POEZJA DRAMATYCZNA
Misterium - 1580 „ Historyja o chwalebnym zmartwychwstaniu Pańskim“ Mikołaja z Wilkowiecka.
Moralitet - 1549, M. Rej „ Kupiec”- przeróbka „ Mercatora” Naogeorga
Bielski, „ Komedyja Justyna i Konstancyjej” 1557
Dramat mięsopustny - Tragedia żebracza, 1551
Tragedia - 1578, Warszawa, J. Kochanowski „ Odprawa posłow greckich”
Jakub Locher ( Niemiec) Iudicium Paridis - polska wersja z 1522 , Sąd Parysa
Ł. Górnicki „Trojas- Trojanki”, przeróbka tragedii Seneki.
Dialog, M. Rej, 1543, Krótka rozprawa między trzema osobami, Wójtem, Panem i Plebanem
Marcin Kromer, O wierze i nauce luterskiej, Rozmowa Dworzanina z Mnichem
Teatr i dramat w Polsce XVI wieku.
Wczesny dramat i dialog.
Podział na dwie podstawowe konwencje dramatyczne ( wiek XVI) - ze względu na związek dramatu z teatrem, z realizacją teatralną przeprowadzenie jasnych podziałów genologocznych jest łatwiejsze:
konwencja - dramat regularny = dramat humanistyczny = dramat arystotelesowski
oparty na praktyce komediopisarzy i tragediopisarzy antycznych oraz teorii tych gatunków u Arystotelesa (Poetyka: tragedia wyższa niż komedia, zasada decorum - zgodność tematu i stylu) realizacja sceniczna na podstawie rekonstrukcji teatru antycznego);
dramat humanistyczny posjawil się w Polsce w języku łacinskim, aby poznać ząlożenia tej konwencji drukowano w XVI w Krakowie, Wrocławiu, Frankfurcie na Odrą - Terencjusza, Plauta, Eyrypidesa i Senekę
nie wykluczał jednak pewnej hybrydyzacji gatunkowej: forma humanistyczna + biblijna treść, np. Acolaust - motyw syna marnotrawnego opracowany w dramacie - to akurat opracowane przez rektora gimnazjum, w którym była grana sztuka - Wilhelma Gnapheusa, czy Iudicium Paridis (wystawiane w 1522 na zamku królewskim) Sąd Parysa, królowica trojańskiego (mieszaknie konwencji - mit trojański w duchu moralitetowym - wybór trzech dróg, vita activa(Juno), vita contemplativa(Atena), vita voluptaria (Wenus)
konwencja - dramat nieregularny = dramat niearystotelesowski
kontynuacja średniowiecznego dramatu liturgicznego
3 główne odmiany: misterium, moralitet, dramat mięsopustny
początki dramatu humanistycznego w Polsce:
dzieła humanistów przybyszów
druk antycznych komedii i tragedii m.in. w Krakowie, a także w ośrodkach niemieckich z przeznaczeniem na polski rynek czytelniczy
omawiano je na Akademii Krakowskiej
teatry szkolne wystawiają sztuki humanistycznych autorów zachodnich - pierwsze znane przedstawienie (bardzo wiele informacji o tego typu wydarzeniach zaginęło) Iudicum Paridis Jacoba Lochera (niem. Humanista)
i wreszcie pojawiły się tłumaczenia , czyli pierwszy krok do twórczości w języku narodowym
Można dzięki temu zobaczyć, że te dwie kategorie nie były od siebie całkowicie niezależne i mogły na siebie nawzajem wpływać. Tłumaczenie Iudicum Paridis po polsku Sąd Parysa, królowica trojańskiego zrobione na modłę moralitetową (wybór 3 dróg: vita activa, vita complentativa, vita voluptaria - Junona, Atena, Wenus)
mieszanie cech gatunkowych
wzmocnienie tonu komicznego, szczególnie w oryginale dodanym w polskim tłumaczeniu intermedium - świadectwo dawnej już tradycji dramatu i teatru sowizdrzalskiego
Tak więc dramat musiał się w Polsce dopiero przyjmować, nieregularny zaś (wywodzący się ze średniowiecza) był czymś znanym, skoro pisano przeróbki
misterium
dramat mięsopustny - tzn. karnawałowy - satyryczne obrazy różnych stanów i zawodów, śmiech z tego co wzniosłe i niskie - Tragedia żebracza (1552)- zachowana we fragmencie, ówcześnie znana
moralitet - najlepiej reprezentowany gatunek, często chodzi o konwencję moralitetową, gatunek z wieków średnich okreslający utwory dydaktyczno- moralizujące, w których występowały alegoryzowane i spersonifikowane pojęcia Dobro, Zło, Pokój, Herezja - bohater: Każdy (Everyman);
