wyklady poloznictwo


WYKŁADY-POŁOŻNICTWO i ROZRÓD ZWIERZĄT

WYKŁAD 1 7.10.03

GAMETOGENEZA- Proces oogenezy rozpoczyna się we wczesnym okresie życia zarodkowego. Powstające w szypule pęcherzyka żółtkowego pierwotne komórki płciowe wędrują do zawiązków gonad i tam zachodzi mitoza. W jajnikach płodu pierwotne komórki płciowe przekształcają się w oogonie, które przechodzą podziały mitotyczne. Ostatni podział oogonii to mejoza (podział jądra komórkowego redukujący liczbę chromosomów o połowę).

Oogonia wchodzi w stadium profazy pierwszego podziału mejotycznego, i od tego momentu staje się oocytem I rzędu. Oocyt ten otacza się płaskimi komórkami nabłonkowymi, powiększa swoją objętość tworząc pierwotny pęcherzyk jajnikowy.W tym stadium oocyt I rzędu może trwać przez kilka lat. W chwili urodzenia samicy, liczba, oocytów i pęcherzyków jest już zdeterminowana(70 tys. u krów, 700 tys. u suk, 36-40 tys. u klaczy, u owiec 15-36 tys., u świń w każdym cyklu jajnikowym jest ich ok. 50, u kotek- od kilkuset do kilku tysięcy).Są to głównie pęcherzyki pierwotne I rzędu, liczba ich zmniejsza się wraz z wiekiem (atrezja).

Po osiągnięciu dojrzałości płciowej następuje dalszy rozwój oocytów I rzędu i pęcherzyków.

Okres płodności rozpoczyna się wtedy, gdy narządy płciowe rozwiną się do tego stopnia, że mogą wytwarzać komórki płciowe. U samic przejawia się to powtarzającymi się procesami jajeczkowania, natomiast u samców wystąpieniem popędu płciowego pojawieniem się w nasieniu żywych plemników.

Z reguły zwierzęta uzyskują dojrzałość płciową w wieku, kiedy nie są jeszcze dostatecznie rozwinięte fizycznie. Takich zwierząt nie można włączać do rozrodu.

Oprócz dojrzałości płciowej jest też pojęcie DOJRZAŁOŚCI HODOWLANEJ-jest to pierwszy termin korzystnego krycia zwierząt. Zwierzę osiąga wtedy właściwy rozwój i właściwą wagę. U świń jest to wiek 8 mies. i waga 120 kg.

GATUNEK

DOJRZAŁOŚĆ PŁCIOWA

DOJRZAŁOŚĆ HODOWLANA

KONIE-ciepłokrwiste

zimnokrwiste

12(10-18) mies.

12(10-18) mies.

2-3 lata

4-5 lat

ŚWINIE

5,5-6 mies.

6-8 mies.

OWCE

7-10 mies.

9-12 mies.

KOZY

5-7 mies.

9-10 mies.

PSY

6-12 mies.

Ok. 12 mies.

KOTY

6-7 (do 9) mies.

7-9 mies.

BYDŁO

7-10 mies.

15 (12-19) mies.

Wszystko zależy od: rasy, warunków utrzymania, kontaktów z osobnikami płci przeciwnej.

Przebieg cyklu rujowego jest uwarunkowany różnymi czynnikami. Kluczową rolę odgrywa

regulacja nerwowo-hormonalna.

Kluczową pozycję odgrywa GONADOLIBERYNA(GnRH, FSH-RH,LH-RH) hormon wytwarzany przez neurony podwzgórza w sposób pulsacyjny, działa na przedni płat przysadki powodując uwalnianie HORMONU LUTEINIZUJĄCEGO(LH) i HORMONU DOJRZEWANIA PĘCHERZYKA(FSH).Pod wpływem FSH następuje dojrzewanie pęcherzyków, powoduje to produkcję estrogenów przez pęcherzyki. W regulacji rozwoju pęcherzyka bierze udział też INHIBINA ( syntezowana w kom. ziarnistych pęcherzyków).

Hamuje ona uwalnianie FSH z przysadki, przez co ogranicza pobudzenie kom. ziarnistych.

Estradiol na zasadzie sprzężenia zwrotnego oddziaływuje na podwzgórze powodując wzrost uwalniania GnRH. Wtedy w większej ilości jest uwalniany LH, którego to wyrzut prowadzi do owulacji, następnie do luteinizacji, generalnie LH ma działanie luteotropowe. Po pęknięciu pęcherzyka jajnikowego tworzy się ciałko żółte, produkuje ono PROGESTERON, który na zasadzie sprzężenia zwrotnego hamuje częstotliwość pulsów GnRH. Jeśli nie dochodzi do zapłodnienia to ciałko żółte ulega luteolizie pod wpływem PROSTAGLANDYNY( PGF2).

Prostaglandyna jest produkowana w błonie śluzowej macicy skąd żyłą maciczno-jajnikową dostaje się do tętnicy jajnikowej i do jajnika, powodując lizę ciałka żółtego, jest to bodziec do pobudzania wydzielania FSH, cykl powtarza się od początku. W ciągu trwania cyklu można rozróżnić dwie fazy: fazę pęcherzykową i fazę ciałka żółtego.

Jeśli dojdzie do zapłodnienia zarodki produkują specyficzne białka (estrogeny zarodkowe), które powodują zmianę kierunku wydzielania prostaglandyny, zamiast do jajnika to do wnętrza macicy. Ciałko żółte okresowe przechodzi w ciałko żółte ciążowe.

CIĄG DALSZY ORGANOGENEZY: Najwcześniejszą formą tworzonego pęcherzyka jajnikowego jest PIERWOTNY PĘCHERZYK JAJNIKOWY-jest to oocyt otoczony spłaszczonymi komórkami nabłonkowymi.Po osiągnięciu dojrzałości płciowej następuje dalszy wzrost oocytów i pierwotnych pęcherzyków jajnikowych. Płaskie komórki otaczające oocyt przekształcają się w ziarniste kom. sześcienne (kilka warstw). Dookoła nich z tkanki łącznej powstają osłonki: zewnętrzna i wewnętrzna. Komórki ziarniste produkują płyn pęcherzykowy wewnątrz pęcherzyka, który tworzy jamę pęcherzyka. Wraz z rozwojem pęcherzyka rośnie, oocyt, który nadal jest oocytem I rzędu. W kom. warstwy ziarnistej są receptory dla FSH,w kom. osłonki wewnętrznej receptory dla LH. Pod wpływem LH kom. osłonki wewnętrznej wytwarzają z cholesterolu, poprzez ogniwa pośrednie, hormony androgenie, czyli ANDROSTENDION i TESTOSTERON. Przenikają one do przestrzeni międzykomórkowej, a stamtąd do kom. ziarnistych. Pod wpływem FSH w komórkach błony ziarnistej następuje uczynnienie zespołu enzymatycznego aromatazy, który przekształca wnikający tu testosteron w 17-β-esradiol. Wytwarzany w znacznej ilości estradiol przenika do osłonki wewnętrznej i stąd wnikając do sieci naczyń włosowatych przedostaje się do krwi.

Taki dojrzały pęcherzyk jajnikowy wyścielony jest warstwą ziarnistą. Oocyt jest położony na wzgórku jajonośnym i otoczony otoczką przejrzystą(zona pellucida).

Po przedowulacyjnym wylewie LH następuje dalsze dojrzewanie oocytów i pęcherzyków. Z oocytu I rzędu w wyniku I podziału redukcyjnego (mejoza I) powstaje oocyt II rzędu i ciałko kierunkowe pierwsze. Póżniej następuje drugi podział mejotyczny, ale on zatrzymuje się w stadium metafazy i dokończenie podziału jest po owulacji i wniknięciu plemnika przez osłonkę przejrzystą do komórki jajowej. Wyjątek stanowią suki gdzie oocyty podczas owulacji nie mają jeszcze zakończonego I podziału mejotycznego. Dokończenie podziałów mejotycznych zachodzi 2-3 dni po owulacji, podczas wędrówki przez jajowód. 18-20 godziny po owulacji to okres zdolny do zapłodnienia kom. jajowej. U suk ten okres wynosi do 3 dni. Rozwój pęcherzyków jajnikowych ma charakter falowy. Jest to związane z okresowym wzrostem FSH. U bydła są trzy fale pęcherzyków, w każdej z tych fal wzrasta kilka pęcherzyków. Wśród nich wyrasta jeden zwany dominującym. Produkuje on inhibinę, która eliminuje pozostałe pęcherzyki. Pierwsza fala pęcherzyków pojawia się 6-7 dnia cyklu. Około 16 dnia cyklu rozwija się pęcherzyk dominujący. Zanik pęcherzyków jest wyrazem niskiej koncentracji receptorów FSH. Testosteron nie jest przekształcany w estradiol. U kóz są 4 fale wzrostu pęcherzyków. Owuluje od 1 do 4 pęcherzyków, atrezja pęcherzyków zachodzi podczas luteolizy. U świń jest ciągły proces rozwoju i atrezji pęcherzyków na jajniku. Stała liczba to 50 pęcherzyków. Do atrezji dochodzi między 14 a 16 dniem cyklu. Wzrost pęcherzyków owulujących powoduje atrezję pozostałych. U klaczy też jest falowy wzrost.

OWULACJA-jest to proces polegający na okresowym wydalaniu w czasie rui lub też kilka godzin po jej zakończeniu(np. u bydła 12 godz. po rui) dojrzałej komórki jajowej z pęcherzyka Graffa do jajowodu.

Owulacja jest następstwem piku LH stymulowanego wysokim poziomem estradiolu.

Podczas kopulacji nasienie trafia do pochwy (krowy, owce), albo do macicy(klacze, świnie, suki).Plemniki do jajowodu przedostają się bardzo szybko. Wędrówka trwa do 2 godz. Pierwsze plemniki są już w jajowodzie po kilkunastu sekundach lub po kilku minutach. Oksytocyna uwalniana podczas kopulacji przyspiesz skurcze macicy i ułatwia ruch plemników. Taką samą funkcję u klaczy i świni mają prostaglandyna i estrogeny. W cieśni jajowodu plemniki przechodzą kapacytację. U suk plemniki zachowują zdolność do zapłodnienia 6-7 dni. Zapłodnienie zachodzi w bańce jajowodu. ZAPŁODNIENIE-jest to całość zjawisk od momentu zetknięcia się gamety żeńskiej z gametą męską, aż do momentu wymieszania się chromosomów od obojga rodziców. Zapłodnienie powoduje powstanie zygoty.

W przebiegu zapłodnienia wyróżniamy:

*luźny kontakt plemników z osłonką przejrzystą

*receptorowe wiązanie

*reakcja akrosomowa

*penetracja osłonki przejrzystej

*fuzja błon plazmatycznych plemnika i komórki jajowej

*reakcja korowa

*dokończenie podziałów II mejozy

*kariogamia i powstanie zygoty

Po związaniu plemnika z osłonką przejrzystą za pośrednictwem receptorów następują zmiany morfologiczne w główce plemnika. Gdy błony ulegają fuzji zawarte w akrosomie enzymy proteolityczne zostają uaktywnione(głównie akrozyna). Powstaje tunel zapłodnienia, przez który przechodzi plemnik. Po pokonaniu osłonki przejrzystej plemnik wchodzi w kontakt z błoną kom. oocytu. Następuje fuzja błon i wniknięcie plemnika do cytoplazmy jaja. Osłonka przejrzysta traci zdolność do przyciągania plemników. Powstaje blok przeciwko polispermii. Następnie łączy się przedjądrze męskie z żeńskim. Jest to najistotniejszy proces dla powstawania zygoty jako organizmu. Połączenie przedjądrzy to kariogamia. Podczas jej zostaje wyrównana liczba chromosomów z haploidalnej do diploidalnej i ustalana jest płeć zarodka. Powstaje zygota.

WYKŁAD 2 14.10.03.

Do zapłodnienia dochodzi w bańce jajowodu. Zygota ulega bruzdkowaniu na blastomery. Pierwszy podział po 24 godz. Potem dzieli się jeden raz dziennie-morula.Po zapłodnieniu zarodek dostaje się do macicy. Dzieje się to w różnym czasie u różnych gatunków;

KLACZ-6 dni po zapłodnieniu

KROWA-5 dni

OWCE, KOZY-3 dni

ŚWINIE-2 dni

KOTKI-6 dni

SUKI-8 dni

Zarodek po kilku dniach rozwoju osiąga stadium blastocysty (blastocysta składa się z węzła zarodkowego i trofoblastu).Póżniej zarodek traci osłonkę przejrzystą, następuje wyklucie blastocysty. Po kilku dniach blastocysta się wydłuża (do 60 mm.). U przeżuwaczy i świń występuje migracja zarodków, przemieszczanie się między rogami macicy powodowane skurczami macicy. U przeżuwaczy jest to szczególnie widoczne, gdy są dwie owulacje w tym samym jajniku. U klaczy od momentu przedostania się do światła macicy do 15-16 dnia po zapłodnieniu, zarodek w stadium moruli krąży po macicy. Przechodzi kilkanaście razy dziennie z jednego rogu do drugiego. W ten sposób daje sygnał organizmowi matki o swoim istnieniu. Powoduje to zachowawcze wytwarzanie prostaglandyn przez endometrium i przekształcanie pęcherzyka w ciałko żółte. W pierwszych miesiącach u klaczy występuje duża śmiertelność zarodków.W fazie przejścia moruli w blastulę powstaje KAPSUŁA ZARODKA( u klaczy jest to specyficzna cecha)- w 8-9 dniu osłonka przejrzysta zostaje zrzucona, a zarodek do 26 dnia po zapłodnieniu jest otaczany przez kapsułę. Rola kapsuły nie jest do końca wyjaśniona, prawdopodobnie:

*chroni przed infekcjami wirusowymi i bakteryjnymi

*chroni przed zniszczeniem przez układ immunologiczny

*zapobiega implantacji aż do momentu rozwoju pierścienia kosmówkowego

W rozwoju zarodka wyróżniamy okres 1) przedimplantacyjny 2)poimplantacyjny

Ad 1) Zarodek odżywia się pobierając substancje odżywcze z mleczka macicznego- odżywianie histiotropowe

Ad 2)Zarodek pobiera substancje odżywcze z krwi matki- odżywianie homotropowe

Blastocysta po umieszczeniu się w macicy wchodzi w kontakt z błoną śluzową macicy. Zarodek przyczepia się do bł. Śluzowej, póżniej następuje implatacja, czyli wszczepienie, a póżniej placentacja, czyli tworzenie się łożyska. Od momentu kontaktu z błoną śluzową macicy rozpoczyna się w zarodku proces gastulacji, czyli wytwarzania listków zarodkowych z komórek węzła zarodkowego. Powstaje:ektoderma, mezoderma, endoderma, z nich rozwijają się narządy pierwotne.

Z ektodermy powstaje→ cewka nerwowa

Z endodermy→ jelito pierwotne

Z mezodermy→somity-zgrupowania komórek po obu stronach zarodka

Jedne komórki wywierają wpływ na inne i określają ich kierunek rozwoju. Układ rozrodczy pozostaje w ścisłym związku z układem wydalniczym. Zawiązki gonad powstają z listewek płciowych, które różnicują się po obu stronach zarodka. Pozostałe narządy powstają z przewodów pranerczy,:Wolfa i Mullera.

U samic,(gdy zawiązki gonad nie produkują androgenów) przewody Wolfa ulegają zanikowi, a z przewodów Mullera rozwijają się:jajowody, macica i pochwa.

U samców,(gdy jest produkcja androgenów) przewody Mullera zanikają, a z przewodów Wolfa powstają: najądrza i nasieniowód.

Zaburzenia w wydzielaniu czynnika hamującego rozwój przewodów Mullera prowadzą do obojniactwa.

Zakończenie oogenezy (ukształtowanie zarysów ciała i narządów) stanowi granice pomiędzy życiem zarodkowym a życiem płodowym. Np. u bydła okres płodowy rozpoczyna się w 45 dniu po zapłodnieniu.

IMPLANTACJA- trwałe połączenie morfologiczne trofoblastu rozwiniętej blastocysty z uległą pewnej proliferacji błoną śluzową macicy. Implantacja kończy się wytworzeniem łożyska.

W zależności od głębokości wnikania trofoblastu do błony śluzowej macicy wyróżnia się:

*implantację powierzchowną→ trofoblast wchodzi w ścisły kontakt z nabłonkiem błony śluzowej macicy, ale go nie niszczy(świnie, klacze, przeżuwacze)

*implantacja śródmiąższowa →nabłonek endometrium ulega zniszczeniu, a trofoblast wnika w tkankę łączną błony śluzowej macicy(suki, kotki, gryzonie, naczelne)

U zwierząt dziko żyjących implantacja jest opóźniona, zarodek rozwija się do momentu blastocysty i wchodzi w stan anabiozy(uśpienia), co umożliwia przetrwanie niekorzystnych warunków np. zimy.

CZAS, W JAKIM DOCHODZI DO IMPLANTACJI:

KROWY-18 dzień pierwszy luźny kontakt

27 dzień pełna implantacja

OWCE-14-15 dzień luźny kontakt

Do 18 dnia pełna implantacja

KLACZ-do 15-16 dnia migracja zarodka

36-38 dzień to usadowienie w pobliżu trzonu jednego z rogów

ŚWINIE-rozpoczynają zagnieżdżenie w 13-14 dniu

SUKI-rozpoczynają zagnieżdżenie 12-13 dnia po kopulacji

Zagnieżdżenie się blastocysty to początek tworzenia się łożyska, czyli placentacji.

ŁOŻYSKO-to narząd, który pośredniczy pomiędzy matką a płodem, służy do odżywiania i ochrony płodu. Składa się z części płodowej zwanej kosmówką, i z części matczynej- błony śluzowej macicy. Te dwie części stykają się bezpośrednio w różnym stopniu.

U wszystkich gatunków ssaków istnieją 4 błony płodowe rozwijające się w następującej kolejności:

TYPY ŁOŻYSK: w zależności od umiejscowienia kosmków

    1. łożysko rozproszone-(placenta diffusa)-kosmki rozłożone równomiernie na całej powierzchni (świnia, klacz)

    2. łożysko liścieniowate (wielokrotne), (placenta cotyledonaria)-kosmi grupują się na pewnych obszarach zwanych liścieniami. Te liścienie przylegają do wypukłości błony śluzowej macicy zwanej brodawką macicy. Każdy liścień połączony kosmkami z brodawką macicy nosi nazwę łożyszcza (placentoma).Ilość brodawek u krowy-120, u owcy-160, u sarny- 3 do 5.

    3. łożysko popręgowe (placenta zonaria)-kosmki kosmówki zgrupowane są w formie pasa opasającego dookoła płód (suki, kotki)

    4. łożysko tarczowe (placenta discoidalis)-kosmki rozmieszczone są na niewielkim obszarze w kształcie tarczy-(naczelne, gryzonie)

W zależności od struktury łożyska mówimy o barierze łożyskowej:

To wiąże się z przekazywaniem odporności, transport pełny przeciwciał jest w łożysku krwio-kosmówkowym. U żrebiąt brak pobrania pierwszwj siary łączy się z zupełnym brakiem odporności(kulawki, zatrzymanie smółki). Siara ma właściwości uodparniające i przeczyszczające.

Łożysko typu 1 i 2 zaliczamy do łożysk rzekomych(nieinwazyjnych), łożysko 3 i 4 do łożysk prawdziwych (inwazyjnych).

Łożysko transportuje substancje odżywcze z krwi matki do płodu, produkty przemiany materii zbędne dla płodu przechodzą do krwi matki(wymiana gazowa). Wymianie substancji sprzyja po pierwsze przeciwny kierunek przepływu i zwolniony przepływ, a po drugie wymiana gazowa(duża różnica ciśnień O2 i CO2). Łożysko produkuje: androgeny, estrogeny, hormony białkowe, eCG (gonadotropina źrebnych klaczy), laktogen. Chroni poprzez barierę imunnologiczną płód przed przeciwciałami matki. Magazynuje też substancje odżywcze takie jak: glikogen(psy i koty), fruktoza(kopytne).

Kosmówka pobiera pierwsza substancje dla płodów drogą osmozy(mleczko maciczne). Wytwarza kosmki łączące się z błoną śluzową macicy.

Owodnia bezpośrednio otacza płód. Pomiędzy owodnią a kosmówką wytwarza się pęcherz moczowy płodu, czyli omocznia, która rozrasta się później i otacza zarodek z jednej strony.

PRZEŻUWACZE-pęcherzyk zarodkowy w 3 tyg. można rozpoznać gołym okiem, w 20 dniu wypełnia on róg macicy. Na 3 tygodniowym pęcherzu płodowym dają się rozpoznać liścienie(mleczne okrągłe plamy). 80-100 dnia powstają łożyszcza. Łożyszcza układają się w 4 podłużne rzędy. Brodawki są różnej wielkości, powierzchnie brodawek są różnego kształtu: u bydła wypukłe, u owiec i kóz wklęsłe.Omocznia rozwija się w kształcie dwustronnego worka, który otacza płód z jednej strony. Czasem oddzielają się pewne fałdy omoczni, które pływają w wodach płodowych jako płaskie, brązowe twory, zwane jest to potocznie chlebem cieląt. Owodnia jest uboga w naczynia i mało odporna na rozciąganie. Po porodzie te dwa pęcherze pękają oddzielnie, w pęcherzu omoczniowym płyn ma żółte zabarwienie, a w owodniowym szaro-białe.

KLACZ-2 tygodniowy pęcherzyk zarodkowy ma śr.1 cm., jest kształtu kulistego, w 3 tygodniu ma wielkość orzecha laskowego. Umieszcza się w pobliżu rozwidlenia w jednym z rogów. Kosmówka ma kosmki na całej powierzchni. Długość kosmków 1,5 mm.Wchodzą one w krypty błony śluzowej matki. Omocznia rozwija się i silnie zespala z kosmówką. Owodnia otacza dookoła płód, zrasta się z omocznią i dzięki nagromadzeniu się dużej ilości tkanki mezenchymalnej między ścianami obu błon, owodnia jest mocna i podatna na rozciąganie.

MIĘSOŻERNE-błony płodowe równomiernie rozłożone, (ale się nagadał)

ROZWÓJ I PROCESY ŻYCIOWE PŁODÓW W OKRESIE ŁOŻYSKOWYM

Po wytworzeniu się błon płodowych rośnie ilość wód płodowych. PŁYN OMOCZNIOWY-u wszystkich gatunków składa się z moczu płodu. Mocz ten przez moczownik spływa do pęcherza moczowego. Jest wodnisty, klarowny, o różnych odcieniach koloru żółtego. Jego skład to:albuminy, fruktoza, Na, K, CO. Jego ilość początkowo wzrasta powoli, potem szybko. Pod koniec ciąży wynosi:

PŁYN OWODNIOWY-początkowo przeźroczysty bezbarwny, a pod koniec ciąży u krów konsystencji śluzowatej. Zawiera pepsynę, enzymy, fruktozę, kom. nabłonkowe, włosy, kał.

Wody płodowe normalnie są jałowe. Maksymalna ich ilość jest w 7-8 mies., potem ich ilość spada.

W okresie łożyskowym występuje morfologiczny i czynnościowy rozwój narządów płodu. Odżywianie płodu: początkowo mleczkiem macicznym(wydzielina gruczołów macicznych). Po ukształtowaniu łożyska droga hemotropowa. Z przewodu pokarmowego smółka gromadzi się w końcowych odcinkach jelit, i tam pozostaje aż do porodu.

SKŁAD CIAŁA PŁODU: Płody gatunków, które wkrótce po urodzeniu muszą się poruszać o własnych siłach(zagniazdowce) mają większą zawartość suchej masy w cielę oraz więcej wapnia i białka, niż te, które przebywają w gnieździe. Zawartość tłuszczu jest niska, płód ma niskie rezerwy energii. Krew zawiera dużo krwinek czerwonych, są one większe i mają więcej hemoglobiny, mniej jest natomiast albumin i globulin. Hemoglobina płodowa ma duże powinowactwo do tlenu. Erytrocyty są produkowane początkowo w woreczku żółtkowym, później w śledzionie, wątrobie, szpiku kostnym. Serce jest stosunkowo duże, 2 razy większe niż u dorosłego (w stosunku do masy ciała), większe jest ciśnienie i liczba uderzeń na minutę,żeby pokonać opór w krążeniu łożyskowym. Rozwój pęcherzyków w płucach-240 dzień ciąży u bydła. Stopień rozwoju pęcherzyków płucnych ma istotne znaczenie dla przeżycia noworodka po urodzeniu, bo w normalnie dojrzałych płucach powierzchnia pęcherzyków jest pokryta przez surfaktant, który zapobiega zlepianiu się ścian pęcherzyka →jest to mieszanina fosfolipidów i białek produkowana przez pneumocyty, a stymulowana jest jej produkcja przez kortyzol. Produkcja surfaktantu wzrasta pod koniec ciąży.

