.
Grupa III - innych nabywców.

Za rodziców w rozumieniu ustawy uważa się również przysposabiających, przysposabiających za zstępnych przysposobionych i ich zstępnych.

Aktualne kwoty wolne wynoszą:

Dla nabywców zaliczonych do I grupy podatkowej 9,637zł
Dla nabywców zaliczonych do II grupy podatkowej 7,276zł
Dla nabywców zaliczonych do III grupy podatkowej 4,902zł

Skala podatkowa i kwoty wolne od podatku:

Skala podatkowa i kwoty wolne od podatku określone są w art. 9 i 15 ustawy i nie podlegają określonej waloryzacji.

Kwota nadwyżki (zł)		Podatek wynosi
Ponad	Do	Podatek wynosi
1. Od nabywców zaliczonych do I grupy podatkowej
-	10 278	3%
10 278	20 556	308 zł 90 gr i 5% od nadwyżki ponad 10.278 zł
20 556	-	822 zł 20 gr i 7% od nadwyżki ponad 20.556 zł
2. od nabywców zaliczonych do 2 grupy podatkowej
-	10 278	7%
10 278	20 556	719 zł 50 gr i 9% od nadwyżki
20 556	-	1644 zł 50 gr i 12% od nadwyżki
3. od nabywców zaliczonych do 3 grupy podatkowej
-	10 278	12%
10 278	20 556	1233 zł 40gr i 16% od nadwyżki
20 556	-	2877 zł 90gr i 20% od nadwyżki

Prognoza makro-ekonomiczna

Minister finansów opracowuje założenia do budżetu

Wojewodowie, RCSS, NBP, GUS, ministrowie, urzędy centralne, składają założenie do budżetu

Rozdysponowanie przez dysponentów przyznanego limitu środków

Minister finansów opracowuje wstępny projekt budżetu do
15 V

Minister finansów ustala limit wydatków w oparciu o założenie

Minister finansów weryfikuje złożone części budżetu

Opracowanie projektu budżetu
i włączenie do niego dochodów
i wydatków naczelnych organów władzy

Złożenie projektu budżetu państwa na ręce Rady Ministrów

Korekta rządowa
i akceptacja
w formie uchwały

Przekazanie projektu budżetu państwa do Sejmu do 30 IX

Pierwsze czytanie
w Sejmie (nie później niż 7 dni po złożeniu)

Sejmowa komisja ds. finansów publicznych

Branżowe komisje sejmowe

Podanie budżetowi ostatecznego kształtu
i skierowanie do drugiego czytania
w Sejmie

Drugie czytanie projektu BP
i wnoszenie poprawek przez posłów

Trzecie czytanie w Sejmie oraz sprawozdanie Komisji Finansów Publicznych

Uchwalenie przez Sejm ustawy budżetowej

Przesłanie ustawy budżetowej przez Marszałka Sejmu Prezydentowi RP
i Senatowi

Prace w Senacie nad ustawą budżetową

Podjęcie uchwały zatwierdzającej BP

Podpisanie ustawy budżetowej przez Prezydenta RP

lub

brak akceptacji
i rozwiązanie Sejmu

Zgłoszenie poprawek przez Senat i powrót ustawy do Sejmu w celu uchwalenia poprawek

Przyjęcie poprawek bądź ich odrzucenie

Dochody gminy

Subwencja ogólna

Dotacje celowe

Dochody własne

Dochody z zagranicy i z UE

Dochody
z podatków*

Dochody
z opłat**

Dochody
z majątku

Udziały we wpływach PIT
i CIT

Dochody
z kar, grzywien

Spadki, zapisy, darowizny

5% dochodów
z realizacji zadań zleconych

Odsetki

Kwota uzupełniająca części wyrównawczej subwencji ogólnej

Część równoważąca

Kwota pochodząca
z wpłat gmin

Kwota uzupełniająca

Część oświatowa

Dotacje celowe na zadania własne objęte kontraktem

Kwota podstawowa

Część wyrównawcza

Dotacje celowe na zadania własne

*od nieruchomości, rolnego, od środków transportu; opłacanego w formie karty podatkowej, od psów, od spadków i darowizn, od czynności cywilno-prawnych,

**skarbowej, targowej, administracyjnej, adiacenckiej, eksploatacyjnej

0x01 graphic

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Rynek finansowy notatki z ćwiczeń 2
FINANSE PRZEDSIĘBIORSTW ĆWICZENIA 2 (21 10 2012)
Prawo finansowe M. Karlikowska ćwiczenia 3, Prawo finansowe(11)
Finanse lokalne ćwiczenia 2, Szkoła, Finanse lokalne
Prawo finansowe M. Karlikowska ćwiczenia 2, Prawo finansowe(11)
Kopia Wykład 6 folie (word 97-2003), Studia - Gospodarka Przestrzenna UEP, I stopień, III semestr, F
Równowaga budżetowa, Studia, III semestr, Finanse publiczne, Ćwiczenia
FINANSE PRZEDSIĘBIORSTW ĆWICZENIA 4 (18 11 2012)
Prawo finansowe M. Karlikowska ćwiczenia 9, Prawo finansowe(11)
FINANSE banki ćwiczenia, Finanse, Finanse
Zadanie DOL, STUDIA, UG I stopień, UG FiR (II rok), Semestr IV, Finanse przedsiębiorstwa, Ćwiczenia,
Prawo finansowe M. Karlikowska ćwiczenia 8, Prawo finansowe(11)
Finanse Publiczne ćwiczenia 1
Finanse przedsiębiorstwa ćwiczenia 14 03 2015 r
Finanse Przedsiębiorstw ćwiczenia 7 10 2012
Finanse Przedsiębiorstw ćwiczenia 4 11 2012
Ocena projektów inwestycyjnych-wzory, STUDIA, UG I stopień, UG FiR (II rok), Semestr IV, Finanse prz

więcej podobnych podstron