1. Rola preferencji w decyzjach konsumenta.

W ekonomii, mówiąc o teorii wyborów konsumenta zakłada się, że jest on podmiotem racjonalnym. A więc wybierając jakieś dobro chce on osiągnąć z niego maksymalną korzyść, przy obecnych warunkach w jakich się znajduje. Konsument podejmuje decyzję na zasadzie optymalizacji.

Każdy człowiek posiada swoje indywidualne preferencje i kieruje się nimi w wyborze. W ekonomii nie gra roli jednak fakt, jakie kto ma preferencje i dlaczego takie, a nie inne (bo tym się zajmują inne nauki np. psychologia). W decyzji konsumenta jego osobiste preferencje traktowane są jako konkretne dane. Konsument jest więc traktowany w swoich wyborach jako podmiot suwerenny, ograniczony jedynie własnym dochodem oraz cenami rynkowymi dóbr, jakie zamierza kupić kierując się osobistymi preferencjami.

Analizując preferencje konkretnego konsumenta dowiadujemy się czy jest on zadowolony z kupna danego dobra bądź usługi, czy tez nie i o ile bardziej woli on dobro A od dobra B. By ocenić ilość zadowolenia jakie osiąga konsument z konsumpcji używa się wielkości zwanej użytecznością całkowitą. Obecnie traktuje się użyteczność jako kategorię porządkową. Przypisuje się jej jedynie wartości porządkowe, które wskazują na relatywne znaczenie użyteczności w stosunku do siebie. W tym znaczeniu użyteczność odzwierciedla uporządkowany system preferencji konsumenta.

Wybierając jakieś dobro spośród wielu konsument dąży do maksymalizacji użyteczności, czyli do takiego wyboru kombinacji konsumowanych dóbr, która daje mu możliwie jak największe zadowolenie.

2. Warunki optymalizacji zysku przedsiębiorstwa doskonale konkurencyjnego i monopolu.

1. przedsiębiorstwo doskonale konkurencyjne:

Celem producenta jest wybór takiego poziomu produkcji, który maksymalizuje zysk z podjętej działalności produkcyjnej. Zysk przedsiębiorstwa możemy zdefiniować jako różnicę między przychodem całkowitym i kosztem całkowitym. Porównując przychód całkowity z kosztem całkowitym dla każdego poziomu produkcji można określić dla jakiej wielkości produkcji zysk osiąga wielkość maksymalną.

Zysk przedsiębiorstwa jest kategorią ekonomiczną. Oznacz to, że w rachunku efektywności nakładów na wybrana działalność produkcyjną uwzględniamy koszty alternatywne, czyli utratę korzyści z zainwestowania posiadanych środków w innego rodzaju działalność gospodarczą.

W warunkach doskonałej konkurencji przedsiębiorstwo akceptuje cenę sprzedaży swojego produktu jako wielkość dana, ukształtowaną na rynku. Równocześnie koszty produkcji wynikają z przyjętej technologii produkcji.

Kryterium optymalizacji odnosi się zarówno do maksymalizacji zysku dodatniego, jak i do minimalizacji zysku ujemnego (straty) przedsiębiorstwa.

1. Zysk osiąga maksimum, jeżeli: PM=KM i KM jest rosnący.

2. Zysk osiąga minimum miejscowe, jeżeli PM=KM i KM jest malejący

Ogólnie można stwierdzić, że w sytuacji zysku dodatniego wielkością produkcji maksymalizującą zysk całkowity jest wielkość, dla której PM=KM i KM jest rosnący. Jeżeli zysk całkowity jest negatywny, wówczas istotnym jest porównanie rozmiarów straty z kosztem stałym całkowitym. ( przykład liczbowy i wykresy str. 210-214)

2. monopol:

Biorąc pod uwagę koszty produkcji oraz kształtowanie się przychodów monopol poszukuje optymalnej kombinacji między ceną i wielkością produkcji, tzn. takiej kombinacji, która maksymalizuje zysk monopolu w krótkim okresie czasu.

Monopolista dążąc do maksymalizacji zysku może podnosić cenę lub wielkość produkcji tak, aby różnica między przychodem całkowitym ze sprzedaży i kosztem całkowitym była największa.

