MAKROŚRODOWISKO - czynniki materialne

• Warunki klimatyczne (nasłonecznienie, czynniki termiczno-wilgotnościowe, zmienność ciśnienia atmosferycznego, zjawisko inwersji termicznej),

• naturalne i spowodowane działalnością człowieka czynniki fizyczne (różne rodzaje promieniowania; hałas i wibracje)

• spowodowane działalnością człowieka zanieczyszczenia chemiczne powietrza, gleby, wody i żywności

• czynniki biologiczne: bakterie, wirusy, grzyby, pierwotniaki, robaki i inne pasożyty człowieka, alergeny np.. pyłki kwiatowe.

Makrośrodowisko - czynniki materialne

• Czynniki tworzące ekologiczne ramy bytowania człowieka;

• organizm ludzki pozostaje w różnych związkach z naturalnymi czynnikami ekologicznymi (adaptacja, potencjał zdrowotny) radon, promieniowanie kosmiczne

• czynniki pochodzenia antropogennego - negatywnie oddziaływują na zdrowie ludzi, szatę roślinną, zwierzęta - O₃, efekt cieplarniany, globalne zmiany klimatyczne

Zagrożenia fizyczne

• Hałas - czynnik uciążliwy dla mieszkańców wielu miast i dużych osiedli

• pola elektromagnetyczne - mniej rozpoznane skutki zdrowotne - (urządzenia przemysłowe, domowe, telekomunikacyjne, linie wysokiego napięcia)

Czynniki biologiczne

• Chorobotwórcze organizmy i drobnoustroje pasożytnicze np.. Salmonellozy

• transformacje genetyczne szczepów - bardziej zjadliwe (np.. Wirus ptasiej grypy)

• przenikanie drobnoustrojów do systemów klimatyzacyjnych i nawilżających (Legionella)

• zakażenia szpitalne

• grzyby pleśniowe jako źródło alergii

Ważniejsze czynniki, które decydują o zagrożeniu zdrowia, rozpatrywane podczas oceny wpływu środowiska

• Biologiczne, fizykochemiczne i psychospołeczne właściwości czynnika szkodliwego;

• umiejscowienie czynnika szkodliwego w ekosystemie;

• rozpowszechnienie czynnika szkodliwego;

• skala zagrożeń;

• trend zmian w intensywności zagrożeń;

• właściwości patogenezy;

• czynniki współistniejące, które mają wpływ na charakter i intensywność zmian

• występowanie i liczebność grup ryzyka w populacji poddanej ekspozycji na dany czynnik szkodliwy (grupę czynników).

Źródła ksenobiotyków - zanieczyszczeń w środowisku

• Powietrze atmosferyczne

• Powietrze wewnętrzne

• Woda wodociągowa

• Przemysłowe i bytowe zanieczyszczenia

• Produkty żywnościowe

• Gleba

Podstawowe drogi przyswajania i wydalania szkodliwych substancji

• Płuca (wdychane - wydychane powietrze)

• Układ pokarmowy

• Skóra

W metabolizmie ksenobiotyków (zanieczyszczeń) biorą udział:

• Procesy transportu (wchłanianie, dystrybucja, wydalanie), w których substancje przechodzą przez błony biologiczne

• Procesy biotransformacji, w których w przemianach enzymatycznych lub nieenzymatycznych ksenobiotyki ulegają przekształceniu do jednego lub kilku metabolitów

Wyróżnia się substancje o działaniu:

• Progowym (działają tylko powyżej pewnej wartości)

• Bezprogowym (wywołują efekty szkodliwe niezależnie od stężenia)

• (Substancje rakotwórcze mogą działać progowo i bezprogowo)

Kumulacja w tkance tłuszczowej

Insektycydy polichlorowe, polichlorowane bifenyle, heksachlorobenzen, dioksyny, furany

w okresie odchudzania, ciąży, choroby - szybki metabolizm tkanki tłuszczowej - niebezpieczeństwo nagłego uwolnienia substancji i zwiększenia jej stężenia we krwi, wątrobie, nerkach, mózgu - zatrucie

Kumulacja w tkance kostnej

Fluorki, stront, ołów, rad - kumulują się w kościach i zębach.