--- fabuła moralitetowa pojawiała się także w innych gatunkach Żywot Józefa 1545 Reja - przykład d r o g i życia, dramatu życiowego, przykład cnoty - w „przemowie” kończącej „Tu już obacz towarzyszu miły, co się dzieje w świeckiej krotofili” czyli w komedii świeckeij, światowej - walka Cnoty z Niecnota itd. (dzieje Józefa, syna Jakuba i Rachel, sprzedanego przez braci do Egiptu), zasasdy sceny symultanicznej
Dialog polemiczny
Na tym przykładzie widać bardzo interesujący związek teatru z dramatem - otóż w każdym dramacie ( podobnie u twardowskiego w „Dafnis drzewem bobkowym”), a co najciekawsze także w tym niescenicznym (którym był najprawdopodobniej Żywot Józefa) pojawia się specyficzne ukształtowanie przestrzeni, właściwie przestrzeni teatralnej
2 rodzaje scen w teatrze przełomu średniowiecza i renesansu:
scena symultaniczna (model prezentuje właśnie Żywot..) - taka, na której dekoracje, rekwizyty, a także postaci występują jedna obok drugiej, gotowe do wzięcia udziału w grze w czasie odpowiednim - potrzebne są do tego domki tzw. mansjony , wyobrażające kolejne miejsca akcji; przejście od jednego do drugiego domku mogło oznaczać pokonanie różnych odległości - np. z domu do „braciej pole” czy z kraju rodzinnego do Egiptu; mogła też mieć 3 kondygnacje - wyznaczające sferę ziemską, niebieską oraz piekielną - wszystko to jak widać wywodzi się z teatru średniowiecznego
oddzielna odmiana to scena celkowa czyli taka, która była podzielona na celki z osobnymi zasłonami i podczas gdy akcja toczyła się w danym miejscu reszta była zasłaniana - nie było to po kolei jak w „Żywocie..” - ale celki oznaczały mieszkania poszczególnych postaci, a przestrzeń przed nimi albo była neutralna albo była ulicą - inaczej scena terencjuszowska (Terencjusz- wybitny komediopisarz) bo wykorzystywana głównie w komediach
scena sukcesywna - taka, na której dekoracje, rekwizyty i postaci występują jedne po drugich
MORALITET
Mikołaj Rej ----(1549) Kupiec, to jest Kstałt a podobieństwo Sądu Bożego ostatecznego - też przeróbka dzieła innego pisarza - tamta łacińska sztuka Mercator, seu Iudicum(Kupiec czyli Sąd) jest połączeniem moralitetu z wzorowaną na antyku tragedią humanistyczną - przeróbka Reja pozbyła się heksametru na rzecz 8-zgłoskowca, Chóru na rzecz Przemowy ku temu, co czedł , nie ma podziału na akty, ale są dodatkowe sceny rodzajowe, rejowy, rodzimy koloryt, komizm sądu, który przypomina ziemski trybunał
Kupiec to nie tylko przedstawiciel stanu, ale każdy, bo on „swój handel” wiedzie ze światem i błądzi, jego żonami są Sumnienie i Fortuna, ale także jako przedstawiciel stanu (danse macabre) - wraz z nimi umierają i stają przed Sądem Książę, Biskup i Gardyjan (przeor w klasztorach franciszkańskich)
Relacja o pysze dostojników świeckich i kościelnych - poglądy Reja, może dlatego wybrał do tłumaczenia właśnie moraliteto - tragedię Naogeorgusa, tylko Kupiec, który rezygnuje ostatecznie z odpustów i pielgrzymek i obraca się w stronę czystej wiary, zostanie zbawiony
Bardzo silna satyryczna i przez to dydaktyczna forma dramatu - widać to także u Bielskiego - który wszystkie komiczne aspekty traktuje jako narzędzie nauczania i krytykuje rzymskich komediopisarzy jak Plaut i Terencjusz, których uważa za nieproduktywnych gorszycieli - wciąż jeszcze średniowieczna kontynuacja - rej tak samo
Nie znamy polskiego moralitetu w jego klasycznej postaci, sprzed XVI wieku, jedynie późniejsze formy rozwojowe:
Sąd Parysa
Kupiec Reja
Marcin Bielski Komedyja Justyna i Konstancyjej (1557)- brat i siostra, stoja przed wyborem drogi życiowej, imiona znaczące, co pasuje do moralitetu - personifikacje Sprawiedliwości (iustitia) oraz Stałości i Sumienia (constantia), w „Komedyi..” występują 33 postaci, reprezentujące uniwersalia moralne godne nagany jak Pomsta albo pochwały jak Karność, jedne i drugie zaś dzielą się na „affectus carnis” (uczucia ciała) oraz „affectus animi” (uczucia duszy). Jedna postać mówi jednym wierszem.
