ROŚLINY NASIENNE

1. NAGONASIENNE

1. MIŁORZĘBOWE - miłorząb japoński (g. dwupienny)

2. GNIOTOWE - welwiczyja

3. SZPILKOWE

JEDNOPIENNE	DWUPIENNE
sosna pospolita	kosodrzewina
świerk pospolity	modrzew europejski
jodła pospolita	jałowiec pospolity
cypryśniki, żywotniki, tuje	cis pospolity

4. SAGOWCE

5.BENETYTY - wymarłe

6. KORDAIDY - wymarłe

PRZYKŁADY ROŚLIN NAGONASIENNYCH

Miłorząb japoński Sosna pospolita

Świerk pospolity Jodła pospolita

Modrzew europejski Cis pospolity

roślina jednopienna roślina dwupienna

jednopłciowa obupłciowa

KWIATY NAGONASIENNYCH

kwiat męski kwiat żeński

cecha	nagonasienne	okrytonasienne
formy życiowe	drzewa i krzewy	rośliny zielne (jednoroczne, wieloletnie), krzewinki, krzewy, drzewa
tkanka przewodząca	cewki -drewno komórki sitowe - łyko	naczynia -drewno rurki sitowe - łyko
łodyga	przyrasta na grubość	przyrasta (dwuliścienne) lub nie przyrasta (jednoliścienne) na grubość
korzeń	przyrasta na grubość	przyrasta na grubość
liście	zimozielone (wyj. modrzew) i wieloletnie, silna nerwacja lub wąskie, grube (igły, szpilki) u drobnolistnych	szerokie o dużej powierzchni silnie unerwione
kwiaty	zwykle rozdzielnopłciowe, bez j lub ze słabo rozwiniętą okrywą kw.	obupłciowe, dobrze rozwinięta okrywa kwiatowa, często zebrane w kwiatostany
zapylenie	wiatropylne	owadopylne
zapłodnienie	pojedyncze z udziałem łagiewki	podwójne
nasienie	leży nie osłonięte na owocolistku (łusce nasiennej) zawiera zarodek z kilkoma liścieniami	powstaje wewnątrz owoców zawiera zarodek z jednym lud dwoma liścieniami
owoc	nie wykształca się	wykształca się z zalążni słupka (owoc prawdziwy)i/lub z dna kwiatowego (owoc rzekomy)
gametofit męski	jedna lub dwie kom. przedroślowe i k. wegetatywna (łagiewkowa) zamknięta w ziarnku pyłku	k. wergetatywna (łagiewkowa) i diwe komórki plemnikowe
gametofit żeński	wielokomórkowy (nawet setki komórek)	wykształca się w zalążni słupka (8 komórek, w tym dwie zlewają się we wtórne jądro woreczka zalążkowego))
przemiana pokoleń	heteromorficzna z wyraźną dominacją sporofitu, silna redukcja gametofitu

Nazywane są również okrytozalążkowymi. To rośliny o dużej różnorodności morfologicznej: są formy drzewiaste, krzewiaste, zielne. Wykazują ogromne bogactwo kwiatów z okwiatem, które zazwyczaj tworzą kwiatostany. Kwiaty są wiatro-, owado- lub wodopylne. Wytwarzają owoce jako ochronę nasion. W procesie płciowym występuje podwójne zapłodnienie. Rośliny te wytwarzają wyspecjalizowane organy pełniące określone funkcje:

Korzeń - jest organem wegetatywnym, powstającym z hypokotylu. Może tworzyć system palowy (jeden korzeń główny + boczne) lub system wiązkowy (dużo jednakowych drobnych korzeni).

Funkcja korzenia:

• utrzymuje roślinę,

• pobiera wodę i sole mineralne,

• magazynuje pokarm.

W korzeniu wyróżniamy od dołu: czapeczkę okrywającą stożek wzrostu, który tworzy tkanka twórcza produkująca ciągle nowe komórki. Następną strefą jest strefa wzrostu (wydłużania się komórek) oraz różnicowania się komórek. Kolejna to strefa włośnikowa - miejsce pobierania wody przez roślinę z gleby do wnętrza w wyniku transportu biernego lub aktywnego. Kolejna strefa to korzenie boczne, zwiększające powierzchnię chłonną oraz utrzymanie rośliny w podłożu.

 

Strefowość wierzchołka korzenia.

 

Budowa anatomiczna korzenia:

Od zewnątrz - tkanka okrywająca, tzw. ryzoderma. Wnętrze podzielone na dwie części: korę pierwotną oraz walec osiowy, utworzone z komórek miękiszowych. Między korą a walcem znajduje się śródskórnia (od strony zewnętrznej), utworzona z komórek o zdrewniałych ścianach, między tymi komórkami obecne są tzw. komórki przepustowe. Pod śródskórnią znajduje się okolnica (perycykl) - warstwa dająca początek korzeniom bocznym.

Wewnątrz walca znajdują się tkanki przewodzące wodę z solami - naczynia oraz przewodzące pokarm sita. Tkanki przewodzące ułożone są naprzemiennie obok siebie.

