Dobrzycki, Historia stosunków międzynarodowych

KONFERENCJA POKOJOWA W PARYŻU.

 18.01.1919 - Paryż, traktaty formułowane wył. przez zwycięzców:

• 27 państw + 5 dominiów bryt. [w pełni samodzielni uczestnicy obrad]

• 5 mocarstw decydowało: W. Brytania, Japonia, Francja, Włochy, Stany Zjedn. tzw. „Główne mocarstwa sprzymierzone i stowarzyszone”

• Rada Najwyższa - organ kierowniczy wlk mocarstw utw. w k. 1918 r.; składała się z szefów rządów i min. spr. zagr. którzy wyst. na konferencji jako Rada Dziesięciu: Francja - premier G. Clemencau i min. spr. zagr. S. Pichon; W. Brytania - p. D. L. George i m.s.z. A. J. Balfour; Stany Zjedn. - T. W. Wilson i sekretarz stanu R. Lansing; Włochy - p. Vittorio Emanuele Orlando i m.s.z. Giorgio S. Sonnino; Japonia - dyplomaci Makino Nobuaki i Sajonji Kimmochi. Rada 10 rzadko zbierała się w pełnym składzie.

• najw. rolę miała tzw. „Wielka Trójka”: Clemencau + Lloyd George + Wilson.

• pozostałe państwa uczestniczące w konferencji - wydesygnowały delegatów, np. Polska - I. J. Paderewski i R. Dmowski.

 POSTANOWIENIA:

• zwrot Alzacji i Lotaryngii

• memorandum franc. 26.02.1919 r. (A. Tardieu) - o ustalenie granicy na Renie + obszary na zach. w „strefę bezpieczeństwa”

• memoriał z Fontainebleau 25.03.1919 r. (L. George) - by nie narzucać Niemcom zbyt surowych warunków pokoju, bo może to doprowadzić do kolejnej wojny; lub Niemcy zwrócą się w stronę bolszewizmu i połączą się z Rosją.

• targi w spr. Zagłębia Saary - na 15 lat pod mandat Ligi Narodów, potem plebiscyt

• spr. Polski (ble ble...)

• idea Ligi Narodów - utworzenie; 25.01.1919 r. miała tworzyć integralną część całego traktatu, powołano specjalną komisję do opracowania Paktu Ligi. Na czele Komisji Ligi stanął Wilson, przenosząc dalsze prace do hotelu Crillon (stąd nazwa: Komisja Hotelu Crillon). Komisja skł. się z 14 państw m.in. Dmowski.

• Problemy kolonialne - 23.01.1919 r.

• Sprawy reparacji - Komisja ds. Reparacji i Strat 25.01.1919 r.

2. TRAKTAT Z NIEMCAMI.

 Wersal 28.06.1919; część I - Pakt Ligi Narodów, część II - opis nowej linii granicznej Niemiec, część III - Przepisy polit. europejskie itd...(aż do XV części):

• dla Belgii - obszar Moresnet + plebiscyty w Eupen i Malmedy

• Wlk. Ks. Luksemburg wyłączono z niem. Związku Celnego

• dla Francji - Alzacja i Lotaryngia

• demilitaryzacja posiadłości niem. na lewym brzegu Renu + 50 km pas na wsch. od tej rzeki

• Nadrenia - ziemie niem. położone na zach. od Renu będą okupowane przez wojska sprzymierzonych przez 5 do 15 lat; obszar ten został podzielony na 3 strefy: I - okupowana przez 5 lat, II - przez 10, III - przez 15

• dla Czechosłowacji - mała część Górnego Śląska tzw. Kraj Hulczyński

• dla Polski - prawie cała Wielkopolska + część tzw. Prus Królewskich (Pom. Zach.) i Pom. Nadwiślańskiego + część Górnego Śląska; dodatkowo plebiscyty na Górnym Śląsku + w Prusach Wsch.;

• Wolne Miasto Gdańsk pod opieką Ligi Narodów  podobnie Kłajpeda

• Szlezwik - plebiscyt w 1920 (do Danii)

• pozbawienie Niemiec praw do kolonii + unieważnienie traktatów i konwencji Niemiec z innymi państwami np. z Chinami z 1901, z Syjamem, z Liberią z 1911 i 1912, z Marokiem itp.

• zredukowanie armii do 100 tys.; zniesienie powszechnej obowiązkowej służby wojskowej; całkowite pozbawienie Niemcy lotnictwa wojskowego i morskiego

• obłożenie Niemiec obowiązkiem reparacji

2. TRAKTATY POKOJOWE Z AUSTRIĄ, BUŁGARIĄ, WĘGRAMI I TURCJĄ.

 TRAKTAT W SAINT GERMAIN EN LAYE - 10.09.1919 r.

