Bemisia tabaci
CHARAKTERYSTYKA OGÓLNA
Nazwa: Bemisia tabaci (Gennadius)
Synonimy: Bemisia gossypiperda Misra i Lamba
Bemisia longispina Priesner i Hosny
Bemisia nigeriensis Corbett
Stanowisko taksonomiczne: Insecta: Hemiptera: Homoptera: Aleyrodidae
Nazwy lokalne: M*czlik ostroskrzyd*y (pol.)
Cotton whitefly, sweet potato whitefly, tobacco whitefly (ang.)
Aleurode du cotonnier, aleurode de la patate douce (franc.)
Mosquita blanca del tabaco (hiszp.)
Uwagi do taksonomi i nazewnictwa: B. tabaci zosta* opisany pod licznymi nazwami zanim rozpoznano jego morfologiczn* zmienno**. Pe*ne synonimy podaje Mound i Halsey (1978). Teraz wiadomo, *e obecno** lub brak wyrostków na "puparium" jest wynikiem mi*kko*ci lub twardo*ci li*ci ro*liny *ywicielskiej.
Kod komputerowy Bayera: BEMITA
EPPO: A2/178
UE: I/A1 (populacje poza europejskie)
I/B (populacje europejskie)
ROŚLINY ŻYWICIELSKIE
Do niedawna znany by* w ciep*ych krajach jako szkodnik upraw polowych takich jak: bawe*na, tyto*, pomidor, s*odki ziemniak - batat i maniok. Jednak*e w wielu cz**ciach *wiata sta* si* szkodnikiem upraw szklarniowych, a zw*aszcza pomidorów, papryki, poinsecji, hibiskusa, gerbery i syningii. Oprócz tego B. tabaci ma bardzo szeroki zakres ro*lin *ywicielskich nale**cych do rodzin (Compositae, Convolvulaceae, Cruciferae, Cucurbitaceae, Euphorbiaceae, Leguminosae, Malvaceae, Solanaceae, etc.). Dodatkowe informacje podaj* Mound i Halsey (1978).
ROZMIESZCZENIE GEOGRAFICZNE
Region EPPO: wyst*puje i jest szeroko rozprzestrzeniony na Cyprze, w Grecji i W*oszech; ograniczone rozmieszczenie ma w Belgii, Danii, Francji, Niemczech, W*grzech, Maroku, Holandii, Norwegii, Polsce, Hiszpanii, Szwecji, Szwajcarii, b. ZSRR. Notowany jest w Izraelu i Turcji. Doniesienia z Portugalii i Tunezji nie s* potwierdzone. W Danii, Niemczech, Holandii i Wielkiej Brytanii stosowany jest program jego likwidacji. Pojawi* si* tak*e w Irlandii, ale zosta* skutecznie wyniszczony.
Azja: szeroko rozprzestrzeniony.
Afryka: szeroko rozprzestrzeniony.
Ameryka Pó*nocna: Meksyk, po*udniowe stany USA (Arizona, Kalifornia, Floryda, Georgia, Teksas)
Ameryka *rodkowa i Karaiby: szeroko rozprzestrzeniony.
Ameryka Po*udniowa: Argentyna, Brazylia, Kolumbia, Wenezuela.
Oceania: szeroko rozprzestrzeniony.
UE: Wyst*puje.
Mapa rozprzestrzenienia: CIE (1986, nr. 284) i IAPSC (1985, nr. 188).
BIOLOGIA
Jaja składane są na dolnej stronie liści, szerszym końcem przyczepione do powierzchni i długością ustawione w pionie, prostopadle do liścia. Są one zakotwiczone wyrostkiem, który jest włożony do drobnego nacięcia w tkance zrobionego przez samice, a nie w szparka jak w przypadku wielu innych maczlików. Jaja bezpośrednio po złożeniu są białawe, ale stopniowo brązowieją. Larwy lęgną się po 5-9 dniach w 30 oC, ale jak wiele innych procesów rozwojowych zależy to w bardzo dużym stopniu od gatunku rośliny żywicielskiej, temperatury i wilgotności.
Larwa bezpośrednio po wylęgu jest plaska, owalna, przypominająca łuskę, która przesuwa się od osłonki jajowej tylko na krótkie odległości przed osiedleniem się na miejscu zerowania. Nie przemieszczając się przechodzi 4 stadia larwalne. Każde z pierwszych trzech stadiów larwalnych trwa 2-4 dni. Czwarte stadium larwalne ma około 0,7 mm długości i trwa około 6 dni i z tego stadium następuje przeobrażenie do postaci dorosłej.