DRAMAT MIĘSOPUSTNY
Dramaty karnawałowe, wywodzące się z Niemiec
Komedyja o mięsopuście XVI wiek
Tragedia żebracza 1551- prawdopodobnie bardzo popularny utwór, bo nie zachował się, treści można się tylko domyślać z dochowanego czeskiego przekładu - żebracy zebrali się na swoisty synod, bawią się, jednak w karczmie przebywający tam kupiec prowokuje kłótnię. ~ sowizdrzalska literatura
MISTERIUM
(gr. mysteria - tajemne kulty, dla wtajemniczonych, obrzęd,łac. Ministerium- urząd, ćwiczenie, ceremonia)
dramat wyrosły z liturgicznego, odgrywany poza światynią, ułożone sceny z PŚ, przedstawienia narodzenia Pańskiego, Męki, Odkupienia
dramat misteryjny był bliski apokryficznej powieści - był częścią późnogotyckiej sztuki, która była tak rozmiłowana w łączeniu sacrum i profanum - ludowość, komizm + Biblia
1580, Kraków, Historyja o chwalebnym Zmartwychwstaniu Pańskim Mikołaja z Wilkowiecka - w zasadzie jedyne spisane i wydrukowane misterium - ze wskazówkami co do aktorów, wystawiania, w przedmowie uwaga o tym, że jeden aktor może grać kilka postaci, jeśli nie pojawiają się na scenie razem + usprawiedliwienie skrócenia tekstu - znamiona późniejszej fazy rozwoju misterium, które wymagało początkowo do 300 wykonawców i trwało po kilka dni; być może było odgrywane co roku i przez to tekst był utrwalony w pamięci, nie było potrzeby spisywania - stąd tak mało teraz przekazów pisemnych
komizm np. w scenie targowania się Marii o maści z aptekarzem, także w scenach z diabłami w piekle; także w sporze o to kto ma Maryję zawiadomić o Zmartwychwstaniu - różne zabawne przyczyny (np. Noe nie może iść, bo zapije i zaśnie ) - żarty, fragemnty obecne w kulturze w ogóle, także w kaznodziejstwie, jest to zredagowanie pewnej obyczajowej całości o dużej trwałości - wciąż żywa forma - forma misterium długa jeszcze żywa, nawet w XVII i XVIII wieku (mimo zakazów soborów!)