• był to układ pokojowy z Austrią

• sankcjonował utratę większości terytorium przedwojennej monarchii Austro - Węgierskiej na rzecz Czechosłowacji (Czechy, Morawy i część Śląska), Jugosławii (większość Dalmacji, oraz Bośni i Hercegowiny), Polski (Galicja i część Śląska Cieszyńskiego), Rumunii (Bukowina) oraz Włoch (płd. Tyrol i Triest)

• Austria została rozbrojona i musiała zapłacić reparacje wojenne

• zdemilitaryzowano prawy brzeg Renu, a na terenach spornych z innymi państwami (Szlezwik i Holsztyn z Danią; Górny Śląsk, Warmia i mazury z Polską) zarządzono plebiscyty ludn. i zniesiono obowiązkową służbę wojskową

• zagłębie Saary oddano na 15 lat pod zarząd Ligi Narodów

• część Krainy i Koryntii przyłączono do królestwa Serbów, Chorwatów i Słoweńców (królestwo SChS)

 TRAKAT W NEUIILY - 27.11.1919 r.

• był to pokojowy układ z Bułgarią, który określał nowe granice Bułgarii (m.in. płd. Dobrudża dla Rumunii, zach. Tracja dla Grecji, część Macedonii dla Królestwa SChS - składającego się z Bośni, Słowenii i Hercegowiny)

• zlikwidowano też flotę wojenną

• nakaz wypłaty przez Bułgarię odszkodowań

 TRAKTAT W TRIANON - 04.06.1920 r.

• był to układ pokojowy z Węgrami, który sankcjonował utratę przez Węgry 2/3 przedwojennego terytorium (71 %) na rzecz Austrii, Czechosłowacji (Słowacja i Ruś Zakarpacka), Jugosławii (Wojwodina) i Rumunii (Siedmiogród)

• nakazywał rozbrojenie i wypłacenie przez Węgry odszkodowań wojennych

 TRAKTAT W SEVRES - 10.08.1920 r.

• był to układ pokojowy z Turcją, który decydował o faktycznym rozbiorze imperium tureckiego na rzecz W. Brytanii, Grecji, Włoch i Francji.

• terytorium Turcji ograniczono do 1/5 terytorium tureckiego

• zdemilitaryzowano cieśniny czarnomorskie

• posiadłości tureckie podzielono między W. Brytanię i Francję jako mandaty Ligi Narodów

• traktat ten nigdy nie wszedł w życie!!!

2. W POSZUKIWANIU GWARANCJI DLA MNIEJSZOŚCI NARODOWYCH.

 28.06.1919 r. w Wersalu tzw. „Mały traktat wersalski” podpisały mocarstwa sprzymierzone i stowarzyszone (skrót: s. i s.) m.in. Polska - dotyczył on ochrony mniejszości etnicznych i religijnych.

Powstanie małego traktatu wersalskiego:

• presja org. żydowskich obawiających się wzrostu antysemityzmu w Europie Środkowo- wschodniej, zwł. w Polsce

• było to 21 art. i 2 aneksy

• ochrona życia i wolności dla wszystkich mieszkańców bez względu na urodzenie, narodowość, język, rasę czy religię

• uprawnienia ludn. żydowskiej do posiadania szkolnictwa, miała być przeznaczona dla nich część funduszy publicznych, poszanowanie soboty jako święta żydowskiego

• DLA NIEMCÓW NIE BYŁO TAKICH OGRANICZEŃ JAK DLA POLAKÓW!!!

 15.05.1922 r. konwencja genewska - o ochronie mniejszości narodowych na całym Górnym Śląsku obowiązująca Niemcy i Polskę przez 15 lat:

• spr. gosp. - taryfy celne dla towarów państw s. i s. wwożonych do Polski

• ochrona wolności tranzytu + „słuszne traktowanie handlu innych narodów”

3. LIGA NARODÓW.

 pakt Ligi - podpisany 28.06.1919 wszedł w życie wraz z traktatem wersalskim 10.01.1920 r.

• pakt składał się z preambuły (wstępu) i 26 art.

• pokojowa współpraca między narodami

• nie zawierał bezwarunkowego potępienia wojen gdyż w ówcz. czasach uważano to za niemożliwe

• pierwotni członkowie to 32 państwa i dominia + 13 państw neutralnych

• Chiny nie podpisały traktatu wersalskiego (= paktu) w proteście przeciwko decyzji konferencji paryskiej w spr. Szantungu. Mimo to Chiny stały się czł. Ligi gdyż podpisały traktat z Austrią w Saint Germain (też zawierał pakt Ligi).

 Liga - otwarta dla wszystkich państw za zgodą 2/3 jej czł.

 Zgromadzenie Ogólne - każde państwo równe (1 głos)

 Rada Ligi Narodów - organ najważniejszy, uprzywilejowana rola mocarstw s. i s., stałych czł. Rady (Francja, W. Brytania, Włochy i Japonia).

W 1926 r. powiększyła się o Niemcy, w l. 1933-37 po wystąpieniu z niej Niemiec i Japonii i przyjęciu ZSRR znów liczyła 4 członków. W 1937 r. wyst. Włochy, miała już tylko 3 stałych członków: Francję, W. Brytanię i ZSRR (usunięty w grudniu 1939 r.).

Liczba niestałych czł. - zmieniała się: 1926 - 9 czł. na 3 lata; 1936 - 11 czł. + kategoria półstałego czł. = ponowny wybór po 3 latach (1 państwo np. Polska).

Decyzje podejmowano jednogłośnie.

 Sekretariat - organ Ligi

 Genewa - siedziba Ligi

---