Osobniki dorosle wychodza przez p*kni*cie na skórce puparium i rozprostowuj* skrzyd*a przez kilka minut zanim rozpoczn* przykrywa* si* wydzielin* woskow* z gruczo*ów odw*oka. Kopulacja rozpoczyna si* po 12 godzinach od wylotu i odbywa si* kilka razy w ci*gu *ycia osobników doros*ych. D*ugo** *ycia samic wynosi przeci*tnie oko*o 60 dni. *ycie samców jest znacznie krótsze i trwa od 9 do 17 dni. Ka*da samica w ci*gu *ycia sk*ada do 160 jaj, a ka*da grupa jaj jest sk*adana wokó* samicy.
WYKRYWANIE I IDENTYFIKACJA
Uszkodzenia
Liczne chlorotyczne plamki pojawiają się na liściach porażonych roślin, mogą one być także zanieczyszczone rosa miodowa i związanymi z nią grzybami sadzakowymi Drobne, białe łuski widoczne są na dolnej stronie liści. Kiedy potrząśnie się roślina, liczne małe, białe owady podfruwają i szybko ponownie siadają. Objawy te nie różnią się zasadniczo od tych powodowanych przez maczlika szklarniowego który jest pospolitym szkodnikiem w szklarniach Europy.
Morfologia
Jaja
Są kształtu gruszkowatego, długości okolo 0,2 mm.
Puparium
Jest p*askie, nieregularne, owalnego kszta*tu, d*ugo*ci 0,7 mm. Przy rozwoju larw na g*adkim li*ciu bez w*osków "puparium" nie posiada szczecin grzbietowych, ale je*li rozwój przebiega na li*ciu pokrytym w*oskami, na "puparium" znajduje si* od dwóch do o*miu d*ugich szczecin.
Owad dorosly
Ma długość około 1 mm, samce są nieco mniejsze niż samice. Ciało i obydwie pary skrzydeł pokryte są sproszkowana, woskowa wydzielina, barwy białej do jasnozóltawej. Odróznienie gatunków na podstawie osobników doros*ych jest trudne. Jakkolwiek w stanie spoczynku B. tabaci ma skrzyd*a znacznie bli*ej przyci*n*te do cia*a ni* Trialeurodes vaporariorum.
Puste puparium jest u*ywane do rozró*nienia B. tabaci od T. vaporariorum jako szkodników szklarniowych. Puparium T. vaporariorum jest regularnie jajowate z prostymi brzegami i 12 du*ymi, mocnymi szczecinami; puparium B. tabaci ma kszta*t nieregularnie owalny o nierównych brzegach, liczba szczecin jest zmienna, s* one krótsze i delikatniejsze. W tylnej cz**ci puparium B. tabaci znajduje rowek kaudalny (brak u T. vaporariorum) i widoczny wierzcho*ek j*zyka jest dwukrotnie tak d*ugi jak szeroki. Natomiast u T. vaporariorum wierzcho*ek j*zyka jest p*atkowy i szerszy ni* d*u*szy. Wi*cej informacji na temat identyfikacji podaje Martin (1987).
SPOSOBY ROZPRZESTRZENIANIA I PRZENIKANIA
Osobniki doros*e B. tabaci nie lataj* zbyt sprawnie, ale ruchy powietrza mog* je przenosi* na do** du*e odleg*o*ci poniewa* ich wymiary cia*a s* ma*e. Wszystkie stadia rozwojowe mog* by* przenoszone na materiale ro*linnym i kwiatach ci*tych ro*lin *ywicielskich. Mi*dzynarodowy handel poinsecj* ma najwi*ksze znaczenie przy rozprzestrzenianiu si* szkodnika w regionie EPPO.
ZNACZENIE GOSPODARCZE
Szkodliwo**
B. tabaci jest znany w cieplejszych cz**ciach jako szkodnik o mniejszym znaczeniu dla bawe*ny i innych tropikalnych lub subtropikalnych upraw i do niedawna by* *atwo zwalczany insektycydami. W Kalifornii (USA) w 1981 roku, oszacowano, *e spowodowa* on **czne straty 100 mln USD na pomidorach, sa*acie i bawe*nie (Gill, 1991). Jest tak*e gro*nym szkodnikiem w szklarniach Ameryki Pó*nocnej i Europy.
Wskutek zerowania osobników doroslych i larw pojawiaja sie chlorotyczne plamy na powierzchni li*ci. W zale*no*ci od poziomu pora*enia, plamy te mog* zlewa* si* ze sob* tak, i* ca*y li** staje si* *ó*ty poza bezpo*redni* powierzchni* wokó* *y*ek. Takie li*cie s* pó*niej zrzucane. Rosa miodowa wytwarzana przez *eruj*ce larwy pokrywa powierzchni* li*ci i mo*e powodowa* redukcj* potencja*u fotosyntetycznego, je*li rozwin* si* na niej grzyby. Rosa miodowa mo*e tak*e zniekszta*ca* kwiaty i w przypadku bawe*ny mo*e powodowa* problemy w procesie obróbki. Przy silnym pora*eniu, wysoko** ro*lin, liczba mi*dzyw**li, ilo** i jako** plonu mo*e by* odczuwalna (np. u bawe*ny).