Korzeń w zależności od potrzeb rośliny może podlegać modyfikacjom:

• tworzy korzeń spichrzowy, np. marchew,

• tworzy korzenie czepne, np. bluszcz,

• tworzy korzenie podporowe, np. filodendron,

• tworzy ssawki, np. jemioła,

• pełni funkcję oddechową u roślin bagiennych.

Łodyga - jest osią pędu. Pełni następujące funkcje:

• utrzymuje liście, kwiaty, owoce,

• uczestniczy w fotosyntezie,

• magazynuje wodę,

• pełni funkcję spichrzową,

• przewodzi wodę z solami mineralnymi (z dołu do góry) oraz związki asymilacyjne (z góry na dół)

Łodyga może mieć różne kształty, np. obłe, żeberkowate, oraz różne formy, np. zielne, zdrewniałe, nadziemne, podziemne (kłącza, bulwy, cebule). Ulega modyfikacjom, tworząc: wąsy, np. u winorośli, ciernie, np. u tarniny, rozłogi, np. u truskawki.

 

Anatomia łodygi.

 

Liść - jest organem wegetatywnym wytwarzanym przez łodygę. Jego funkcją jest: asymilacja CO₂ w procesie fotosyntezy, transpiracja oraz wymiana gazowa. Liść jest organem płaskim o dużej powierzchni. Wykazuje się olbrzymią plastycznością, posiadającą zdolności przystosowywania się do różnych warunków środowiska oraz potrzeb rośliny. Wyróżniamy następujące rodzaje liści:

• tzw. właściwe, fotosyntetyzujące,

• przykwiatowe - pod okwiatem,

• liścienie - pierwsze liście (jeden lub dwa), pojawiające się podczas kiełkowania nasion,

• ochronne, łuskowate - otaczają pęki oraz pędy podziemne.

Budowa morfologiczna liścia: wyróżniamy szeroką, płaską blaszkę liściową, rozpiętą na szkielecie rozgałęzionych nerwów liściowych, nerwy liścia oraz cienki ogonek, ustawiający liść w odpowiednim położeniu względem światła i wiatru. Pod względem morfologicznym liście roślin okrytonasiennych wykazują olbrzymie bogactwo. Uwzględniając różne cechy budowy możemy wyróżnić: liście proste i złożone, o zróżnicowanym wcięciu blaszki (np. sieczne, wrębne), o różnorodnych kształtach blaszki (np. jajowate, sercowate, strzałkowate, okrągłe, nerkowe, lancetowate, równowąskie), o różnym unerwieniu (pierzastym, dłoniastym, równoległym).

 

Budowa liscia.

 

Liście mogą podlegać modyfikacjom, tworząc:

• wąsy czepne,

• organy spichrzowe,

• kolce u sukulentów.

Kwiaty - organ generatywny służący do rozmnażania. Może być obupłciowy lub jednopłciowy. Okółkowo osadzone są na szypułce poszczególne części kwiatu.

 

Kwiat.

 

Kwiat tworzy okwiat, zawierający koronę i działki kielicha (u dwuliściennych) oraz słupki (narząd żeński) i pręciki (narząd męski). Słupek zawiera: znamię słupka, szyjkę, zalążnie z zalążkiem. Pręcik zawiera: główkę pręcika, nitkę pręcika. Wyróżniamy kwiaty: promieniste, grzbieciste. U okrytonasiennych kwiaty często występują w charakterystycznych grupach, nazywanych kwiatostanami. Kwiatostany dzielimy na dwie grupy: groniaste i wierzchotkowate.

Kwiatostany groniaste - mają wyraźną oś główną, a kwiaty rozwijają się w kolejności od nasady ku szczytowi. Przykłady: grono, kłos, kolba, baldach, główka, koszyczek.

Kwiatostany wierzchotkowate - oś macierzysta przedwcześnie przestaje się rozwijać, gdyż na jej szczycie powstaje kwiat, pod którym z pachwin liści wyrastają osie drugiego rzędu i każda kończy się kwiatem, itd. Przykłady: sierpik, wachlarzyk, wierzchotka dwuramienna.

 

Kwiatostany.

 

Rozmnażanie okrytonasiennych

W miarę dojrzewania kwiatu powstają gamety męskie i żeńskie.

Tworzenie gamet męskich - rozpoczyna się w główce pręcika, która zawiera dwa pylniki zaopatrzone w dwa worki pyłkowe. Wewnątrz worków pyłkowych po podziale mejotycznym powstają ziarna pyłku. Dojrzałe ziarno pyłku jest gametofitem męskim składającym się z dwóch komórek (generatywnej i wegetatywnej).