W wielu interpretacjach ekonomicznych przyjmuję się, że monopol może zarówno o wielkości produkcji, jak i o cenie. Faktycznie jednak swoboda wyboru monopolu ogranicza się do wielkości produkcji lub do ceny, a nie do obydwu wielkości równocześnie.

Ogólny warunek maksymalizacji zysku monopolu pełnego jest podobny, jak w przypadku przedsiębiorstwa doskonale konkurencyjnego: PM=KM oraz KM rosnący. Ponieważ krzywa popytu monopolu oraz krzywa PM posiadają nachylenie negatywne, koszt marginalny nie musi być rosnący w punkcie przecięcia się PM i KM. W tym wypadku warunek maksymalizacji zysku spełniony jest wówczas, kiedy KM spada wolniej od spadku PM.

Warunki maksymalizacji zysku monopolu pełnego:

1. Warunek konieczny: PM=KM

2. Warunki wystarczające: KM rosnący, lub KM malejący, lecz wolniej aniżeliPM

3. Wyjaśnij kategorię MSS i MSTS oraz uzasadnij dlaczego są one malejące.

Zasadniczą różnicą między marginalną stopą substytucji (MSS), a marginalną stopą technicznej substytucji (MSTS) jest, fakt że ta pierwsza dotyczy wyborów podejmowanych przez konsumenta, natomiast MSTS to kategoria używana przy opisywaniu producenta.

MSS możemy wyznaczyć analizując krzywą obojętności konsumenta (wykres 36 str. 94 w czerwonych wydaniach :D). Krzywa ta wskazuje wszystkie możliwe kombinacje konsumpcji dwóch dóbr, które dają konsumentowi takie samo zadowolenie. Ponieważ krzywa obojętności ma nachylenie negatywne, w miarę zwiększania konsumpcji jednego dobra, ilość konsumowanego dobra nr.2 musi się zmniejszać. Między dwoma dobrami istnieje stosunek substytucyjności. Miernikiem tego efektu jest właśnie marginalna stopa substytucji (MSS). A więc MSS informuje nas jaką ilość dobra Y należy poświęcić w celu zwiększenia konsumpcji dobra X o jednostkę w sytuacji kiedy konsument pozostaje na tej samej krzywej obojętności, czyli nie zmienia poziomu zadowolenia z konsumpcji. MSS możemy również wyznaczyć jako stosunek użyteczności marginalnej x do użyteczności marginalnej y.

MSTS natomiast wyznaczymy dokonując analizy izokwanty produkcji (wykres 69 str. 153), która to łączy wszystkie możliwie efektywne kombinacje czynników (kapitału i pracy) dające taką samą wielkość produkcji. Izokwanta również jak i krzywa obojętności u konsumenta ma nachylenie negatywne, a między dwoma mierzonymi czynnikami produkcji zachodzi substytucja. Tak więc stosunek, zgodnie z którym można zastąpić jeden czynnik produkcji drugim czynnikiem tak, aby wielkość produkcji nie uległa zmianie nazywa się marginalną stopą technicznej substytucji (MSTS). MSTS możemy wyznaczyć również jako stosunek produktu marginalnego pracy do produktu marginalnego kapitału.

Zarówno MSS jak i MSTS są malejące. Dzieje się tak dlatego, że krzywa obojętności oraz izokwanta produkcji mają negatywne nachylenia oraz są wypukłe względem początku układu współrzędnych. Tak więc zwiększając konsumpcję (w przypadku MSS) dobra X konsument jest skłonny rezygnować z coraz mniejszych ilości dobra Y w zamian za powiększenie konsumpcji X o dodatkową jednostkę. (Prawo malejącej MSS wykres 43 str.100). W przypadku produkcji w miarę zastępowania czynnika kapitału przez czynnik pracy, zmniejsza się ilość kapitału, którą można zastąpić przez dodatkową jednostkę pracy (Malejąca MSTS wykres 73 str.156)

4. Wyjaśnij na przykładzie różnicę miedzy kosztami produkcji w ujęciu rachunkowym i ekonomicznym i uwzględnij zysk normalny.