Transport substancji odbywa się na drodze dyfuzji:prostej(wyrównanie stężeń przez barierę łożyskową) lub ułatwionej(szybsze przechodzenie danej substancji). Wymiana ta zachodzi przez żyłę i tętnicę pępkową. Powrózek pępowiny łączy kosmówkę z płodem, otoczony jest błoną owodniową, która u bydła szczególnie usłana jest licznymi kosmkami nabłonka. Zawiera 2 tętnicę i 1 żyłę pępkową(u mięsożernych w powrózku pępowiny są 2 tętnice i 2 żyły. Bogata w składniki odżywcze krew (pępkowa) płynie od łożyska przez żyłę pępkową do ciała płodu. Tętnica pępkowa odprowadza od łożyska produkty rozpadu i CO2.Krew z żył pępkowych płynie do wątroby→do żyły czczej tylnej→do prawego przedsionka. U mięsożernych i przeżuwaczy część krwi omija wątrobę i dostaje się do żyły czczej tylnej przewodem Aroncjusza i do serca. Oba przedsionki połączone są ze sobą otworem owalnym. W wątrobie i przedsionkach miesza się krew odtlenowana i natlenowana. Krążenie płucne zaczyna funkcjonować dopiero po urodzeniu. Oba przedsionki są jedną jednostką czynnościową.Krew, która po przyjściu na świat zwierzęcia odprowadzana jest do tętnicy płucnej z prawego przedsionka przechodzi przez przewód tętniczy [Bothala] bezpośrednio do aorty. Po urodzeniu następuje rozdzielenie krwi tętniczej i żylnej, wtedy, gdy następuje uruchomienie tętnicy płucnej. Po urodzeniu otwór owalny zamyka się. Przewody Bothala i Aroncjusza przekształcają się w więzadła sierpowate wątroby. Obie tętnice pępkowe zarastają bezpośrednio po porodzie. Nerki są czynne już w okresie płodowym. Mocz gromadzi się w omoczni. Przez moczownik dostaje się do pęcherza moczowego. Przesącz kłębkowy jest o 40-50% mniejszy niż u dorosłych, bo unaczynienie kłębuszków jest mniejsze, a nabłonek jest cylindryczny a nie płaski. Noworodki są bardzo podatne na odwodnienie, bo mają małą zdolność zagęszczania moczu.

WYKŁAD 3 21.10.03

Przewód pokarmowy nie jest w pełni wykształcony. Przedżołądki - ich rozwój kończy się 9 mies. po urodzeniu. U monogastrycznych jelita są krótkie i rozwijają się dalej po przyjściu na świat. U prosiąt ich długość ich długość podwaja się po ok. 7 tyg. życia. Przewód pokarmowy funkcjonuje już w okresie życia płodowego. Połykane są wody płodowe, które wchłaniane są a jelitach i może dojść do WIELOWODZIA. W jelitach płodu jest tzw. smółka, u płodów młodych znajduje się ona w jelitach cienkich i ma kolor żółto-brązowy i konsystencje półpłynną. U płodów starszych przechodzi do jelit grubych, gdzie ulega zagęszczeniu przypominając wyglądem smołę. Składa się z żółci, włosów, nabłonków, wody i tłuszczu. U źrebięcia jest jej ok. 1 kg, u cieląt ok. 300-500 gramów. U klaczy nie ma w ogóle przechodzenia przeciwciał z krwi matki do krwi płodu. Trzeba pobrać siarę, ma ona silne właściwości przeczyszczające. W miarę rozwoju ciąży u płodów występuje sekrecja hormonów. W ostatnim trymestrze ciąży funkcjonuje przysadka, nadnercza i tarczyca płodu. Glikokortykoidy wywierają wpływ na dojrzewanie płuc mają też ważna rolę w mechaniźmie porodu. Stosunkowo wcześnie wykształcają się: grasica(u cieląt ok. 40 dnia po zapłodnieniu), wkrótce potem limfocyty, a ok. 100 dnia ciąży płody są już w stanie udzielić odpowiedzi immunologicznej. W porównaniu do dorosłych odporność płodu jest znacznie słabsza. Toksoplazmoza, herpeswirus u psów są bardzo niebezpieczne dla płodów, wręcz śmiertelne. Łożysko jest barierą dla przeciwciał i u klaczy, świń i przeżuwaczy odporność jest uzależniona od pobrania siary.

STOPIEŃ ROZWOJU PŁODU: przy określaniu tego stopnia są podawane pewne wartości średnie odnośnie długości i ciężaru płodu. Długość mierzy się od potylicy do nasady ogona.

BYDŁO: ♦Pod koniec pierwszego mies. ciąży, kosmówka nie zawiera jeszcze wykształconych kosmków. Pęcherz owodniowy jest dokładnie wypełniony płynem i prawie przylega do płodu, którego długość sięga 10 mm.

♦W końcu 2 mies. na kosmówce pojawiają się zmętniałe owalne plamy dające początek liścieniom, płód ma 6-7 cm. Długości, rozpoznaje się już mosznę i zawiązek gruczołu mlekowego.

♦ W 3 mies. liścienie mają średnicę 2-3 cm, długość płodu 14-17 cm.Ciężar ok. 150 gramów. Worek mosznowy jest wyraźnie wykształcony.

♦ W końcu 4 mies. długość płodu 24 cm, ciężar 1000 gramów, ilość płynu owodnowego 2500 ml., omoczniowego ok.750 ml.

♦ W 5 mies. łożyszcza uzyskują połowę swojej wielkości końcowej [owalne twory o wielkości 7/4 cm]. Płód ma długość ok. 35 cm.Ciężar 2,5-3 kg, pojawiają się włosy zatokowe na wargach, podbródku i łukach brwiowych. U płodów ♀ pojawiają się wyraźnie rozwinięte brodawki sutkowe. U płodów ♂ dochodzi do zstępowania jąder.

♦ Pod koniec 6 mies. płód na końcu ogona ma owłosienie, jego dł. sięga 50-60 cm.Ciężar 3-4 kg [ilość wód płodowych 4-8,5 kg].

♦W końcu 7 mies. długość 70 cm, ciężar ok. 15 kg, włosy na końcu ogona, w koronkach racic i powyżej aż do stawu nadgarstkowego i skokowego oraz przy zawiązkach nasad rogów.

♦Pod koniec 8 mies. długość 65-75 cm, ciężar 18 kg [ ciężar wód płodowych 8-12 kg]. Pojawia się pełne owłosienie na grzbiecie.

♦ W 9 mies. długość 80-90 cm.Waga ok. 40 kg [ ilość wód płodowych 8-20 kg], całkowite owłosienie.

♦ Na początku 10 mies. dojrzały do porodu, długość do 1 metra, ciężar 35-45 kg.

Po 6 tyg. per rectum można rozpoznać ciążę. Chwytając za ciężarny róg pod palcami przeskakują: wody płodowe, ściana macicy i ściana prostnicy. Jest to tzw. TRÓJTAKT.W 4 mies. płód wpada do jamy brzusznej.

Dowody na ciążę to:

  1. obecność płodu

  2. obecność wód płodowych

  3. obecność łożyszcz

Stwierdzenie choćby jednego z tych dowodów oznacza ciąże.

W 5 mies. płód spada na dno jamy brzusznej. Od 7 mies. oprócz łożyszcz wyczuwamy jeszcze poszczególne części płodu. USG możemy stwierdzić ciążę mniej więcej ok. 6 tyg. życia płodu.

KLACZ: ♠Pęcherz płodowy jest początkowo kulisty, łatwo przemieszcza się, po 21 dniach ciąży osiąga wielkość 1,5-3,5 cm.Średnicy. Między 9 a 15 dniem krąży i przemieszcza się, dając w ten sposób sygnał matce. 5-8 tygodniowy płód ma wielkość 4,5-7 cm.Średnica pęcherza płodowego 12-15 cm.Błony płodowe są wykształcone, z wyraźnie zaznaczonymi skupiskami kosmków. Brak jest jeszcze połączenia ze ścianą macicy. W dalszym okresie rozwoju pęcherz płodowy przybiera kształt wydłużony i średnicę ok. 12-15 cm.Błony płodowe są wykształcone, widoczne jest skupisko kosmków, brak połączenia ze ścianą macicy.

♠Około 9 tygodnia ciąży płód ma ok. 7,5 cm długości. Między 5 a 22 tyg. ciąży na śluzówce macicy występują ubytki nabłonka i tkanki łącznej [przypominające nadżerki]. Ze względu na kształt zwane są KUBKAMI ENDOMETRIALNYMI. Występują w tym rogu, w którym dochodzi do implantacji. Te kubki produkują eCG [gonadotropinę łożyskową]. Dostaje się ona do surowicy, najwyższy jej poziom jest między 40 a 120 dniem ciąży. W 80% ma ona działanie podobne do FSH, a w 20% do LH. W końcu 3 miesiąca długość płodu 12cm. U samicy rozwinięte brodawki, waga wód płodowych ok. 3 kg.

♠ W 4 mies. następuje zespolenie kosmówki z błoną śluzową macicy. W końcu 4 mies. płód ma dł. ok.20 cm.Pojawiają się włosy zatokowe na wargach, uwidacznia się worek mosznowy.

♠ Pod koniec 5 mies. długość płodu 33 cm.Nieznaczne owłosienie na łukach brwiowych i na końcu ogona, obfite na wargach. Ilość wód płodowych 5-8 kg[później są poważne wahania uzależnione od właściwości osobniczych i rasowych].

♠ Od 6-7 mies. tygodniowy przyrost długości to 2-3 cm.Pierwsze włosy grzywy oraz owłosienie na krawędzi małżowin usznych. Długość płodu w tym okresie wynosi 30-70 cm.Wody ważą 6-10 kg.

♠ Przy końcu 8 mies. długość 70-90 cm, włosy na ogonie układają się w dwa pasma, owłosienie grzbietu i grzywy jest silniejsze.

♠ Koniec 9 mies., całe ciało z wyjątkiem brzucha i przyśrodkowej powierzchni ud jest owłosione. Długość ciała ok. 95 cm, wody ważą od 8 do 12 kg

♠ Koniec 10 mies.- długość ponad 1 metr, zstępują jądra.

♠10-11 mies.- ilość wód płodowych ok. 20 kg

♠ Po 11 mies. źrebię jest dojrzałe do porodu, jądra już zstąpiły, ciało gęsto owłosione, długość od 1 do 1,5 metra, ciężar od 30 do 60 kg

U klaczy w okresie rujowym i międzyrujowym macica zwisa na granicy jamy brzusznej i jamy miednicznej [ u młodych klaczy jest w jamie miednicznej, u wieloródek zwisa do jamy brzusznej]. Macica jest płaska, kształtem przypomina taśmę o szerokości 3-4 cm.Jest gładka i elastyczna, jędrna przy omacywaniu. Pierwsze zmiany ciążowe u pierwiastek są wyczuwalne 15-17 dnia ciąży, a u wieloródek 2 do 3 dni później. Położenie macicy się nie zmienia, ale ściany są napięte i pogrubione. Rogi i trzon są okrągłe na przekroju, rogi są tępo zakończone. Między nasadami rogów jest rowek, najsilniej zaznaczony od strony dogłowowej i dobrzusznej. Kształt i konsystencja przypomina parówkę?☺

Ciąża 21-22 dzień- położenie takie samo, takie samo napięcie, kształt rogów i bruzda. Zaczyna się zaznaczać wybrzuszenie u nasady jednego z rogów [przy ciąży bliźniaczej obu rogów]. Może nastąpić skręcenie o pół obrotu jednego rogu.

Około 50 dnia rozszerzenie obejmuje cały róg, wyraźna jest fluktuacja.

Około 60 dnia róg jest duży, średnica 10-14 cm.

Od 70-80 dnia macica jest tak głęboko położona, że objęcie jej dłonią jest niemożliwe.

Między 100 a 200 dniem rozpoznanie ciąży opiera się na badaniach pośrednich, stwierdza się napięcie i naciągnięcie więzadeł. Jajniki nisko położone albo wyczuwalne w linii pośrodkowej. Wyczuwalne drżenie tętnicy macicznej.

Między 150 a 200 dniem ciąży macica leży najgłębiej. Od 200 dnia ciąży rozpoznanie jest proste, zaczynamy wyczuwać płód.

OWCE I KOZY: około 20 dnia ciąży długość płodu 12mm, pęcherz płodowy ma 36 mm.Pod koniec 2 mies. długość płodu 5 cm.Pod koniec 3 mies. 16 cm. W 4 miesiącu długość 20 cm i pojawiają się pierwsze włosy. Koniec 5 mies.- 40-50 cm długości, powierzchnia ciała gęsto owłosiona.

ŚWINIE: 3 tydzień-6 mm długości

5 tydzień- 3 cm

8 tydzień-8 cm

3,5 mies.- 19 cm

4 mies-25 cm

PSY: 3 tydzień- 1 cm

4 tyg.- 4.5 cm

6 tyg.- 8 cm

8 tyg.- 16-21 cm

UŁOŻENIE PŁODÓW W MACICY:

U bydła płód umiejscawia się w środku rogu macicy i grzbiet płodu przylega do prawej ściany jamy brzusznej matki. Cielę leży w postawie półbocznej lub bocznej, w położeniu prostym.

U klaczy źrebię umiejscawia się bliżej trzonu, i grzbiet płodu dotyka do brzucha matki. Położenie jest proste, postawa dolna, ze zgiętymi kończynami.

Owce i kozy- tak jak u bydła.

Lochy i suki - płody układają się wzdłuż rogów pętli macicy.

DOJRZAŁOŚĆ PŁODU: Dotyczy wielkości i ciężaru płodu. Średnie wartości mogą ulec wahaniom. Średni ciężar nowo narodzonego źrebięcia i cielęcia powinien wynosić 10% ciężaru ciała matki. U owiec- 5-10% ciężaru ciała samicy. Prosięta-od 1 do 2 kg [1% ciężaru matki]. Szczenięta- od 100 gram do 0,5 kg.

U bydła częściej jest ciąża praworożna niż leworożna. Przy ocenie porodu bierze się pod uwagę: położenie, postawę i ułożenie płodu.

WCZESNA ZAMIERALNOŚĆ ZARODKÓW: U klaczy jest to zamieralność w okresie pierwszych 42 dni ciąży [od zapłodnienia do skończenia różnicowania tkanek]. Jest to zamieranie zapłodnionych komórek jajowych, morul, blastocyst i zarodków w różnych fazach rozwoju. U krów śmiertelność zarodków wynosi od 10 do 40% [ w stadach problemowych nawet do 60%]. 75-80% strat podczas ciąży jest wynikiem wczesnej zamieralności zarodków. Najbardziej krytyczny okres u klaczy to pierwsze 6 tyg. Może w tym okresie dochodzić do utraty 26% wszystkich ciąży. Jest to związane z wędrówką zarodka i dość długim okresem braku łożyskowania się zarodka. U klaczy problemowych lub starszych [ powyżej 15 roku] ten odsetek może być znacznie większy. U owiec szansa przeżycia zarodka obniża się wraz ze wzrostem liczby owulacji. Śmiertelność zarodków wynosi 20-30%. Przed 18 dniem jest to stosunkowo niewielki procent [ 1-2%]. 30-60% zarodków obumiera przed zagnieżdżeniem, 10-30% po zagnieżdżeniu. U kozy straty zarodków wynoszą od 20 do 40%. U świń zamieralność zarodków zależy od wielu współdziałających ze sobą czynników, których działanie może upośledzać rozwój pęcherzyków jajnikowych, owulacje, zapłodnienie i rozwój zarodków. Około 20-30% zarodków obumiera przed 30 dniem ciąży. U krów wczesna zamieralność występuje szczególnie do 40 dnia po zapłodnieniu. Istnieją dwa krytyczne momenty. Pierwszy to 7-8 dzień po zapłodnieniu, kiedy zarodek opuszcza otoczkę przejrzystą. Drugi to około 3 tygodnia po zapłodnieniu, kiedy zaczyna się implantacja. U bydła śmiertelność zarodków może przebiegać w kilku formach: Może być bezobjawowa-, jeśli zarodek zamrze do 14 dnia jest szybko resorbowany i cykle są regularne, co 21 dni. Jeśli później to proces resorpcji może trwać 2 miesiące albo dłużej. Po tym okresie nie występuje ruja, na jajnikach jest ciałko żółte. Jeżeli zarodek obumrze po 35 dniu może ulec mumifikacji, pozostając w macicy daje sygnał o ciąży. N a jajnikach ciałko żółte rzekomociążowe produkuje progesteron i blokuje cykl.

BYDŁO: Główne przyczyny zamieralności zarodków u bydła to:

Straty zarodków spowodowane zaburzeniami chromosomalnymi wynoszą do 30% i zależą od typu owulacji, typu zapłodnienia, wieku samicy. Aberracje i translokacje chromosomalne sprzyjają zamieralności zarodków. Niekorzystny jest też chów wsobny [ u owiec około 50% strat zarodków]. U bydła obumiera więcej zarodków ♂ niż ♀. Występuje tez tzw. NIEPŁODNOŚĆ IMMUNOLOGICZNA- plemniki lub plazma nasienia u niektórych samic mogą działać na zasadzie antygenów, powodując wytwarzanie przeciwciał. Przyczyną zamieralności może też być starzenie się komórek jajowych. Inseminacja jest wykonywana po owulacji, gdy komórka jajowa ma dużą przepuszczalność dla plemników i wtedy zarodek ginie. Wpływ na to mają także wtórne uszkodzenia genetyczne.

U zwierząt wielopłodowych zamieralność zarodków jest wynikiem współzawodnictwa zarodków o czynnik białkowy produkowany przez macicę. Zawartość Mg, Zn, P jest znacznie wyższa u krów, od których uzyskano zdegenerowane zarodki. W poziomie progesteronu nie ma różnicy. Temperatura, wilgotność, szczególnie w okresie rui ma wpływ a przeżywalność zarodków. Stany zapalne macicy powodują, że zarodek nie utrzymuje się przy życiu. Metodą leczenia są wlewy domaciczne poinseminacyjne. Ketoza obniża produkcję progesteronu i wzrasta wtedy śmiertelność zarodków.

WYKŁAD 4 28.10.2003

Zamieralność zarodków c.d.

KLACZ: Główne przyczyny wczesnej zamieralności zarodków u klaczy to:

uważa się, że wzrost przypadków resorpcji zarodków występuje u młodych [do 4 lat] jak i u starzejących się klaczy w przypadku cyst endometrialnych.

U zdrowych klaczy 25% to wcześnie zamierające zarodki, u chorych ten procent znacznie wzrasta. Krytyczne okres to między 14 a 16 dniem po zapłodnieniu.

Wady rozwojowe- płód rozwija się do pewnego momentu, później się trudno rozwija lub nie rozwija wcale. Rodzą się zwierzęta z wadami cytogenetycznymi. Ciąża bliźniacza u klaczy jest niepożądana gdyż tylko w bardzo niskim procencie rokuje prawidłowy rozwój płodu. Jeśli już się urodzą takie źrebięta to są bardzo słabe. Przy pomocy USG już 15-16 dnia można wykryć ciąże bliźniaczą. Pojemność macicy jest za mała, żeby pomieścić dwa płody. U klaczy po ciężkich porodach dochodzi do gromadzenia się w pochwie moczu lub powietrza → stany zapalne macicy, wypychanie na zewnątrz pochwy.

ŚWINIE: Występuje zamieralność zarodków w dużym odsetku. Występuje znaczna redukcja liczby zarodków po okresie migracji oraz współzawodnictwa o specyficzny czynnik białkowy. Nadmierne zagęszczenie zarodków sprzyja wczesnej zamieralności. Oprócz wyżej wymienionych przyczyn duży udział w zamieralności zarodków mają:

U świń może ginąć 50% zarodków, z czego 70% przypada na pierwsze 25 dni po zapłodnieniu. Brak zarodków w jednym z rogów macicy do 14-16 dnia prowadzi do obustronnej resorpcji ciałek żółtych. Dla zatrzymania ciałek żółtych w 12 dniu po zapłodnieniu są potrzebne 4 zarodki, a nie ciężarny odcinek macicy nie może przekraczać połowy długości rogu. Jeden płód potrzebuje 35 cm rogu macicy. Wcześnie zamierające zarodki ulegają całkowitej embriolizie.

Jest wyraźnie zaznaczona zależność między liczbą zapłodnionych komórek jajowych, a odsetkiem obumarłych zarodków. Przy wysokiej liczbie zapłodnionych komórek jajowych macica nie jest w stanie pomieścić wszystkich implantujących się zarodków i dochodzi do ich zamierania. W miarę starzenia się komórek jajowych [24 godz. po owulacji] zmniejsza się ilość zapłodnień i wzrasta obumieralność zarodków. Także zbyt mała ilość progesteronu prowadzi do regresji ciałka żółtego. Wczesnej zamieralności zarodków sprzyja nieprawidłowe obchodzenie się z maciorami po pokryciu, duża ilość czynników stresowych prowadzi do zmniejszonej sekrecji progesteronu przez ciałko żółte. Niedożywienie jest też bardzo istotne, zwłaszcza 30 dni przed i 30 dni po zapłodnieniu. Szczepienie macior do 30 dnia ciąży oraz wysoka temperatura środowiska też mogą przyczyniać się do wczesnej zamieralności zarodków.

OWCE: Zamieralność zależy od:

DIAGNOZOWANIE WCZESNEJ ZAMIERALNOŚCI ZARODKÓW:

Brak jest dobrej metody. Możemy się opierać na:

LECZENIE: Brak leczenia, chyba, że po ustaleniu przyczyny będziemy eliminować czynnik przyczynowy. Najpewniejszym sposobem jest przestrzeganie profilaktyki.

    1. Odpowiedni dobór zwierząt do krycia.

    2. Prawidłowy termin krycia. U krów zdrowych pierwsze krycie 60 dni po porodzie, u krów po cesarce lub innych chorobach okresu poporodowego krycie przeprowadza się po 3 miesiącach.

    3. Podawanie progesteronu nie jest korzystne, bo prowadzi do dysfunkcji jajowodów.

    4. Podawanie hCG jest korzystne, bo ma ona działanie luteotropowe.

ROZPOZNAWANIE CIĄŻY PRZEZ ORGANIZM MATKI: Płód jest określany jako przeszczep allogeniczny- pochodzący od osobnika tego samego gatunku, lecz genetycznie różny [50% materiału gen. ojca, 50% materiału gen. matki]. Rozpoznawanie ciąży następuje dzięki sygnałowi przekazywanemu przez zarodek zapobiegającemu luteolizie ciałka żółtego i powodującemu przekształcenie ciałka żółtego okresowego w ciałko żółte ciążowe. Najmniejsze różnicowanie w funkcjonowaniu tych dwóch ciałek są u suk i kotek. Tam ciałko żółte ulega luteolizie znacznie później niż trwa ciąża. Rozpoznawanie ciąży przez matkę ma dwa aspekty:* wysyłanie sygnału o swej obecności przez zarodek

*tolerancja systemu immunologicznego matki dla zapłodnionej komórki jajowej, później zarodka i płodu, mimo tego, że jest to przeszczep allogeniczny

Powodowane jest to wszystko przez zjawisko zahamowania wydzielania PGF 2α i zahamowanie luteolizy.

U bydła: Zarodek przekazuje sygnał,od 13 dnia ciąży produkuje sterydy, prostaglandyny, białka. Wykazano, że injekcja domaciczna tych białek w 15 dniu cyklu wydłuża istnienie ciałka żółtego, zmniejsza się ilość wydzielanej prostaglandyny. Zarodek bydlęcy produkuje czynnik antyluteolityczny. Ma on działanie zbliżone do interferonu, działa immunosupresyjnie, chroniąc zarodek przed likwidacją. Produkowane są też substancje pobudzające produkcję progesteronu przez ciałko żółte. Produkowany jest wczesny czynnik ciążowy [interferon]. Jest to pierwsze białko trofoblastu uwalniane w okresie implantacji zarodka [u krów między 15 a 24 dniem], [u kóz 15-21 dzień]. Mechanizm jego polega na tym, że zmieniona jest ekspresja genów odpowiedzialnych za syntezę prostaglandyn. Działa na endometrium, hamuje pulsacyjne działanie PGF2α. Prostaglandyna E2 podtrzymuje istnienie ciałka żółtego.

U owiec: Mechanizm rozpoznawania ciąży przez samicę nie jest do końca wyjaśniony. Zarodek musi być obecny w macicy w 13 dniu po zapłodnieniu, żeby nie doszło do luteolizy. Zarodek wpływa na PGF2α, jej poziom spada, a nawet między 17-19 dniem się jej nie stwierdza wogóle. To hamowanie może być wynikiem braku zdolności reagowania bł. śluzowej macicy na oksytocynę, zmniejszenia ilości receptorów dla oksytocyny. Między 12-25 dniem produkowana jest trofoblastyna. Między 13 a 20 dniem dochodzi do wydzielania substancji białkowej hamującej wydzielanie prostaglandyny. Ta substancja jest najbardziej odpowiedzialna za podtrzymywanie sygnału o istnieniu zarodka.

U kóz: Rozpoznawanie zachodzi między 16 a 17 dniem. Trofoblast produkuje substancję białkową. Utrzymanie ciąży jest zależne od nieprzerwanej sekrecji hormonów jajnikowych. Łożysko kóz nie produkuje progesteronu, tylko ciałko żółte produkuje progesteron. W łożysku kozy produkowana jest prostaglandyna E2, która tworzy z innymi hormonami kompleks luteotropowy zapewniający stałą sekrecję progesteronu przez ciałko żółte i utrzymanie ciąży.

U klaczy: Okres krytyczny dla rozwoju zarodka jest między 12 a 16 dniem. Wtedy zarodek krąży między rogami macicy. 8-10 dniowy zarodek już produkuje progesteron. Zarodek przemieszczając się z rogu do rogu pozostawia sygnał, że jest obecny.

U świń: Brak zarodków między 14-16 dniem w jednym z rogów prowadzi do przerwania ciąży. Pod wpływem progesteronu następuje zmiana kierunku wydzielania PGF2α, zamiast do krążenia jajnikowego zostaje ona skierowana do światła macicy. Taka zmiana kierunku uwalniania zapobiega luteolizie. Blastocysty od 10 dnia ciąży produkują związek białkowy zbliżony do interferonu. Jest to ważna substancja w podtrzymaniu sygnału o istnieniu ciąży. Błona śluzowa macicy produkuje szereg substancji białkowych, które uwalniane są do światła macicy i tam wchodzą w kontakt z zarodkami. Utrzymanie ciąży wymaga ciągłej sekrecji progesteronu. Usunięcie jajników przed 110 dniem ciąży powoduje jej przerwanie.