Fluor - wywołuje zmiany w szkielecie i uzębieniu

Radioaktywny stront - kostniako-mięsaki

Na podstawie wielu badań przeprowadzonych w różnych zbiorowościach zdołano określić stany, których zwiększone występowanie lub nasilenie objawów chorobowych można przypisywać czynnikom szkodliwym występującym w środowisku:
[za IMP w Łodzi, wg N.Szeszeni-Dąbrowskiej, 2001]
1. Niska masa urodzeniowa noworodków

• 2. Wady wrodzone

• 3. Poronienia samoistne

• 4. Choroby układu oddechowego u dzieci

• 5. Białaczki u dzieci

• 6. Ostra białaczka granulocytowa u dorosłych

• 7. Anemia apłastyczna

• 8. Astma u dzieci

• 9. Zapalenie skóry i dermatozy

• 10. Rak skóry

• 11. Czerniak złośliwy

• 12. Rak płuc (wśród niepalących)

• 13. Rak pęcherza moczowego (u osób niepalących)

• 14. Pierwotny rak wątroby (u osób niepalących)

Źródła zanieczyszczeń powietrza

• zakłady energetyczne (elektrownie i elektrociepłownie

• zakłady przemysłowe

• kotłownie komunalne

• paleniska indywidualne (domowe)

• środki transportu

• rolnictwo (rozsiewanie nawozów sztucznych, stosowanie środków ochrony roślin)

• źródła wtórne powstałe w wyniku wydalania oraz utylizacji ścieków i odpadów (np. hałdy, wysypiska)

• przemiany i reakcje chemiczne zachodzące w zanieczyszczonej atmosferze

• źródła naturalne (np. pożary lasów, burze pyłowe, pyły kosmiczne)

Zanieczyszczenie powietrza - monitoring

• Emisja gazów cieplarnianych (dwutlenek węgla, metan, podtlenek azotu, chlorowcowęglowodory: HFC_s, PFC_s oraz sześciofluorek siarki SF₆. (na podstawie bilansu surowcowo-paliwowego)

• Emisja trwałych zanieczyszczeń organicznych (TZO ang. POPs )- dioksyny, furany, WWA (4 węglowodory w tym benzo(a)piren) (na podst. tzw. inwentaryzacji środowiska) - Konwencja Sztokholmska- 2001

• System pomiarów automatycznych (emisja) w systemie CORINAR (CO-oRdination d'INformation Environmentale AIR emissions inventory) w ramach EEA - Europejskiej Agencji Środowiska: dwutlenek siarki, tlenki azotu, tlenek węgla, niemetanowe lotne związki organiczne (NLZO), amoniak, ozon oraz pyły

Emisja zanieczyszczeń ze środków transportu
w procentach [%]

• dwutlenek węgla96.54

• metan 0.015

• podtlenek azotu 0.0064

• tlenek węgla 2.14

• niemetanowe lotne związki organiczne 0.4

• tlenki azotu 0.81

• cząstki stałe 0.05

• dwutlenek siarki 0.02

• ołów 0.0001

Wpływ smogu fotochemicznego na zdrowie ludzi

Ozon - mechanizm działania toksycznego:

• Powoduje uszkodzenie błon komórkowych wskutek tworzenia nadtlenku wodoru oraz któtkołańcuchowych aldehydów (np.. Aldehydu malonowego)

• Jest inhibitorem enzymów wewnątrzkomórkowych, zmniejsza oddychania mitochondriów oraz aktywność enzymów mikrosomalnych

Ozon - mechanizm działania toksycznego cd.:

• Działa drażniąco w stężeniu 0.2μg/dm3 powietrza wywołując:

- kaszel,

- senność

- bóle głowy

- spadek ciśnienia krwi

Zgon występuje w wyniku obrzęku płuc

Ozon - zatrucie przewlekłe

• Złe samopoczucie

• Wzmożona pobudliwość

• Zmęczenie, ból głowy

• Pieczenie oczu

• Podrażnienie błon śluzowych

• Zaburzenia czynnościowe układu oddechowego (m.in.. Zmniejszenie pojemności życiowej płuc)

• Długotrwałe narażenie - zwłóknienie tkanki płucnej

• Ozon zmniejsza zdolność fagocytozy mikrofagów w płucach

Dwutlenek siarki - zagrożenia

• Kwaśne deszcze - środowisko -zakwaszenie gleb, niszczenie flory i fauny

• Smog zimowy, kwaśny, londyński

Wpływ na organizm człowieka:

• absorbowany przez błonę śluzową nosa i górny odcinek dróg oddechowych, 2%- dolne drogi oddechowe

• ekspozycja - bronchit, przewlekłe zapalenie oskrzeli, zaostrzenie chorób krążenia, zmniejszona odporność dróg oddechowych na infekcje

Pyły

• Pył zawieszony
  (Suspended Particulate Matter - SPM)

• Wpływ na zdrowie zależy od rozmiaru cząstek, koncentracji i i waha się wg zmian PM₁₀ i PM _2.5.

Podział pyłów
Pyły o działaniu drażniącym (cząstki węgla, żelaza, karaborundu, szkła, aluminium, związków baru)

• Pyły o działaniu zwłókniającym (ziarna krystalicznej krzemionki, niektóre krzemiany (azbest, talk, kaolin, szpat polny, pył rud żelaznych i z kopalni węglowych).

• Pyły o działaniu alergizującym (pyły pochodzenia roślinnego, zwierzęcego i niektóre pochodzenia chemicznego (leki, metale: arsen, miedź, cynk, chrom)

• Pyły o działaniu kancerogennym (azbest, minerały azbestopodobne, sztuczne włókna mineralne) oraz pyły zawierające krystaliczne odmiany dwutlenku krzemu.

Zastosowanie azbestu

• Azbest był w Polsce stosowany do połowy lat 90-tych, w około 3000 wyrobów przemysłowych m.in:

• w wyrobach azbestowo - cementowych stosowanych w budownictwie (np. pokrycia dachów - eternit  i papa dachowa, płyty elewacyjne i balkonowe),

• azbestowo-cementowe rury ciśnieniowe (kanalizacyjne i wodociągowe, centralnego ogrzewania),

Zastosowanie azbestu

• przewody kominowe i zsypy w blokach,

• sprzęgła i hamulce do wind,

• wyroby izolacyjne (izolacje cieplne, izolacje bojlerów, kotłów, wymienników ciepła, przewodów centralnego ogrzewania),

• ognioodporne koce azbestowe,

• wypełniacze, wzmocnienia i wyroby z nich produkowane (wojłok, kartony, papier, filtry, kity, kleje, powłoki ochronne itp.).

Zagrożenia zdrowia spowodowane azbestem

Oddychanie powietrzem, w którym znajdują się niewidzialne dla oka włókna azbestu (włókno respirabilne azbestu ma długość L>5 mm i średnicę d< 3 mm) prowadzi do szeregu chorób układu oddechowego:

• pylicy azbestowej, łagodnych zmian opłucnowych, raka płuc, międzybłoniaka opłucnej i otrzewnej (nowotwory o wysokiej złośliwości!)

• Zachorować mogą nie tylko osoby, które miały kontakt z azbestem ze względu na charakter wykonywanej pracy (ekspozycja zawodowa pracowników), ale i te, które narażone są na długotrwałe wdychanie włókien azbestowych o małym stężeniu lub na krótkotrwałe przebywanie - w miejscu o ich bardzo wysokim stężeniu.

Azbest

• w roku 1997 Sejm RP uchwalił ustawę o zakazie stosowania wyrobów zawierających azbest ( tekst jednolity - Dz.U. Nr3, poz.20 z 2004r.).

• Szacunkowo na terenie Polski jest blisko 15.5mln ton wyrobów zawierających azbest

• Na dachach i fasadach budynków oraz obiektach przemysłowych i usługowych zamontowano ok. 1351500tys.m² (t.j.14.9mln ton płyt azbestowo-cementowych, z czego 90% to eternit)

Co dalej z azbestem?

• Azbest będący w użytkowaniu - powinien zostać usunięty ze wszystkich obiektów w kraju do 31.12.2032r.

• Azbest staje się zagrożeniem dla zdrowia, gdy dojdzie do korozji lub jakiegokolwiek uszkodzenia wyrobów zawierających azbest (łamanie, kruszenie, cięcie i każda inna obróbka  mechaniczna).