Koszty rachunkowe - wielkość kosztów wynika z pomnożenia ilości kupowanych czynników przez ich cenę wyrażoną w pieniądzu (tak rozumiane koszty produkcji są zapisywane w rachunkowości przedsiębiorstwa). Przykłady: opłata za wynajem, płace pracowników, amortyzacja maszyn, zakup surowców, opłata za energię elektr. Jeśli ktoś sam pracuje w swoim przedsiębiorstwie i nie wynajmuje lokalu, to jako koszt traktujemy tylko amortyzację lokalu.

Koszty ekonomiczne - wartość wszystkich zasobów (czynników) użytych do produkcji. Wartośc tę wyznacza koszt najlepszego, alternatywnego zastosowania zasobów (nakładów na te czynniki). (Chodzi o to, że np. Jeśli ktoś sam pracuje u siebie, to nie pracuje gdzie indziej, gdzie może osiągnąłby wyższe zyski, a lokalu nie wynajmuje komuś z czego znowu mógłby mieć większe zyski).

Koszty rachunkowe odzwierciedlają widoczne wydatki pieniężne na zakup czynników produkcji nazywane są często kosztami explicite, natomiast koszty alternatywnego zastosowania zasobów (które nie są traktowane jako wydatki firmy) określa się mianem kosztów implicite.

Zysk normalny - w ujęciu ekonomicznym część zysku traktowana jest jako koszt. Zysk ten nazywamy zyskiem normalnym. Przedsiębiorca angażuje w przedsięwzięcie gospodarcze swoje zdolności i umiejętności, swój talent przedsiębiorczości, które jest uznawana za jeden z czynników produkcji. Logiczne, że w zamian za to chce otrzymać pewne wynagrodzenie minimalne, które skląniać go będzie do kontynuowania przedsięwzięcia - to co przedsiębiorca „zabiera” dla siebie jest właśnie zyskiem normalnym z prowadzonej działalności. Zysk normalny jest kosztem implicite (przedsiębiorca mógł inaczej sporzytkować swój talent). Jeśli nie uda się wypracować zysku normalnego to pzredsiębiorca może przenieść swoje wysiłki na inną działalność lub przestać być przedsiębiorcą i zaangażować się jako pracownik najemny. (Tak naprawdę jeśli nie uda się wypracować zysku normalnego raz, to moim zdaniem i tak jak mnie uczono w zeszłym roku, przedsiębiorca od razu nie rezygnuje, bo włożył sporo wysiłku w aktualny biznes i to, że raz koszty były na tyle wysokie, że nie uzyskłał zysku normalnego nie powoduje od razu wyjścia z branży. Przedsiębiorca może sobie pomyśleć: może nie udało się w tym miesiącu, ale w następnym może być 2 razy lepiej. )

5. Funkcje kosztów produkcji w okresie krótkim.

Funkcja kosztów produkcji jest relacją między kosztami produkcji i odpowiednią wielkością produkcji KC = f(Q). W krótkim okresie czasu możemy wyróżnić koszty:

stałe całkowite, zmienne całkowite, całkowite (KSC+ KZC), przeciętne (stałe, zmienne i całkowite) oraz koszty marginalne.

a) koszty stałe

- całkowity (KSC) ponoszone są przez przedsiębiorstwo niezależnie od wielkości produkcji. Występują nawet wtedy gdy produkcja wynosi zero (np. koszty konserwacji urządzeń, spłaty długów itp.). Wykres 80 str. 176

- przeciętny (KSP) nazywany też kosztem stałym jednostkowym. Powstaje on z dzielenia kosztu stałego całkowitego przez wielkość produkcji. KSP = KSC/Q. KSP jest wypukły względem początku układu współrzędnych i zmniejsza się nieustannie w miarę wzrostu produkcji jednak nigdy nie osiąga zera. Wykres 81 str. 177

b) koszty zmienne

- całkowity (KZC) rosną w miarę zwiększania się rozmiarów produkcji jednak tempo wzrostu nie jest równomierne. Najpierw rośnie powoli, lecz po przekroczeniu pewnego poziomu produkcji zaczyna wzrastać szybciej. Wykres 82 str.178