TOLERANCJA MATKI DLA ZARODKA: Zarodek indukuje tolerancje immunologiczną. Powstają przeciwciała osłaniające, które pozwalają ukryć inność genetyczną zarodka. Chodzi o przeciwciała skierowane przeciw antygenom ojca MHC, przeciwciała blokujące, które należą do IgG. Takim sygnałem przemiany immunotolerancji jest sam zarodek. TA1 i TA2- są to dwa antygeny trofoblastu, działające jako jeden system mający na celu wytworzenie przeciwciał blokujących, żeby nie doszło do odrzucenia płodu. Innymi osłaniającymi czynnikami są:

☺α-proteina płodowa

☺czynnik łożyskowo-laktacyjny

☺uteroglobina

☺proteina plazmy

☺Leukocyty- obecne w macicy aktywnie chronią płód przed odrzuceniem, są pewną ochroną przed infekcją, sprzyjają rozwojowi trofoblastu. Obecność leukocytów to także immunologiczne przyzwolenie dla płodu.

W okresie implantacji u kóz i owiec spada ilość limfocytów. Brak antygenów MHC na komórkach trofoblastu zapobiega ich rozpoznaniu przez limfocyty T i chroni przed lizą trofoblastu. Łożysko uwalnia czynniki hamujące proliferację limf. T. Synteza interleukiny 2 jest to czynnik uniemożliwiający produkcję komórek odrzucających ciąże. Ochronie ciąży służy też wiązanie transferyny do trofoblastu i powiększa się „czapka niewidka” utworzona przez przeciwciała blokujące, które maskują płód.

HORMONY OKRESU CIĄŻY

U bydła w pierwszym okresie ciąży [jak u wszystkich zwierząt] głównym źródłem progesteronu jest ciałko żółte. U świni pozostaje tak do końca ciąży. U pozostałych zwierząt uruchamiają się inne mechanizmy. U bydła między 180 a 240 dniem ciąży głównym źródłem progesteronu jest łożysko. Po 240 dniu znowu funkcję tą przejmuje ciałko żółte. Laktogen łożyskowy-jego koncentracja wzrasta od 160 dnia, wpływa na rozwój gruczołu mlekowego, na łożysko oraz na płód. W czasie ciąży jest też wysoki poziom estrogenów. Główne miejsce syntezy estrogenów to łożyszcze.

U psów od sekrecji przysadkowych hormonów luteotropowych zależy ciąża. Konieczna jest sekrecja LH, prolaktyny. Po usunięciu przysadki dochodzi do przerwania ciąży. U psów jedynym źródłem progesteronu jest ciałko żółte. Stężenie progesteronu u suk ciężarnych i nie ciężarnych nie odbiega od siebie. Pod koniec ciąży spada ilość progesteronu, wzrasta ilość prolaktyny [powód ciąży urojonej]. Maksymalne stężenie relaksyny 40-50 dnia ciąży, jej źródło to łożysko.

U kotek: 1-2 dni po owulacji ciałko żółte produkuje progesteron. Max. stężenie progesteronu między 15 a 25 dniem ciąży. Później spada i od 50 dnia ciąży głównym źródłem progesteronu jest łożysko. Relaksyna od 20 dnia ciąży aż do końca jest produkowana przez łożysko, razem z progesteronem utrzymuje macicę w stanie niewrażliwości na skurcze przez cały okres ciąży. Pod koniec ciąży relaksyna umożliwia rozciągnięcie dróg rodnych. Syntetyzowana jest przez komórki duże ciałka żółtego ciążowego, łożysko, ciężarną macicę. Kotka jest bardzo oporna na działanie egzogennej PGF2α, musi dostać naprawdę dużą jej ilość, żeby doszło do luteolizy i poronienia.

WYKŁAD 5 4.11.2003

PATOLOGIA CIĄŻY

1)ANOMALIE I SCHORZENIA BŁON PŁODOWYCH

a) zaśniady [mola]

b) wodnica błon płodowych

c) obrzęk błon płodowych

d) stany infekcyjne obszaru łożyskowego

2)ZABUŻENIA CIĄŻOWE ZWIĄZANE Z OBECNOŚCIĄ PŁODU

a) patologiczna wielopłodowość

b) nadpłodnienie

c) zapłodnienie dodatkowe

d) ciąża pozamaciczna [pierwotna, wtórna]

e) obumarcie płodu w okresie ciąży [mumifikacja, maceracja]

3)POWIKŁANIA CIĄŻOWE ZWIĄZANE Z UKŁADEM PŁCIOWYM MATKI

a) ruja w okresie ciąży

b) niedostateczne zamknięcie kanału szyjki macicznej

c) wypływy pochwowe

d) wgłobienie i wypadnięcie pochwy

e) skręt macicy ciężarnej

f) przepukliny ciążowe

g) pęknięcie macicy ciężarnej

h) przedwczesne bóle porodowe

i) obrzęki ciążowe

4)CIĄŻOWE ZABURZENIA PRZEMIANY MATERII

a) stany przed porażenne i porażenia podczas ciąży

b) tężyczki ciążowe

c) ketoza ciążowa

d) przedporodowy zespół tłustej krowy

5)PROBLEMY CZASU TRWANIA CIĄŻY

a) ronienia zakaźne

b) ronienia nie zakaźne

c) zapobieganie i przerywanie ciąży

d) porody opóźnione [patologiczne wydłużenie ciąży]

Ad 1 Anomalie i schorzenia wód płodowych

ZAŚNIADY-są to pierwsze anomalie wód płodowych, towarzyszy im obumarły zarodek, którego śmierć nastąpiła wcześnie. Przyczyny powstania nie są wyjaśnione. Diagnozuje się je przypadkowo i nie mają one większego znaczenia praktycznego. Są to bezkształtne twory różnej wielkości powstające na skutek rozrostu zwyrodniałej komórki.

WODNICA-jest to poważny stan patologiczny polegający na zwiększeniu ilości błon płodowych owodniowych[w 5%], i omoczniowych [w 80-90%]. Stanom tym towarzyszy obrzęk łożyska , ilość wód przekracza 10-krotnie stan fizjologiczny [ponad 200 litrów płynu u bydła]. Wodnicę spotyka się najczęściej u bydła, rzadziej u małych przeżuwaczy, wyjątkowo u innych gatunków zwierząt. Przyczyny nie są wyjaśnione. Przypuszcza się, że w patogenezie tego schorzenia biorą udział czynniki zarówno ze strony matki jak i płodu np. potworkowatość, patologia nerek płodu, ucisk błon płodowych i powrózka pępowinowego co prowadzi do zastoju krwi i tworzenia się płynu przesączynowego. Objawy zależą od stadium choroby, mogą być mylone z ciążą mnogą. Pierwszy objaw to uwypuklenie powłok brzusznych, zwierzęta niechętnie się kładą a wstawanie sprawia im dużą trudność. Nadmierne wypełnienie jamy brzusznej utrudnia oddychanie [stękanie towarzyszy szczególnie wydechom]. Występują także zaburzenia układu krążenia, ↑akcji serca, ↓ przyjmowania pokarmów. Powiększona macica uciska jamę brzuszną i utrudnia oddawanie kału i moczu [oddawany często i w niewielkich ilościach], sierść jest bez połysku, nastroszona, skóra bez elastyczności, zwierzęta są wychudzone, rodzą martwe płody. Bardzo często występuje zaleganie.

Leczenie:indukowanie wczesnego porodu, przez prostaglandyny (oestrophan), lub kortyzony (flumetazon, dexamethazon). Prostaglandyna indukuje poród po upływie 24-48 godzin, ale taka indukcja wiąże się z możliwością powikłań (zatrzymanie łożyska, atonii macicy) powikłania wymagają również terapii w postaci antybiotyków, oksytocyny (działa ona skurczowo na macice przez pierwsze 3 dni po porodzie, później podajemy estrogeny)

OBRZĘK BŁON PŁODOWYCH-Istotą jest gromadzenie płynu w ścianach błon płodowych. Obserwujemy to u bydła w przestrzeniach pomiędzy liścieniami. Objęte chorobą miejsca mają galaretowate, bursztynowe zgrubienia. Może to towarzyszyć wodnicy lub występować samoistnie. Rozpoznanie jest możliwe po porodzie lub też bardzo często po usunięciu zatrzymanego łożyska.

STANY INFEKCYJNE W OBRĘBIE ŁOŻYSKA-czynniki infekcyjne mnoga atakować zarówno część płodową jak i matczyną łożyska. Są to infekcje wszelkiego rodzaju, mogą to być infekcje swoiste i nieswoiste, które rozprzestrzeniają się drogą hematogenną i limfogenną. Następstwem są ronienia. Leczenia brak.

Ad 2 Zaburzenia płodowe związane z obecnością płodu

WIELOPŁODOWOŚĆ PATOLOGICZNA-jest to nie fizjologicznie duża liczba płodów, których obecność w macicy obarcza wyraźnie wydajność samicy i może być przyczyna powikłań: zaburzenia oddychania, krążenia. Stany te mają duże znaczenie u zwierząt wielopłodowych oraz u klaczy. U suki liczba płodów jest uzależniona od wielkości suki. Nadmierna liczba płodów uciska na narządy w jamie brzusznej i w jamie piersiowej. Objawy występują pod koniec ciąży: powiększenie jamy brzusznej, duszność, brak apetytu, wymioty, apatia. Rozpoznanie: radiologia. Metody postępowania: cesarskie cięcie

Ciąża bliźniacza u koni jest niepożądana. Niesie olbrzymie ryzyko zarówno dla klaczy jak i dla źrebięcia. Macica ma ograniczoną pojemność i brak doprowadzenia podwójnej ciąży do wyźrebienia. Jest niedostateczne zaopatrzenie płodu. Powierzchnia dwóch łożysk przy ciąży bliźniaczej jest tylko nieznacznie większa od łożyska ciąży pojedynczej. Wcześniej czy później dochodzi do obumarcia jednego lub obu płodów. Przypadki urodzenia zdrowych źrebiąt i w prawidłowym terminie są bardzo rzadkie. Jeżeli stwierdzimy podwójną owulację to we wczesnym czasie niszczymy ta ciążę. Bardzo często organizm samicy sam eliminuje słabszy zarodek(mniejszy).

NADPŁODNIENIE- stan gdzie podczas tej samej rui następuje zapłodnienie większej liczby komórek jajowych nasieniem różnych samców. Warunkiem tego stanu jest poliowulacja i zapłodnienie więcej niż jednej komórki w tej samej rui. Występuje u kotek, świń, królików, owiec, kóz, suk. U suk odgrywa to szczególną rolę, bo w jednym miocie mogą być nawet szczenięta różnych ras.

ZAPŁODNIENIE DODATKOWE-(superfetacio)- jest to zapłodnienie komórek jajowych pochodzących z różnych okresów rujowych. Pojawienie się takiego stanu wymaga wystąpienia rui u samicy ciężarnej oraz krycia i sztucznego unasienniania a następnie zapłodnienia komórki jajowej pochodzącej z drugiej rui. Ruja taka to nie jest norma, ale może się pojawić. Może dojść do dodatkowego zapłodnienia, efektem, czego jest ciąża i obecność płodów w różnym okresie rozwoju. Może wystąpić u świń klaczy i krów.

CIĄŻA POZAMACICZNA-polega na obecności i rozwoju płodu poza obrębem jamy macicznej. Można wyróżnić ciążę pozamaciczną pierwotną i wtórną. Pierwotna może wystąpić w trzech postaciach-

  1. Ciąża jajnikowa

  2. Ciąża jajowodowa

  3. Ciąża brzuszna Ad.1 Występuje wtedy, gdy zapłodnienie komórki jajowej ma miejsce w jamie pęcherzyka lub przy jakimś nietypowym jajeczkowaniu. W obrębie jajnika przebiegają początkowe fazy rozwoju zarodka i jego wszczepienie. Zarodek taki szybko zamiera

Ad.2 Rozwija się wówczas, gdy zapłodniona komórka jajowa napotyka przeszkodę uniemożliwiającą wędrówkę do macicy. Może to doprowadzić do pęknięcia ściany jajowodu i do krwawień.

Ad.3 Teoretycznie może powstać, gdy zapłodnienie ma miejsce poza jajowodem. Praktycznie zdarza się to niezmiernie rzadko. Zarodek taki bardzo szybko obumiera.

Ciąża pozamaciczna wtórna- powstaje wtedy, gdy zarodek lub płód po osiągnięciu określonej fazy rozwoju wydostaje się poza obręb macicy, do jamy otrzewnowej. Może powstać po urazach macicy, po uderzeniach, po pęknięciu ściany macicy np. w przebiegu skrętu macicy. Rana szybko się zamyka i minimalizuje krwawienie. Płód w jamie brzusznej jest traktowany jako ciało obce i dochodzi do odczynów otrzewnowych, zrostów, procesów otorbiania i obumarcia płodu, dochodzi do mumifikacji lub maceracji. U bydła, jeśli dojdzie do takiej ciąży to objawy nie zawsze są charakterystyczne. Nie stwarza to jednak zagrożenia dla życia samicy. Diagnoza przyżyciowa jest niemożliwa gdyż otorbiony płód jest nieosiągalny badaniem per rectum. U suk ciąża pozamaciczna wtórna jest następstwem pęknięcia macicy w pierwszej połowie ciąży. Pęknięcie jest spontaniczne, płody obumierają, ulegają mumifikacji. Brak objawów klinicznych, do rozpoznania dochodzi przypadkowo podczas laparatomii. Pęknięcie macicy od koniec ciąży lub w czasie porodu często kończy się zejściem śmiertelnym samicy.

NADMIERNA LICZBA PŁODÓW (PRZEŁADOWWANIE MAICY)- Każdy gatunek cechuje typowa dla gatunku liczba płodów, która to dość często ulega znacznym wahaniom. U bydła ciąże bliźniacze stanowią 3-5%, u klaczy 1,5% (zależy od rasy). Przeładowanie macicy występuje wówczas, gdy liczba zarodków lub płodów przekracza górną dopuszczalną granicę (nadmiar zarodków obumiera w 1-3 tyg. ciąży). Do przeładowania macicy może dojść także wtedy, gdy liczba płodów jest normalna, ale z jakiś innych względów obciąża osłabioną macicę np. chora samica. U świń dochodzi wtedy do maceracji lub mumifikacji płodów. U zwierząt wielopłodowych w takich wypadkach występuje skłonność do poronień, przedwczesnych porodów, zaburzeń w układzie oddychania i krążenia. Rokowanie jest ostrożne, u suk wykonuje się wtedy cesarskie cięcie.

NASTĘPSTWA OBUMARCIA PŁODU- Obumarcie płodu może mieć miejsce w każdym okresie ciąży. Stanom tym nie towarzyszą żadne negatywne objawy. Czasami występuje brak rui lub przedłużenie okresów międzyrujowych. Zarodki, które obumierają później ulegają MUMIFIKACJI (zeschleniu)), lub MACERACJI (rozmiękaniu i upłynnieniu). Niekiedy może dojść do rozkładu gnilnego, ale to najczęściej w czasie porodu.

MUMIFIKACJA- Obumarły płód w okresie około 6 miesiąca ciąży (u bydła) nie jest wydalony z macicy. Najczęściej stwierdza się takie zjawisko u bydła, świń, małych przeżuwaczy. Dochodzi wtedy do wchłaniania wód płodowych oraz płynów ustrojowych płodu, pozostaje tylko szkielet płodu pokryty skórą, pozbawiony sierści (to wszystko przy zamkniętej szyjce macicy). W przewidywanym terminie porodu nie ma objawów zwiastunowych porodu. Stwierdza się obecność w macicy twardego płodu, brak łożyszcz, brak gałek ocznych (stwierdzamy to badaniem rektalnym). Taki zeschlak może być wydalony w okresie rui, w całości lub tylko poszczególne kości☺. Czasami taki płód zalega w pochwie, a ze szpary sromowej mogą wydostawać się fragmenty błon płodowych. Jeśli badaniem rektalnym stwierdzimy obecność zeschlaka to indukujemy poród prostaglandynami. Rokowanie, co do płodności jest zwykle pomyślne.

MACERACJA-jeśli po obumarciu płodu dojdzie do częściowego rozwarcia szyjki, uniemożliwia to wydalanie płodu, natomiast otwiera drogę drobnoustrojom chorobotwórczym. Dostające się tam drobnoustroje prowadzą do upłynnienia błon płodowych oraz upłynnienia części miękkich płodu. W takim gęstym płynie pływają rozczłonkowane kości szkieletu. Objawy to ropne wypływy ze sromu, z drobnymi fragmentami kostnymi. Występuje to najczęściej u bydła i małych przeżuwaczy. Objawy to:

Rokowanie, co do płodności i co do życia jest niepomyślne. Ostre fragmenty kostne mogą prowadzić do metritis, perimetritis albo do zapalenia otrzewnej. Leczenie: można podawać PGF 2α do wywołania skurczów, jednak ze względu na silny stan zapalny prostaglandyna nie zawsze działa.

ROZKŁAD GNILNY PŁODU- w czasie przedłużającego się porodu beztlenowce doprowadzają do powstania gazu. Taki płód jest bardzo powiększony i odęty, zwany jest odętkiem.

Ad 3 Powikłania ciążowe związane z układem płciowym matki

RUJA W OKRESIE CIĄŻY- U około 5% krów występuje ruja w pierwszej połowie ciąży. Jeżeli taka krowa jest kryta to nie dochodzi do zapłodnienia, bo nasienie zostaje w pochwie (szyjka jest zamknięta). Jeśli jest sztuczne unasiennianie (deponacja domaciczna) to dochodzi do obumarcia płodu, jego mumifikacji lub maceracji. Przy unasiennianiu może dojść do poronienia ze względu na przeniesienie drobnoustrojów i zakażenie.

Ruja w okresie ciąży u klaczy występuje w okresie powstawania ciałek żółtych dodatkowych (od około 40 dnia ciąży). Pęcherzyki, z których rozwijają się ciałka żółte osiągają szczyt rozwoju pomiędzy 50 a 60 dniem ciąży. Dojrzewające pęcherzyki powodują powstawanie takiej ilości estrogenów, że dochodzi do powstania objawów rui (między 40-100 dniem ciąży a nawet później). W takiej sytuacji klacz powinna być zbadana, nie powinna być kryta, bo z reguły dochodzi do poronienia. U bydła jest to spowodowane zachwianiem równowagi estrogeny/progesteron na niekorzyść progesteronu. Po pokryciu nie zawsze musi wystąpić ciąża, może to być pseudociąża (ciąża pozorna). Ciałko żółte utrzymuje się pomimo braku ciąży lub jej zamarcia. Powyżej 14 dnia u bydła występuje zamieranie zarodków, jednak wytwarza się ciałko żółte ciążowe i utrzymuje się ono przez długi okres czasu. Ciąża pozorna występuje także często u klaczy. Jeśli obumarcie zarodka ma miejsce po pojawieniu się ciałka żółtego ciążowego, ale jeszcze przed rozwojem kubków endometrialnych to ciałko żółte ciążowe może szybko zaniknąć. Jeśli zaś obumarcie nastąpi po terminie rozpoczęcia funkcji kubków endometrialnych (36-38 dzień ciąży, niekiedy po 28 dniu), wtedy dochodzi do długotrwałego blokowania cyklu. Występuje wtedy pozorna ciąża i utrzymuje się do około 5 miesiąca. Stosowany lek to prostaglandyna lub jej syntetyczne analogi. Podanie jednokrotne PGF 2α nie zawsze przywraca normalny cykl rujowy, czasami trzeba podawać więcej niż

jeden raz. Ciąża urojona występuje często u suk.

NIEDOSTATECZNE ZAMKNIĘCIE KANAŁU SZYJKI MACICY- Dochodzi wtedy do zakażenia. U krów szyjka macicy jest fizjologicznie niecałkiem zamknięta, uszczelniona jest ona czopem śluzowym.

WYPŁYWY Z POCHWY- Może mieć charakter śluzowy, lub ropny. Mogą pochodzić z pochwy, z szyjki macicy, z nie ciężarnego rogu, z dróg moczowych. Wycieki krwawe mogą być skutkiem skaleczenia podczas krycia, urazu, nowotworów, uderzenia, upadku. Krwotoki często poprzedzają poronienie lub przedwczesny poród

WYKŁAD 6 18.11.2003

.WGŁOBIENIE I WYPADNIĘCIE POCHWY-Występuje u wszystkich gatunków, często u krów w ostatnim trymestrze ciąży. Stopień wypadnięcia może być różny. Najczęściej występuje u wieloródek, związane jest to ze wzrostem stężenia estrogenów w ostatnim trymestrze, co powoduje rozluźnienie więzadeł miednicznych i kanału rodnego. Sprzyja też temu wzrost ciśnienia w jamie brzusznej spowodowany obecnością płodu. Szczególnie podatne są rasy wysokomleczne. Czynnikami sprzyjającymi są także:

Wstępna postać wypadnięcia pochwy to wgłobienie (wpuklenie ściany pochwy do światła). O wypadnięciu mówimy wówczas, gdy ściana pochwy wystaje poza szparę sromową.

WYPADNIĘCIE I STOPNIA-pochwa wystaje tylko, gdy zwierzę leży

WYPADNIĘCIE II STOPNIA-pochwa stale na zewnątrz

WYPADNIĘCIE III STOPNIA- widoczna jest szyjka macicy, u krów ciężarnych prowadzi to do poronień

WYPADNIĘCIE IV STOPNIA-martwica pochwy i szyjki macicy, wypadnięcie pęcherza moczowego

Wypadnięcie może być: zupełne[całkowite] i niezupełne[częściowe].

Okresowe,[gdy jest tylko u leżącego zwierzęcia] i stałe,[gdy pochwa

Wypada cały czas]

Niewielki zakres wypadania nie wywiera negatywnego wpływu, gdy utrzymuje się dłuższy czas może doprowadzić do stanów zapalnych pochwy albo nawet do martwicy. W skrajnych wypadkach występuje pęknięcie ściany pochwy i przez otwór wydostają się pętle jelit.

U suk wypadnięcie pochwy jest związane z okresem rui, ze zwiększeniem ilości estrogenów. Najczęściej występuje u suk z pofałdowaną skórą i u dużych ras. Rokowanie zależy od długości okresu wypadnięcia, czasu od wypadnięcia do interwencji lekarskiej i od czasu między wypadnięciem a porodem. Zaburzenie to lubi się powtarzać w kolejnej ciąży, jeśli w jednej się uwsteczniło.

Postępowanie- Duże zwierzęta ustawiamy wyżej, może to zmniejszyć zakres wypadania. Reponowanie wypadniętej pochwy musi być przeprowadzone aseptycznie. Krowę ustawiamy wyżej tyłem, dajemy znieczulenie nadoponowe, oczyszczamy wypadnięty kawałek, odkażamy, smarujemy środkiem poślizgowym lub maścią zawierająca antybiotyk. Nie zawsze po włożeniu pochwa pozostaje, czasami, gdy krowa się położy i wstanie to znowu wypada.

Zabezpieczenie przed wypadnięciem może być: 1) farmakologiczne-znieczulenie nadoponowe, podawanie preparatu Rompun. 2) Stosujemy szwy, które zmniejszają rozwarcie szpary sromowej

SZEW WIHNERA, [KAPCIUCHOWY] -ściągamy ten szew tak mocno, żeby weszły 2 palce u małych zwierząt, lub 3 palce u dużych, i tak żeby samica mogła oddać mocz

0x08 graphic

Możemy też robić modyfikację szwu kapciuchowego, szycie jest pod skórą specjalną do tego igłą. Ta metoda nie jest jednak polecana.

Można tez zakładać zwykły przerywany materac, ale najbardziej polecany jest kapciuchowy. W czasie porodu szwy zdejmujemy. U suk wykonujemy chirurgicznie usunięcie nadmiaru błony śluzowej i zszycie. Podajemy zabezpieczenie ogólne w postaci antybiotyku.

SKRĘT CIĘŻARNEJ MACICY- Występuje u wszystkich zwierząt, ale najczęściej pojawia się u krów pod koniec ciąży. Skręt może być przedszyjkowy i zaszyjkowy. Zawsze przy skręcie szyjka jest niedorozwarta, tkanka w obrębie skrętu jest krucha, zwiększa się prawdopodobieństwo krwotoku. U suk występuje rzadko skręt macicy, przeważnie pod koniec ciąży, w trakcie porodu, przy ropomaciczu, przy nowotworach. Objawy to ostry brzuch(powłoki brzuszne napięte, bolesne, grzbiet wygięty). W takich przypadkach jest wskazanie do laparotomii diagnostycznej. Gdy macica jest zmieniona to wykonujemy ovariohisterectomie, jeśli nie to cesarskie cięcie.

PRZEPUKLINY CIĄŻOWE-Występują w zaawansowanej ciąży. Dochodzi do rozerwania mięśni dolnych powłok brzusznych. U krów jest to mięsień prosty brzucha (czasami też u klaczy). Brzuch zwisa, opada nisko, do takiego worka przemieszcza się ciężarna macica. Jest to przepuklina brzuszna. U suk występuje częściej przepuklina pachwinowa ciężarnej macicy. Do worka przepuklinowego dostaje się część ciężarnej macicy. W miarę wzrostu pojawia się niebezpieczeństwo uwięźnięcia przepukliny, stanowi to zagrożenie dla ciąży. Przyczyny to urazy mechaniczne, czynniki usposabiające to nadmiar wód płodowych, ciąża bliźniacza. Rozpoznanie jest trudne i to zwłaszcza u dużych zwierząt→ Przepukliny niewielkiego stopnia nie wywierają wpływu na stan zdrowia samicy, ale mogą utrudniać porody. Stosuje się operacyjne leczenie, ale rezultaty są kiepskie.

U suk wykonuje się zabieg operacyjny, nacina się worek przepukliny, aby ocenić stan macicy. Jeśli macica jest niezmieniona to treść worka przepuklinowego odprowadza się do jamy brzusznej, worek się podwiązuje, obcina, wrota przepukliny się zszywa.

PĘKNIĘCIE CIĘŻARNEJ MACICY- Może mieć charakter pierwotny [urazy, upadki, gwałtowne ruchy płodu] lub wtórny [po skręcie macicy]. Objawy to: brak apetytu, wzrost tętna, wzrost oddechów, ostry brzuch, u przeżuwaczy brak przeżuwania. Jeśli szczelina jest duża to może dojść do wypadnięcia płodu do jamy brzusznej. U klaczy dochodzi do zapalenia otrzewnej. Jeżeli nie dojdzie do infekcji, to taki płód w jamie brzusznej się może utrzymywać. Rozpoznanie: płód pod prostnicą. Leczenie to usunięcie płodu, usunięcie macicy lub jej części.