DIALOG POLEMICZNY
Dialog gatunek na pograniczu dramatu, czasem ta granica zaciera się, ponieważ:
dramaty w tytule często nazywano dialogami
często dramaty bywały niesceniczne, albo rezygnowało się z ruchu scenicznego na rzecz długiej wymiany zdań
taka wymiana zdań tworzyła sytuację konfliktową i mogła być dobrym punktem wyjścia dla sytuacji dramatycznej (a w moralitecie np.najważniejsza była dysputa)
Jednak dialog nie jest jakimś nieudolnym dramatem - wysoko ceniono ten gatunek, dyskurs, dyskursywny agon, dialog był hipotetycznym albo rzeczywistym scenariuszem „widowiska dysputacyjnego” - organizowano turniej tego typu, inscenizowano dialogi - antyczna (Platon) i średniowieczna uwaga: d i a l o g w i e r s z o w a n y nie byłby tu argumentem za epiką, raczej funkcja satyryczna
Funckje dialogu:
w XVI w. służyły one sporom obywatelskim i przede wszystkim religijnym
dialog też ma odmiany: antagonistyczny (typu `swar') lub taki, w którym siłami dochodzi się do prawdy
Uczestnicy dialogu:
postaci personifikowane i alegoryczne (Rej Lew z kotem)
realne, reprezentujące konkretne stany (Rej Krótka rozprawa między trzema osobami, Panem, Wójtem a Plebanem, Kraków, 1543)
Technika arbitralnego orzekania o zwycięstwie w agonie słownym jest ważnym punktem poetyki gatunku i ideologii utworu
Coraz popularniejszy dialog prozą:
Marcin Kromer O wierze i nauce luterskiej. Rozmowa Dworzanina z Mnichem - próba gruntownego rozprawienia się z herezją, zaczyna się od wyzwisk pod adresem Mnicha ze strony Dworzanina, Mnich przyjmuje wszystko z pokorą, podejmuje dialog, raczej skłania do niego nabuzowanego Dworzanina, przzynaje się także do wina katolików i Kościoła - te winy duchowieństwa zacofanego itd. Utorowały drogę herezji, nie mogą jednak zmienić nienaruszalnych prawd wiary - moralny i ideologiczny sukces; przyjął tu Kromer konwencję dialogu nauczającego tzn. takiego, w którym stopniowo eliminuje się jednego z rozmówców i sprowadza go do roli pojętnego ucznia - punktem wyjścia poswark - potem coraz częściej pytania Dworzanina - ostatecznie podziękowanie Mnichowi za wyprowadzenie z błędu
Łukasz Górnicki
Stanisław Orzechowski
Uwaga: cytat z Ziomka, który pomaga zrozumieć to wszystko genologicznie:
„Dialog jako gatunek nie stronił od publicystyki politycznej czy religijnej; aktualne spory podejmował także dramat, szczególnie moralitetowy (np. Kupiec); czyniły to także inne gatunki, nie tylko przez kształtowanie wzorca człowieka i obywatela, lecz także wprost i otwarcie. W rezultacie trudno wyróżnić publicystykę jako funkcję literatury i odróżnić ją od publicystki jako gatunku. Literatura XVI wieku żywi się aktualnością polityczną, społeczną i religijną; i choć estetyka humanistyczna opracowała koncepcję dumnego i niezawisłego artysty, renesans nie przeżywał zasadniczego konfliktu między hasłem sztuki czystej a postulatem jej służby społecznej.
DRAMAT HUMANISTYCZNY
Tragedia - wiadomo: pathos, tragizm, katharsis
Komedia - przedstawia bohatera niskiego (humilis) - nizej w hierarchii społecznej, kierunek akcji odwrotny: od nieszczęścia do szczęśliwego końca, akcja mniej zwarta, więcej miejsca dla zabawnych sytuacji i charakterów
także w komedii obowiązuje zasada decorum - niski bohater, treść = niski styl
niedocenianie tej zasady to przecenianie roli dobrego lub złego zakończenia - prowadziło do nieporozumień - długo komedią nazywano utwór o pomyślnym zakończeniu, tragedią - o niepomyślnym
tragikomedia - wynikająca z mariażu tragedii antycznej z wątkami awanturniczymi, nowelistycznymi - czyli tragedia + przygody różnego rodzaju, tragedia + bohater niski, często dobre zakończenie - triumf dobrego, klęska złego - hybryda gatunkowa, która dała początek w XVIII wieku dramie mieszczańskiej i XIX-wiecznemu dramatowui obyczajowemu
na pewno ciekawe jest, że owa „klasyczność” była w różny sposób zachwiana: Arystoteles był bardzo ogólny, korzystano z wybranych dramaturgów starożytnych: z wielkich tragików, najczęściej Eurypidesa, również z Seneki, Plauta ( komedia dell'arte oraz farsa), Terencjusz - humanistyczna komedia „poważna” - racjonalne zakończenia, nabożna comoedia sacra (jeszcze trad. średniowieczna), chrystianizacja tematów itp.
Teatr.