- przeciętny (KZP) otrzymujemy dzieląc koszt zmienny całkowity przez wielkość produkcji. KZP= KZC/Q. Koszt ten początkowo zmniejsza się, lecz po przekroczeniu pewnej wielkości produkcji zaczyna znów rosnąć. Wykres 83 str. 178

c) koszty całkowite

- koszty całkowite produkcji (KC) są sumą kosztów stałych całkowitych i zmiennych całkowitych KC= KSC+ KZC. Krzywa ta rozpoczyna się w punkcie wielkości kosztu stałego całkowitego dla Q= 0. Następnie przybiera taką samą postać jak KZC. Wykres 84 str. 179

- przeciętny (KCP) to koszt całkowity przypadający na jednostkę produktu KCP=KC/Q. Wykres 85 str. 179

d) koszt marginalny (KM) jest to zmiana kosztu całkowitego wynikająca ze zmiany wielkości produkcji o dodatkową jednostkę. Koszt marginalny pozwala ocenić rentowność decyzji powiększenia produkcji o kolejną jednostkę. Ważny jest fakt, ze koszt stały nie wpływa na zmianę kosztu marginalnego więc możemy zapisać:

Wykres 86 str. 180.

6. Scharakteryzuj funkcje produkcji w okresie krótkim. Jakie decyzje podejmuje producent w etapie I, II i III, i dlaczego?

Produkcja wymaga wielu różnorodnych czynników. W funkcji jednoczynnikowej rozpatrujemy zależność między nakładem jednego czynnika np. czynnika pracy a wielkością produkcji zakładając, że pozostałe czynniki np. kapitał, ziemia są niezmienne.

Dalsze uproszczenie analizy polega na tym, że uwzględniamy tylko jeden czynnik zmienny(pracę) oraz jeden czynnik stały ( kapitał). Oznacza to że w warunkach danej technologii produkcji (krótki okres czasu) kapitał pozostaje taki sam, a rozmiary produkcji zmieniają się jedynie w wyniku zmian w ilości zatrudnionych pracowników.

Podstawowe założenia analizy funkcji produkcji w okresie krótkim:

• Istnieje tylko jeden czynnik zmienny

• Istnieje tylko jeden czynnik stały

• Technologia produkcji jest dana

• Czynniki produkcji mogą łączyć się ze sobą w różnych proporcjach

• Produkt jest jednorodny

W okresie krótkim występuje prawo malejących przychodów: zwiększając nakład czynnika zmiennego ( przy założeniu ze pozostałe czynniki są stałe) osiągamy taki punkt, po przekroczeniu którego każda dodatkowa jednostka czynnika zmiennego daje coraz mniejsze przyrosty produkcji. Produkcyjność kolejnego czynnika zmiennego zmniejsza się - PM maleje.

Etapy produkcji:

Etap I: nakład czynnika zmiennego rośnie od zera do takiej wielkości, dla której PP jest maksymalny. W etapie I produkt przeciętny rośnie.

Etap II: stanowi go taki przedział nakładu czynnika zmiennego, w ramach którego PP spada; również PM spada lecz pozostaje ciągle dodatni.

Etap III: PP ciągle spada; PM przybiera wartości ujemne - spada również PC.

Producent maksymalizujący zysk nie będzie produkował w ramach III etapu produkcji. Ponieważ każdy dodatkowy nakład czynnika zmiennego przynosi w tym etapie negatywny przyrost produkcji ( PM jest ujemny), stąd produkcja całkowita zmniejsza się. Producent może więc wytwarzać więcej produktów zmniejszając nakład czynnika zmiennego.

Producent maksymalizujący zysk nie pozostanie również w I etapie produkcji. Etap ten charakteryzuje rosnący produkt przeciętny. Równocześnie PM jest większy od PP. Oznacza to że każdy dodatkowo stosowany do produkcji czynnik zmienny ( dodatkowy pracownik) przynosi większy efekt produkcyjny aniżeli czynnik przeciętny ( pracownik przeciętny).