PRZEDWCZESNE BÓLE PORODOWE- Stwierdza się częściej u dużych niż u małych zwierząt. Jest to sytuacja, w której występują parcia tłoczni brzusznej przy zamkniętej szyjce macicy i przy braku skurczów, 8-14 dni przed końcem ciąży. Przyczyna to wgłobienia i wypadnięcia pochwy, wchodzenie macicy do jamy miednicznej, wzrost ciśnienia w jamie miednicznej, który powoduje skurcze tłoczni brzusznej. Często występuja takie bóle u samic leżących, po wstaniu ustępują, bo macica wraca na swoje miejsce. Może dojść do wynicowania błony śluzowej prostnicy.

Rozpoznanie nie dostarcza żadnych trudności, badaniem per vagina stwierdzamy, że szyjka jest jeszcze zamknięta, co oznacza brak gotowości do porodu, badaniem per rectum stwierdzamy, że mięśniówka macicy się jeszcze nie kurczy. U stawiamy zwierzę wyżej zadem, znieczulamy nadoponowo. U klaczy trzeba być ostrożnym, bo może dojść do ronienia, u krów raczej nie.

OBRZĘKI CIĄŻOWE- Są fizjologiczne, występują pod koniec ciąży, są objawami zwiastunowymi szczególnie u bydła wysokomlecznego i pierwiastek. Czasami są tak duże, że sięgają pod brzuch, na przedpiersie, obejmują wymię,srom i krocze. Obrzęki wymienia są nie bolesne, ciastowate. U klaczy występują obrzęki stawów, pochewek ścięgnowych, niedźwiedzia postaw kończyn tylnych. Obrzęki związane są ze zwiotczeniem tkanek w obrębie jamy miednicznej. Ważna jest tu też rola hormonów. Leczenie jest też kłopotliwe, można zapobiegać wykluczając kiszonki i inne wodniste pasze. Podajemy tez środki moczopędne: furosemid 1-2 mg/kg per os lub połowę tej dawki dożylnie lub domięśniowo. Takie obrzęki ustępują zazwyczaj samoistnie po 2 tyg. po porodzie.

PROBLEMY DŁUGOŚCI CIĄŻY:

A) skrócenie [niedonoszony płód]

B) wydłużenie [przenoszony płód]

Powikłania we wczesnym okresie ciąży prowadzą do wczesnej zamieralności zarodka, zaś w późnym okresie ciąży do obumierania płodu, wydalania płodu, do poronień, mogą też występować porody przedwczesne.

PORONIENIE (abortus)- Przerwanie ciąży i wyparcie płodu niezdolnego do funkcjonowania w środowisku zewnętrznym lub zatrzymanie w macicy płodu, który ulega maceracji, mumifikacji albo rozkładowi gnilnemu.

Za płody poronione uważa się płody wydalone z macicy przed:

Są to płody nie zdolne do życia nawet jak urodzą się żywe.

PORÓD PRZEDWCZESNY-Gdy płód jest rozwinięty fizycznie przed osiągnięciem dojrzałości do porodu. Płody nie są dojrzałe, ale są zdolne do życia, jeśli stworzymy im odpowiednie warunki (temperatura, odżywianie). U zwierząt utrzymywanie wcześniaków przy życiu nie jest praktykowane ze względu na to, że przerwanie ciąży następuje na ogół pod wpływem różnych czynników chorobotwórczych, które wpływają niekorzystnie na rozwój noworodka.

RONIENIA- mogą być niezakaźne lub zakaźne →drobnoustroje wnikają podczas kopulacji, podczas skaleczenia. Niektóre drobnoustroje posiadają określony tropizm kierujący je do macicy i płodu. Ronienia przed połową ciąży przebiegają bez objawów towarzyszących wydaleniu. Ronienia późne poprzedzają objawy zbliżone do normalnego porodu. Wczesne ronienia mogą być nie zauważalne i po pewnym czasie pojawia się ruja.

Ronienia mogą być całkowite (zupełne, zewnętrzne), lub niezupełne, (kiedy w macicy jest zatrzymany jeden lub więcej martwych płodów lub jest całkowite albo częściowe zatrzymanie błon płodowych)

Poronienia niezakaźne- Występują rzadko i obejmują większą liczbę zwierząt. Przyczyny to:

Poronienia zakaźne- Powodowane przez wirusy, bakterie, grzyby, pasożyty, u świń może to być w wyniku np. wirusa parwowirozy albo włoskowca różycy.

Poronienia na tle urazowym-upadek, brutalne obchodzenie się z samicami

Poronienia samoistne (abortus spontaneus)-przyczyny nie da się ustalić

Poronienia nawykowe (a. habitualis)-Występują wielokrotnie podczas życia samicy, zazwyczaj w tym samym okresie ciąży. Dochodzi do obniżenia aktywności luteotropowej lub antyluteolitycznej łożyska [sekrecja progesteronu, eCG]. Przyczyną też może być niedobór

wit. E, aberracje chromosomowe [translokacje].

Poronienia zagrażające-Ronienia uzależnione od stanu zdrowia matki i płodu. Mogą mieć podłoże hormonalne.

Poronienia sztuczne- Za pomocą środków farmakologicznych. Prowadzi się to ze względów hodowlanych lub zdrowotnych. Najczęściej u suk i kotek.

CZYNNIKI INFEJCYJNE BĘDĄCE PRZYCZYNĄ PORONIEŃ

KLACZ- ( od 40 do 300 dnia)

Powyżej 3 mies. ciąży objawy ronienia przypominają objawy porodu. Roni kilka % klaczy. Ronienia nie da się zatrzymać, chyba, że się wcześnie rozpozna przyczynę ronień nawykowych i poda progesteron przez 10-14 dni.

WIRUS ZAPALENIA TĘTNIC- Jest przyczyną resorpcji zarodków i ronień. Może dotyczyć 50% klaczy w stadninie. Poronienia między 5-10 mies. Roznoszenie infekcji przez ogiery. Nosicielstwo i siestwo utrzymuje się u 30% ozdrowieńców.

WIRUS OPRYSZCZKI- powoduje nagłe ronienia i odklejenie łożyska od 20 do 90 dni po zakażeniu. Najczęściej ronią klacze w drugiej połowie ciąży. W 90% są to poronienia powyżej 8 mies. Ronienia w stadzie obejmują od 1 do 90% samic.

OTRĘT- ronienia sporadyczne

NIEDOKRWISTOŚĆ ZAKAŹNA KONI-może powodować ronienia podczas wysokiej gorączki

ZAKAŻNE ZAPALENIE MACICY KLACZY-Jednostka niedawno opisana, czynnik etiologiczny to Tajlorella equigenitalis (G+ pałeczka). Do zakażenia dochodzi przez kontakt płciowy. 8-10 dni po zakażeniu u klaczy pojawia się śluzowo-ropny wypływ z pochwy. Leczenie jest kłopotliwe i mało skuteczne.

BAKTERIE WARUNKOWO CHOROBOTWÓRCZE- Do zakażenia łożyska dochodzi drogą hematogenną a także podczas krycia. Ronienia mogą być powodowane przez Srteptococcus zooepidemicus, Pseudomonas, Klebsiella, Staphylococcus, przez grzyby. Są to ronienia występujące pod koniec ciąży. Profilaktyka to jedyny sposób obrony.

ZARAZA STADNICZA- Czynnik zakaźny to pierwotniak Trypanosoma equiperdum. Od II wojny światowej ta jednostka w Polsce nie występuje.

BYDŁO:

BRUCELLOZA- Choroba zakaźna i zaraźliwa powodowana przez Brucella bovis [suis, melitensis]. Przenosi się przez kontakt bezpośredni. Objawy to wyciek z dróg rodnych. Są to ronienia późne 6-8 mies. ciąży. Zawsze przy tej jednostce dochodzi do zatrzymania łożyska, trzeba odklejać w rękawicy. Polska jest niby wolna od brucellozy, ale nie jest to do końca pewne

CHOROBA MĘTWIKOWA- Występuje u wszystkich gatunków zwierząt, u człowieka też. Powodowana przez Campylobacter foetus sub. Veneralis. Ma przebieg ostry lub przewlekły. Bakterie dostają się z nasieniem podczas krycia, początkowo są przy szyjce, później dostają się dalej do macicy i powodują poronienia pomiędzy 4-7 mies. ciąży.

CHLAMYDIOZA- Może powodować ronienia między 5-6 mies. ciąży. Występuje żółty wyciek z pochwy zmieszany ze skrzepami krwi, poza macicą nie występuja żadne inne zmiany patologiczne.

LEPTOSPIROZA- Objawy to bezmleczność, poronienia, porody przedwczesne. Zakażenie drogą płciową. Ronienia pojawiają się w kilka tyg. po wystąpieniu objawów ogólnych. Jest to 6-9 mies. ciąży. Przyczyną ronienia są toksyny bakteryjne. Występuje zatrzymanie łożyska oraz stan zapalny macicy.

WYKŁAD 7 25.11.2003

PRZYCZYNY RONIEŃ ZAKAŹNYCH C.D. (BYDŁO)

CHOROBA RZĘSISTKOWA-czynnik wywołujący to Trichomonas foetus. Objawy to ronienia (wczesne- 5-16 tydzień), niepłodność, ropomacicza. Zakażenie następuje drogą płciową. Występują ronienia zupełne lub niezupełne. Zupełne następują w 6-12 tygodniu, przy niezupełnych drobnoustroje dostają się do łożyska.

LISTERIA MONOCYTOGENES-ronienia w 7 miesiącu ciąży, pałeczki dostają się głównie z przewodu pokarmowego, przez układ krwionośny i chłonny. Głównym miejscem bytowania jest kiszonka. Po poronieniu następuje zatrzymanie łożyska, stany ropne macicy. Zwykle brak jest objawów zewnętrznych.

ZAKAŹNE ZAKAŻENIA GRZYBICZE- Bierze tu udział 40 gatunków grzyba np. Aspergillus, Mucor, Candida, Trichosporum. Związane jest to ze sposobem żywienia, porą roku, opadami atmosferycznymi. Źródłem poronień mogą być spleśniałe ziarna, oprócz poronień występują też zmiany na skórze. Ronienia na tle grzybic występują między 4-7 miesiącem.

WIRUSOWA BIEGUNKA I CHOROBA BŁON ŚLUZOWYCH- może powodować ronienia w każdym okresie ciąży.

OTRĘT BYDŁA- może powodować ronienia, wirus przenosi się z nasieniem, powoduje zapalenie skóry sromu, błony śluzowej pochwy, powoduje zakażenie utrzymujące się przez całe życie.

ZAKAŻENIA HEMOPHILUSEM- zakażenia przy inseminacji i kryciu, powoduje zapalenie błony śluzowej pochwy i szyjki macicy oraz ronienia.

ŚWINIE: Z poronionych płodów oraz wydzieliny zapalnej błony macicy izolowano następujące drobnoustroje: E. coli, Włoskowiec różycy, Listeria, Mykoplazmy, Pasterella, Salmonella, Klebsiella, Paciorkowce, Gronkowce.

LEPTOSPIRA POMONA- droga zakażenia p.o., przez skórę, podczas krycia. Wrażliwe są tkanki płodu w ostatnim trymestrze ciąży. Ronienia następują między 100-115 dniem ciąży lub dochodzi do rodzenia się martwych miotów.

BRUCELLOZA- wektorem szerzenia są knury, czynnik etiologiczny to B. suis, rzadziej B melitensis, B. abortus. Ronienia występuja w pierwszym trymestrze ciąży, ale może dochodzić do ronień późniejszych. Występują nieregularne ruje.

PRRS (SYNDROM ROZRODCZO-ODDECHOWY)- Do zakażenia dochodzi droga aerogenną, wirus przenika przez ścianę łożyska do płodu. Występują przedwczesne porody lub ronienia w 70-107 dniu ciąży.

CHOROBA AUJESZKYEGO-etiologia wirusowa, źródłem zakażenia są siewcy, wydzielina z nosa, ślina, nasienie. Wirus szczególnie patogenny jest la płodów, może tez się przenosić przy pomocy biotransferu. Powoduje powtarzanie rui, ronienia, mumifikacje płodów, rodzenie mało żywotnych prosiąt.

ZAKAŻENIA ENTEROWIRUSOWE-gdy do zakażenia dochodzi przed 35 dniem po zapłodnieniu to występuje zamieranie i resorpcja płodów, gdy po 35 dniu to ronienia, rodzenie prosiąt zdeformowanych.

PARWOWIROZA- zakażenie to dotyczy 95% gospodarstw wielkotowarowych, dochodzi do nieregularnych rui, zamierania zarodków, mumifikacji płodów, rodzenia niewielkiej ilości prosiąt, rodzenie prosiąt słabych lub martwych.

OWCE I KOZY:

CHOROBA MĘTWIKOWA- Etiologia to Campylobacter foetus lub Campylobacter jejuni sub. Interstinalis, wywołuje ronienia późne (ostatnie 6 tyg. ciąży), obumieranie płodów lub rodzenie słabych zwierząt, wyciek z dróg rodnych, zapalenie łożyska, obrzęk, martwicę brodawek.

CHLAMYDIOZA-ronienia w ostatnich trzech tygodniach ciąży

SALMONELLOZA-Salmonella abortus i S. ovis, powodują enzootyczne ronienia, występujące w ostatnich 6 tyg. ciąży, po wydaleniu płodu pojawia się wypływ z dróg rodnych i zatrzymanie łożyska.

TOKSOPLAZMOZA-etiologia:Toxoplasma gondi, we wczesnej ciąży (przed 60-70 dniem) dochodzi do resorpcji zarodków i powtarzania rui, między 70 a 120 dniem występują ronienia i mumifikacja płodu, powyżej 120 dnia ciąży dochodzi do ronienia martwych płodów.

LISTERIOZA-ronienia późne połączone z okresowymi wypływami brązowej wydzieliny z pochwy

GORĄCZKA Q- też może powodować ronienia

SUKI I KOTKI-

Przyczyny ronień mogą być:

Jeśli następuje śmierć zarodka lub płodu we wczesnym okresie ciąży to dochodzi do resorpcji bez widocznych wypływów, jeżeli śmierć jest w drugiej połowie ciąży to występuje mumifikacja lub ronienia, jeżeli zaś obumarcie płodu jest pod sam koniec ciąży to jest poród martwego płodu. Objawy wskazujące na poronienie to: wypływ wydzieliny z pochwy, wzrost temperatury, brak apetytu, apatia.

CZYNNIKI WIRUSOWE:

HERPESWIRUSY: Słabo wyrażone objawy ze strony układu oddechowego i rozrodczego tj. zmiany w pochwie, zmiany na napletku (czerwone grudki), wrażliwe na zachorowania są szczenięta i ciężarne suki (3 tyg. po i 3 tyg. przed porodem), podatność na zachorowania jest zwiększona przez stres, spadek odporności (np. po porodzie, po podaniu leków immunosupresyjnych), konsekwencją zamierania zarodków jest mumifikacja, ronienie martwych sztuk. Do zakażenia szczeniąt dochodzi podczas porodu a także z wydzielin z nosa matki.

PARWOWIROZA-Ronienia suk na tym tle występują rzadko

NOSÓWKA- głównie daje objawy ze strony układu oddechowego, choć może tez dojść do ronień (w różnym okresie) lub mogą się rodzić martwe szczenięta.

CHOROBA RUBARTHA- (adenowirus), część szczeniąt rodzi się martwa a część pada w ciągu kilku dni po urodzeniu, chorobę można wykryć za pomocą badań diagnostycznych.

CZYNNIKI BAKTERYJNE:

BRUCELLOZA- Przenoszona jest podczas krycia lub z matki na szczenięta, inne źródła to zjedzenie zakażonych odpadów, picie zakażonego mleka od krów i owiec, sztuczne zapłodnienie [wzierniki pochwowe],przetaczanie krwi. Objawy to ronienia częściowo rozłożonych płodów [49-59 dzień ciąży], jeśli dojdzie do zakażenia wcześniej to obumieranie i resorpcja zarodków. Do zakażenia może tez dojść śródmacicznie, zwierzęta urodzone są słabe i szybko padają a jeśli przeżyją to jedynym objawem jest powiększenie węzłów chłonnych. Najwięcej tego typu infekcji jest u psów bezpańskich. Czynnikami etiologicznymi są: Brucella canis a także B.abortus, B.suis, B. melitensis [objawy w przypadku tych trzech ostatnich to szaro-zielone wypływy, ronienia w drugiej połowie ciąży, następne ciąże są prawidłowe].

LEPTOSPIROZA-Źródłem infekcji może być inny zakażony pies, kontakt bezpośredni z uszkodzoną skóra, kontakt z moczem i zwłokami, podczas krycia, ronienia występuja w różnym okresie ciąży.

SALMONELLOZA-objawy ze strony układu pokarmowego, ale może tez dochodzić do ronień

LISTERIOZA-zapalenie mózgu, opon mózgowych, uszkodzenie wątroby, ronienia u samic, u noworodków duża śmiertelność

CAMPYLOBAKTERIOZA-droga zakażenia jest nieznana

Przyczyną ronień może być także chlamydioza, mieszane infekcje bakteryjne [Pseudomonas+paciorkowce+gronkowce+E. coli], mogą być gronkowce i paciorkowce przenoszone podczas porodu a także z mlekiem.

CZYNNIKI POWODUJACE RONIENIA KOTEK:

Białaczka-zamieranie płodów, ale częściej resorpcja zarodków, rzadziej ronienia, nawet, jeśli kocięta rodzą się żywe to są na tyle słabe, że padają w ciągu kilku tygodni. Białaczka jest główną przyczyną ronień u kotów.

Panleukopenia- Gdy zakażenie występuje w pierwszym trymestrze ciąży to dochodzi do resorpcji zarodków, jeśli zaś w drugim okresie to występuja ronienia. Źródłem zakażenia są chore koty {kał, ślina, mocz}. Do zakażenia dochodzi per os [wirus obecny jest w miskach, klatkach]. Przy tej chorobie dochodzi u potomstwa do hyperplazji móżdżku, trwałej niezborności ruchowej, uszkodzenia siatkówki, drżenia mięśni. Objawy te ujawniają się gdy zwierze zaczyna chodzić i występuja do końca życia.

Przyczyna poronień u kotów mogą być także:herpeswirusy,. Salmonelloza, gorączka Q, chlamydioza, mieszane zakażenia bakteryjne.

CZYNNIKI PASOŻYTNICZE:

Toksoplazmoza-[toxoplasma gondi], możliwe jest zakażenie śródmaciczne płodu, przeciwciała przeciw toksoplazmie stwierdza się u około 23% psów, droga zakażenia per os [zjadanie oocyst].

Neospora canis- Żywiciel ostateczny to pies a pośredni to wiele gatunków innych zwierząt. Może dochodzić do ronień, rodzenia się słabego potomstwa, leczenie daje małe efekty.

RONIENIA NIEZAKAŹNE:

Objawy podobne jak przy ronieniach zakaźnych, ważna więc jest diagnostyka. Często przy niewydolności ciałka żółtego występuja ronienia nawykowe, podaje się preparaty na bazie progesteronu żeby podtrzymać fazę ciałka żółtego [np. Kaprogest, Progesteron w formie Depo, ma on działanie przedłużone, u bydła podaje się 100-200 mg takiego progesteronu co kilka dni, u klaczy jeśli wykonuje się jakieś zabiegi na ciężarnej samicy to podaje się 100-200 mg na dzień progesteronu przez 2 tyg. po zabiegu.

Zapobieganie i przerywanie ciąży

Ważne przede wszystkim u małych zwierząt. U dużych podajemy PGF2α po 6 dniu cyklu, następuje obumieranie zarodka, można także zastosować domaciczną fuzje Vagothylu.

U suk żeby zapobiec implantacji podaje się preparat estrogenowy w 3 i 5 dniu po pokryciu, zapłodnione komórki nie ulęgają implantacji w macicy. Wczesne ronienia u krów można wywołać podaniem prostaglandyny [pierwsze 3 mies.]. Indukcja ronień u klaczy to rozwarcie palcami szyjki macicy. Wskazanie do indukowania późnego ronienia to [u bydła];obumarłe płody, wielopłodowość, wodnica błon płodowych, zaleganie samicy. Efekt taki można wywołać podając oprócz prostaglandyny także w ostatnich 40 dniach ciąży Dexamethazon 20 mg, Flumetazon 10 mg, w 2-3 dniu po iniekcji występują ronienia.

Indukowanie porodu:

U bydła wskazaniem do indukowania porodu jest ciąża przenoszona, indukuje się tez w celu synchronizacji porodów lub uniknięcia niedogodnego terminu. Podaje się określone preparaty 5-10 dni przed planowanym terminem porodu. Przy indukowaniu porodu prostaglandyna poród następuje po 1-2 dniach od podania preparatu.

U świń żeby móc indukować poród prosięta muszą być dojrzałe [powyżej 112 dni]. Po podaniu preparatów prostaglandynowych poród następuje po 24 godz.

U klaczy do indukcji porodów można stosować preparaty hormonalne lub mechaniczne rozwarcie szyjki macicy.

Ciąża przenoszona:

Występuje często u bydła, płody mogą nawet ważyć do 100 kg,a termin porodu przedłuża się nawet o 120 dni. U płodów jest bardzo długa sierść. Przyczyną takiego zjawiska może być brak przysadki lub jej niedorozwój, a także niedorozwój nadnerczy, niedostateczna sekrecja hormonalna jest przyczyną braku sygnału do rozpoczęcia porodu. Najczęściej w takich przypadkach wykonuje się cesarkę.

U suk przenoszenie ciąży występuje najczęściej przy ciąży jednopłodowej i to u ras małych. Są trzy sposoby postępowania:1. stan ogólny prawidłowy-czekamy do momentu rozpoczęcia porodu 2. cesarskie cięcie [płód musi być dojrzały] 3. indukcja porodu przez podanie PGF2α po 30 mikrogramów/kg 3razy dziennie do momentu wystąpienia porodu.

Hipoglikemia ciążowa suk:

Przyczyny:

To wszystko może doprowadzić do rozwoju ketozy z objawami: osowiałość, spadek apetytu, wymioty, zapach acetonu w wydychanym powietrzu, poziom glukozy poniżej 60 mg%. Leczenie to: glukoza 20% i.v.

Inne zaburzenia ciążowe to:

  1. tężyczka ciążowa

  2. tężyczka transportowa

  3. tężyczka oborowa

  4. ketoza

  5. zespół tłustej krowy

FIZJOLOGIA OKRESU POPORODOWEGO

Z chwila odejścia łożyska następuje inwolucja układu rozrodczego samicy [puerperium].

Inwolucja macicy zaraz po porodzie przebiega szybko, później to tempo zaczyna spadać. W czasie zwijania się ściany macicy we wszystkich jej warstwach następuje rozpad elementów tkankowych. Po wyparciu błon płodowych jeszcze przez kilka dni po porodzie macica pozostaje w napięciu. Zaciska się kanał szyjki ale dopóki odchodzą odchody poporodowe [lochia] to kanał szyjki jest otwarty. Zwija nie się macicy prowadzi do wypierania lochii {tj. wody płodowe, śluz, elementy komórkowe błony śluzowej, krew}, leukocyty błony śluzowej macicy tworzą tzw. wał leukocytarny. Lochie są początkowo lekko czerwone, później staja się żółte a na końcu szarobiałe. Wydalane są one tylko u niektórych gatunków zwierząt, u innych ulegają całkowitej resorpcji.

Krowy:

Okres poporodowy trwa do 6 tyg., wyróżnia się w nim trzy podokresy:

  1. Faza główna tj. do 9 dnia po porodzie. Zmiany wsteczne zachodzą wtedy najintensywniej, samica najbardziej narażona jest na infekcję.

  2. Faza pośrednia, do 21 dnia po porodzie. Pod koniec tej fazy macica osiąga wielkość jak przed porodem.

  3. Faza późna, powyżej 21 dnia. Jest to okres przejściowy do ponownego uzyskania zdolności do zapłodnienia.

Całkowita indukcja macicy 25-30 dni po porodzie. U pierwiastek jest to indukcja morfologiczna ale nadal trwają zmiany histologiczne. Pierwsza ruja u krów występuje około 30 dni po porodzie. Po kilku godzinach po odejściu błon płodowych macica zmniejsza swoją objętość o połowę. Skurcze stwierdza się do 3 dni po porodzie [per rectum]. Gdy stwierdza się podłużne fałdy ze zgrubieniami to jest to oznaka prawidłowego kurczenia. Gdy jest brak kurczenia się macicy to może dojść do atonii macicy [poporodowego bezwładu]. Wpływ na inwolucje ma dój i ssanie po porodzie. 4 dni po porodzie objętość macicy zmniejsza się o połowę. W 5 dniu ciężar spada o 2/3 w stosunku do ciężaru macicy pod koniec ciąży. 5-7 dzień macica daję się objąć ręka przy badaniu per rectum. Brodawki maciczne ulęgają zwyrodnieniu i zmniejszeniu.

WYKŁAD 8 2.12.2003

Fizjologia okresu poporodowego c.d.

Całkowita indukcja macicy u krowy po względem morfologicznym ma miejsce w 21-30 dniu po porodzie. Pierwsze owulacje pojawiają się około 20 dnia po porodzie ale są to zazwyczaj ciche ruje. Proces indukcji macicy może być zakłócony np. w wyniku ciężkich porodów.

Przebieg indukcji szyjki macicy: W miarę zwężania się macicy zwęża się także kanał szyjki macicy.

1 dzień- mieści się ręka

2 dzień- 2-3 palce

3-4 dzień- 1 palec

Całkowite zamknięcie szyjki macicy następuje po około 2 tygodniach. Jeżeli 2- dni po porodzie stwierdza się większe rozwarcie kanału szyjki macicy to może się to wiązać z nie odejściem łożyska lub atonią macicy. Wody płodowe na początku są czerwono-fioletowe. Dużo ich się gromadzi w pierwszych dniach po porodzie, maja wtedy konsystencje śluzową, potem stają się czekoladowo-brunatne, a następnie jaśnieją. Około 9-10 dnia po porodzie u krów wyciek ropny z reguły ustaje.