Wykonywanie prac związanych z usuwaniem azbestu:

Wyspecjalizowane firmy

• gwarantują bezpieczne dla zdrowia ludzi i środowiska usunięcie azbestu z obiektu,

• właściwy transport do miejsca unieszkodliwienia,

• gwarantują nadzór na prawidłowym przebiegiem prac i zagospodarowaniem wytworzonych odpadów zawierających azbest.

Postępowanie z odpadami azbestu

• Odpadów azbestowych nie wolno odzyskiwać, a jedyną formą ich unieszkodliwiania jest selektywne składowanie na specjalnie do tego celu przeznaczonych składowiskach.

• Niedopuszczalne jest wrzucanie azbestu do pojemników, kontenerów przeznaczonych do gromadzenia odpadów komunalnych, mieszania ich z odpadami z remontów i rozbiórek obiektów budowlanych czy “własne zagospodarowanie” na terenie nieruchomości! 

• Azbest dobrze zabezpieczony i nieuszkodzony oraz nie poddawany działaniom mechanicznym - nie stanowi zagrożenia!

• Koszty zabezpieczenia i w dalszej kolejności usuwania odpadów zawierających azbest ciążą na właścicielu lub zarządcy nieruchomości, na terenie którego się znajdują.

Trwałe zanieczyszczenia organiczne (12 substancji)

• Dioksyny, furany

• Polichlorowane bifenyle

• DDT

• hekschlorobenzen

• mireks

• heptachlor

• inne

• Kumulują się w tkance tłuszczowej, wywołują nowotwory, powodują rozrost tkanek, wpływają na układ immunologiczny i powodują inne schorzenia,

Źródła zanieczyszczenia powietrza wewnętrznego

1. Budynek (konstrukcja, materiały wykończeniowe i urządzenia techniczne)

2. Systemy ogrzewania korzystające z procesów otwartego spalania (piece na paliwa stałe i gazowe, gazowe podgrzewacze ciepłej wody, kominki);

3. Wyposażenie wnętrza (meble, tapety, firanki, wykładziny oraz przedmioty codziennego użytku);

4. Działalność użytkowników (obecność osób, zwierząt; czynności i prace domowe - gotowanie, pranie, suszenie, kąpiel i t p.; sprzątanie, konserwacja środki czystości, dezynsekcja, substancje zapachowe; praca i hobby - komputer, drukarka, farby, rozcieńczalniki itp.);

5. Powietrze dopływające z zewnątrz (zanieczyszczone dwutlenkiem siarki, tlenkami azotu, pyłami przemysłowymi, tlenkiem węgla, ozonem, pyłkami i zarodnikami roślin, drobnoustrojami itp.);

6. Radon przenikający z gleby

Kategorie zagrożeń określające stopień prawdopodobnego ryzyka zdrowotnego pomieszczeń
A. Zagrożenie śmiercią lub nieuleczalną chorobą (tlenek węgla, radon, tlenki azotu, ozon, pył oraz mykotoksyny)

• B. Zwiększenie podatności na zachorowania, występowanie charakterystycznych zespołów objawowych, odczyny alergiczne u osób nadwrażliwych (formaldehyd, rozpuszczalniki i lotne związki organiczne, żywe i martwe mikroorganizmy, roztocza i ich odchody, pyłki kwiatowe itp.)

• C. Podrażnienie dróg oddechowych, oczu lub ogólne złe samopoczucie (dwutlenek węgla, para wodna, substancje zapachowe, kurz i inne)

Niekorzystny wpływ składu chemicznego powietrza może wynikać z:

• Zakłócenia naturalnych proporcji głównych składników np. deficyt tlenowy;

• Obecności obcych substancji chemicznych (nieorganicznych lub organicznych), o działaniu:

• Drażniącym (przemijającym), nie powodującym trwałych skutków zdrowotnych,

• Trwale szkodliwym dla zdrowia w warunkach przekroczenia stężeń progowych, kumulowania się ich w organizmie (przekroczenie granicznej dozy przy długotrwałym oddziaływaniu nawet niskiego stężenia)

• Rakotwórczym.