Jeśli dochód dostarczany przez pracownika przeciętnego jest większy od płacy ( a musi tak być, ponieważ w przeciwnym razie nie będzie zysku) również dochód dostarczany przez pracownika dodatkowego będzie większy od płacy. Oznacza to ze każdy dodatkowy pracownik dostarcza przedsiębiorcy zysk.

W tym właśnie tkwi wyjaśnienie, dlaczego producent maksymalizujący zysk będzie dążył do zwiększenia zatrudnienia ( nakładu czynnika zmiennego) tak długo, jak długo PP jest rosnący, a PM > PP.

W ten sposób producent dąży do opuszczenia I etapu produkcji.

( przykłady liczbowe i wykresy str.141-149)

7. Na czym polega mechanizm rynkowy i do jakich prowadzi rezultatów. Wyjaśnij kategorię nadwyżki podaży i popytu konsumenta i producenta.

Rynek jest miejscem spotykania się i ścierania interesów podmiotów gospodarczych. Funkcjonowanie rynku podlega prawom popytu i podaży. Na rynku istnieje pewien proces wymiany informacji, przy pomocy którego konsumenci i producenci określają co chcą sprzedać lub kupić i na jakich warunkach. Mechanizm rynkowy koryguje decyzje podmiotów gospodarczych doprowadzając rynek do stanu równowagi, a więc samoczynnego dostosowania wielkości popytu i podaży poprzez odpowiednie ustalenie ceny równowagi.

W ujęciu procesowym mechanizm rynkowy jest grą popytu i podaży, która prowadzi do obiektywnej wyceny poszczególnych towarów i zrównoważenia rynku, czyli zrównania się oferowanej ilości towaru z ilością pożądaną.

Jeżeli popyt na jakieś dobro przewyższa podaż, wówczas nabywcy są skłonni płacić za nie więcej. Gdy przejawiają tę skłonność na rynku, cena tego dobra rośnie. Wzrost ceny skłania natomiast producentów do zwiększenia jego produkcji, co doprowadzi w końcu do zrównania podaży z popytem.

Jeżeli w sytuacji równowagi rynkowej wystąpią okoliczności, których skutkiem będzie ograniczenie popytu na dane dobro (np. zmiana gustów konsumentów), wówczas nie wszystkie produkowane towary znajdą nabywców. Skłoni to część producentów do zmniejszenia produkcji i obniżenia ceny, celem zachęcenia części konsumentów do zakupu większych ilości towarów. Efektem będzie ustalenie się równowagi rynkowej przy niższym poziome produkcji i niższej cenie.

W przypadku kiedy cena jest niższa od ceny w punkcie równowagi popyt jest większy niż podaż i mamy do czynienia z nadwyżką popytu. Natomiast kiedy cena jest wyższa od ceny w punkcie równowagi podaż jest większa niż popyt i mówimy wtedy o nadwyżce popytu. Cena, przy której rozmiary podaży zrównają się z rozmiarami popytu nosi nazwę ceny równowagi rynkowej. Cena równowagi „oczyszcza” rynek z jakiejkolwiek nadwyżki popytu bądż podaży. Nazywa się ją również ceną czyszczącą rynek.

Do tego jest wykres 13 str. 51

8. W jaki sposób elastyczność cenowa popytu wpływa na przychody ze sprzedaży przedsiębiorstwa.

Konsumenci kupując na rynku produkty i usługi wydatkują swoje dochody. Dla przedsiębiorstw sprzedających produkty i usługi wydatki konsumentów są przychodami ze sprzedaży.

Wydatki konsumentów i przychody przedsiębiorstw mają związek z wielkością współczynnika cenowej elastyczności popytu.