Klacz:

Z chwila wydalania łożyska rozpoczyna się u klaczy faza inwolucji macicy, narząd wraca do stanu przed ciążowego. Proces kurczenia się macicy u klaczy zachodzi bardzo szybko, zwłaszcza w pierwszej fazie. Bezpośrednio po porodzie macica kurczy się tak szybko ze ręka z trudem przedostaje się przez fałdy macicy. W kilka godzin jej rozmiar zmniejsza się o 75%. Wewnątrz zalega tylko 1-2 litrów wydzieliny. Płyn znajdujący się w macicy nie stanowi pozostałości wód płodowych, ale powstaje podczas inwolucji macicy. Gdy inwolucja przebiega normalnie płyn jest klarowny. W płynie tym są pojedyncze komórki i leukocyty. U zdrowych klaczy płyn ten zostaje wydalony do 6 dni po porodzie. Badaniem USG w 9 dniu stwierdza się bardzo małe ilości płynu, a około 15 dnia nie ma go już wcale. Obraz histologiczny macicy ok. 14 dnia jest taki sam jak przed porodem. Szyjka maciczna jest owalna i dopiero po rui, gdy ciałko żółte zaczyna produkować progesteron zamyka się. W drugiej fazie inwolucja macicy ulega spowolnieniu. Macica jest napięta i tworzą się fałdy na jej powierzchni, w śluzówce macicy gromadzą się leukocyty. Neutrofile są obecne max. do 5 dnia po wyźrebieniu, stanowią one naturalna ochronę przed zakażeniem. Ciężar macicy po porodzie 7-9 kg, w 3 dniu- 5-7 kg, w 8 dniu około 2 kg. Badaniem USG można stwierdzić, że do 21 dnia dochodzi do całkowitej inwolucji rogów macicy, w 23 dniu rogi są symetryczne.

Jest możliwość zaźrebienia klaczy szybko po porodzie, bo występuje ruja poźrebięca. Jest to pierwsza ruja po porodzie i występuje u około 90% klaczy między 7-9 dniem po porodzie {ewentualnie między 5-20}. Tylko u klaczy stwierdza się tak krótki okres przygotowawczy.

Świnia:

U loch w okresie poporodowym ilość płynu jest niewielka. Błona śluzowa klaczy i lochy ma większe zdolności resorpcyjne niż sekrecyjne. Zazwyczaj wyciek utrzymuje się krótko, jeśli jest jeszcze obecny 2-3 dni po porodzie to może to świadczyć o MMA lub atonii macicy.

Owce i kozy:

U kóz wyciek występuje do 14 dnia po porodzie, u owiec 5-6 dni. Proces indukcji kończy się około 30 dnia po porodzie.

Suki:

Na początku odchody po porodzie są ciemne i śluzowate, później staja się krwistoczerwone, następnie jaśnieją i 2 tygodnie po porodzie przypominają swym wyglądem śluz.

PATOLOGIA OKRESU POPORODOWEGO

W czasie porodu może dojść do uszkodzenia dróg rodnych, dotyczy to przede wszystkim tylnego odcinka dróg rodnych. Przyczyna jest zbyt duży płód, nieprawidłowe ułożenie, położenie, postawa, niedostateczne rozwarcie dróg rodnych. Do tych uszkodzeń zalicza się:

Uszkodzeniu dróg rodnych sprzyja otłuszczenie, szczególnie u jałówek.

Atonia macicy:

Do atonii dochodzi wtedy, gdy brak jest okresowych skurczów, macica jest rozciągnięta a jej ściany są zwiotczałe. Atonia macicy często występuje u krów, a przyczyny to:

Te stany powodują niewielkiego stopnia lub całkowita atonię macicy. Może występować także wtórna atonia macicy związana z innymi schorzeniami tj. porażeniem poporodowym, schorzeniami prowadzącymi do zalegania.

Objawy i rozpoznanie:

Pewne rozpoznanie stawia się po badaniu per vagina, w macicy jest dużo płynu. Prognozowanie jest ostrożne, bo często atonia macicy łączy się z zatrzymaniem łożyska. Może dojść do poporodowego zapalenia macicy [u klaczy łączy się to z ochwatem].

Leczenie:

Parcia po porodzie:

Są związane z występowaniem bolesności w okolicy prostniczo-pochwowej. Związane jest to z zapaleniem pochwy, wgłobieniem macicy spowodowanym jej pęknięciem, atonią macicy. Na skutek parć może dojść do wypadnięcia prostnicy, pęcherza moczowego, pochwy. Wypychany jest kał, który zakaża drogi rodne. Trzeba ustalić przyczynę parcia, podać antybiotyk i zastosować leczenie miejscowe.

Wynicowanie [wypadnięcie] macicy:

Może dojść do tego u wszystkich gatunków samic do 12 godzin po porodzie lub w czasie trwania porodu. Najczęściej występuje to u krów, rzadziej u innych gatunków, bardzo rzadko u samic zwierząt mięsożernych. Na 200 porodów u bydła jest 1 przypadek wypadnięcia macicy. Przyczyny to:

  1. Atonia macicy

  2. Całkowite odejście wód płodowych

  3. Szybki obkurczanie macicy

  4. Szybki wyciąganie płodu na zasadzie podciśnienia

  5. Zbyt silne parcia, bóle porodowe

  6. Wypadanie pochwy

  7. Wiek zwierzęcia [najczęściej u krów starych lub u pierwiastek]

  8. Żywienie, zbyt dużo fitoestrogenów i estrogenów w pokarmie

  9. Czynnikiem usposabiającym są te stany, które utrudniają lub opóźniają inwolucje macicy po porodzie

Może dochodzić do wynicowania się macicy, czyli tzw. wpochwienia albo do wypadnięcia macicy: częściowego [jednorożnego] lub całkowitego [dwurożnego].

Objawy wpochwienia: niepokój, zwiększone parcie, objawy kolkowe u klaczy.

Leczenie wpochwienia: repozycja macicy rękami, później wlewamy do macicy płyn, którego ciężar powoduje, że wpochwienie się cofa, na koniec podajemy środki kurczące.

Komplikacje po wpochwieniu są takie, że dochodzi do zastoju krwi we wpochwionym odcinku a nawet martwicy tego odcinka.

Wypadnięcie macicy:

  1. częściowe

  2. całkowite

Objawy i leczenie:

U krowy:

Leczenie jest następujące:

U klaczy:

Macica wypada zazwyczaj bez błon płodowych. Błona śluzowa wypadniętej macicy jest jak aksamit, szaro-czerwona. Klacz jest wyjątkowo niespokojna, ma bóle morzyskowe. Rokowanie jest pomyślne, ale mogą być nagłe upadki w wyniku wstrząsu. Można podawać wapń, wit. C, preparaty nasercowe.

U małych przeżuwaczy:

Ze względu na wąskość dróg rodnych repozycja jest utrudniona. Rokowanie jest raczej ostrożne.

Świnia:

Wypadnięta macica jest podobna do jelita, błona śluzowa jest ciemnoczerwona z licznymi fałdami. Samica z reguły leży. Wypadnięcie jest obustronne, ale niecałkowite, bo więzadło szerokie macicy uniemożliwia całkowite wypadnięcie. Rokowanie jest niepomyślne. Dość często następują przypadki nagłego zejścia na skutek zaburzeń w krążeniu, wstrząsu, krwotoku. Często w środku macicy są jelita lub pęcherz moczowy, trzeba ją naciąć żeby to sprawdzić. Gdy występuja zmiany martwicze to konieczna jest amputacja macicy. Ta amputacja musi byś poprzedzona polewaniem zimną woda, nastrzykiwaniem oksytocyną, żeby jak najwięcej krwi wróciło do krwiobiegu. Najczęściej samice kieruje się na ubój.

Mięsożerne:

Rzadko dochodzi do wypadnięcia macicy. Repozycja jest czasami niemożliwa, występuje duży obrzęk. Zazwyczaj wtedy dokonuje się amputacji. Przed amputacja należy w odpowiednim miejscu naciąć.

WYKŁAD 9 9.12.2003

ZATRZYMANIE ŁOŻYSKA U KRÓW (retentio secundinarum)

Jest jedną z najczęściej występujących komplikacji 3 fazy porodu albo okresu poporodowego. W niektórych stadach krów może dochodzić do tego ze zatrzymanie łożyska obejmuje kilkadziesiąt % krów. Wpływa to na użytkowość i opłacalność produkcji. Przy zatrzymaniu łożyska 20 razy częściej występuje zapalenie macicy. Prowadzi to wszystko do obniżenia wydajności mlecznej, spadku płodności, przedwczesnego brakowania krów, zdarzają się te przypadki zejść śmiertelnych. Następstwem są ostre lub przewlekłe stany zapalne błony śluzowej macicy, torbielowatość jajników, obniżenie wskaźnika ciąży, spadek indeksu inseminacyjnego, przedłużenie okresu międzywycieleniowego powyżej 400 dni. Krowy zacielone często rodzą martwe cielęta.

Etiologia zatrzymania łożyska nie jest znana. Do czynników predysponujących należą:

Jako przyczyny zatrzymania łożyska można uznać:

Pierwotna przyczyna jest niedostateczne rozluźnienie połączeń między kosmkami a kryptami. W oddzielaniu się łożyska biorą udział antygeny MHC klasy I. Do zatrzymania łożyska predysponują też wady w budowie macicy, blizny, zmiany pozapalne, nowotwory, zaburzenia w budowie błon płodowych, zbyt wczesne zamknięcie szyjki.

Duży % krów z podkliniczną forma ketozy jest później predysponowany do zatrzymania łożyska. Wzrost wydzielania kortyzolu może być przyczyna zatrzymania łożyska na drodze bezpośredniej i pośredniej. U krów, którym zagraża zatrzymanie łożyska dochodzi przed porodem do zaburzeń hormonalnych, co objawia się wzrostem stosunku estrogenów do progesteronu. W patogenezie tej choroby swój udział mogą mieć też wolne rodniki i produkty peroksydacji lipidów. W tkankach zatrzymanego łożyska stwierdza się osłabioną aktywność enzymów antyoksydacyjnych. Niezneutralizowane wolne rodniki wydostają się poza mitochondrium komórki, hamują lub osłabiają aktywność enzymów, co prowadzi do spadku kurczliwości mięśniówki macicy i otwiera drogę do procesu zapalnego. Jeśli jest otwarta po porodzie zbyt długo szyjka macicy na skutek zatrzymania łożyska to dostają się tam bakterie, które wikłają stan patologiczny i prowadza do zapalenia błony śluzowej macicy (są to Arcanobacterium pyogenes, Fusobacterium necroforum, Bacterioides melaninogenicus, dwie ostatnie działają synergistycznie).

Tuż przed porodem w komórkach łożyska pod wpływem hormonów zachodzą zmiany morfologiczne i czynnościowe określane jako dojrzewanie łożyska. Zaburzanie tego procesu prowadzi do zatrzymania łożyska. Dowodem na to jest duża występowalność zatrzymania łożyska u krów, u których poród był przedwczesny albo indukowany. Do normalnego oddzielenia błon płodowych przyczyniają się procesy zachodzące w łożyszczach w ostatnich miesiącach ciąży. W liścieniach i brodawkach gromadzi się kolagen, nabłonek się spłaszcza i zanika, włókna tkanki łącznej ulegają obrzękowi i rozmiękaniu. Proces wydalania łożyska obejmuje zarówno utratę przylegania części matczynej do płodowej jak i kurczliwość mięśniówki macicy. Utrata przylegania jest uwarunkowana procesem dojrzewania, który jest zakończony 3-5 dni przed porodem. Proces dojrzewania łożyska polega na zaniku niektórych warstw tkanek i przekształceniu się łożyska nabłonkowo-kosmówkowego typowego dla okresu ciąży w łożysko łącznotkankowo-kosmówkowe, co warunkuje jego fizjologiczne wydalenie po porodzie. Badaniem histologicznym łożyszcz stwierdza się liczne komórki dwujądrzaste olbrzymie, które w miarę zbliżania się porodu przechodzą do części matczynej łożyska. U krów z zatrzymaniem łożyska liczne tego typu komórki stwierdza się w kosmkach, u krów zdrowych te komórki występują w kosmkach tylko pojedynczo. W procesie oddzielania łożyska duże ma też znaczenie procesy niezgodności immunologicznej między matką a płodem. Następuje chemotaktyczne przechodzenie leukocytów z krwi do łożyszcz. Część płodowa przyciąga silniej leukocyty, iż matczyna. U krów z zatrzymaniem łożyska jest znaczny spadek chemotaksji. Dalsze zmiany w oddzielaniu łożyska obejmują obliterację światła naczyń poprzez hializację ich ściany oraz proliferacje tkanki łącznej. W pierwszej fazie porodu kosmki kosmówki są naprzemiennie niedokrwione i przekrwione, zależy to od skurczów mięśniówki macicy. Po wyparciu płodu i przerwaniu pępowiny dochodzi do odpływu krwi a łożyska, niedokrwienia kosmków i oddzielenia się krypt od brodawek. Dojrzewanie łożyska jest spowodowane przez hormony, do terminowego oddzielenia łożyska jest potrzebny wysoki poziom estrogenów przynajmniej na 3-5 dni przed porodem. Przyjmuje się, że estrogeny uwalniając hydrolazy wpływają stymulująco na dojrzewanie łożyska. Jeśli w żywieniu jest zbyt dużo kiszonek z traw to częściej dochodzi do zatrzymania łożyska w porównaniu z kiszonkami z kukurydzy. Pasza z traw ma dużo kwasu linolenowego niż linolowego (odwrotnie niż kiszonka z kukurydzy). Upośledza to syntezę kwasu arachidonowego i tym samym syntezę prostaglandyny. Stężenie PGF2α jest niższe przy zatrzymaniu łożyska niż u zwierząt zdrowych.

Podziały zatrzymania łożyska

Ze względu na makroskopowa budowę i łatwość do odklejania dzielimy na:

Wyróżnia się jeszcze łożysko o wyglądzie półpłynnych żółtawych mas lub łożysko wyglądające jak żylaste błony ze słabo wyrażonymi procesami gnicia.

Z klinicznego punktu widzenia zatrzymanie łożyska dzieli się na:

Jeśli łożysko nie odchodzi powyżej 6 godzin po porodzie to określamy to mianem opóźnionego odejścia, jeśli zaś czas nie odejścia łożyska jest powyżej 12 godzin po porodzie to nazywamy to zatrzymaniem łożyska.

Leczenie:

Ma na celu ograniczenie powikłań, minimalizację strat, zachowanie dobrej kondycji i płodności. Błony płodowe pozostawione odchodzą same po 10 dniach, ale towarzyszy temu zapalenie macicy.

Są dwie metody leczenia:

  1. Radykalna (manualna)-ręczne odklejanie łożyska

  2. Zachowawcza-pozostawienie błon płodowych i stosowanie środo p/bakteryjnych

Ad. 1) Oddzielamy łożysko manualnie, podajemy środki antybakteryjne, środki wzmacniające kurczliwość macicy, środki stymulujące odporność. Odklejanie łożyska w Polsce przeprowadza się po 24-48 godzinach (nie dłużej niż po 3 dobach). W Anglii po 96 godzinach się odkleja. Trzeba odkleić to w miarę szybko i jak najbardziej bez urazowo. Brutalne odrywanie prowadzi do supresji fagocytozy macicy, co ułatwia zakażenie, prowadzi też do uszkodzenia endometrium co wiąże się z komplikacjami najczęściej w postaci wypływów ropnych z dróg rodnych. W pierwszej dobie odklejanie łożyska jest zazwyczaj niemożliwe. Zalety metody manualnej to że w następstwie takiego działania dochodzi do szybkiej inwolucji macicy, jest niska liczba powikłań, dobre wskaźniki płodności. Do wad możemy zaliczyć występowanie po manualnym odklejaniu łożyska posokowatego zapalenia macicy.

W celu rozluźnienia połączeń wykorzystywano tez hialuronidazę i kolagenazę. Wprowadzano ją do tętnic pępkowych między 24-36 godz. po porodzie. W 855 przypadków po wprowadzeniu kolagenazy łożysko odchodziło. Jest to metoda droga i narazie jest w fazie badań.

Środki kurczące macicę: jest tu ograniczona przydatnośc oksytocyny bo działa ona tylko do 3 dni po porodzie. Stosuje się najczęściej blokery receptorów adrenergicznych (obecnie dostępny i zarejestrowany dla krów jest Simpanol kiedyś był Uterotonic). Preparaty p/bakteryjne upośledzają fagocytozę macicy i należy pamiętać o tym przy ich stosowaniu. Leki te wprowadza się do macicy jednorazowo lub wielokrotnie (ostatnio często stosowane są cefalosporyny). Stosuje się też Vagothyl, płyn Lugola, często używane są oksytetracykliny

Ad. 2) Leczenie zachowawcze jest alternatywna metoda w stosunku do poprzedniej metody. Paradoksalnie przynosi ona zbliżone lub lepsze efekty. Do samoistnego wydalania dochodzi miedzy 4 a 10 dniem, zachowana jest prawidłowa czynność jajników. Wskaźniki płodności u krów leczonych metoda manualna są gorsze w porównaniu z metoda zachowawczą. Podajemy domacicznie Metrisan lub 1-2 % Vagothyl. Wada leczenia zachowawczego jest nieprzyjemny zapach i możliwość zakażenia krów zdrowych.

Działanie profilaktyczne jest kompleksowe i obejmuje:

Nie ma jednak jednej konkretnej metody, która by zapobiegała zatrzymaniu łożyska!!!

WYKŁAD 10 16.12.2003

POPORODOWE ZAPALENIE MACICY U KRÓW (metritis puerperalis)

W niektórych stadach występuje u 10-20 % zwierząt (a nawet 50%). Objawy ogólne charakterystyczne dla toksemii: wychudzenie zwierząt, zahamowanie laktacji. Wpływ na występowanie tego schorzenia mają: zatrzymanie łożyska, przedwczesny poród, poród mnogi, poronienie, urodzenie martwego płodu, udzielenie niefachowej pomocy porodowej, zaburzenia regulacji hormonalnej, choroby metaboliczne, niedobory min-wit., infekcje innych narządów. Zapalenie macicy może także występować po porodzie fizjologicznym.

ZESPÓŁ POPORODOWY -jest to termin obejmujący kilka jednostek chorobowych takich jak:

  1. Zapalenie macicy

  2. Ciężki i skomplikowany poród

  3. Atonia macicy

  4. Zatrzymanie łożyska

  5. Porażenie poporodowe

  6. Ketoza

Po wydaleniu płodu w macicy jest najwięcej bakterii, później ta liczba się stopniowo zmniejsza i tak w 3-4 tyg. po porodzie występują pojedyncze szczepy, zaś w 6-7 tyg. wydzielina z macicy jest aseptyczna. Namnożenie drobnoustrojów i rozwój zapalenia jest następstwem zaburzeń w oczyszczaniu się macicy. Podstawą tych zaburzeń jest atonia macicy.

Adrenalina pojawiająca się podczas stresu prowadzi do atonii macicy, (dlatego przy atonii podaje się blokery receptorów β-adrenergicznych, blokując w ten sposób przyłączanie się do nich adrenaliny). Mięśniówka macicy jest jeszcze dodatkowo zmęczona przedłużającym się porodem, dochodzi do hipoglikemii, kwasicy, to wszystko się nakłada pogłębiając atonie macicy. Jest tez osłabiona odporność fagocytarna, niejednokrotnie nawet zupełnie ona ustaje.

Wszystko to składa się na patomechanizm metritis.

Postacie metritis:

  1. posokowate zapalenie macicy

  2. ropne zapalenie macicy (pyometritis)- jest to kolejne stadium zapalenia posokowatego

  3. toksyczne zapalenie macicy (metritis toxica)-postać z silne zaznaczonymi objawami ogólnymi

Objawy:

Zapalenie błony śluzowej macicy przechodzi na narządy lub błony otaczające, prowadząc do perimetritis lub parametritis. Następstwem poporodowego zapalenia macicy są przewlekłe stany zapalne błony śluzowej macicy. Te zapalenia maja duży udział w etiologii cyst jajnikowych.

Diagnostyka:

  1. Objawy kliniczne- Wypływ z dróg rodnych cuchnącej wydzieliny barwy brunatnoczerwonej lub białawej, która brudzi zad krowy, a często jest widoczna na stanowisku w postaci kałuży. Wydzielina może czasami nie wypływać i być głęboko w macicy, wtedy konieczne jest badanie per rectum lub per vaginam.

  2. Badanie per rectum- Szyjka maciczna leży wyraźnie poniżej spojenia łonowego, jest gruba, macica jest ściągnięta na dół do j. brzusznej, nieosiągalna, brak pobrużdżenia, w przedniej części balonowate rozszerzenie z płynna zawartością, asymetria rogów może wystąpić, konsystencja macicy jest ciastowata. Badanie należy przeprowadzać bardzo ostrożnie bo macica może pęknąć i wtedy zapalenie otrzewnej lub zrosty się pojawiają.

  3. Badanie per vaginam- Przeprowadzamy wtedy gdy szyjka macicy jest otwarta. Jeśli jest zamknięta to metritis można pomylić z zapaleniem pochwy. Ropna wydzielina w pochwie może utrzymywać się po samoistnym wyleczeniu endometritis.

Leczenie:

Cel leczenia to:

Terapia toksycznego zapalenia macicy wymaga leczenia natychmiastowego i to zarówno miejscowego jak i ogólnego.

Miejscowe leczenie to: Lewarowanie płynu i wydzieliny z macicy, przepłukiwanie płynem dezynfekcyjnym. Można to robić sondą, tylko trzeba uważać żeby nie zassać ściany macicy, także końcówka sondy musi być pod osłoną ręki. Robimy to kilkakrotnie. Zasada jest taka że co wlejemy to trzeba usunąć, lewarujemy do momentu w którym płyn usuwany będzie miał taką sama barwę jak wlewany. Płyn musi mięć temperaturę ciała, może to być nadmanganian potasu, chlorheksydyna. Można też włożyć do macicy łyżkę węgla aktywnego zawiniętą w tampon, w celu wchłonięcia toksyn. Likwidacja infekcji poprzez leczenie miejscowe połączona jest z minimalnym podrażnieniem śluzówki macicy. Bakterie pod śluzówką mogą być przyczyną wczesnego obumierania zarodków. Jeśli jest uszkodzona błona śluzowa to uniemożliwiona jest implantacja zarodka.

Roztwory antybiotyków stosowane miejscowo:

Można tez stosować miejscowo sulfonamidy, chlorheksydynę, roztwory jodu→ działanie jodu jest korzystne bo jod powoduje drażnienie śluzówki macicy i prowadzi do wydzielania dużej ilości PGF2α co prowadzi do lizy ciałka żółtego przetrwałego i co rozpoczęcia nowego cyklu.

Leczenie ogólne:

tetracykliny

penicylina + streptomycyna

neomycyna + penicylina

Oksytocyna- podajemy dawki minimalne, ale często (10-20 j.), jeżeli jest później niż 3 dni od porodu to podajemy Estradiolum benzoicum- 10 mg. i.m.- to uczula mięśniówkę macicy i aktywizuje właściwości fagocytarne.

Β-blokery (Uterotonic, Simpanol), Prostaglandyny

Jeśli nawet zapaleniu macicy nie towarzyszą objawy ogólne to i tak leczenie jest obowiązkowe ze względu na zachowanie płodności.

W przypadku endometritis chronica najlepszą metodą leczenia jest indukcja rui (podawanie PGF2α jedno lub dwukrotnie w odstępach 10 dni).

Profilaktyka metritis:

ZATRZYMANIE ŁOŻYSKA U KLACZY

Nie jest tak częste jak u krów ale także występuje. Po 30 minutach po porodzie dochodzi do wydalenia błon płodowych (może się to fizjologicznie przeciągnąć do 3 godzin). Czasami może się wydłużyć do 6-12 godzin ale to już raczej rzadko (2-10% porodów, tylko u rasy fryzyjskiej tak długi okres odejścia łożyska występuje u 35% populacji). Zatrzymanie łożyska najostrzejszy charakter ma u ras lekkich. Łożysko u klaczy ma charakter nabłonkowo-kosmówkowy także jest to bardzo luźne połączenie. Po wydalaniu łożyska błona śluzowa macicy jest raczej nieuszkodzona. Proces odchodzenia łożyska jest fizjologicznie zapoczątkowany spadkiem ciśnienia krwi w naczyniach łożyska i następującym w jego konsekwencji kurczeniem się kosmków. Spadek objętości krwi powoduje rozluźnienie krypt. Skurcze myometrium następujące od rogu powodują wywinięcie i odwrócenie błon płodowych co prowadzi do wyciągania kosmków z krypt endometrialnych. Skurcze mięśniówki macicy ułatwiają odejście łożyska.

Przyczyny zatrzymania błon płodowych:

Odsetek zaźrebień po zatrzymaniu łożyska nie jest obniżony. Dłuższe zatrzymanie łożyska jest bardzo szkodliwe, bo zaczynają się silne parcia i może dojść do wypadnięcia macicy. Może pojawić się zapalenie macicy, toksemia, ochwat poporodowy, atonia macicy. U klaczy osłabiona kurczliwość mięśniówki macicy jest spowodowana spadkiem poziomu wapnia, długotrwałą akcją porodową, złym stanem ogólnym. W każdym przypadku zatrzymania błon płodowych dochodzi do opóźnienia inwolucji macicy (pierwotna lub wtórna atonia mięśniówki macicy). Obecność błon płodowych poprzez miejscowe działanie progesteronu uwalnianego z łożyska opóźnia inwolucję i osłabia kurczliwość macicy. Szybko namnażają się bakterie, które powodują miejscowy ostry stan zapalny, resorpcje zawartości macicy, co prowadzi do posocznicy i toksemii. Głównie występująca bakteria to Streptococcus zooepidemicus. Bakterie produkują endotoksyny i zwiększają uwalnianie histaminy. Uznaje się, że ochwat poporodowy jest następstwem działania bakterii i uwolnionej histaminy. U klaczy trzeba działać szybko, jeśli nawet nie ma objawów ogólnych.