Tworzenie gamet żeńskich - odbywa się w zalążku, który jest zamknięty w słupku. Wewnątrz zalążka znajduje się ośrodek, z którego jedna komórka dzieli się mejotycznie, tworząc 4 haploidalne makrospory. Trzy degenerują, jedna rozwija się, tworząc woreczek zalążkowy będący przedroślem żeńskim. Jądro woreczka dzieli się 3-krotnie, tworząc 8 jąder potomnych, które układają się w charakterystyczny sposób na terenie woreczka zalążkowego. Ułożenie jąder w woreczku zalążkowym: 3 otaczają się cytoplazmą, tworząc aparat jądrowy z komórką rozrodczą (gametą) oraz synergidami, trzy kolejne jądra na przeciwnym końcu woreczka zalążkowego tworzą antypody, dwa pozostałe układają się w części środkowej woreczka, tworząc wtórne jądro woreczka zalążkowego.

Proces płciowy rozpoczyna się od zapylenia, czyli przeniesienia ziarna pyłku na znamię słupka. Pyłek wytwarza łagiewkę pyłową, przez którą przemieszczają się 2 jądra plemnikowe do woreczka zalążkowego. Podczas aktu płciowego zachodzi podwójne zapłodnienie, jedno jądro plemnikowe łączy się z jądrem komórki jajowej, tworząc zygotę, a następnie zarodek, drugie zaś łączy się z wtórnym jądrem woreczka zalążkowego, wytwarzając bielmo wtórne będące pokarmem dla zarodka.

Powstanie nasienia. Wyróżniamy nasiona: tzw. bielmowe, u których wnętrze woreczka zalążkowego wypełnia powstające bielmo, oraz nasiona bezbielmowe. W nasionach bezbielmowych, podczas formowania się zarodka, bielmo może być całkowicie zużyte do budowy liścieni, wówczas nasienie jest go pozbawione.

 

Nnasiona pszenicy.

 

Nasienie bezbielmowe.

 

Nasienie otaczają łupinki powstałe z osłonek zalążka. Nasiona u roślin okrytonasiennych znajdują się w owocach, które można określić jako kwiat będący w stanie dojrzałości nasion. Owoc jest organem powstałym z części kwiatu (dokładniej z zalążni), otacza dojrzałe nasiona, służąc do ich rozsiewania. Powstała z zalążni ściana owocu nazywana jest owocnią i pełni wiele funkcji: stanowi ochronę dla nasion, posiadając substancję pokarmowe wabi zwierzęta, przyczyniając się do rozprzestrzeniania nasion, ułatwia przenoszenie owoców dzięki specjalnym urządzeniom.

 

Typy owoców:

Pojedyncze

Pękające	Suche	Mieszek	Powstały z jednego owocolistka pęka wzdłuż szwu zrośnięcia
				Strąk	Powstał z jednego owocolistka, otwiera się wzdłuż szwu zrośnięcia i nerwu
				Torebka	Powstaje z dwóch lub więcej zrośniętych owocolistków. Różne są mechanizmy otwierania, np. pęknięcie, wieczko, otworki
		Niepękające (zamknięte)	Suche	Orzech	Jednonasienny o twardej owocni
				Rozłupnia	Rozpada się po dojrzeniu na jednonasienne, zamknięte części nazywane rozłupkami
			Mięsiste	Pestkowiec	Ma dobrze wykształconą, zróżnicowaną owocnię, której część wewnętrzna - twarda otacza nasienie, tworząc pestkę
				Jagoda	O całej mięsistej owocni, zawiera wiele nasion

 

Owoc zbiorowy:

• Poszczególne owocki zrastają się w jeden twór, np. malina.

• Na wypukłym dnie kwiatowym osadzone są liczne drobne suche owoce, np. truskawka.

• Drobne orzeszki znajdują się w komorze osadnika kwiatostanowego, np. owoce figi.

• Nietypowym owocem jest jabłko, gruszka. Powstają one z wolnoowockowego słupkowia, które bardzo wcześnie obrośnięte zostaje silnie zmięśniałym, soczystym dnem kwiatowym. Każda komora z nasionami zamknięta jest pergaminowo-chrząstkowatą okrywą, w budowaniu której bierze udział owocnia (może być traktowane jako owoc pojedynczy mięsisty lub owoc zbiorowy).  

Owoc soczysty.

 

Podział roślin okrytonasiennych

Rośliny okrytonasienne dzielimy na dwie klasy systematyczne: dwuliścienne i jednoliścienne.

Rośliny jednoliścienne	Rośliny dwuliścienne
Obejmują rodziny: liliowate, turzycowate, storczykowe. Mają formę roślin zielonych, bylin	Obejmują 171 000 gatunków. Rodziny: jaskrowate, różowate, motylkowe, krzyżowe, złożone. Mają formę drzew, krzewów, bylin, roślin zielonych
W ich nasieniu występuje jeden liścień	W ich nasieniu występują dwa liścienie
Mają system korzeniowy wiązkowy	Mają system korzeniowy palowy
Wiązki przechodzące są zamknięte, rozproszone w łodydze	Wiązki przewodzące otwarte, ułożone w łodydze w formie pierścienia
Nerwacja liści równoległa	Nerwacja liści pierzasta lub dłoniasta
Kwiaty zwykle 3-krotne z niezróżnicowanym okwiatem	Kwiaty 4- lub 5-krotne z okwiatem zróżnicowanym na kielich i koronę.

---