Jeżeli Ep > 1, wówczas:

• Spadek ceny zwiększa globalne wydatki konsumentów co oznacza wzrost globalnych przychodów przedsiębiorstw

• Wzrost ceny zmniejsza globalne wydatki konsumentów oraz globalne przychody przedsiębiorstw

Jeżeli Ep < 1, wówczas:

• Spadek ceny zmniejsza globalne wydatki konsumentów oraz zmniejsza globalne przychody przedsiębiorstw

• Wzrost ceny zwiększa całkowite wydatki konsumentów i globalne przychody przedsiębiorstw

Elastyczność popytu i zmiany przychodów przedsiębiorstw:

Elastyczność popytu	Cena ↑	Cena↓
Ep > 1	PC ↓	PC ↑
Ep < 1	PC ↑	PC ↓
Ep = 1	PC nie zmienia się	PC nie zmienia się

(Nie ma dużo o tym wpływie elastyczności... Wykres i komentarz do wykresu jest na stronie 79 i 80)

9. Przedstaw prawo Engla i wykorzystaj w objaśnieniu krzywe Engla i elastyczności dochodowe popytu. Podaj przykłady

Ernest Engel, dziewiętnastowieczny ekonomista niemiecki, dokonał szerokich badań statystycznych zależności wydatków na poszczególne dobra od wysokości dochodów konsumenta. Graficzna postać tych zależności nosi nazwę krzywych Engla.

Uzależniając zmiany wielkości zakupów dobra X od rozmiarów dochodu, którym dysponuje konsument, otrzymujemy następującą prawidłowość: wraz ze wzrostem (spadkiem) dochodu konsumenta rosną (spadają), ceteris paribus, rozmiary kupowanego przez konsumenta dobra X.

Zależność tą możemy przedstawić w postaci krzywej Engla, wyprowadzając ją z krzywej dochód-konsumpcja. (Krzywa dochód-konsumpcja jest geometrycznym zbiorem punktów równowagi konsumenta, odpowiadających wszystkim poziomom dochodu konsumenta, przy założeniu niezmienności cen oraz danych preferencjach konsumenta. (wykres 50 s. 115. Krzywa dochód-konsumpcja oraz krzywa Engla)

Punkty A, B i C odpowiadają optymalnym rozmiarom kupowanego dobra X, przy poziomach dochodu konsumenta DP, DP₁, DP₂. Łącząc te punkty ze sobą otrzymujemy krzywą Engla. Zakładamy, że cena nominalna (P_x) oraz cena relatywna (P_x/P_y) dobra X pozostają niezmienne.

Zmiany rozmiarów kupowanych dóbr, w zależności od zmian dochodu konsumenta, mogą odbywać się w różnym tempie. Zależy to od tego, czy dobra zaspokajają potrzeby podstawowe, czy też potrzeby bardziej luksusowe.

Wykres 51 s. 216

Obydwie krzywe przedstawiają zależności między zmianami dochodu konsumenta, a zmianami rozmiarów zakupów w zależności od rodzaju dóbr. Pierwszy przypadek odnosi się do dóbr „podstawowych” (art. Żywnościowe), drugi do dóbr „wyższego rzędu” (usługi, produkty przemysłowe, samochody, meble, sprzęt elektroniczny, usługi gastronomiczne). W miarę wzrostu dochodu konsument wydaje relatywnie coraz mniej na dobra podstawowe i więcej na dobra wyższego rzędu. W rezultacie w dłuższym okresie zmienia się struktura konsumpcji.

Miarą reakcji popytu na zmiany dochodu jest elastyczność dochodowa popytu. Współczynnik elastyczności dochodowej popytu jest dodatni (wzrost dochodu pociąga wzrost konsumpcji i popytu na dane dobro). W przypadku niektórych produktów żywnościowych współczynnik elastyczności jest ujemny, co oznacza, że wzrostowi dochodu konsumenta towarzyszy spadek konsumpcji danego produktu (chleb, ziemniaki, mąka). Prawidłowości odkryte przez Engla znalazły potwierdzenie w późniejszych wynikach badań reakcji popytu poszczególnych dóbr na zmiany dochodów konsumentów. Wyróżniamy 3 rodzaje prawidłowości odnoszące się do poszczególnych grup produktów:

1. Żywność. Wydatki na żywność rosną mniej proporcjonalnie w stosunku do przyrostu dochodu. Oznacza to, że procentowy wzrost konsumpcji żywności jest mniejszy, aniżeli procentowy wzrost dochodu. Współczynnik elastyczności dochodowej popytu jest mniejszy od jedności E_DP<1 (np. chleb, ziemniaki). W konsekwencji udział żywności w konsumpcji całkowitej zmniejsza się bogacenia konsumentów (osiągania coraz wyższych dochodów).

