PREZYDENT
Rozdział V - „Prezydent RP”:
Art. 126 - dowód teorii dwoistości norm: normy kompetencyjne (ścisłe, dające władzę) i opisowe (niekonkretne, ogólne), tutaj są opisowe, czyli co ma robić prezydent: gwarantować ciągłość władzy państwowej, czuwać nad przestrzeganiem konstytucji, stać na straży suwerenności i bezpieczeństwa RP oraz nienaruszalności i niepodzielności jej terytorium (a na tej straży zapewne z honorem lec) i jest najwyższym przedstawicielem RP
Art. 127 - wybory: powszechne, równe, tajne i bezpośrednie, wybierany na 5 lat (maksymalnie 2 kadencje), kandydat musi mieć bierne prawo wyborcze, 35 lat i 100 000 podpisów, wygrywa ten, który uzyskał więcej niż połowę głosów, jeśli nikt nie uzyskał 14 dni później druga tura, do której przechodzi 2 kandydatów z największą liczbą głosów, jeśli jednemu z nich coś się stanie (umrze, zrezygnuje z kandydowania, zostanie pozbawiony prawa wyborczego), jego miejsce zajmuje kolejny kandydat, a głosowanie się odracza o kolejne 14 dni, szczegóły w ustawie
Ustawa o wyborze prezydenta RP:
Zgłaszanie kandydatów - komitet wyborczy (15 osób), wymagana jest pisemna zgoda kandydata na kandydowanie i na utworzenie komitetu i złożenie oświadczenia lustracyjnego, kandydatów można zgłaszać w terminie do 45 dni przed wyborami (art. 40-40a)
Finansowanie - zakazane jest finansowanie przez państwo i cudzoziemców (art. 86), środki gromadzi się na koncie bankowym (środki pochodzące ze zbiórek publicznych i od osób prawnych na osobnych subkontach), środki od osób prawnych mogą pochodzić wyłącznie z zysku, maksymalna wysokość od osoby fizycznej - 15-krotność wynagrodzenia minimalnego, od reszty 100-krotność wynagrodzenia minimalnego, kwoty większe niż 2-krotność wynagrodzenia muszą być wpłacane bezgotówkowo (art. 85), maksymalna suma - 12 000 000 zł (art. 84d)
Karta do głosowania - wszyscy kandydaci w kolejności alfabetycznej (art. 47)
Głosowanie - X obok jednego nazwiska (art. 52), więcej niż jedno X, brak X lub X na karcie wzoru innego niż ustalony lub bez pieczęci powoduje nieważność głosu, kart przedartych nie bierze się pod uwagę (art. 62)
Art. 128 - zarządzenie wyborów - robi to marszałek Sejmu nie wcześniej niż 7 miesięcy i nie później niż 6 miesięcy przed upływem kadencji urzędującego prezydenta (ustawa o wyborze prezydenta - art. 7), wyznaczając wybory między 100 a 75 dniem przed upływem kadencji, w razie opróżnienia urzędu zarządza w ciągu 14 dni od opróżnienia na dzień przypadający w ciągu 60 dni od zarządzenia
Art. 129 - ważność wyboru - stwierdza SN (Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych, na podstawie sprawozdania PKW i po rozpatrzeniu protestów wyborczych, na posiedzeniu z udziałem PG i szefa PKW, w ciągu 30 dni po wyborach - art. 76), wyborcom przysługuje prawo wniesienia protestów wyborczych, w razie stwierdzenia nieważności nowe wybory zarządzone jak przy opróżnieniu urzędu (14 i 60 dni)
Art. 130 - objęcie urzędu - poprzez złożenie przysięgi przed ZN (w ostatnim dniu kadencji starego prezydenta - wcześniej było następnego dnia po upływie kadencji, ale przez ciągłe przesuwanie kiedyś padłoby na Wigilię więc zmienili - art. 8a), od tego momentu liczy się kadencja (art. 128)
Art. 131 - zastępstwo prezydenta:
Art. 131.1 (nowy) - zastępstwo wskutek przejściowej niemożności - prezydent powiadamia marszałka Sejmu i przekazuje mu obowiązki, jeśli nie jest w stanie tego uczynić, o przekazaniu obowiązków decyduje TK na wniosek marszałka (trochę niezręczne, bo marszałek sam wnioskuje o przyznaniu sobie uprawnień, ale trudno)
Art. 131.2 (powtórzony) - zastępstwo wskutek trwałej niemożności (śmierć, zrzeczenie się, stwierdzenie nieważności wyborów, nieobjęcie urzędu, orzeczenie TS o złożeniu z urzędu, stwierdzenie niezdolności sprawowania urzędu ze względu na stan zdrowia (ZN, większością 2/3), obowiązki do czasu nowych wyborów przejmuje marszałek Sejmu, w obu przypadkach jeśli marszałek Sejmu nie może przejąć obowiązków, robi to marszałek Senatu, kompetencje równe prezydenckim poza prawem do skrócenia kadencji Sejmu