Dramat humanistyczny był przeznaczona przede wszystkim do lektury, była dramatem literackim, dzieła antycznych autorów krążyły w odpisach jako lektury, rzadko wystawiane
Ale to nie znaczy, że nic nie wystawiano - istniała włoska architektura teatralna - szczególnie pomocne odkrycie i publikacja w XV. Dzieła Witriuwiusza De architectura libri X - ułatwiło to rekonstrukcję teatru antycznego, nowa faza w dziejach scenografii
Sebastiano Serlio - zaprojektował dekorację złożoną z malowanych części - z prospektu umieszczonego w głębi i części bocznych - ten zestaw mógł mieć trzy wersje: pałac, ulica, las - znajomości jego propozycji dowodzą didaskalia w Potrójnym Plauta
Andrea palladio - zaprojektował Teatro Olimpico Vincenzie - z monumentalną frons scenae w kształcie fasady o trzech bramach malowanych lub wykonanych w drewnie - przed nią rozpościera się niezbyt obszerne miejsce gry - proscenium - z wykorzystaniem tej koncepcji prawdopodobnie Odprawa posłów greckich
Typ mieszany - z motywem architektonicznym i z pejzażem umieszczonym głębiej w tle
Technika peri - aktów (peri- znaczy wokół, wokoło) są to obracające się jednocześnie graniastosłupy, które dawały przy każdym obrocie inną dekorację - zmiana dekoracji nie była więc trudna - znane już w antyku
Trudno dla dramatu humanistycznego znaleźć w Polsce jakąś jednoznaczną cezurę - szczególnie, że tematyka mitologiczna nie wykluczała średniowiecznych tradycji (Sąd Parysa - patrz wyżej)
Tragedia
Krzysztof Hegendorfin prekursor, z Lipska, odpowiednik Celtisa w dziedzinie dramatu - sprowadzony do Poznania dla zasilenia humaniorów - uprawiał tzw. komedię uczoną - comoedia erudita -komedia charakterów i intrygi (przeciwna komedii dell'arte) naśladująca rzymskich komediopisarzy, przede wszystkim Plauta - tylko bawić bez moralizowania; po łacinie pisał De duobus adolescentibus oraz De scene amatore.
Jan Kochanowski Odprawa posłów greckich 1578 (drukował Szarffenberger w Warszawie - więc jest to pierwszy datowany druk warszawski - przypominam edytorom)
Wyjątkowe wydarzenie na tle ogólnego zafascynowania wzorami rzymskimi, w dziedzinie tragedii Seneką. Obok imitatio poetyki Arystotelesa mamy tu też emulatio
Kochanowski usiłował stworzyć pierwszy polską regularną tragedię, więc taką, która przy respektowaniu antycznych warunków formalnych polska „elokucją” (językową realizacją materiału) - resztę o „Odprawie..” proponuję dokładnie doczytać w Ziomku
Wystawiona z okazji ślubu Zamoyskiego z Krystyną Radziwiłłówną
Kochanowski jednak był indywidualistą, reszta twórców szukała sobie innych wzorców i źródeł:
Wpływ awanturniczej, przypominającej tragedię grozy, tzw. „tragedia nuova”, sensacja, awanturniczy romans, okrucieństwo, duży wpływ nowelistyki - nic się nie zachowało z polskich prób - jedyne wydanie włoskiego utworu włoskiego i fragment przekładu
Seneka - Troas Górnickiego - przekład, stoicyzm, wielka klęska Troi, ale jedynie militarna - zwycięstwo ludzkiego ducha po stoicku - „Ból przyjęty świadomie i przytomnie staje się miarą ludzkiej godności. Okrucieństwo tego teatru wyraża się nie tyle w krwawych czynach, lecz także w postulacie heroicznej wytrzymałości” - dzięki temu Seneka akceptowany przez chrześcijaństwo
Humanistyczna komedia
Znacznie słabiej reprezentowana niż tragedia
Dlaczego takie ubóstwo? Do rozwoju dramatu potrzeba było w Polsce teatru - brak stałego, w miarę niezależnego teatru, miał on raczej charakter okazjonalny - przydworski oraz szkolny
Kiedy pojawił się w XVI w. odpowiadający tym wymogom teatr rybałtowski to wykształcił on swe własne konwencje dramaturgiczne - dramat humanistyczny nie mógł się rozwijać w jego obrębie