U klaczy etiologia zapalenia łożyska jest podobna jak u krów. Jednak u klaczy za najważniejsza przyczynę uważa się osłabienie skurczu endometrium, zaś w drugiej kolejności zapalenie łożyska. Pozostawienie łożyska grozi poporodowym endometritis, zapaleniem dolnych warstw macicy, ochwatem, posocznica a nawet może prowadzić do śmierci. Lokalną reakcją obronna jest napływ komórek białokrwinkowych do macicy, co objawia się upławami. W stanach zmniejszonej kurczliwości macicy dochodzi do zalegania

Dużej ilości płynu w macicy, co dodatkowo ułatwia namnażanie się bakterii. Przy zatrzymaniu łożyska często występuje przy pierwszej rui znaczny spadek płodności, niekiedy nawet brak rui. Wczesna interwencja daje podstawę do krycia klaczy i istnieje duża szansa zaźrebienia.

Leczenie:

Podejmujemy jak najszybciej (2 godz. po porodzie)

  1. Antybiotyki

  2. P/zapalne, preparaty wapnia i Mg

  3. Glukoza + PWE

  4. Manualne odklejenie łożyska- Ręka pomiędzy ścianę macicy i kosmówkę i delikatnie rozdzielamy, nie powinno to trwać dłużej niż 10 minut, jeśli w tym czasie nie odkleimy to odstęp przed kolejnymi manipulacjami powinien trwać 4-12 godzin. U klaczy dochodzi często do tzw. mikrozatrzymania łożyska, polega to na zostawaniu kosmków w kryptach błony śluzowej macicy, co utrudnia inwolucje macicy po porodzie. Jest to proces specyficzny dla klaczy. Polecane jest kilkukrotne płukanie macicy po ręcznym odklejeniu łożyska (nawet do 100 litrów wody). Po usunięciu łożyska trzeba sprawdzić czy jest całe, ma ono wyglądać tak (mniej więcej):

♦ jak spodnie

♦ jak rękawica bokserska

5. Obecnie uważa się, że manualne odklejenie łożyska upośledza znacznie mechanizm fagocytozy. Dlatego tez leczenie zatrzymania łożyska opiera się głównie na podaniu środków kurczących macicę, manualnie oddziela się łożysko dopiero jak ta metoda nie wypali. Najczęściej stosowana jest oksytocyna, w postaci kroplówki 30-60 j. oksytocyny + 1-2 litrów płynu fizjologicznego. Taki wlew powinien trwać 30-60 minut. Wyższe dawki oksytocyny nie są zalecane, bo mogą powodować kolki. Można tez podawać i.m. w dawkach 5-10-20 j., co 15-20 minut (dawkowanie frakcjonowane). Niezalecane jest podawanie dużych dawek za względu na możliwość tężcowego skurczu macicy. Skuteczność lecenia oksytocyną wynosi 70-90%

6. Do worka błon płodowych wprowadza się 9-12 litrów ciepłego płynu fizjologicznego. Powoduje to rozciąganie macicy i ułatwia wysunięcie kosmków z krypt. Niektórzy polecają wlewać Płyn Lugola ale jest to nieco ryzykowne ze względu na kolki. To rozciąganie macicy jest bodźcem do uwalniania endogennej oksytocyny. Do wyparcia błon płodowych dochodzi od 5 do 30 minut po wlewie. Czasami podajemy małe dawki oksytocyny, co jeszcze zwiększa efektywność zabiegu.

7. Podawanie kolagenazy do tętnic pępkowych 200.000 j. kolagenazy w 1 litrze 0,9 % NaCl. Przenika to do wszystkich naczyń łożyska. Odejście ma miejsce 6 godzin po podaniu roztworu.

Po odklejeniu łożyska należy macice przepłukać płynem fizjologicznym aż wypływający płyn będzie wolny od zanieczyszczeń.

Możemy stosować też lokalna antybiotykoterapię. Przy zatrzymaniu łożyska najczęściej występują E. coli i paciorkowce hemolityczne. Domaciczne stosowanie antybiotyków jest polecane, gdy łożysko odejdzie samo, ale o upływie 6-8 godzin, zwiększa to zapładnialność i może się przyczynić do spadku śmiertelności zarodków.

Dawkowanie antybiotyków domaciczne:

WYKŁAD 11 06.01.2004

POPORODOWE ZAPALENIE MACICY U KLACZY

Jest to główne schorzenie ginekologiczne, które obniża i tak już dość niska płodność klaczy. Jeśli zaś w rui poźrebięcej brak zapłodnienia to sezon stracony.

Zapalenie macicy w okresie poporodowym obejmuje klacze do 2 tygodni po porodzie. Stan zapalny obejmuje śluzówkę macicy rzadziej mięśniówkę albo błonę surowiczą. Zapalenie to ma zazwyczaj formę przewlekła jako następstwo procesu ostrego, zapalenie to powoduje znaczne straty ekonomiczne ze względu na konieczność wielokrotnego badania, leczenia, obniżenie płodności lub nawet bezpłodność. Przebiega w formie naciekowej, rzadziej w formie wysiękowej, tak, więc objawy nie są tak widoczne jak u bydła. Do zapalenia macicy dochodzi wtedy, kiedy jest zaburzony stosunek między czynnikami niekorzystnymi a obronnymi. Istotną rolę odgrywa tu:

Drobnoustroje w jamie macicy penetrują do ścian macicy, jako odzew dochodzi do przechodzenia komórek zapalnych do endometrium a póżniej do światła macicy. Dochodzi do zniszczenia gruczołów macicznych, przerostu ich tkanką łączną oraz zmian w endometrium. Hamowana jest fagocytoza, a następstwem tego jest zapalenie macicy, póżniej toksemia i septicemia, co prowadzi do ochwatu poporodowego. Proces zwijania się macicy po porodzie u klaczy zachodzi w pierwszej fazie znacznie szybciej niż u krowy. Wprowadzona tuż po porodzie ręka z trudem przechodzi poprzez fałdy macicy. W macicy jest bardzo mało (około 1 litra) wydzieliny czerwonobrunatnej, która w ciągu kilku dni ulega całkowitej resorpcji. W 8-9 dniu po porodzie macica waży 2 kilogramy. Może być zagrożenie dla zdrowia i dla życia ze względu na resorpcję tych poporodowych odchodów.

W przypadku poporodowego zapalenia macicy macica jest duża, słabo się kurczy, można ją obrysować dopiero 5-8 dni po porodzie badaniem per rectum. Jest w niej duża ilość cuchnącej wydzieliny. Są klacze mało wrażliwe na to schorzenie, ale są też niektóre bardzo wrażliwe. U klaczy wrażliwych obserwuje się niski poziom opsonin jak też innych czynników niszczących bakterie. Podstawowym mechanizmem odporności jest fagocytoza, główną role przypisuje się neutrofilom będącym we krwi gdyż ich aktywność fagocytarna jest 10 razy wyższa niż aktywność neutrofili w wydzielinie macicy.

Estrogeny, prostaglandyny→ zwiększają odporność

Progesteron, p/zapalne, antybiotyki→ zmniejszają odporność, upośledzając fagocytozę

U klaczy z poporodowym zapaleniem macicy jest podwyższony poziom progesteronu we krwi. Role ochronna pełni także śluz, który stanowi barierę odgraniczającą przyleganie bakterii, ma też lizozym i czynniki działające opsonizująco. W skupiskach grudek limfatycznych w macicy syntezowane są IgA (swoisty mechanizm obronny).

Objawy i przebieg poporodowego zapalenia macicy u klaczy

Objawy to:

Rokowanie, co do życia jest zazwyczaj pomyślne, zaś mniej pomyślne, co do płodności. Może dojść do zejścia śmiertelnego wskutek ochwatu lub ciężkiej toksemii. Jeżeli leczenie jest prawidłowe to dochodzi do zdrowienia klaczy, kurczenia się macicy, oczyszczania się z bakterii, wyzdrowienia na poziomie cytologicznym, biochemicznym i histologicznym. Okres przestoju po takim zapaleniu trwa kilka miesięcy, potrzebne są 2-3 cykle żeby klacz znowu zaszła w ciąże. Zmiany zwyrodnieniowe to automatycznie obniżona płodność.

Leczenie:

Profilaktyka:

SCHORZENIA OKRESU POPORODOWEGO U ŚWIŃ

Syndrom MMA: (zwany też Poporodowa septicemia i toksemia, Gorączka poporodowa, Bezmleczność poporodowa. Coliform mastitis)

Niekiedy tylko wzrost ciepłoty po porodzie może doprowadzić do upośledzenia laktacji, zmiany składu mleka, biegunki prosiąt, upadków prosiąt. Spadek mleczności może być spowodowany zmianami neurohormonalnymi. MMA jest to częste schorzenie dużych ferm, jest proporcjonalne jego występowanie do intensyfikacji hodowli. Od 1 do 100% loch może na to chorować szczególnie w krajach z wysoko postawiona hodowlą (choroba szpitalna). Znaczenie gospodarcze tej jednostki jest ujemne, bo straty prosiąt wynoszą od 5 do 50%, w mniejszym stopniu występują upadki macior, kłopoty z zapłodnieniem loch.

Przyczyny:

Jest to syndrom polietiologiczny

Najczęściej występującym drobnoustrojem w tej chorobie jest E. coli (80% przypadków). Izoluje się także paciorkowce, gronkowce, mykoplazmy, wirusy, grzyby, jednak oprócz E. coli nie są to czynniki etiologiczne. Maciory są przekarmione, zachwiana jest równowaga między bakteriami lacto a E. coli w przewodzie pokarmowym. Dochodzi do wzrostu namnażania się E. coli→ toksemia→ zaburzenia w laktacji. Może dochodzić do wzrostu wydzielania adrenaliny, atonii jelit, atonii macicy, prowadzi to do zaparć, do przedłużających się porodów. Gdy pomieszczenia porodowe mają niski poziom higieny→ stany zapalne dróg moczowych→ wywołuje je E. coli→ jest to także przyczyna zakażeń dróg rodnych i gruczołu mlekowego. Świnie maja często chroniczne stany zapalne dróg moczowych (60-70%).

Nie ma zgodności, co do patogenezy tego schorzenia. Ważną rolę odgrywają tu endotoksyny produkowane przez E. coli. Wysoki poziom bakterii i endotoksyn przy niskiej odporności powoduje, że te toksyny dostają się do krwiobiegu i powodują zatrucie organizmu. Mogą dostawać się do gruczołu mlekowego. Przedostając się do krwi działają na podwzgórze powodując spadek poziomu prolaktyny, co obniża lub hamuje laktację. Schorzenie to czasami może mieć swój początek w infekcji gruczołu mlekowego (droga laktogenna lub pogryzienie przez prosiaka). Czasami proces endotoksemi może rozpoczynać się w macicy, gdy np.:

Poród odbywa się w pomieszczeniach brudnych, gdy trwa powyżej 5-6 godzin (fizjologia to 4-6 godzin), gdy jest niefachowa pomoc porodowa. Jeśli poród się przedłuża szyjka jest otwarta, szybciej dochodzi do zakażenia macicy, jest atonia macicy, następstwem jest MMA. Dzisiejsze świnie są bardzo podatne na stres, ze względu na to, że są to rasy szybko rosnące. Endogenna adrenalina ma działanie tokolityczne→ obniżenie parć→ atonia macicy. Także zmiany w poziomie hormonów nadnerczy mogą być przyczyna MMA gdyż zmieniają one przepuszczalność błon komórkowych i ułatwiają przenikanie endotoksyn.

Są 3 postacie MMA:

  1. Ostra

  2. Podostra

  3. Podkliniczna

Ad. 1) Rozwija się szybko, zakażenie jest ogólne, wzrost tem. powyżej 41oC, maciory leżą, dochodzi do zaparć, atonii jelit, cuchnący wypływ z pochwy, zapalenie gruczołu mlekowego

Ad. 2) Rozwija się powoli, tem. Nie przekracza 40,5oC, utrata apetytu, obrzęk wymienia, zaparcia, ropny wypływ z pochwy.

Ad. 3) Stan macior jest dobry tylko prosięta są głodne, jest nieznaczne podwyższenie ciepłoty u maciory.

MMA występuje w pierwszych 3 dniach po porodzie.

Profilaktyka MMA:

Pomiar temperatury wewnętrznej ciała ma duże znaczenie. Przekroczenie 39,5oC u małych i 39,3oC u dużych świń jest sygnałem do rozpoczęcia leczenia.

Leczenie:

Ma być kompleksowe i obejmować

Należy też leczyć prosięta, jeśli są chore:

WYKŁAD 12 13.01.2004

CHOROBY OKRESU POPORODOWEGO MAŁYCH ZWIERZĄT

WGŁOBIENIE MACICY-Jest to wpuklenie się fragmentu ściany rogu macicy na całym obwodzie do światła macicy. Występuje po porodzie, pojawiają się silne parcia, czynnikiem predysponującym jest zwiotczenie więzadeł macicy, niedostateczna kurczliwość macicy. Następstwem wgłobienia jest wypadnięcie macicy.

Objawy:

- Silne parcie (może to sugerować, że są jeszcze płody)

- Niepokój

- Napinanie mięśni brzucha

Badaniem klinicznym wyczuwamy pogrubienie ścian rogu macicy, zwracamy uwagę czy nie doszło do zatrzymania płodu lub łożysk (pomocne jest badanie USG).

Leczenie zachowawcze: masaż rogu lub laparotomia- odprowadzamy róg lub przy zaawansowanych zmianach robimy jego amputację. Możemy podać preparat kurczący macicę.

WYNICOWANIE I WYPADNIĘCIE MACICY- Dochodzi do wysunięcia jednego lub obu rogów macicy przez szyjkę do pochwy lub zupełnie na zewnątrz szpary sromowej. Częściej występuje u kotek niż u suk. Występuje podczas porodu lub tuz po nim (warunkiem jest rozwarcie szyjki). Czasami towarzyszy temu silne krwawienie, przy braku udzielanej pomocy dochodzi do śmierci samicy. Czynnikami usposabiającymi są: ciężki poród, niewłaściwa pomoc przy porodzie, poporodowe bóle parte.

Objawy:

- Bóle parte

- Niepokój zwierzęcia

- Napinanie mięśni tłoczni brzusznej

Rozpoznanie: vaginoskopia lub badanie palpacyjne. Przy wypadnięciu dużego stopnia oba rogi wystają ze szpary sromowej. Gdy taki stan się przedłuża może dojść do przekrwienia, martwicy ściany, może występować krwotok, krwawienie z t. macicznej, t. jajnikowej- może to grozić wstrząsem krwotocznym.

Leczenie zachowawcze- repozycja macicy w znieczuleniu ogólnym lub nadoponowym (wykonujemy wtedy, gdy zmiany są małego stopnia). Rogi reponujemy przy pomocy palca, plastikowej bagietki, często występuje obrzęk, nacieczenie, dlatego konieczne jest nacięcie krocza. Stosujemy wlew do macicy jałowego roztworu fizjologicznego, aby wyprostować rogi macicy. Możemy wykonać laparotomię i od środka zreponować wypadnięte rogi lub róg. Osłonowo podajemy antybiotyki, środki kurczące żeby jak najszybciej zmniejszyć światło macicy. Przy większego stopnia uszkodzeniu amputujemy wypadniętą macicę.

Nacinamy, zakładamy przewiązkę i zamykający

szew na zewnątrz, wycinamy błonę śluzową.

Pozostała część reponujemy do środka.

Sprawdzamy czy nie ma jelit w środku macicy, czy nie doszło do perforacji.

ZATRZYMANIE ŁOŻYSKA- Występuje rzadko, może dotyczyć jednego lub kilku łożysk, które nie oddziela się same do kilku godzin po porodzie (fizjologiczne oddzielenie po 15 min). Nie oddzielenie trwające dłużej niż 24 godziny może prowadzić do zapalenia macicy, intoksykacji czy pęknięcia ściany macicy w miejscu przylegania łożyska.

Objawy:

- Wypływ brunatno-zielonej wydzieliny

- Utrzymujące się okresowo parcia

Problemem jest postawienie rozpoznania. Gdy wystaje fragment błon płodowych możemy je bardzo delikatnie usuwać manualnie. Podajemy środki kurczące-Oksytocyna 1-5jednostek/kg 2-3 razy dziennie (u suk), 1 jednostka/kg co 0,5 godziny (u kotek). Podajemy β-blokery- Uterotonic, metyl-ergometryna- działa na mięśniówkę macicy kurcząco 0,1-0,5 ml/sztukę.

Często dochodzi do zapalenia macicy, ropomacicza i konieczności usunięcia macicy.

KRWAWIENIE POPORODOWE- Nadmierna utrata krwi występująca w okresie poporodowym spowodowana uszkodzeniem ciągłości tkanek sromu, pochwy, szyjki macicy, pęcherza moczowego lub zaburzeniem w krzepnięciu krwi. Doprowadzamy do zahamowania krwawienia, w przypadku gdy nie możemy ustalić miejsca krwotoku wykonujemy laparotomie diagnostyczną. Przy dużym ubytku krwi podajemy płyny uzupełniające lub wlewy krwi. Podajemy tez środki kurczące macice, preparaty wapnia, witaminę C.

POPORODOWY BEZWŁAD MACICY- Stan obniżonej kurczliwości macicy po porodzie lub w czasie ciężkiego, przedłużającego się porodu. Do bezwładu dochodzi przy rodzeniu płodów różnej wielkości. Przy uszkodzeniu ścian macicy lub spadku poziomu estrogenów dochodzi do niedostatecznego zwijania się macicy i zalegania lochii, szybkiego rozwoju bakterii, których toksyny powodują intoksykacje organizmu suki (kotki)→zespół toksycznego mleka→ biegunka szczeniąt lub kociąt →upadki. Poporodowy bezwład macicy usposabia do zatrzymania łożyska, wgłobienia i zapalenia macicy. Leczenie: leki stymulujące inwolucje macicy (oksytocyna, Uterotonic 0,1 ml/kg i.m.), masaż z zewnątrz, antybiotyki.

NIEDOSTATECZNA INWOLUCJA MACICY W MIEJSCU PRZYLEGANIA ŁOŻYSKA

Występuje bardzo rzadko, dotyczy suk młodych, polega na miejscowym wstrzymaniu inwolucji macicy tam gdzie przylega łożysko lub łożyska. Objawia się utrzymującym po porodzie krwistym lub śluzowo-krwistym wyciekiem do 6 tyg. po porodzie (do następnej rui).

Nie występuja zaburzenia w stanie ogólnym. Rozpoznanie różnicowe: zapalenie macicy, zapalenie pochwy, nowotwory szyjki pochwy. Podajemy antybiotyk i środki kurczące, PGF2α 0,2 mg przez 2 dni, irygacja vagothylem 1-2%, przy dużym krwawieniu nawadniamy.

OSTRE POPORODOWE ZAPALENIE MACICY- Występuje u suk i kotek 3-7 dni po porodzie, w postaci ostrej jako wynik długiego ciężkiego porodu, braku higieny porodu, atonii macicy, zatrzymania łożyska i lochii. Spada kurczliwość macicy, występuja posokowate wycieki z dróg rodnych, towarzysza temu objawy ogólne które są wynikiem intoksykacji i posocznicy (apatia, brak apetytu, zahamowanie laktacji, wzrost temperatury), dochodzi do upośledzenia laktacji i zapalenia tkanki gruczołowej gruczołów sutkowych. Wydzielina taka jest szkodliwa dla potomstwa i oseski nie chcą jej pobierać.

Leczenie:

- Antybiotyki

- Sulfonamidy

- Środki kurczące macicę

- β-blokery

- glukoza, PWE, wit.C

- Preparaty stymulujące odporność

- PGF2α ułatwia ewakuacje wydzieliny (0,2-0,25mikrograma/kg przez kilka dni)

Jest to leczenie dość skuteczne, chociaż gdy dojdzie do intoksykacji lub gdy schorzenie nie poddaje się leczeniu trzeba wykonać ovariohisterectomie. Zapalenie macicy może skończyć się śmiercią, może przejść też w formę przewlekłą, w ropomacicze lub doprowadzić do pęknięcia macicy.

ZABURZENIA INSTYNKTU MACIERZYŃSKIEGO

Nienormalne zachowanie się suki względem potomstwa, brak oczyszczania, wylizywania, karmienia młodych. Występuje po porodzie u pierwiastek. Zaburzenie to jest zależne od ogólnego stanu zdrowia, wpływu środowiska, relacji suki z ludźmi, stanu neurohormonalnego, występuja skłonności rasowe.

1. Obojętność dla szczeniąt przy dużym przywiązaniu do właściciela

2. Agresja wobec potomstwa (skrajne przypadki), mogą nawet zagryzać młode gdy niepokojone są przez obcych

3. Brak akceptacji potomstwa po cesarskim cieciu, przy bardzo małych szczeniakach

4. Nadgorliwe rozlizywanie i przegryzanie pępowiny prowadzi do wynicowania i zjedzenia trzewi

NADMIERNY INSTYNKT MACIERZYŃSKI- Zbyt częste rozlizywanie pępowiny noworodka utrudnia mu to aktywne ssanie i prowadzi do zastoju mleka, obrzęku, bolesności, niedopuszczania noworodków do ssania wynikiem, czego jest zapalenie gruczołów sutkowych. W takim przypadku oddzielamy potomstwo od matki, podajemy mleko zastępcze, kontrolujemy oddawanie moczu i kału przez szczenięta pocierając okolice cewki moczowej wilgotnym wacikiem. Sukom nerwowym trzeba podać środki uspakajające.

TĘŻYCZKA POPORODOWA- Stan wywołany zaburzeniami gospodarki mineralnej w czasie ciąży i głównie podczas laktacji. Wydzielanie mleka powoduje reakcje kaskadową miedzy tkanka kostna a krwią. Jest mała podaż wapnia a duże zapotrzebowanie. Występuje tężyczka głownie u suk ras małych lub miniaturowych, rzadziej u ras średnich i bardzo rzadko u ras dużych. Niebezpieczne jest występowanie tężyczki przed porodem i w czasie porodu. Występuje u suk do 6 lat (u starszych znacznie rzadziej). Najczęściej miedzy 2-4 tyg. laktacji, rzadziej podczas porodu czy w okresie późniejszym. Dochodzi do spadku poziomu wapnia we krwi poniżej wartości progowej, która wynosi 7-10mg%. Poziom przy tężyczce wynosi 4-7mg% (średnio 6mg%). Czynnikami usposabiającymi są:

- niedobory żywieniowe

- przedawkowanie wapnia w diecie w okresie ciąży

- podwyższona utrata wapnia z mlekiem przy licznym potomstwie

- predyspozycje indywidualne

Tężyczce może towarzyszyć hipoglikemia. P jest w normie lub poniżej normy, Mg w normie.

Objawy:

Schorzenie może występować w formie subklinicznej- sztywny chód, brak zainteresowania potomstwem.

Leczenie:

- Powolny wlew Calcium borogluconatum 1ml/kg i taka sama ilość podskórnie. Podajemy powoli i łącznie z glukozą!!! Przy szybkim wlewie dochodzi do zaburzenia rytmu serca. Objawy ustępują po 10-30 min.

- Podaż neuroleptyków u pobudzonych silnie suk

- Kortykosterydy

Aby zapobiec nawrotom kontynuujemy podaż wapnia 1-4 g/dzień psy i 1 g/dzień koty

(per os) lub podskórnie około 2 dni mniejsze dawki.

Podajemy wit.D- wspomaga ona wchłanianie wapnia z jelit i chroni kości matki przed demineralizacją.

Rokowanie jest pomyślne. Gdy nie przedłużymy leczenia nastąpi nawrót. Gdy wystąpi przed porodem rokowanie jest złe- wykonujemy cesarskie cięcie. Tężyczce może towarzyszyć hypomagnezemia, przeważają wtedy porażenia wiotkie, osłabienie mięśni, atonia pęcherza moczowego, zaburzenia akcji serca.

Przy nawrotach 2-3 krotnych odłączamy potomstwo, i hamujemy laktacje przez podaż preparatów antyprolaktynowych.

U kotek tężyczka występuje rzadziej niż u suk, najczęściej między 1-4 tyg. laktacji. Główna przyczyną jest uboga w wapń dieta w okresie ciąży. Kotki leża na boku, drgawki toniczno-kloniczne, ↑T, tachykardia, rozszerzenie źrenic, ślinienie. Podajemy preparaty wapniowe 3-5 ml Calcium borogluconatum łącznie z 5-20% glukozą w bardzo powolnym wlewie.

HYPOGLIKEMIA CIĄŻOWA- Przyczyna jest niewłaściwe żywienie w czasie ciąży.

CUKRZYCA U CIĘŻARNYCH SUK- Długotrwały wzrost poziomu cukru we krwi może prowadzić do poronienia. Suki z cukrzyca nie powinny rodzić.