B. tabaci jest wektorem blisko 60 wirusów ro*linnych (Muniyappa 1980). Wi*kszo** z nich to geminiwirusy, a najwa*niejsze s*: cotton leaf curl virus, African cassava mosaic geminivirus, tomato yellow mosaic geminivirus, tobacco leaf curl geminivirus, potato leaf roll luteovirus, bean golden mosaic geminivirus, tomato yellow leaf curl geminivirus, cucumber vein yellowing virus.
Potato leaf roll luteovirus, tomato yellow leaf curl geminivirus i cucumber vein yellowing virus wyst*puj* w Izraelu, a ostatnio tak*e na Cyprze, w Jordanii i Turcji. Tomato yellow leaf curl jest obecnie najwa*niejszym problemem na pomidorach i papryce rosn*cych w szklarniach *rodkowego Wschodu.
Zwalczanie
Do niedawna byl latwo zwalczany insektycydami na bawelnie w polu; problemy ze zwalczaniem sa teraz odczuwalne w niektórych rejonach Ameryki Pó*nocnej, na Karaibach i *rodkowym Wschodzie, co wywo*ane jest odporno*ci* na insektycydy. Zwalczanie w szklarniach wydaje się być bardziej trudne, ponieważ pojawiła się odporność na kilka insektycydów. Biologiczne zwalczanie przy pomocy Encarsia formosa i Verticillium lecanii bylo stosowane ze zmiennymi wynikami w Szwecji (Nedstam, 1992).
Zagro*enie
EPPO (OEPP/EPPO, 1989) i CPPC wymienia B. tabaci jako szkodnika kwarantannowego na li*cie A2. Zagro*enie dla regionu EPPO istnieje zasadniczo w szklarniach produkcyjnych krajów pó*nocnych. Odk*d zosta* zawleczony do kilku z tych krajów, szkodnik ten okaza* si* szczególnie trudny w zwalczaniu, poniewa* jest polifagiczny, odporny na wiele insektycydów i uniemo*liwia stosowanie programów biologicznego zwalczania (Della Giustina i inni, 1989). Tylko kilka krajów pozostaje wolnych od B. tabaci, co ilustruje jak trudne jest zapobieganie jego przenoszeniu w handlu mi*dzynarodowym. Ponadto jest prawdopodobne, *e jest ju* obecny w innych krajach w po*udniowym regionie EPPO, a brak jest tylko doniesie* jako szkodniku upraw polowych.
ZABIEGI KWARANTANNOWE
Poniewa* s* trudno*ci w wykryciu przy niskim poziomie pora*enia w przesy*kach, najlepiej jest upewni* si*, czy miejsce produkcji jest wolne od tego szkodnika (OEPP/EPPO, 1990).
LITERATURA
CIE (1986) Distribution Maps of Pests, Series A No. 284. CAB International, Wallingford, UK. Della Giustina, W.; Martinez, M.; Bertaux, F. (1989) Bemisia tabaci: le nouvel ennerni des cultures sous serres en Europe. Phytoma No. 406, 48-52.
Gill, R.J. (1991) The sweetpotato-poinsettia whitefly problem in California - 1991, 8 pp. Cali fornia Department of Food and Agriculture, Sacramento, California, USA.
IAPSC (1985) Distribution Maps of Major Crop Pests and Diseases in Africa No. I88. Inter-African Phytosanitary Council, Yaoundé, Cameroon.
Martin, J.H. (1987) An identification guide to common whitefly pest species of the world (Homoptera, Aleyrodidae). Tropical Pest Management 33, 298-322.
Mound, L.A.; Halsey, S.H. (1978) White flies of the world, a systematic catalogue of the Aleyrodidae (Homoptera) with host plant and natural enemy data. British Museum (Natural History), London, UK.
Muniyappa, V. (1980) White flies. In: Vectors of plant pathogens (Ed. by Harris, K.F.; Maramorosch, K.). Academic Press, New York, USA.
Nedstam, B. (1992) Report on biological control of pests in Swedish pot plant production. Bulletin OEPP/EPPO Bulletin 22, 417-420.
OEPP/EPPO (1989) Data sheets on quarantine organisms No. I78, Bemisia tabaci. Bulletin OEPP/EPPO Bulletin 19, 733-737.
OEPP/EPPO (1990) Specific quarantine requirements. EPPO Technical Documents No. 1008.
Aleurode de la patate douce 74
Aleurode du cotonnier, 74
Bemisia gossypiperda 74
Bemisia longispina 74
Bemisia nigeriensis 74
Bemisia tabaci 74
BEMITA 74
Cotton whitefly, 74
M*czlik ostroskrzyd*y 74
Mosquita blanca del tabaco 74
Sweet potato whitefly, 74
Tobacco whitefly 74#
Bemisia tabaci
Bemisia tabaci
80
79