Zespoły kliniczne związane z ekspozycją na zanieczyszczenia powietrza wewnętrznego
(Building Related Illness (BRI)

• Sick Building Syndrome (SBS) (Zespól chorego budynku)

• Multiple Chemical Sensitivity (MSC) (Wieloczynnikowa nadwrażliwość chemiczna)

• Chronić Fatique syndrome (CFS) (Zespól przewlekłego zmęczenia)

Główne źródła zanieczyszczenia biologicznego mieszkań to m. i n.:

a), mieszkańcy (ludzie, zwierzęta, szkodniki);

b), systemy budowlane;

c), wyposażenie i jego używanie;

d), produkty żywnościowe;

e), powietrze zewnętrzne (atmosferyczne), pora roku

Schorzenia, które mogą być związane z mikrobiologicznym zanieczyszczeniem powietrza

• Zapalenie zatok

• Katar sienny

• Zapalenie spojówek

• Astma

• Zapalenie płuc

• Gorączka nawilżaczy, Legionelloza, gorączka Pontiac

• Zespół SBS (zespół chorego budynku), MCS (wieloczynnikowa nadwrażliwość chemiczna),

CFS (zespół przewlekłego zmęczenia)

• Aspergilloza płuc

• Kontaktowe dermatozy

• Egzema atopowa

• Pokrzywka kontaktowa

• Mykotoksykozy

• Alergie i reakcje pseudo-alergiczne

• Zakażenia szpitalne

Grzyby pleśniowe
Występują powszechnie w powietrzu atmosferycznym i powietrzu wnętrz

• Najczęściej występujące rodzaje to Alternaria, Aspregillus, Cladosporium, Fusarium, Mucor, Penicillium, Rhizopus i inne;

• W większości gatunków patogenność wynika z podwyższonego stężenia komórek grzybów lub ich zarodników;

• Niewielkie rozmiary zarodników grzybów (<10(µm) pozwalają penetrować głęboko drzewo oskrzelowe co prowadzi najczęściej do reakcji alergicznych ze strony górnych i dolnych dróg oddechowych;

• Grzyby stanowią jedną z podstawowych grup alergenów inhalacyjnych (uczulenie dotyczy 5-30% z atopią) odsetek ten jest zawsze wyższy u dzieci niż u dorosłych.

Grzyby pleśniowe

• Emisja toksycznych substancji (benzen, heptan i inne) do powietrza pomieszczeń

• Produkują mykotoksyny (działanie mutagenne, teratogenne, kancerogenne) np.. Aspergillus flavus

PODZIAŁ ODPADÓW MEDYCZNYCH
(uwzględnia zagrożenia dla zdrowia i życia ludzi oraz środowiska tzw. podział z praktycznego punktu widzenia)

• SPECYFICZNE

• SPECJALNE

• POZOSTAŁE ODPADY

ODPADY MEDYCZNE; ODPADY SPECYFICZNE

Wszystkie odpady niebezpieczne, zawierające żywe drobnoustroje chorobotwórcze lub ich toksyny, oraz inne formy zdolne do przeniesienia materiału genetycznego, o których wiadomo lub co do których istnieją wiarygodne podstawy do sądzenia, że wywołują choroby u ludzi i zwierząt, o kodach klasyfikacyjnych 180102*, 180103*, 180180*, 180182*.

• Ostre narzędzia;

• użyte materiały opatrunkowe;

• strzykawki, wenflony, aparaty po przetaczaniu krwi, kaniule, cewniki, jednorazowe opakowania na krew, rękawiczki jednorazowego użytku, probówki i pojemniki na próbki do analiz;

• pościel i fartuchy jednorazowego użytku, które pozostawały w kontakcie z zakażonym pacjentem, wydzielinami i wydalinami stanowiącymi potencjalne ryzyko zakażenia, lub innym materiałem zakaźnym;

• odpady z oddziałów zakaźnych, w tym resztki żywności;

• preparaty biologiczne, w tym aktywne szczepionki;

• kultury laboratoryjne;

• tkanki i szczątki ludzkie;

• inne, o ile pozostawały w kontakcie z zakażonym pacjentem lub z materiałem zakaźnym.

ODPADY MEDYCZNE; ODPADY SPECJALNE

Wszystkie odpady niebezpieczne, zawierające substancje chemiczne, o których wiadomo lub co do których istnieją wiarygodne podstawy do sadzenia, że wywołują choroby niezakaźne u ludzi i zwierząt, o kodach klasyfikacyjnych 18 01 06*, 18 01 08*, 18 01 10*

Odpady, które niosą ze sobą zagrożenie chemiczne (toksykologiczne), np.:

• pozostałości cytostatyków;

• niektóre środki farmaceutyczne;

• odczynniki i błony fotograficzne;

• baterie;

• świetlówki;

• oleje;

• niektóre odczynniki chemiczne;

• substancje radioaktywne.