CIĄŻA UROJONA- (ciąża nerwowa, laktomania) Dotyczy głównie suk nieskutecznie pokrytych i niedopuszczonych do samców. Charakteryzuje się zmianami psychicznymi i fizycznymi u zwierzęcia, występuje od 50-60 dni po przebytej cieczce i utrzymuje się nawet powyżej 2 tyg. Występuja objawy podobne jak przy normalnej ciąży. Wiek, rasa, przebyte ciąże nie odgrywają roli w etiologii tego schorzenia. 15-20% (nawet 50%) suk wykazuje to zaburzenie. Czynnikiem etiologicznym jest przedłużająca się czynność sekrecyjna ciałek żółtych u nieciężarnych suk. Trwa to od 7-12 tyg. (dłużej niż sama ciąża). Przy wzroście koncentracji progesteronu dochodzi do pobudzenia części wydzielniczej i proliferacji tkanki gruczołowej gruczołów sutkowych. W terminie rzekomego porodu dochodzi do spadku poziomu progesteronu (poniżej 1ng/ml) i w tym czasie dochodzi do wzrostu poziomu prolaktyny z 2-4ng/ml do 17 ng/ml (uwalniana jest ona z części gruczołowej przysadki mózgowej). Główną rolę odgrywa korelacja między stężeniem progesteronu a prolaktyny, kształtuje się to podobnie jak u suk ciężarnych czy w czasie laktacji. Przy zmianie czynności jajników w fazie lutealnej dochodzi do nietypowej aktywności sekrecyjnej nabłonka gruczołowego i wystąpienia ciąży urojonej z charakterystycznymi objawami klinicznymi. Substancje peptydowe (głównie endogenne opiaty) wykazują zależność między prolaktyną a nimi. Β-endorfina odgrywa główna role w stymulacji uwalniania prolaktyny i somatotropiny. Odpowiedzialne za wydzielanie prolaktyny są przede wszystkim prolaktoliberyna i prolaktostatyna. Naloxon hamuje laktacje.

Objawy kliniczne:

- Nietypowe zachowanie się suki

- Niechęć do poruszania się

- Wzrost masy ciała

- Przygotowanie gniazdka

- Znoszenie zabawek

- Wylizywanie skóry gruczołów sutkowych

- Powiększenie gruczołów sutkowych, bolesność przy omacywaniu, przy ucisku wyciek mleka

- Obrzęk sromu

- Skąpy śluzowy wypływ z pochwy

- Objawy pozornego porodu- parcia jak przy normalnym porodzie, przedłużenie sekrecji gruczołów sutkowych (lizanie), zaleganie wydzieliny w gruczołach sutkowych może prowadzić do stanów zapalnych a nawet do tworzenia się zmian guzowatych i ropni (czasami konieczna jest amputacja pakietów).

WYKŁAD 13 20.01.2004

Ciąża urojona u suk- c.d.

Leczenie: Jeśli przebieg jest łagodny to nie stosuje się środków blokujących laktację, można jodynować skórę gruczołu mlekowego za wyjątkiem brodawek (1 raz dziennie przez 5-6 dni), później kładziemy czysta wazelinę żeby natłuścić to co wysuszyła jodyna. Można zakładać na noc odpowiednie zabezpieczenia, dużo ruchu, dieta niskobiałkowa, mniej picia. Można podać benzodiazepiny (Relanium) 5mg/dzień. Nie podawać leków z grupy Fenotiazyny bo one stymulują wydzielanie prolaktyny. Jeśli stwierdzimy klinicznie ciąże urojoną to stosujemy maści p/zapalne, okłady ściągające. To łagodzi obrzęk oraz bolesność, ale nie przyczynia się do zasuszenia.

W leczeniu farmakologicznym stosujemy:

1. Estrogeny, progestageny

2. Bromokryptynę, kabergolinę i ich pochodne

3. Leki homeopatyczne

Ad.1 Estrogenów i progestagenów nie stosuje się już teraz, bo są powikłania, dochodzi do proliferacji nabłonka oraz zwyrodnienia cystowatego, może dojść do ropomacicza.

Ad.2 - Bromokryptyna i jej pochodne- pierwotnie stosowane u kobiet, działa p/laktacyjnie, ma niewielkie skutki uboczne, jest to inhibitor prolaktyny. Preparaty:

Preparaty te podaje się przez kilka dni.

- Kabergolina i jej pochodne ( preparat Gallastop)

- Aspiryna też hamuje działanie prolaktyny 200-500 mg/zwierzę (od 0,5-1 tabl.) z karma 2 razy/dzień przez 5-6 dni. Najlepiej podawać preparaty aspiryny wchłaniające się w jelicie.

W przebiegu ciąży urojonej powstają nieodwracalne zmiany patomorfologiczne, niektórzy zalecają usunięcie jajników.

Profilaktyka ciąży urojonej:

- Środki gestagenne o przedłużonym działaniu, chodzi tu o to żeby zahamować cykl i nie ma w ten sposób laktomanii. Najodpowiedniejszy moment stosowania antykoncepcji to około 3 miesięcy po ostatniej cieczce (miesiąc przed spodziewanym terminem najbliższej cieczki). Wtedy efekty uboczne są najmniejsze.

Ciąża urojona częściej jest u suk u kotek rzadko.

PORAŻENIE POPORODOWE- (paresis puerperalis)

Występuje u bydła pod koniec ciąży, w czasie porodu, lub po porodzie. Ma to schorzenie postać hipokalcemii oraz zaburzeń sercowych, upośledzenia świadomości, oraz zapaści naczyniowej. Wynika to wszystko z czasowej utraty mechanizmów regulujących stężenie wapnia w okresie poporodowym. Występuje u krów wysokomlecznych w ciągu 3 dni po wycieleniu, częściej u krów w 3-8 laktacji niż u krów młodych, zwykle są to krowy o dobrej kondycji. W okresie poporodowym jest wysoki przepływ wapna do mleka (koncentracja wapna w siarze 8-10 razy większa niż w mleku. Hipokalcemia może występować u kilku % krów w oborze, ale na porażenie choruje tylko kilka sztuk.

Czynniki sprzyjające:

Optymalne stężenie wapnia we krwi wynosi 8-12 mg%. W przypadku porażenia spada ono do 6-7 mg5 w postaci subklinicznej, i 3-5 mg% w postaci klinicznej. Najniższe stężenie występuje 12-24 godzin po porodzie. Spadek poziomu wapnia może prowadzić do nieprawidłowej kurczliwości mięśni, pogorszenia motoryki przewodu pokarmowego, trudności z inwolucja macicy. Dawniej uważano, że Hipokalcemia jest wynikiem nadmiernego spożycia wapnia przed porodem. Obecnie uważa się ze jest to wynik nadmiernego spożycia Ca, K, i innych jednowartościowych ketonów. Stopień jonizacji Ca zależy od równowagi kwasowo-zasadowej. Nagły spadek Ca we krwi związany jest z przechodzeniem w dużych ilościach do mleka i niedostateczna mobilizacja Ca z rezerw ustrojowych. Krowy o masie 600 kg potrzebują około 122 gramów Ca na początku laktacji. Upośledzenie procesów wchłaniania wapnia z kości jest następstwem niedostosowania się układu parathormon-kalcetonina-dihydroksykalcyferol. Kiedy krowa przed porodem pobiera zbyt dużo wapnia jej dzienne zapotrzebowanie na Ca może być pokryte przez bierną resorpcje z diety. Dieta uboga w wapń (mniej niż 20 gramów/dzień), a zasobna zaraz po porodzie, obniża ilość przypadków porażenia poporodowego. Witamina D3 spełnia istotna rolę gdyż umożliwia czynny transport Ca ze światła jelita.

Objawy: (↑ poziomu Mg, ↓ poziomu Ca)

Leczenie:

Porażenie poporodowe może przejść w zaleganie poporodowe.

Z innych zaburzeń mogą wystąpić po porodzie takie choroby jak:

WYKŁAD 14 20.02.2004

REGULACJA HORMONALNA CYKLU PŁCIOWEGO

Regulacja procesów rozrodczych zwierząt jest bardzo złożona, udział w niej bierze układ nerwowy i układ hormonalny. Mają na to wpływ czynniki endo i egzogenne. Kluczowa role w regulowaniu rozrodem ma gonadoliberyna (GnRH) uwalniana z podwzgórza w sposób pulsacyjny, działa ona na przednia część przysadki i powoduje uwalnianie FSH i LH (gonadotropiny). Pod wpływem gonadotropin następuje zrost pęcherzyków jajnikowych, które produkują estrogeny (najważniejszy z nich to 17β-estradiol). W regulowaniu pęcherzyków bierze udział inhibina produkowana w komórkach pęcherzyków dominujących. Hamuje ona FSH z przysadki i nie dopuszcza do wzrostu innych pęcherzyków. Estradiol, który jest w pęcherzykach rosnących oddziaływuje na zasadzie sprzężenia zwrotnego na podwzgórze wpływając na wzrost uwalniania GnRH. W większej ilości jest wydzielany LH, który powoduje pęknięcie pęcherzyka. Dochodzi do przed owulacyjnego wylewu LH. Ten wylew prowadzi do owulacji. Generalnie LH ma działanie luteotropowe, tworzy się ciałko żółte i produkuje progesteron, on hamuje na drodze sprzężenia zwrotnego ilość pulsów GnRH, jest to faza lutealna cyklu. Wcześniejsza faza to faza pęcherzykowa. Jeżeli brak jest zapłodnienia to ciałko żółte ulega luteolizie pod wpływem PGF2α, która jest produkowana przez błonę śluzową macicy i przenika do jajnika na zasadzie przeciwprądowego przenikania z żyły maciczno-jajnikowej do tętnicy jajnikowej. Organizm oszczędza ten hormon. Synteza prostaglandyny jest stymulowana przez oksytocynę jajnikową. 16-17 dzień cyklu to liza ciałka żółtego, spada poziom progesteronu, niski jest też poziom estrogenów, jest wtedy znowu zwiększane uwalnianie GnRH, co znowu podwyższa poziom FSH i znowu pęcherzyki dojrzewają. I tak cykl się powtarza, jeśli nie dojdzie do zapłodnienia.

Jeżeli jest zapłodnienie to zarodki produkują estrogeny, które powodują zmianę kierunku wydzielania prostaglandyny i przechodzi ona do światła macicy (zarodki produkują tez interferony). Ciałko żółte okresowe przechodzi w ciałko żółte ciążowe. Koncentracja estrogenów wzrasta maxymalnie przed porodem. Kortykoliberyna z podwzgórza płodu zaczyna poród, powoduje uwalnianie ACTH z przysadki i uwalnianie kortyzolu z nadnerczy płodu. Jest wzrost poziomu estrogenów, spadek poziomu progesteronu, dochodzi do luteolizy ciałka żółtego.

Ze względu na częstość występowania rui zwierzęta dzielimy na:

  1. monoestralne

  2. diestralne

  3. poliestralne

Ad 1. Monoestralne są suki, (ale mogą być też diestralne)i zwierzęta wolnożyjące, występuje u nich jedna ruja i długi okres spoczynku płciowego od 5-13 miesięcy.

Ad 2. Ruja występuje z reguły dwa razy (wczesna wiosna i jesień)- suki są diestralne

Ad 3. Krowa, klacz, owca, koza, maciora, kotka, królica. Spośród tych samic niektóre są poliestralne sezonowo:

Obecnie kotki, które są hodowane w domach są to bardzo często zwierzęta, u których cykl powtarza się, co kilka tygodni.

Cykl rujowy (płciowy, jajnikowy)(teraz te określenia są synonimami) jest to okres od pierwszego dnia po wystąpieniu zewnętrznych objawów rui do ostatniego dnia przed następną ruja. Charakteryzuje się zespołem zmian morfologicznych i czynnościowych w jajnikach, błonie śluzowej i mięśniowej macicy, zewnętrznych narządach płciowych. Zmiany te zachodzą pod wpływem mechanizmów hormonalnych. Zespól tych zmian powtarza się cyklicznie od dojrzałości płciowej zwierzęcia aż do okresu starości.

Ten cykl płciowy dzielimy na:

  1. oestrus (ruja)- zewnętrzny objaw aktywności płciowej polegający na gotowości samicy do kopulacji, samice pozwalają samcom na wspięcie się nań i akt płciowy☺

  2. metaestrus (okres porujowy)- tworzenie się na jajniku ciałka żółtego wydzielającego progesteron, macica przygotowuje się na przyjęcie zygoty

  3. diestrus (okres miedzyrujowy)- okres trwania ciałka żółtego, trwa kilka dni, stopniowo zmniejsza swoją aktywność endokrynalna i przy braku ciąży zanika, a narząd płciowy samicy wraca do stanu wyjściowego.

  4. proestrus (okres przedrujowy)-trwa 1-2 dni, na jednym jajniku zaczyna się stopniowo rozwijać pęcherzyk jajnikowy, później pojawia się ruja

  5. U zwierząt z sezonowym okresem rozrodczym pojawia się długi okres bezrujowy zwany anoestrus

RUJA- [synonimy to latownie się, grzanie się, hukanie, lochanie, cieczka, marcowanie]- Jest to główna faza cyklu rujowego, w której występuje wzmożona aktywność układu rozrodczego samicy. Cechy tego okresu to popęd płciowy, gotowość do kopulacji, dojrzałość pęcherzyka do owulacji przed lub po zakończeniu ruj, rozrastanie się nabłonka i warstwy gruczołowej błony śluzowej macicy, zwiększone wydzielanie śluzu i jego wypływ z pochwy, wydatna aktywność skurczowa mięśniówki macicy i jajowodów, obrzęk i zwiotczenie warg sromowych oraz przekrwienie błony śluzowej przedsionka pochwy.

Przebieg cyklu rujowego jest związany z dojrzewaniem pęcherzyka, owulacją i czynnością sekrecyjną ciałek żółtych. Cykl jajnikowy można ustalić na podstawie bezpośredniego badania jajników. Morfologicznym zmianom na jajniku odpowiada faza pęcherzykowa i faza lutealna (zwana też faza ciałka żółtego). Są one oddzielone od siebie jajeczkowaniem.

FAZA PĘCHERZYKOWA (folicular phase)

Jest to okres dojrzewania i wzrostu pęcherzyków jajnika, następnie objawów rui i owulacji komórki jajowej. Dominującymi hormonami są estradiol i FSH. W pęcherzykach rosnących gromadzi się estradiol, który wzmaga częstotliwość pulsów GnRH i prowadzi do przed owulacyjnego piku LH. Do owulacji dochodzi 1-2 dni po szczycie LH. Szczyt LH od 8-40 godzin od początku rui. U klaczy może się przedłużyć do 10 dni (ten przed owulacyjny wyrzut). W przebiegu cyklu występują trzy fale pęcherzyków:

1 fala- to pierwszy okres po wystąpieniu ciałka żółtego, rosną wtedy pęcherzyki, ale poziom hormonów jest zbyt niski żeby go utrzymać

2 fala- tak samo ja k w pierwszej

3 fala- 3 spośród pęcherzyków wyłania się pęcherzyk dominujący i dochodzi do jego owulacji.

Czasami wskutek dużej ilości estrogenów w połowie cyklu rujowego mogą być objawy rui, ale do owulacji nie dochodzi.

FAZA CIAŁKA ŻÓŁTEGO

Okres od owulacji do luteolizy ciałka żółtego. Dominującym hormonem jest progesteron. Jest to okres formowania, wzrostu, rozkwitu ciałka żółtego, sekrecji progesteronu, dochodzi do wzrostu wydzielania śluzu przez gruczoły endometrium. Progesteron jest hormonem ciążowym i osłabia niekontrolowane skurcze macicy. Działając na podwzgórze na zasadzie sprzężenia zwrotnego blokuje następna owulacje. W wyniku zaniku ciałka żółtego spada poziom progesteronu, zanika blok progesteronowy, co inicjuje następną fazę pęcherzykową. U zwierząt fazie pęcherzykowej odpowiada okres przedrujowy i rujowy, natomiast fazie ciałka żółtego odpowiada okres porujowy i międzyrujowy.

U bydła nasilenie wycieleń przypada w maju, czerwcu lub na początku wiosny.

FIZJOLOGIA CYKLU RUJOWEGO U BYDŁA

Jałówki dojrzałość płciowa osiągają w wieku 6-8 miesięcy (zależnie od masy, żywienia, cech indywidualnych), osiągają wtedy masę ciała 60-705 dorosłej samicy. Pierwsze zacielenie przypada w 15-17 miesiąc, jeśli tak się zacieli to wycielenie następuje między 24 a 27 miesiącem. Jest to bardzo optymalny okres krycia i wycieleń, bo inaczej płodność jest gorsza i są problemy z zajściem w ciąże. Jałówki kryte zbyt późno mają tendencje do ciężkich porodów. Długość cyklu u bydła to 21 dni (20 dni u jałówek). Wahania są 17-24 dni u dorosłych i 19-21 dni u jałówek. Ruja jest krótka, trwa od 13 do 27 godzin (4-24). Przeciętnie około 18 godzin (u jałówek krócej). Owulacja występuje około 12 godzin od zakończenia zewnętrznych objawów ruj. Okres od wycielenia do pierwszej rui zwany jest service period, a jego długość uwarunkowana jest żywieniem, rasa, poziomem laktacji. Ruja powinna wystąpić do 40 dni po porodzie, wcześniej jest niski wskaźnik zapłodnień. Optymalny okres zacieleń to pomiędzy 60 a 90 dniem po porodzie. Pierwsza ruja po porodzie jest niezauważalna (nieowulacyjna).

Objawy ruj:

Jeśli jest krew w śluzie w czasie rui to znaczy, że wystąpiła cicha ruja. Ciche ruje występuja często w okresie zimowym.

Owulacja występuje na 12 godzin od zakończenia zewnętrznych objawów ruj, czyli 30-35 godzi od rozpoczęcia objawów rujowych. Najwięcej owulacji jest po południu i wieczorem. Długość ciąży jest około 280 dni. Poziom progesteronu wrasta około 4 dnia cyklu, bo tworzy się ciałko żółte, maximum osiąga 8-10 dnia (poziom progesteronu jest 8-10 nanogramów). W 16 dniu cyklu jest duży spadek progesteronu. Najniższy poziom jest między 17 dniem cyklu a 3 dniem następnego cyklu. 48-24 godzin progesteron spada. Między 150-250 dniem ciąży progesteron jest produkowany przez łożysko. Od 4 miesiąca ciąży wzrasta poziom estrogenów, a po porodzie spada ich koncentracja. Optymalny okres krycia to 12-13 godzina od rozpoczęcia ruj. Całkowita inwolucja macicy około 3-4 tyg. po porodzie, pełna regeneracja nabłonka 40-50 dzień po porodzie.

FIZJOLOGIA CYKLU RUJOWEGO U ŚWIN

Świnia jest bardziej płodna od dzika. Udomowienie spowodowało poliestrację świń. Dojrzałość płciową osiągają w wieku 5-7 miesięcy (średnio około 8 miesiąca). Zależy to od czynników środowiskowych i genetycznych. Rasy wcześnie dojrzewające osiągają dojrzałość płciową w wieku 170 dni, zaś późno dojrzewające w wieku 220 dni. Z czynników środowiskowych to żywienie ma wpływ (szczególnie białko i ilość energii w paszy), zagęszczenie i ilość loszek w kojcach, sezon urodzenia (prosięta urodzone wiosna lub jesienią wcześniej wchodzą w ruję od tych urodzonych latem, ma na to wpływ wysoka temperatura). Masa ciała musi być 110-120 kg. a wiek 8 miesięcy żeby można było loszkę pierwszy raz zapłodnić. Cykl rujowy jest w małym stopniu uzależniony od pory roku. Trwa on średnio 21 dni (18-24 dni_, z czego faza pęcherzykowa to 6-7 dni, lutealna 14-15 dni. W okresie proestrus pęcherzyki jajnikowe maja 8-14 mm średnicy. Na 14-16 godzin przed ruja jest niepokój, locha mniej je. Ruja trwa 2-3 dni \, średnio 60 godzin. Nie występuje z reguły w okresie laktacji. Po 4-6 dni po odsadzeniu powinna wystąpić ruja (do 10 dni), jeśli nie wystąpi to będzie ją potem ciężko wywołać. W rui zmianie może ulec skład mleka toteż występują biegunki u prosiąt. W rui u loszek dojrzewa 15-16 pęcherzyków Graffa. U macior do 30, jest to płodność potencjalna. Płodność rzeczywista jest mniejsza od 30-35%. Owulacja występuje około 40-43 godzin od początku rui (30-55 godzin), na kilka godzin przed zanikiem tolerancji na knura. Ruje mogą być ciche. Komórki jajowe żyją 4-6 godzin, zaś plemniki 18 godzin. Okres inseminacji przypada od momentu odruchu tolerancji na knura do momentu owulacji. Pierwszy raz zapładniamy 18-21 godzin od początku objawów ruj (24 godziny od rozpoczęcia odruchu tolerancji), reinseminacja po 12 godzinach. Progesteron osiąga najwyższy poziom 8-10 dnia cyklu. W czasie ciąży progesteron jest produkowany przez ciałko żółte. Wzrost estrogenów w 1 miesiącu ciąży i między 50-60 dniem, wtedy, gdy są produkowane przez łożysko.

WYKLAD 15 27.02.2004

FIZJOLOGIA CYLKU PŁCIOWEGO U OWIEC

OWCE: Zarówno owce i kozy- są sezonowo poliestralne. Sezon rozpłodowy w okresie skracającego się dnia świetlnego (w sierpniu). Dojrzałość płciowa osiągają w wieku 6-8 miesięcy, duże różnice rasowe, jest to związane z masa ciała,masą ciała jarek (pierwiastek owiec). Przy pierwszym kryciu 70-75% masy ciała maciorek dorosłych cykl rujowy 16-17 dni (14-19 dni)-średnio około 17 dni.

Na początku sezonu cykle skrócone a później 12 dni. Długość rui wykazuje znaczne wahania (od 13-84 godzin). Najczęściej (ta ruja okresowa) od 24 -36h (średnio 30h). Często jest cicha ruja. U maciorek rasy Romanowskiej ruja może trwać nawet 60h. największe nasilenie rui przy skracaniu dnia świetlnego. Grzanie lub bekanie-tak się nazywa ruje u owiec. Są rasy, u których ruja jest przez cały rok (merynos polski, karakuły). Owce takie można kryć w różnych porach roku.

Owulacja- występuje pod koniec rui, (25-30h od rozpoczęcia rui, albo jeszcze w czasie jej trwania). Owuluje od 1 do kilku komórek jajowych (żyją one około 24h), liczba owulacji od 1 do 5. Około 50% owuluje jedna komórka jajowa u pozostałych 2. W większości z prawego jajnika.

Inseminacja 8-12h od pierwszych objawów rui. Jeden raz są kryte owce, które maja ruje po raz pierwszy w okresie stanówki. Jeżeli ruja się powtarza to kryjemy 2razy (na początku rui i po 12h). To krycie odbywa się w okresie tzw.: stanówki. Najwięcej rodzi się dwojaczków im starsza samica tym więcej trojaczków. Niektóre są bardzo płodne (owca fińska średnio 3,5 jagnięcia). Najmniej karakuły i owca górska (średnio 1 jagnię). Długość ciąży 142-152 dni (5m-cy). U owiec progesteron rośnie po 2 dniach od zakończenia rui najwyżej 7-8 dnia (3ng/ml) -do 12 dnia cyklu pozostaje na takim wysokim poziomie, póżniej spada. W czasie ciąży od 60 dnia źródłem jest łożysko. Około 13 tygodnia ciąży poziom estrogenu rośnie. Przed porodem pozom progesteronu spada (nie jest to wynik luteolizy, lecz skutek zwiększonej przemiany progesteronu łożyskowego w estrogen). W anoestrus poziom hormonów jest bardzo niski. Niski poziom pulsów LH.

KOZY: Nalezą do zwierząt sezonowo poliestralnych, dojrzałość płciowa osiągają w wieku 4-6 miesięcy, rozpłodowa 6-7 miesięcy. 90% kóz w Polsce urodzonych wiosna wykazuje ruje w okresie od 20. sierpnia do końca listopada. U kóz ruja może trwać nawet do marca. Oprócz sezonu wpływ na występowanie rui ma szerokość geograficzna, długość laktacji, warunki bytowania, wiek, rasa. Część kóz powtarza ruje po 3 tyg., ale tylko do grudnia później znacznie rzadziej.

Faza bezrujowa: Mechanizmy regulujące rozpoczęcie sezonu rozrodczego u owiec i kóz są identyczne. Gdy skraca się długość dnia świetlnego produkcja melatoniny w szyszynce powoduje zmniejszenie wrażliwości podwzgórza na hamujące estrogenów w efekcie wzrasta częstotliwość piku GNRH, który to prowadzi do zwiększonego uwalnia FSH i LH z przysadki ( występuje cykl). Cykl rujowy trwa 21 dni ( 19-23 dni). Na początku sezonu i u kóz młodych mogą być skrócone cykle do 1tyg a czasami wydłużone, przyczynami są zaburzenia w niedoborach minerałów i witamin. Czas trwania rui u kóz 36h.

Owulacja u kóz występuje od 24-36h od rozpoczęcia objawów rujowych a więc pod koniec rui albo kilka godzin po jej skończeniu. Liczba owulujących pęcherzyków od 1-4. długość ciąży 150 dni (140-165dni). Objawy rui u kóz -obumieranie błony śluzowej pochwy, wypływ śluzu, nie pokój, nastroszenie włosa na grzbiecie. Krycie 6-12 godzin od początku rui, jeżeli rano to kryje się po południu, a jeżeli po popołudniu to następnego dnia rano. Można dodatkowo pokryć po 16-24h (wtedy zwiększa się płodność, ilość koźląt). Koza zapłodniona nie pozwala na ponowne pokrycie. Najczęściej stosuje się dwukrotne krycie (rano i popołudniu). Okres rozpłodowy ok. 40 dni. Okres nasilonej stanówki październik, listopad wtedy krytych jest 90% kóz, 60% kóz jakie się rodzą to bliźnięta, 15% trojaczki, 2%czworaczki, 03% pięcioraczki. Pozostają przy matce około 4m-cy, jeżeli jest hodowca nastawiony na produkcje mleka to odstawia młode po 10-12 dniach.

KLACZ: należy do zwierząt sezonowo poliestralnych, sezon rozrodczy przypada na okres późnej wiosny i lata (najdłuższy dzień świetlny wykazują wyraźne objawy w czasie wiosny, lata a nawet do początku jesieni. W tym okresie co 21 dni (19-22 dni) powtarzają się cykle rujowe w okresach przejściowych cykl ulega wydłużeniu. Okres wiosna, lato jesień, spokój płciowy (anoestrus).