Art. 132 - zakaz piastowania jakiegokolwiek innego urzędu ani funkcji (z wyjątkiem funkcji publicznych związanych ze sprawowaniem urzędu, cokolwiek by to miało znaczyć)
Art. 133 - kompetencje zagraniczne - ratyfikowanie i wypowiadanie umów (za wiedzą Sejmu i Senatu), mianowanie i odwoływanie przedstawicieli RP za granicą, przyjmowanie listów uwierzytelniających i odwołujących przedstawicieli innych krajów, przed ratyfikacją może zwrócić się do TK z pytaniem o zgodność umowy z konstytucją, a w szczegółach współpracuje z RM i właściwym ministrem
Art. 134 - kompetencje wojskowe - najwyższe zwierzchnictwo nad SZ, w czasie pokoju sprawowane za pośrednictwem MON, a w czasie wojny za pośrednictwem Naczelnego Dowódcy, mianuje szefa Sztabu Generalnego i dowódców rodzajów SZ, nadaje na wniosek MON stopnie wojskowe, szczegóły w ustawie
Art. 135 - Rada Bezpieczeństwa Narodowego - organ doradczy prezydenta w zakresie bezpieczeństwa państwa, w praktyce organ fachowców o bardzo małym znaczeniu
Art. 136 - mobilizacja i użycie SZ - prezydent na wniosek premiera w razie bezpośredniego i zewnętrznego zagrożenia
Ustawa o powszechnym obowiązku ochrony RP:
Co dokładnie robi prezydent - zatwierdza na wniosek premiera strategię bezpieczeństwa narodowego, wydaje na wniosek premiera dyrektywę obronną RP i inne dokumenty wykonawcze strategii, zatwierdza plany krajowych ćwiczeń systemu obronnego i kieruje ich przebiegiem, postanawia na wniosek premiera o zmianie stanu gotowości obronnej, może zwracać się do innych organów o informacje dotyczące obronności i ogólnie inicjuje i patronuje przedsięwzięciom mającym na celu umacnianie obronności (art. 4a), określa na wniosek MON główne kierunki rozwoju SZ i może uczestniczyć w odprawach kierownictwa MON i SZ (art. 5)
RM - zapewnia bezpieczeństwo kraju i kieruje obronnością kraju, czyli opracowuje projekty SBN, planuje i realizuje przygotowania obronne państwa, przygotowuje system kierowania bezpieczeństwem narodowym, utrzymuje stałą gotowość obronną państwa, określa i przygotowuje ochronę obiektów ważnych dla bezpieczeństwa państwa, przygotowuje system obserwacji, pomiarów, raportów, analiz, dyżurów, itp., określa zasady wykorzystywania służby zdrowia i infrastruktury państwa, zapewnia funkcjonowanie systemu szkolenia i kontroluje stan przygotowań (art. 6)
Biuro Bezpieczeństwa Narodowego - organ pomocniczy prezydenta w zakresie zwierzchnictwa nad SZ, finansowane ze środków kancelarii, na czele sekretarz stanu mianowany przez prezydenta (art. 11)
Ustawa o urzędzie Ministra Obrony Narodowej:
MON - naczelny organ administracji państwowej w dziedzinie obronności (art.1), kieruje w czasie pokoju działalnością SZ, przygotowuje założenia obronne państwa, wykonuje zalecenia i decyzje RM, nadzoruje wykonywanie zadań obronnych przez inne organy, zawiera umowy międzynarodowe w sprawie pobytu polskich wojsk za granicą, itp. (art.2), podlegają mu WSI, ŻW, AON, Agencja Mienia Wojskowego i Wojskowa Agencja Mieszkaniowa (art. 5), pomaga mu szef SG, którego opinii obowiązany jest zasięgnąć, jego decyzje w odniesieniu do żołnierzy (w tym do szefa SG) mają moc rozkazu (art. 9)
Szef SG - najwyższy funkcją żołnierz w czynnej służbie wojskowej, podległy bezpośrednio MON (art. 7) w jego imieniu dowodzi SZ w czasie pokoju (art.6), uczestniczy w planowaniu projektów rozwoju SZ, kieruje planowaniem projektów używania SZ, kieruje szkoleniem wojsk i szkolnictwem wojskowym, organizuje i przygotowuje do działań stanowisko Naczelnego Dowódcy, itp. (art. 8)
Ustawa o stanie wojennym oraz o kompetencjach Naczelnego Dowódcy SZ i zasadach jego podległości konstytucyjnym organom RP:
Stan wojenny - wprowadzany przez prezydenta na wniosek RM, wniosek musi zawierać przyczyny i obszar wprowadzenia oraz wyliczyć konieczne ograniczenia praw i wolności, prezydent musi w ciągu 48 godzin przyjąć albo odrzucić (art. 2-3), MSZ musi notyfikować SG ONZ i RE o wprowadzeniu stanu i jego przyczynach, a także o jego zniesieniu (art. 6)
Kogo dotyczy - wszystkich, zarówno obywateli, jak i cudzoziemców (jeśli inne ustawy lub umowy nie stanowią inaczej) (art. 7)