ODPADY MEDYCZNE; POZOSTAŁE ODPADY (nie niebezpieczne)

Powstałe przy udzielaniu świadczeń zdrowotnych, o kodach klasyfikacyjnych:

18 01 01, 18 01 04, 18 01 07, 18 01 09, 18 01 81.

ODPADY MEDYCZNE; INNE ODPADY MEDYCZNE

Wszystkie pozostałe odpady powstałe przy świadczeniu usług medycznych, które nie stanowią zagrożenia dla zdrowia i życia ludzi oraz dla środowiska.

ODPADY MEDYCZNE; ODPADY KOMUNALNE

Zaliczamy do nich m.in. odpady:

• pochodzące z działów administracyjnych i obsługi technicznej;

• biurowe;

• kuchenne;

• materiały opakowaniowe;

• niektóre materiały stosowane w leczeniu, nie stanowiące zagrożenia infekcyjnego i toksycznego;

• inne, które nie powstały bezpośrednio przy udziale świadczeń zdrowotnych.

POSTĘPOWANIE Z ODPADAMI MEDYCZNYMI

Zgodnie z założeniami dyrektyw europejskich oraz ustawą o odpadach (z dnia 27 kwietnia 2001),

Wszystkie odpady pochodzące z zakładów udzielających świadczeń zdrowotnych powinny być segregowane w miejscach ich powstawania na odpady komunalne, specyficzne i specjalne i inne odpady medyczne.

Odpady te, z wyjątkiem specyficznych, mogą być poddane dalszej segregacji, uwzględniając ich rodzaj, charakterystykę i sposób zagospodarowania, np. jeżeli jest to ekonomicznie uzasadnione, należy oddzielnie zbierać papier, złom metali kolorowych, złom żelazny, tworzywa sztuczne celem przekazania ich do odzysku.

Osobną grupę stanowią szczątki ludzkie (Rozporządzenie ministra zdrowia z dnia 7 grudnia 2001 r. w sprawie postępowania ze zwłokami i szczątkami ludzkimi (Dz.U. z 2001, nr 153, poz.1783).

UNIESZKODLIWIANE ODPADÓW MEDYCZNYCH w POLSCE (a)

dopuszczalne sposoby unieszkodliwiania odpadów medycznych i weterynaryjnych w Polsce to:

1. termiczne przekształcenie odpadów;

2. autoklawowanie;

3. dezynfekcja termiczna;

4. działanie mikrofalami;

5. obróbka fizykochemiczna inna niż wymieniona w pkt.2-4

Gleba jako środowisko bytowania

Ocena stanu higienicznego gleby polega m.in. na

• Badaniach helmintologicznych - określających obecność robaków pasożytniczych w glebie

(glista ludzka - Ascaris lumbricoides, włosogłówka - Trichuris trichuria)

• badanie zawartości metali ciężkich

• rozkład substancji organicznych

• pH gleby

Ocena biologicznego zanieczyszczenia gleby

• Bakterie grupy coli (miano coli >1)

• Bakterie Escherichia coli

• Ogólna liczba bakterii mezofilnych (1g gleby <1mln), psychrofilnych i termofilnych

• Clostridium perfringens (miano >0.1)

• Bacterium proteus

• Jaja helmintów nie powinny być wykryte w 1g gleby

Toksoplasma gondi - Toksoplazmoza

• Rezerwuarem są liczne gatunki ssaków i ptaków, głównie koty, które wydalają oocysty pierwotniaka z kałem i zagrzebują je w ziemi (np.. Piaskownice!!!)

• inwazja pierwotniaka u dzieci (objawy ze strony ośrodkowego układu nerwowego i narządów wewnętrznych)

• u osób dorosłych - kobiety ciężarne - poronienia

Zakażenia przyranne

• Tężec (Clostridium tetani)

• Zgorzel gazowa (Clostridium perfringens, Clostridium septicum, Clostridium histolyticum i inne)

Geohelmintozy

• Gleba stanowi dla nich miejsce gdzie dojrzewają i są zdolne do inwazji:

• Glistnica - Ascaris lumbricoides

• Włosogłówczyca - włosogłówka

• Źródła: gleba nawożona fekaliami, nawadniana ściekami

Wg Rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 19 listopada 2002 r.