2. Odzież, opłaty za mieszkanie oraz gaz. Wydatki na te dobra stanowią stosunkowo stały procent, niezależnie od zmian wielkości dochodu. Przyrostowi dochodów towarzyszą proporcjonalnie przyrosty wydatków na dobra należące do tej grupy. Współczynnik elastyczności dochodowej jest zbliżony do jedności E_DP=1.

3. Niektóre dobra przemysłowe, wykształcenie, podróże, wakacje, ochrona zdrowia. Wzrastają bardziej niż proporcjonalnie w stosunku do wzrostu dochodów konsumentów. Współczynnik elastyczności dochodowej popytu na te dobra jest większy od jedności E_DP>1. W miarę osiągania coraz wyższych dochodów przez konsumentów zwiększa się udział tych dóbr w konsumpcji całkowitej.

Krzywa Engla może służyć do klasyfikowania dóbr na normalne i podrzędne. Wzrostowi dochodu do poziomu DP' towarzyszy wzrost zakupów optymalnych ilości dobra X - dobro X jest dobrem normalnym. Po przekroczeniu poziomu DP' dalszemu wzrostowi towarzyszy spadek konsumpcji (popytu) dobra X (np. chleb i ziemniaki) W przypadku dóbr podrzędnych współczynnik E_DP jest ujemny. Wykres 52 s. 120 Krzywa Engla a klasyfikacja dóbr.

10. Porównaj sytuację optimum konsumenta i producenta

OPTIMUM KONSUMENTA

OPTIMUM PRODUCENTA

Konsument jest podmiotem gospodarczym działającym w sposób racjonalny (podejmując decyzje odnośnie konsumpcji konfrontuje swoje oceny subiektywne <odczucia> dotyczące zadowolenia osiąganego z konsumowania danych kombinacji dóbr, z faktycznym możliwościami ich realizacji. Możliwości te są zawsze ograniczane przez dochody konsumenta oraz ceny rynkowe dóbr. Uwzględniając swoje preferencje, dotyczące kombinacji dóbr możliwych do osiągnięcia ze względu na posiadane zasoby, konsument poszukuje sytuacji optymalnej, która umożliwi mu osiągnięcia maksymalnych korzyści z konsumpcji. Występują linia budżetowa (ograniczenie budżetu DP=PX*QX+PY*QY) oraz krzywa użyteczności. Zrównanie się obydwu wielkości następuje tylko w punkcie styczności danej linii budżetowej z najwyżej położoną krzywą obojętności. Warunek styczności oznacza, że konsument dostosowuje swoją konsumpcję dóbr X i Y w taki sposób, aby stopa, zgodnie z którą jest skłonny zastąpić X przez Y (preferencje konsumenta), była równa stopie, która faktycznie umożliwia dokonanie takiej substytucji (relacja cen). Istnieje tylko jedna kombinacja ilości dobra X i Y maksymalizująca zadowolenie konsumenta Punkt, w którym konsument maksymalizuje zadowolenie z konsumpcji, znajduje się na najwyższej krzywej obojętności możliwej do osiągnięcia przy danych ograniczeniach. Jest to punkt styczności linii budżetowej z krzywą obojętności (Wykres 44 s. 105 Optimum konsumenta). Optymalna kombinacja cen znajduje się w punkcie E. Inne przecięcia się krzywej użyteczności z linią budżetową są mniej efektywne z ekonomicznego punktu widzenia. W innych punktach konsument wydaje wszystkie środki na zakup dóbr X i Y, ale znajduje się na niższych krzywych użyteczności (nie maksymalizuje swojego zadowolenia). W punkcie E nachylenie krzywej użyteczności oraz linii budżetowej są równe. Nachylenie krzywej użyteczności jest równe: natomiast nachylenie linii budżetowej wynosi: Z powyższej równości wynikają dwa aspekty konsumpcji. Marginalna stopa substytucji informuje konsumenta o możliwościach jakie ma do dyspozycji, natomiast relatywne ceny dóbr X i Y są informacją rynkową, którą konsument powinien brać pod uwagę przy swoich ograniczeniach budżetowych. Jeśli MSS i PMX/PMY nie są sobie równe, to konsument może polepszyć swoją sytuację zmieniając kombinację konsumowanej ilości dobra X i Y. W sytuacji optimum konsumenta nie ma optimów cząstkowych.