Co robi prezydent - kieruje razem z RM obroną kraju, czyli postanawia na wniosek RM o przejściu organów władzy publicznej na określone stanowiska kierowania i o stanach gotowości bojowej SZ, określa na wniosek RM zadania SZ, mianuje na wniosek premiera Naczelnego Dowódcę i na jego wniosek zatwierdza plany użycia SZ i uznaje wybrane obszary RP za strefy działań wojennych (art. 10)
Naczelny Dowódca SZ - dowodzi SZ (trudno było się domyślić) w celu odparcia zbrojnej napaści, zapewnia współdziałanie SZ z wojskami sojuszniczymi, określa zakres wsparcia SZ przez resztę systemu obronnego państwa i wyznacza organy wojskowe do realizacji zadań administracji rządowej i samorządowej w strefach działań wojennych, podlega tylko prezydentowi (art. 17)
Ustawa o stanie wyjątkowym:
Stan wyjątkowy - wprowadzany przez prezydenta na wniosek RM, zawierający przyczyny, obszar i konieczne ograniczenia, prezydent musi w ciągu 48 godzin przyjąć albo odrzucić (art. 2-3), MSZ musi notyfikować SG ONZ i RE o wprowadzeniu i zniesieniu stanu (art. 7)
Termin - we wniosku maksymalnie 90 dni (art.3), w razie konieczności prezydent może na kolejny wniosek RM przedłużyć, ale nie na dłużej niż 60 dni (art. 5)
Kto działa - premier (jeśli stan został wprowadzony na terenie więcej niż 1 województwa) lub wojewoda (jeśli stan został wprowadzony w jednym województwie) (art. 9)
SZ - mogą być użyte, jeśli wszystkie inne środki zawiodły, decyduje o tym prezydent na wniosek premiera, zadania wyznacza im MON w porównaniu z MSW, przysługują im uprawnienia analogiczne do policji (art. 11)
Art. 137 - obywatelstwo - prezydent je nadaje i wyraża zgodę na jego zrzeczenie się
Art. 138 - ordery i odznaczenia
Art. 139 - prawo łaski (nie dotyczy osób skazanych przez TS)
Art. 140 - orędzie - do Sejmu, Senatu lub ZN, nie może być przedmiotem debaty
Art. 141 - Rada Gabinetowa - spotkanie prezydenta i RM w sprawach szczególnej wagi, nie ma żadnych kompetencji (żeby prezydenta nie kusiło)
Art. 142 - co wydaje - rozporządzenia i zarządzenia (na zasadach określonych wcześniej) oraz postanowienia (w sprawie swoich pozostałych kompetencji)
Art. 143 - Kancelaria Prezydenta RP - organ pomocniczy, pełniący funkcje administracyjno-techniczne, szefa mianuje i statut nadaje prezydent, nie sprawuje żadnej władzy (wcześniej było inaczej, szef kancelarii był ministrem stanu - postanowiono tak przy Okrągłym Stole, by opozycja miała swojego człowieka przy Jaruzelskim, ale jak przyszli Kaczyńscy, to uznali się za półbogów, więc wycięto to w pień)
Art. 144 - kontrasygnata - akty urzędowe prezydenta wynikające z konstytucji i ustaw wymagają podpisu premiera, który ponosi za to odpowiedzialność przed Sejmem, z wyjątkiem 30 wyjątków - prerogatyw (które zresztą w większości i tak wymagają jakiegoś podpisu, więc prezydent tak naprawdę niewiele może):
zarządzanie wyborów parlamentarnych
zwoływanie pierwszego posiedzenia
skracanie kadencji
inicjatywa ustawodawcza
zarządzenie referendum
podpisanie lub zawetowanie ustawy
zarządzenie ogłoszenia ustawy lub umowy w DU
orędzie
wniosek do TK
wniosek do NIK o przeprowadzenie kontroli
desygnowanie i powołanie premiera
przyjmowanie dymisji RM
wniosek do Sejmu o postawienie przed TK członka RM oraz o powołanie prezesa NBP
odwołanie ministra, któremu Sejm wyraził wotum nieufności
zwołanie Rady Gabinetowej
nadawanie orderów i odznaczeń
powoływanie sędziów, pierwszego prezesa i prezesów SN, prezesa i wiceprezesa TK, prezesa i wiceprezesów NSA, członków RPP, Rady Bezpieczeństwa Narodowego i KRRiTV oraz szefa Kancelarii Prezydenta
nadanie statutu Kancelarii Prezydenta
prawo łaski
nadawanie obywatelstwa i zgoda na zrzeczenie się
wydawanie zarządzeń
zrzeczenie się urzedu
Art. 145 - odpowiedzialność konstytucyjna i karna - jedynym sądem TS (przy cywilnej już mogą sądzić normalne sądy), postawić prezydenta w stan oskarżenia może tylko ZN większością 2/3 głosów ustawowej liczby na wniosek 140 członków, wtedy prezydent zawiesza pełnienie swoich obowiązków na rzecz marszałka Sejmu