Najbardziej znana, drukowana w Zamościu komedia polska to Potrójny Piotra Cieklińskiego, prarafrazowany z komedii Plauta Trinummus - znów komedia charakterów - główny bohater to Pangracz, ciekawe spolszczenie realiów na polskie (lwowskie)
Ten zabieg - zmiana miejsca i czasu akcji, językowa, bardzo przyczynił się do rozkwitu koemdii obyczajowej, był stosowany na szeroką skalę w Oświeceniu
TEATR SZKOLNY
W XVI w. najbujniejszy rozwój, 2 terytorialno - kulturowe nurty:
teatr szkolny protestancki - miasta pomorskie - Elbląg, Gdańsk, Toruń - język: łacina oraz niemiecki
teatr szkolny jezuicki - język: łacina, b. Rzadko niemiecki:
do tej szkolnej dramaturgii zwykło się stosować termin „terentius christianus” - połączenie konwencji teatru antycznego z przesłaniem ideowym chrześcijańskim „Terentius christianus” to tytuł zbioru dramatów poety z Gandawy, Corneliusa Schonaeusa, który pisał w tym duchu
twórczość teatru jezuickiego była prawdopodobnie o wiele obfitsza niż to co się zachowało - kilka kodeksów a w nich ok. 50 pozycji
nie chodzi tu o literackie walory, odradzano twórcom publikację - scenariusz był surowcem do spektaklu - liczył się teatr, który z czasem doskonalił się technicznie - przeszli np. od sceny typu celkowego do sceny sukcesywnej, także efekty świetlne, muzyczne
scena - w auli, pod gołym niebem, w kościele
różne typy widowisk : na wolnym powietrzu gratulacyjno - tryumfalne oraz eucharystyczne - związane ze świętem Bożego Ciała - obecna tu także tradycja misteryjna, także w spektaklach wystawianych w kościele
funckje: agitacja , pozyskanie innowierców - ale realizacje w miejscach publicznych prowadziły nieraz do konfliktów
Daty:
1564 - Towarzystwo Jezusowe sprowadzone do polski przez Hozjusza
1566 - wiadomość o pierwszym spektaklu w kolegium w Pułtusku
1575 - pierwszy dialog pastoralny odegrany po polsku w kościele w Poznaniu - pierwszy problem - ludzie zachowują się nieodpowiednio (ciekawe jak ), więc po 2 latach - inscenizacja w szkolnej sali
kolejny problem: czy godzi się przedstawiać osoby święte - wg. jezuitów - to współdziałanie słowa i obrazu jest bardziej skuteczne w wychowywaniu i przekonywaniu - funkcja teatru
język narodowy - właściwie nie powinno go być, ale zdarzały się spektakle po polsku, także intermedia ( interludia) wstawki w języku narodowym w obrębie właściwego tekstu - dla zrozumienia przez szersza publiczność (streszczenia)
prologi, epilogi, argumenty oraz typowe wstawki komiczne, o charakterze burleskowym, ludycznym, karnawałowym, b. Popularne, (spotykało się nawet z napomnieniami zwierzchników) nie dotyczące bezpośrednio głównej akcji, o funkcji przerywnika, aby odprężyć od poważnego dramatu, b. Silnie zakorzenienie w języku narodowym, dowcipy charakterystyczne dla naszego kręgu kulturowego i języka, ludowy charakter
Jezuici byli mistrzami adaptacji - nawiązywali do bardzo różnych gatunków o różnym charakterze i nadawali im jednolity charakter oraz jednolitą funkcję dydaktyczną:
tradycja moralitetu
trad. misterium
dramat mięsopustny (sic!) - wszystkie nieprzyzwoitości przedstawiane tu jako godne potępienia
humanistyczny dramat biblijny - brak tragicznej jednoznaczności jak w Castus Joseph - tragedie szkolne o Tobiaszu, Zuzannie, Jeftesie (Buchanan - Zawicki), Józefie - jedynie interpretacja alegoryczna
brak tematyki mitologicznej - zbyt wieloznaczna
lata 90 XVI wieku - pojawia się komedia rybałtowska (sowizdrzalska) nawiązuje np. do Sądu Parysa, Tragedii żebraczej, jeste jednak wykwitem kultury przełomu XVI/XVII wieku
Komedyja o Lizydzie Adam Pauxillus atmosfera jak u Boccaccia - nie najmłodsza, cnotliwa i majętna sierota, chciałaby za mąż, jednak nie ma kandydata, wróżbiarz przepowiada wybranka o imieniu na ostatnią sylabę imienia panny. Komizm przesuwa się na komentatorów - bachusów, rozprawiających o trunku i jadle.