Woda powinna być bezpieczna dla zdrowia, nie powinna zawierać mikroorganizmów chorobotwórczych i pasożytów w liczbie stanowiącej zagrożenie zdrowia oraz bakterii wskaźnikowych i substancji chemicznych w liczbie lub w stężeniu przekraczającym wartości określone w Rozporządzeniu. Nie powinna też mieć agresywnych właściwości korozyjnych

Warunki fizykochemiczne, jakim powinna odpowiadać woda do picia

A. Wskaźniki fizyczne

B. Substancje nieorganiczne (mg/l)

C. Substancje organiczne (μg/l)

D. Uboczne produkty dezynfekcji wody

E. Radionuklidy

Warunki organoleptyczne jakim powinna odpowiadać woda do picia

• Mętność [NTU] - 1

• Barwa wody (nie wyższa niż 15mgPt/ dm³)

• pH 6.5 - 9.5

• Zapach - akceptowalny (zapach pochodzenia naturalnego np.. Roślinny, gnilny; zapach specyficzny (S - np.. Fenol, nafta, smoła)

• Smak - akceptowalny

• Przewodność [µS/cm w 20^oC] = 2500

Warunki fizykochemiczne jakim powinna odpowiadać woda do picia
Substancje nieorganiczne [mg/l]

• Amoniak, antymon, arsen, azotany (NO₃), azotyny (NO₂), bor, chlor wolny, chlorki, chrom, cyjanki, fluorki, glin, kadm, magnez, mangan, miedź, nikiel, ołów, rtęć, selen, siarczany, sód, twardość (CaCO3), żelazo

• Łącznie 25 parametrów

Substancje organiczne [μg/l]

• Akryloamid, benzen, benzo(a)piren, chlorek winylu, 1,2-dichloroetan, epichlorhydryna, ftalan dibutylu, mikrocystyna - LR, pestycydy, Σpestycydów, substancje powierzchniowo czynne (anionowe), Σtrichlorobenzenów, Σtrichloroetenu i tetrachloroetenu, Σwielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych,utlenialność z KMNO₄

• łącznie 37 parametrów

Uboczne produkty dezynfekcji wody w µg

• Bromiany, bromodichlorometan, chloraminy, chlorany, chloryny, formaldehyd, tetrachlorometan (czterochlorek węgla), trichloroaldehyd octowy (wodzian chloralu), trichlorometan (chloroform), 2,4,6 - trichlorofenol, ΣTHM

Radionuklidy

• Całkowita dopuszczalna dawka [mSv/r]

• Tryt [Bq/l]

Drobnoustroje występujące w wodzie dzielimy na:

1. właściwe bakterie wodne - na ogół nieszkodliwe dla człowieka

2. bakterie glebowe - spłukiwane do wody wraz z odpadami, w większości nieszkodliwe dla człowieka

3. drobnoustroje ściekowe - wśród których największe znaczenie sanitarno-epidemiologiczne posiadają mikroorganizmy jelitowe, w tym chorobotwórcze.

Najbardziej znane chorobotwórcze bakterie jelitowe

przenoszone przez wodę: Salmonella, Shigella,

Escherichia coli, Vibrio cholerne, Yersinia enterocolitica,

Campylobacterfetus (jejuni).

Wirusy jelitowe: hepatitis A, enterowirusy (Polio,

Coxackie, ECHO), wirusy Norwalk, rotawirusy.