Na ruje przypada 4-6 dni (dojrzewa 1-2 pęcherzyki, klacz może być pokryta) po tym czasie 16-17 dniowy diestrus kiedy na jajniku ciałko żółte i klacz nie daje się pokryć. Większość nie źrebnych klaczy w okresie zimowym wchodzi w stan spoczynku (brak pęcherzyka i ciałka żółtego), w tym okresie jest spadek wydzielania LH i FSH i GnRH tez, zapewnienie klaczy dobrej urozmaiconej karmy, dużo ruchu, światła, często prowadzi do poliestralnych (aktywność płciowa przez cały rok). Kiedy jest anoestrus jajniki klaczy są nieczynne. Wielkości 2*3cm, zbitej konsystencji, dobrze wyczuwalny dołek owulacyjny.

Na wiosnę jest wzrost czynności jajników. Przechodzą przez okres przejściowy (odtworzenie funkcji hormonalnych) jest nieustabilizowane dojrzewanie, to trwa 60-90 dni, wzrost dnia świetlnego pobudza aktywność jajników. Pęcherzyki u klaczy dojrzewają falowo (2-3-4 fale pęcherzyków). Pęcherzyk najczęściej dominujący w fali 4 prowadzi do owulacji. W III i IV dochodzi do powiększenia jajnika, ok. 70%-objawy rui, tylko 70% dochodzi do owulacji. Bardzo wyraźne objawy w V i VI (ruje krótkie 3-4 dni i prawie zawsze kończy się owulacją). Klacze wychodzą na pastwisko, dużo światła, dużo ruchu (to sprzyja występowaniu rui). Od VIII do X skraca się dzień świetlny spada liczba pulsacji LH, mniejsza aktywność jajników i to nazywamy jesiennym okresem przejściowym. W zimowych miesiącach jest spokój płciowy.

U klaczy wyróżnia się:

-wiosenny okres przejściowy

-okres płodny

- jesienny okres przejściowy

-odpoczynek płciowy

U klaczy cykl rujowy jest to czas pomiędzy jedna a drugą owulacją. Ruja od 7-10 dni (na początku i końcu sezonu rozrodczego) w czerwcu i lipcu (3-4 dni). Czynnikiem pobudzającym jest wydłużający się dzień. Impuls do szyszynki-do podwzgórza-uruchamia produkcje GnRH- LH i FSH- dojrzewanie i pękanie pęcherzyków. Są 2-3 fale pęcherzyków, w 3 fali pęcherzyk dojrzewa. U klaczy pojawia się pewne zróżnicowanie poziomu FSH. Pierwszy szczyt FSH w pobliżu końca rui, II szczyt to początkowy okres diestrus, LH- najniższy poziom pomiędzy 5-15 dniem cyklu, dzieje się to w wyniku działania progesteronu na podwzgórze który obniża działanie GnRH. LH rośnie na początku rui (19 dnia), ponieważ wtedy zostaje zniesione hamujące działanie progesteronu. Dochodzi do zwiększenia częstotliwości wyrzutu GnRH w podwzgórzu, szczytowy poziom GnRH dwa dni po owulacji następnie spada. Estrogeny powodują rozluźnienie otwarcia szyjki, wzrost pierwotnych pęcherzyków, wzrost sekrecji śluzu. Progesteron (od 1 do 17 dnia jest produkowany) powoduje zamknięcie szyjki macicznej, wzrost gęstości wydzieliny z pochwy, spokój płciowy. Liza ciałka żółtego 15-16 dzień po owulacji, PGF2alfa powoduje luteolizę. Po 24-36 h klacz zaczyna przejawiać objawy rujowe. Kilka godzin przed owulacją średnica pęcherzyka klaczy 45 -65 mm- u dużych klaczy. Badaniem USG- stwierdzono że 12-24h przed owulacją pęcherzyk zmienia kształt na mniej regularny. Klacz owuluje 24-48h przed końcem rui. Nawet do 3dni po zakończeniu objawów rujowych. 75% klaczy owuluje między 16godziną a 8 rano (następnego dnia). Najczęściej występowanie owulacji podwójnych czy mnogich jest niepożądane. Następnie- pęcherzyki można rozpoznawać za pomocą USG, natomiast ciałko żółte u klaczy jest wrażliwe na PGF2alfa od 5 dnia po owulacji poziom progesteronu pozostaje wysoki do 14 dnia cyklu. W okresie ciąży progesteron pochodzi z ciałka żółtego a od 35 dnia u klaczy dochodzi do dodatkowych owulacji, które są poprzedzone wzrostem estrogenów. Powstają dodatkowe ciałka żółte u klaczy, które to przejmują produkcje progesteronu, ulegają regresji 15-180 dnia ciąży. Od tego czasu głównym źródłem progesteronu łożysko. Są początkowo produkowane przez jajniki. Od 50 dnia ciąży są produkowane w dużych ilościach przez łożysko.

eCG- serogonadotropina źrebnej klaczy przez 60 do 100 dni jest produkowana przez kubki endometrialne macicy ciężarnej klaczy. Jego działanie w 80% podobne do FSH w 20% jak LH.

Suki- monoestralne (czasem określana jako diestralna) - 7-8 miesiąc trwa okres międzyrujowy (około 180 dni). Jest to związane z rasami. U owczarków niemieckich 38 tygodni, beagle 33 tyg.

Pierwsza cieczka wcześniej u ras mniejszych a później u suk ras dużych. U mniejszych od 6-mca. U dużych 10-12 miesiąc. Pierwsza cieczka u suki nie może być później niż 18-24 miesiące. Zależy od poru roku, rasy, właściwości osobniczych, optymalny okres rozrodu 2-6 lat. Powyżej 6lat są pewne zaburzenia, jak i nasilenia poszczególnych faz cyklu. Cykl płciowy dzielimy na 4fazy:

-fazę przedrujową- proestrus

-ruję właściwą- oestrus

-porujowa i bezrujowa określane jako fazę spokoju płciowego.

Używany jest termin diestrus jako synonim metaestrus. Wykazuje wyraźne objawy proestrus i ma długi okres spokoju płciowego. U suki mówimy o tzw. cieczce

I faza przed rujowa

II ruja właściwa

I,II- cieczka

Okres I trwa 9 dni(3-16dni)- obrzęk sromu krwisty wyciek z pochwy, suka atrakcyjna dla samców, ale nie daje się pokryć

II- trwa około 9 dni (3-15 dni), klinicznie rozpoczyna się okresem tolerancji samców przez sukę, wypływ z pochwy maleje, staje się jaśniejszy na początku rui występuje z reguły owulacja. Metaestrus rozpoczyna się tym, że znowu brak akceptacji samca przez sukę i obejmuję lutealną fazę która jest bardzo długa (60-80 dni).

U suk poziom progesteronu rośnie tuż przed owulacją, jest to związane z długim wylewem LH, który trwa 2-3 dni. Komórki ziarniste pęcherzyków jajnikowych ulegają luteinizacji i rośnie poziom progesteronu. Owulacje u suki 36-48h po piku LH przy wysokim poziomie progesteronu (5-10mg). tworzą się ciałka żółte, które prowadzą do dalszego wzrostu poziomu progesteronu, u suk owuluje duża ilość kom (od 2-10) u dużych ras więcej (20-25).

Wszystkie one owulują w przedziale od 12-96h metaestrus 15-30 dzień od wylewu LH, koncentracja od 15-35 mg/ml koncentracja progesteronu, po 30 dniu spada. Równolegle do spadku progesteronu zaczyna wrastać poziom prolaktyny. Podobny wzrost poziomu prolaktyny ma miejsce u suk ciężarnych (tylko u nich jest większy). I ten gwałtowny spadek poziomu progesteronu i wzrost prolaktyny prowadzi do wystąpienia objawów klinicznych podobnych jak przy porodzie (ciąża urojona).

Poziom progesteronu spada po 60-80 dniach od wylewu LH. Mechanizm luteolizy nie jest wyjaśniony, usunięcie macicy nie ma wpływu na cykl jajnikowy. Czynnik luteolityczny nie ma pochodzenia macicznego. PGF2alfa jest produkowane w ciałku żółtym. Poziom progesteronu w okresie ciąży jest podobny jak w cyklu. Spadek progesteronu w połowie ciąży jest wolniejszy niż w okresie cyklu. Jednym źródłem progesteronu w okresie ciąży jest ciałko żółte. Estrogeny nie są produkowane w łożysku u suk.

Anoestrus- jest różny od 1miesiąca, do 2 lat (średnio 4 miesiące). Mają na to wpływ pora roku, rasa, wiek, warunki klimatyczne oraz obecność suk będących w rui.

WYKŁAD 16 5.03.2004

FIZJOLOGIA CYKLU PŁCIOWEGO U KOTEK

Dojrzałość płciową osiągają w wieku 6-12 miesięcy, przy masie 2 kg., ruja może być nawet w wieku przed 5 miesiącem (zwłaszcza u ras orientalnych), u ras długowłosych dojrzałość ta następuje w wieku 12-18 miesięcy (szczególnie u Persów). Ważna sprawa to pora roku w której kotka przyszła na świat. Samice urodzone w czerwcu mogą mieć ruję już w styczniu następnego roku (jeśli masa jest odpowiednia). Kotki urodzone w marcu mogą mieć opóźnioną ruję. U kotek wychowywanych w mieszkaniach pierwsza ruja może być wcześnie i może nie być okresu anoestrus. Kotki są sezonowo poliestralne, maja 2-3 cykle w roku, w każdym cyklu jest kilka rui. Sezon rozrodczy jest od stycznia do końca września. Od października do grudnia jest anoestrus. Niektórzy określają kotki jako zwierzęta poliestralne.

Proestrus trwa około 1 do 2 dni. Kotki ocierają się, pomiałkuja, przymilają do domowników, przewracają się na grzbiet, częściej oddają mocz. W tym czasie nie dochodzi do kopulacji.. Na jajnikach rozwija się 3-7 pęcherzyków o średnicy do 2mm, obrzęk sromu jest słabo wyrażony lub brak, brak jest krwawienia. Często ta faza jest niezauważalna.

Oestrus (ruja)- W tym czasie kotki tolerują samca i jest kopulacja, pęcherzyki maja średnicę 2-3 mm, z pochwy wypływa skąpa ilość różowo-białego śluzu. Kotki są niespokojne, wyginają grzbiet, miauczą. Taki okres trwa 7,5 dnia. Kopulacja wyzwala owulację (owulacja prowokowana). Powstałe bodźce nerwowe w okolicy pochwy powodują wyrzut GnRH z podwzgórza, wyzwala się LH i dochodzi do jajeczkowania, do owulacji dochodzi po 48 (24-50) godzin po kopulacji. Jest to 24 godziny od piku LH. Podczas ruj kotka może być kryta wiele razy. Okres tolerancji od 1 do 4 dni. Poziom LH jest skorelowany z ilością kopulacji, jest niski gdy kotka jest tylko raz kryta. U 50% kotek jest kilkukrotna kopulacja. U niektórych kotek owulacja jest bez kopulacji, mechanizm tego nie jest znany. Owulacja może wystąpić nawet przy drażnieniu pochwy bagietką☺. Można stymulować owulacje podając hCG w pierwszym lub drugim dniu rui.

Jeżeli kotka nie zostanie pokryta w ciągu 8-10 dni pęcherzyki zanikają i następuje okres miedzyrujowy (diestrus). Trwa on do czasu aż następna grupa pęcherzyków wytworzy odpowiednią ilość estrogenów, które będą mogły wywołać następną ruję. Długość okresu międzyrujowego 1-2 tyg. (3-30 dni). Okres porujowy (metaestrus) występuje gdy u kotki wystąpiła owulacja a nie zaszła w ciąże i rozwija się u niej ciąża rzekoma. Wtedy okres porujowy trwa 6-7 tygodni u kotek może być okres spokoju płciowego (anoestrus).Związane jest to ze skracaniem się dnia świetlnego (od października do grudnia).jajniki są mało aktywne lub nieaktywne, zawierają bardzo małe pęcherzyki o średnicy mniejszej niż 0,5 mm.

OKRESLANIE OPTYMALNEGO CZSU KRYCIA SUK

Okres zapłodnieniowy- jest to czas w którym w drogach rodnych komórka jajowa jest gotowa do zapłodnienia. Jest to istotne przy inseminacji.

Okres płodny- czas w którym samica zachodzi w ciąże, obejmuje on zarówno okres zapłodnieniowy jak i zależy od czasu przeżywalności plemników które oczekują na owulacje.

W okresie płodnym kryjemy wtedy gdy mamy możliwość wielokrotnych kopulacji lub inseminacji. Plemniki przeżywają w drogach rodnych samicy 5-6 dni. Komórka jajowa jest zdolna do zapłodnienia po 2 dobach od owulacji.

1. Badanie ginekologiczne suki (wywiad, badanie zewnętrzne narządów płciowych, USG, vaginoskopia)

2. Badanie i ocena śluzu pochwowego, pH, oporność, krystalizacja śluzu

3. Badanie cytologiczne

4. Określanie szczytu LH w surowicy

5. Określanie stężenia progesteronu

Przed pokryciem należy wykluczyć zapalenie dróg rodnych, zaburzenia cyklu, guzy, nowotwory, wady anatomiczne (zwłaszcza u pierwiastek).

Ad.1 W wywiadzie zbieramy informacje na temat tego czy suka była kryta lub inseminowana, czy rodziła, czy stosowano antykoncepcję, czy odchowywała szczenięta, czy były schorzenia okresu poporodowego, czy regularne ruje. Istotne jest to czy ruja była spontaniczna czy indukowana hormonalnie.

Istotne jest zachowanie suki, moment odruchu tolerancji jest wtedy gdy wystąpi pik LH. Najlepiej kryć sukę 2-4 dnia po odruchu tolerancji.

W czasie ruj następuje obrzmienie krocza, warg sromowych, wzrost jędrności. Przedowulacyjnemy wylewowi LH towarzyszy spadek napięcia warg sromowych, co wiąże się ze spadkiem estrogenów i wzrostem progesteronu. Za pomocą vaginoskopii można stwierdzić wyciek z pochwy, zmiany zapalne, zrosty, guzy itd. Określenie momentu dogodnego krycia oparte jest na obserwacji śluzówki (zabarwienia śluzówki, barwy wypływu). Gdy jest wysoki poziom estrogenów to tworzą się podłużne fałdy błony śluzowej pochwy. Wraz z wylewem LH fałdy się obkurczają i bledną, powierzchnia ich ulega zmniejszeniu, przybierają kolor kremowy do białego. Okresowi zapłodnieniowemu towarzyszy obkurczanie się fałdów i tworzenie się fałdów wtórnych o poprzecznym przebiegu. Koniec tego okresu to zupełne obkurczenie się fałdów.

Badaniem USG można wykluczyć schorzenia, pozwala USG monitorować rozwój pęcherzyków.

Ad.2 Badaniem śluzu stwierdzamy czy nie ma patologii. Istotna rolę ma badanie krystalizacji śluzu. Śluz pobieramy pipeta, robimy rozmaz na szkiełku podstawowym i oglądamy. Jeśli jest to okres płodny to krystalizacja przebiega w postaci liści paproci. W okresie późnego proestrus i wczesnej rui pH śluzu zmienia się z alkalicznego na kwaśne. Zachodzi przemiana karbogluteiny→ glukoza→ kwas mlekowy. Opisane zjawisko ma miejsce 1-3 dni po pierwszej akceptacji psa przez sukę. Wtedy jest spadek pH na skutek wzrostu poziomu glukozy.

Badanie oporności śluzu- im bliżej owulacji tym zmniejsza się oporność śluzu i rośnie przewodnictwo. Są specjalne aparaty do pomiaru tego.

Ad.3 Badanie cytologiczne- można stwierdzić komórki zapalne, bakteryjne, grzybicze. Zmianom hormonalnym towarzyszą cykliczne zmiany w nabłonku pochwy. Na podstawie wyglądu komórek określamy kiedy jest faza płodna. W okresie rui w rozmazie jest 80-90% komórek zrogowaciałych, bezjądrzastych lub z jednym jądrem, pojawiają się nieliczne erytrocyty.

Ad 4. i Ad.5 Określanie poziomu LH i progesteronu w surowicy robi się już znacznie rzadziej.

SCHORZENIA GINEKOLOGICZNE

Płodność jest to przydatność zwierzęcia do reprodukcji i zdolność samca do zapłodnienia samicy, w odniesieniu do samicy oznacza to zdolność zajścia w ciążę i urodzenia zdrowego potomstwa zdatnego do odchowu.

Plenność jest to liczba potomstwa urodzonego w jednej ciąży, charakteryzuje równocześnie wydajność rozrodczą samicy. Zdolność do fizjologicznego przejawiania płodności może być ograniczona przez czynniki zewnętrzne i wewnętrzne, może być obniżenie płodności lub jej utrata. Obniżona płodność może być trwała lub przejściowa, możemy mówić o niepłodności→ jest to przejściowa lub stała nieprzydatność zwierzęcia do reprodukcji na skutek zaburzeń funkcji płciowych.

Niepłodność czasowa→ przejściowe obniżenie funkcji płciowych u ♀ lub ♂ bądź obojga równocześnie. Następstwem może być zjawisko obniżonej płodności i niepłodności, która ma charakter przejściowy.

Niepłodność stała (bezpłodność)→ jest to trwała niezdolność zwierzęcia ♂ lub ♀ lub obojga partnerów do reprodukcji bez względu na przyczynę, która powoduje ten stan. Najczęściej są to zaburzenia rozwojowe. Tego nie da się wyleczyć.

Niepłodność immunologiczna→ jest wywołana obecnością przeciwciał p/plemnikowych i/lub uczulonych limfocytów. Rozpoznawana jest przede wszystkim i leczona u człowieka. Może odgrywać pewną role u bydła szczególnie przy wielokrotnym nieskutecznym unasiennianiu.

ZABURZENIA CYKLU I CZYNNOŚCI JAJNIKÓW U KRÓW

Jest to dość częsta przyczyna niepłodności u krów mlecznych. Klasyczny podział nieprawidłowości jest następujący:

1. Nieregularne ruje

2. Brak popędu

3. Nadmierny popęd

Inny podział:

  1. Zaburzenie w procesie owulacji

- zarastanie pęcherzyków

-opóźniona owulacja

- torbiele jajnikowe

  1. Brak rui (cicha ruja)

- brak rui

a. fizjologiczny (u młodych jałówek), w czasie ciąży, w okresie poporodowym i u starszych krów

b. patologiczny, nieczynność, czyli afunkcja jajników, cysty jajnikowe, nieprawidłowe ciałko żółte, brak lub niedorozwój jajników u jałówek, nowotwory lub zapalenia jajników

- cicha ruja

a. cicha ruja właściwa, przede wszystkim na tle błędów żywienia i utrzymania

b. pozornie cicha ruja- wynik złej obserwacji krów przez obsługę

  1. Nadmierny popęd płciowy (nimfomania)

- na tle torbieli jajnikowych

Mogą być jeszcze inne podziały:

1. Brak owulacji

2. Opóźniona owulacja

3. Endometritis

4. Wczesne obumieranie zarodków (przed 14 dniem)

5. Zła jakość nasienia lub zła technika inseminacji

1. Fizjologiczne

2. Obecność torbieli

3. Niedokładne rozpoznanie i zidentyfikowanie rui

ZABURZENIA OWULACJI

OPÓŹNIONA OWULACJA

Pękniecie pęcherzyka Graffa (jajeczkowanie) nie występuje w fizjologicznym przedziale (6-15 godz.) po objawach rujowych, lecz opóźnia się 1 lub nawet kilka dni. Prowadzi to do obniżenia płodności, bo krycie lub unasiennianie nie odbywa się w optymalnym okresie. Kryje się krowy o wiele za wcześnie. Nasienie ma zdolności zapładniające 18 godzin (nasienie wprowadzone do dróg rodnych). Krowa powtarza ruję, co 18-24 dni. Komórki jajowe z takiej opóźnionej owulacji mogą być uszkodzone. Taka opóźniona owulacja występuje u jałówek i krów wysokomlecznych, w oborach wielkostadnych.

Przyczyny:

1. czynniki endogenne

- zaburzenia niedoborowe GnRH i LH

- zaburzenia w ich pulsacyjnym uwalnianiu

- niedostateczny poziom estrogenów, zaburzenia w uwalnianiu LH

- niedostateczne wykształcenie się receptorów LH w ścianie pęcherzyków

2. czynniki egzogenne

- stres→ uwalniana endorfina wpływa na zaburzenia w pulsacyjnym uwalnianiu LH

- niedobory energii, β karotenów, miedzi, manganu

- kiszonka z kukurydzy (niedobór β karotenu) (kiszonki z traw są ok.)

- krótki odpoczynek po porodzie

- choroby o przebiegu chronicznym

- parazytozy

Generalnie przyczyna opóźnionych owulacji są zaburzenia w uwalnianiu LH. Pik LH jest albo za niski albo pojawia się zbyt późno. Objawy rui u samic z opóźniona owulacja są słabo zaznaczone, wydłużony jest czas trwania rui, cykl rujowy jest tylko nieznacznie wydłużony. Dokładne rozpoznanie opiera się na kilkukrotnych badaniach jajników przez prostnicę (w czasie rui i w okresie porujowym). Stwierdzenie pęcherzyka jajnikowego 24 godziny po kryciu lub unasiennianiu oznacza, że jest to owulacja opóźniona. Czasami wskutek masażu jajników dochodzi do owulacji. Przy diagnostyce opóźnionej rui można robić USG, oznaczać progesteron, (ale ma to małe znaczenie). Diagnostyka różnicowa: inne schorzenia prowadzące do powtarzania rui np. endometritis, atrezja (zarastanie pęcherzyków jajnikowych), cysty jajnika, słabe nasienie, nieodpowiednia technika inseminacji, wczesna śmierć zarodków.

Leczenie: Dostosowanie terminu unasienniania do opóźnionej owulacji. Powtórne unasiennianie po 24 godzinach od pierwszego zabiegu. Jeżeli się ta owulacja przedłuża to możemy unasienniać, co 24 godziny, aż do pęknięcia pęcherzyka jajnikowego. Można przesunąć termin pęknięcia przy pomocy hormonów (preparaty z hCG- 1500-2000 jednostek).

Preparaty te podajemy w terminie inseminacji, po tych preparatach ↑ poziom LH, który prowadzi do owulacji w przeciągu 24 godzin. Skuteczność terapii hormonalnej wynosi 50%.

Jest ona zalecana przy powtórnym unasiennianiu. Należy polepszyć warunki żywienia i utrzymania zwierząt, efekty terapii hormonalnej są wtedy o wiele lepsze. Korzystnie jest podać wit.A (odpowiada za nabłonki) i wit.E (sprawy płodności).

ATREZJA PĘCHERZYKÓW JAJNIKOWYCH

Jest to zahamowanie rozwoju pęcherzyków jajnikowych i powolne ich zanikanie połączone z zarastaniem bez jajeczkowania. Taki niedojrzały pęcherzyk może przekształcić się w torbiel. Atrezja może wystąpić u kilku % samic.

Etiologia:

Jest wieloczynnikowa i podobna do etiologii opóźnionej owulacji. Ważna rola to zaburzenia w uwalnianiu przez przysadkę LH i FSH, szczególnie ważny jest tu niedobór LH.

Czynniki usposabiające to:

- nieprawidłowe żywienie

- złe utrzymanie

- wysoka wydajność mleczna

- brak ruchu

- mało światła

Cykle są nieregularne, jest osłabiony popęd płciowy.

Diagnostyka różnicowa: opóźniona owulacja, cysty jajnikowe, pozorne opóźnienie owulacji, wczesna śmierć zarodków.

Leczenie: Hormony (syntetyczne analogii GnRH np. Receptal- podaje się 5 ml w czasie lub kilka godzin przed inseminacją), gonadotropiny (preparaty z hCG, podaje się na początku rui- około 1000 jednostek). Zarastanie pęcherzyków to schorzenie niedoborowe i występuje szczególnie w zimie i na początku wiosny. Istotne jest tu prawidłowe żywienie i podaż makro i mikro elementów. Atrezja pęcherzyków może być zjawiskiem fizjologicznym.

WYKŁAD 17 12.03.2004

BRAK RUI

Fizjologiczny lub patologiczny stan w obrebie zeńskich narządów rozrodczych, nie występują cykliczne zmiany czynnościowe i morfologiczne w jajnikach, macicy i zewnętrznych narządach płciowych. Nie sa obserwowane objawy występowania cyklu rujowego. Stan ten może dotyczyć zwierząt z prawidłowym przebiegiem anoestrus (okres bezrujowy) i zwierząt u których występuje cicha ruja (brak zewnętrznych objawów rui). Anoestrus i cicha ruja często występuja u bydła, przynosi to duże straty ekonomiczne, wskutek wydłużonego okresu międzyciążowego.

61


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
wykład b, Położnictwo, ginekologia i położnictwo
Socjologia wykład 2, Położnictwo CM UMK, Socjologia
MLEKO WYKLADY POLOZNICTWO id 30 Nieznany
Dezynfekcja i sterylizacja- wykład, Położnictwo WUM, Mikrobiologia, Notatki
Test pielegniarstwo neonatologiczne - wyklad, Położnictwo CM UMK, Neonatologia
Układ rozrodczy wykład, położnictwo, fizjologia, układ rozrodczy
choroby gruczołu tarczowego i poronienia - wykład, Położnictwo, ginekologia i położnictwo
Pedagogika wyklady, Położnictwo CM UMK, Pedagogika
wykłady - położnictwo i ginekologia dr Pablo, Fizjoterapia, FIZFOTERAPIA ROK II, ginekologia
Zdrowie publiczne wykład 1, Położnictwo, Zdrowie publiczne
wykład 4, Położnictwo, ginekologia i położnictwo
MLEKO WYKLADY POŁOZNICTWO, weterynaria, Nowy folder, k2, studia materialy, rozrod, Położnictwo, Mlek
WYKŁADY POŁOŻNICTWO mleko 42 str, WYKŁADY POŁOŻNICTWO- (MLEKO)
WYKLADY POLOZNICTWO Mleko i wymiona (sem III)
wykład b, Położnictwo, ginekologia i położnictwo

więcej podobnych podstron