Producent podejmując decyzje produkcyjne ma do swojej dyspozycji informacje dotyczące technologii produkcji ( izokwanty produkcji) oraz informacje o kosztach czynników (linie jednakowego kosztu). A więc dla producenta najważniejsza jest technologia i koszt. Występują linia jednakowego kosztu (TC=L*w+K*r) oraz izokwanta produkcji. Łącząc ze sobą krzywe jednakowego produktu (izokwanty) i jednakowego kosztu, producent poszukuje sytuacji optymalnej, tzn. takiej kombinacji nakładu czynników, która przy danych ograniczeniach kosztowych umożliwia osiągnięcia maksymalnej produkcji. Przy danym koszcie całkowitym TC, istnieje tylko jedna kombinacja nakładów czynnika pracy i kapitału maksymalizująca wielkość produkcji. Optymalna kombinacja czynników znajduje się w punkcie styczności linii jednakowego kosztu z możliwie najwyżej położoną izokwantą produkcji. Jest to punkt równowagi przedsiębiorstwa, w którym osiąga ono maksymalną produkcję przy danym koszcie całkowitym. (Wykres 76 s. 167 Optimum produkcji przedsięborstwa). Optymalna kombinacja nakładu czynników znajduje się w punkcie E, w którym nakład czynnika pracy wynosi Le, natomiast nakład czynnika kapitału wynosi Ke. Inne przecięcia się izokwanty produkcji z linią jednakowego kosztu, np. punkt A i B są mniej efektywne z ekonomicznego punktu widzenia. Zarówno w punkcie A , jaki i w punkcie B, producent wydatkuje wszystkie środki na zakup wybranej kombinacji czynników, osiągając przy tym poziom produkcji Q1, który jest niższy do poziomu Q2. W punkcie E nachylenie izokwanty produkcji oraz linii jednakowego kosztu są równe. Nachylenie izokwanty jest równe: natomiast nachylenie linii jednakowego kosztu wynosi w/r. Stąd optymalna kombinacja nakładu czynników pracy i kapitału (punkt E), możliwa do osiągnięcia przy danym koszcie całkowitym, wymaga spełnienia następującej równości: W powyższej równości zawarte są dwa aspekty procesu produkcji. Marginalna stopa technicznej substytucji informuje producenta o możliwościach technicznych jakie ma do dyspozycji, natomiast relatywne ceny czynników są informacją rynkową, którą producent musi wziąć pod uwagę. Jeżeli MSTS i w/r nie są sobie równe, wówczas producent może polepszyć swoją sytuację zmieniając kombinacje nakładu czynników. Optimum produkcji można rozpatrzyć z punktu widzenia zasady najmniejszego kosztu. Przekształcając warunek równowagi PML/PMK=w/r otrzymujemy: W punkcie równowagi produkcji, stosunek produktu marginalnego pracy do ceny czynnika pracy jest równy stosunkowi produktu marginalnego kapitału do ceny czynnika kapitału. Oznacza to, że równowaga zachodzi wówczas, kiedy ostatnia złotówka, wydana na zakup czynnika pracy, daje dodatkowo taką samą wielkość produkcji, jak ostatnia złotówka wydana na zakup czynnika kapitału. Taka kombinacja nakładów czynnika pracy i kapitału jest najmniej kosztowna. Obydwa równania wskazują jedynie na cząstkowe optima producenta. Pierwsze równanie obrazuje to, jak producent łączy nakłady czynników, aby zmaksymalizować produkcję. przy danym koszcie całkowitym. Drugie równanie pokazuje to, jak producent łączy nakłady czynników, aby zminimalizować koszty wytworzenia danej wielkości produkcji.

---