Jaja pasożytów wewnętrznych: glista ludzka,

włosogłówka, Toxocara cani, catL

Właściwości chemiczne wody

Substancje chemiczne obecne w wodzie mogą być pochodzenia mineralnego lub organicznego. Z punktu widzenia znaczenia dla zdrowia ludzkiego obie te grupy dzieli się na:

• Substancje szkodliwe dla zdrowia

• Chemiczne wskaźniki zanieczyszczenia wody

• Związki niepożądane i inne charakteryzujące jakość wody

Substancje szkodliwe dla zdrowia

• Zalicza się tu przede wszystkim metale ciężkie (arsen, ołów, kadm, rtęć, chrom) oraz różne związki chemiczne (np. cyjanki, fenole, detergenty, pestycydy, benzo(a)piren, chlorobenzeny, chloroform i inne)

• Źródło: ścieki, zanieczyszczona gleba, atmosfera

Chemiczne wskaźniki zanieczyszczenia wody

• Są to związki chemiczne, które nie są szkodliwe dla zdrowia w ilościach spotykanych normalnie w wodach naturalnych, lecz ich pochodzenie może wskazywać na zanieczyszczenie wody niebezpieczne ze względów sanitarno-epidemiologicznych

(np. wskutek kontaktu wody z odpadkami zwierzęcymi, wydalinami lub ściekami bytowo-gospodarczymi).

Należą do nich: amoniak, azotyny, azotany, utlenialność, chlorki.

Związki niepożądane i inne charakteryzujące jakość wody

Bezpośrednio nie są groźne dla zdrowia, jednak obecność ich wpływa na wartość użytkową wody i jej przydatność pod względem sanitarnym i gospodarczym

( żelazo, mangan, czynniki decydujące o twardości i zasadowości wody, odczyn pH, chlor pozostały)

Żelazo

• Źródło: gleba, zanieczyszczenia przemysłowe, korozja rur i zbiorników żelaznych

• przy jego obecności rozwijają się nitkowate bakterie żelaziste

• zwiększa barwę i mętność

• nadaje wodzie przykry smak i zapach

• długotrwałe używanie wody zawierającej ponad 0.6mgFe/l wywołuje u ludzi zmiany kostno-stawowe i zaburzenia wzrostu

WODA DLA POTRZEB STACJI DIALIZ

Zagrożenia ze strony wody

• płyn dializacyjny sporządzany jest z wody oraz koncentratu do dializy zwykle w stosunku 30:1

• W czasie zabiegu (4-8h) zużywa się ok. 120-240 litrów płynu

• Zła jakość wody (mikrobiologiczna czy fizyczno-chemiczna) wpływa na zabieg

• Przyczyna zakażeń u pacjentów (Pseudomonas aeruginosa i inne bakterie wodne Gram-ujemne, rzadziej Escherichia coli, Enterobacter, Bacillus)

• Azotany, metale ciężkie i obecność czynnego chloru, który powoduje hemolizę krwi

• Substancje pirogenne (substancje organiczne, stanowiące produkty metabolizmu mikroorganizmów, głównie bakterii, wywołujące u ludzi podwyższenie temperatury ciała, np. endotoksyny pałeczek Gram-ujemnych)

Wymagania dla wody używanej w stacji dializ

• Każda woda odpowiadająca warunkom stawianym wodzie do picia może być używana w ośrodkach sztucznej nerki po poddaniu jej dalszemu uzdatnianiu (stosownie do wymagań lekarskich).

• Uzdatnianie to obejmuje najczęściej następujące procesy: odwapnianie (zmiękczanie), odżelazianie, odchlorowanie oraz odmineralizowanie.

JAKOŚĆ WODY A NOWOTWORY
[Cantor, Craun, 1995]
Z prowadzonych badań epidemiologicznych i toksykologicznych wynika, że:

1. Arsen w wodzie pitnej powoduje raka skóry i możliwość wystąpienia innych nowotworów (krwi, nerek i płuc)

2. Syntetyczne związki organiczne, a w szczególności obecne w chlorowanej wodzie powierzchniowej powodują nowotwory krwi i odbytu

3. Azotany - wywoływać mogą nowotwory przewodu pokarmowego, a w szczególności raka żołądka i prawdopodobnie raka mózgu

4. Azbest - nowotwory żołądka i nerek

5. Radon obecny w wodzie pitnej przyczynia się do podwyższenia jego obecności w powietrzu mieszkań i podwyższa ryzyko nowotworów płuc.

DEZYNFEKCJA WODY
Dezynfekcja wody ma na celu:

unieszkodliwienie drobnoustrojów w niej zawartych, mogących powodować choroby zakaźne. Osiągalna jest na drodze fizycznej i chemicznej.

Najczęściej używane metody dezynfekcji wody

• Chlorowanie (chlor gazowy, dwutlenek chloru)

• Ozonowanie

• Promieniowanie UV

---