Jedną z przyczyn rozbicia dzielnicowego był znaczny wpływ możnowładztwa na rządy w kraju. Taka była tendencja w całej Europie. W XIII w. nastąpiła zmiana sił politycznych w Europie. Rola możnowładców uległa ograniczeniu. Powstały miasta, rozwinęła się gospodarka towarowo-pieniężna. Był to czynnik jednoczący. Kontakty handlowe wymagały zabezpieczenia, ujednolicenia systemu podatkowego. Duże znaczenie zyskiwało rycerstwo. Znali oni swe prawa bardzo dobrze. Mocne państwo dawało im możliwość stabilizacji i ochronę przed zakusami możnowładców. Także wśród możnych pojawiały się tendencje zjednoczeniowe. Duże znaczenie miał Kościół. Sercem polskiego Kościoła było Gniezno. To co było bardzo ważne to fakt, że Kościół w Polsce stanowił jeden organizm. Podział na dzielnice nie był tożsamy z podziałem na diecezję. To powodowało, że Kościół naciskał na zjednoczenie. Poza tym majątki jednej diecezji mogły znajdować się w różnych dzielnicach. Dla potrzeb zjednoczeniowych stworzono legendę o św. Stanisławie. Według legendy ciało męczennika, poćwiartowane przez Bolesława Śmiałego zrosło się w cudowny sposób. Miała to być zapowiedzią zjednoczenia Polski. Sami Piastowicze też chcieli zjednoczenia państwa, dlatego ziemie zostawały w jednym rodzie, nie były przekazywane obcym. W 1288 r. zmarł Leszek Czarny, nie wskazując sukcesora. Władzę w państwie przy poparciu kasztelana i mieszczaństwa krakowskiego przejął Henryk IV Probus. Na arenie politycznej pojawia się po raz pierwszy Władysław Łokietek. W 1289 r. Łokietek zajął Kraków, wykorzystując nieobecność Henryka IV Probusa. Łokietek przegrał z Henrykiem, musiał z Krakowa ustąpić, zajmując jedynie Ziemię Sandomierską. Henryk IV Probus rozpoczął starania o koronę królewską. Wysłał poselstwo do papieża o pozwolenie na koronację, ale koronacji nie doczekał. W 1290 r. zmarł Henryk IV Probus we Wrocławiu na skutek podanej trucizny. Był władcą energicznym, znał języki, prowadził dalekosiężną politykę. Zmarł bezpotomnie. Jako sukcesora wyznaczył Przemysła II - księcia wielkopolskiego. Problem polegał na tym, że wcześniej sukcesję przekazał Henryk IV Wacławowi II - królowi czeskiemu. Testamentem zmienił swoją decyzję, ale pojawiła się groźba roszczeń Przemyślidów do tronu krakowskiego. By temu zapobie c Henryk Probus w testamencie oddał Przemyślidom ziemię kłodzką. Przemysł zajął Kraków. Wacław II i tak wystąpił z pretensjami do tronu krakowskiego. Trzecim pretendentem do sukcesji po Henryku IV był Władysław Łokietek. W 1290 r. Przemysł II opuścił Wawel i udał się na zjazd międzydzielnicowy w Gnieźnie. Zabrał ze sobą insygnia koronacyjne. Pod nieobecność Przemysła możnowładcy małopolscy poparli Wacława II. Przemysł II zrezygnował wtedy ze swych praw do Krakowa na rzecz czeskiego króla i obiecał zarazem pomocprzeciwko Władysławowi Łokietkowi. Na tronie krakowskim zasiadł Wacław II. Przemysław nie zrezygnował z aspiracji do korony i do Krakowa. W 1293 r. przy dużym poparciu arcybiskupa gnieźnieńskiego Jakuba Świnki powstała koalicja Przemysła II, Łokietka i Kazimierza przeciwko Wacławowi. Łokietek po śmierci Przemysła miał zapewnioną władzę w Wielkopolsce i na Pomorzu. Od 1294 r. Przemysł był księciem zwierzchnim Pomorza. W 1294 r. Przemysł II wystąpił z prośbą do papieża o koronę królewską. W styczniu 12 95 r. papież Bonifacy VIII wydał zgodę na koronację Przemysła II. Przyspieszono uroczystości koronacyjne, gdyż obawiano się interwencji dyplomacji czeskiej. 26.06.1295 r. Przemysł II został koronowany na króla Polski. Na koronacji nie pojawił się biskup krakowski Jan Muskata - poplecznik Wacława II i biskup wrocławski. Wacław II w oficjalnym piśmie zapytał Przemysła jakim prawem przywłaszczył sobie koronę polską. Koronacja miała duże znaczenie dla Polski. Po 216 latach Polska stała się znowu królestwem (insygnia Bolesława Śmiałego). Powstała pieczęć z napisem: Sigilium Premislii Dei Gratia regis polonorum et ducis Pomoraniae., na rewersie : Sam wszechpotężny przywrócił Polakom zwycięskie znaki". Koronacja zaniepokoiła grafów brandenburskich. Postanowili porwać Przemysła, by zrzekł się prawa do Pomorza Gdańskiego. Pod koniec stycznia 1296 r. Przemysł przybył do Rogoźna chciał tam spędzić Wielki Post. Wówczas Brandenburczycy wysłali swój oddział rycerzy. 8 lutego w środę popielcową Brandenburczycy zaskoczyli śpiących dworzan i rycerzy z orszaku monarchy. Wywiązała się krótka walka, Przemysł II został ranny. Brandenburczycy porwali rannego i rozpoczęli ucieczkę. Dla zmylenia pościgu nie podążali w kierunku Nowej Marchii. Rana Przemysła był groźna, król nie mógł utrzymać się w siodle. Wówczas Brandenburczycy dobili Przemysła, a ciało jego porzucono przy drodze. Ciało po odnalezieniu pochowano w katedrze poznańskiej. Ziemię Wielkopolską oraz Pomorze przejął Łokietek. Przeciwko Łokietkowi wystąpił Henryk, książę głogowski. Łokietek musiał ustąpić Wacławowi II z praw do Krakowa i Sandomierza. W 1297 r. gdy się naraził poddanym musiał uciekać z Wielkopolski. Tron Wielkopolski zajął Wacław II. Posiadając Kraków, Wielkopolskę w 1300 r. Wacław II koronuje się na króla Polski. Skupił Małopolskę, Wielkopolskę, Pomorze Gdańskie, część Kujaw, ziemie łęczycką i sieradzką. Jego władzę uznały księstwa: Raciborsko-Opolskie i Mazowsze. Wacław II uznał się lennikiem cesarza z ziem polskich. W zamian za to udało mu się wprowadzić nazwę Królestwo Polskie. Swoje rządy Wacław II opierał na zniemczonym patrycjacie miejskim. Była to przeciwwaga dla możnowładców polskich. Funkcje urzędnicze powierzane były przede wszystkim Niemcom i Czechom. Przejawy oporu były tłumione. Przeciwko Wacławowi zaczęła powstawać opozycja. Wykorzystał to Łokietek. W 1304 r. przy pomocy węgierskiej zajął ziemię sandomierską, a w ziemi krakowskiej - Wiślicę. W 1305 r. zmarł Wacław II. To przechyliło szalę na korzyść Łokietka. Nie udało się jednak Łokietkowi zdobyć Krakowa, gdzie rządził jego przeciwnik - biskup Jan Muskata.