Znaczenie oraz funkcja parków narodowych dla społeczeństwa na przykładzie Wolińskiego parku Narodowego.

Parkiem Narodowym nazywa się obszar, który objęty jest ochroną prawną, pozostaje w stanie naturalnym, albo też zmienionym w niewielkim stopniu przez działalność człowieka. Charakteryzuje się wyjątkowymi walorami krajobrazowymi, przyrodniczymi, kulturowymi, społecznymi oraz wychowawczymi. Posiada także nieprzeciętną wartość naukową. Na terenie Narodowego Parku wszystkie elementy przyrodnicze podlegają bezwzględnej ochronie. Jest to najwyższa forma ochrony przyrody, która ma na celu właściwe użytkowanie ożywionych oraz nieożywionych elementów przyrody (takich jak: populacje i biocenozy razem z ich siedliskiem). Park Narodowy ma również za zadanie zapewnienie trwałości, jak i odnawialności przyrody. Łączna wielkość parku nie może obejmować mniejszej powierzchni niż 100 ha. Na jego terenie wydzielony jest obszar otoczony ścisłą ochroną, całkowicie wyłączoną spod ludzkiej ingerencji, ale także miejsca objęte częściową ochroną; ponadto na obrzeżach Parku wyznacza się otulinę.

Już od zamierzchłych czasów króla Bolesława Chrobrego datuje się w Polsce ochronę przyrody. Kazimierz Wielki oraz Władysław Jagiełło sporządzili zarządzenie, które zakazywało wycinania cisów, jak również starych dębów. Pionierami współczesnej ochrony przyrody na terenach Polski byli: Raciborski, Siła-Nowicki, Szafer i Siedlecki. Obecnie w Polsce to minister ochrony środowiska, zasobów naturalnych i leśnictwa stanowi organ administrujący działania ochrony przyrody.

W Polsce istnieją 23 Parki Narodowe i liczą łącznie ok. 317 200 ha.

• Białowieski Park Narodowy, 1932 r.,

• Świętokrzyski Park Narodowy, 1950 r.,

• Tatrzański Park Narodowy, 1955 r.,

• Pieniński Park Narodowy, 1955 r.,

• Babiogórski Park Narodowy, 1955 r.,

• Ojcowski Park Narodowy, 1956 r.,

• Wielkopolski Park Narodowy, 1957 r.,

• Karkonoski Park Narodowy, 1959 r.,

• Kampinowski Park Narodowy, 1959 r.,

• Woliński Park Narodowy, 1960 r.,

• Słowiński Park Narodowy, 1967 r.,

• Bieszczadzki Park Narodowy, 1973 r.,

• Roztoczański Park Narodowy, 1974 r.,

• Gorczański Park Narodowy, 1981 r.,

• Węgierski Park Narodowy, 1989 r.,

• Drawieński Park Narodowy, 1990 r.,

• Poleski Park Narodowy, 1990 r.,

• Biebrzański Park Narodowy, 1993 r.,

• Park Narodowy Gór Stołowych 1993 r.,

• Magurski Park Narodowy, 1994 r.,

• Narwiański Park Narodowy i Bory Tucholskie, 1996 r.,

• Ujście Warty, 2001 r.

Woliński Park Narodowy powstał 3 marca 1960 roku zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów. Znajduje się na wyspie Wolin leżącej u ujścia Odry. Wyspa powstała około 12 tysięcy lat temu. Park obejmuje północno - zachodnią część wyspy, leży między zalewem szczecińskim, a Morzem Bałtyckim. Godłem Wolińskiego Parku Narodowego jest orzeł bielik.

Dużymi walorami przyrodniczymi parku stanowiącymi jego indywidualność geograficzną są: wyspiarski charakter terenu, zróżnicowany świat roślin i zwierząt, możliwość obserwowania różnych typów rzeźby na małym obszarze oraz niezwykłe walory krajobrazowe.

Powierzchnia parku wynosi 10 937,4 ha powierzchni, z czego aż 510,9 ha jest objętych ścisłą ochroną. Teren parku otoczony jest otuliną zajmującą powierzchnię 3368 ha.

Na obszarze Wolińskiego Parku Narodowego wydzielono sześć rezerwatów:

• Rezerwat im. dr Stefana Jarosza,

• Rezerwat im. prof. Mariana Raciborskiego,

• Rezerwat im. prof. Zygmunta Czubińskiego,

• Rezerwat im. dr Bohdana Dyakowskiego,

• Rezerwat im. prof. Władysława Szafera,

• Rezerwat im. prof. Adama Wodziczki.

Liczne jeziora dominują w krajobrazie Parku Wolińskiego. Są to przede wszystkim jeziora rynnowe. W środkowej części wyspy znajdują się jeziora: Czajcze, Domysłowskie, Łuniewo, Warnowskie, Rabiąż, Kołczewskie, Koprowo i Żółwino. Tworzą one malowniczy łańcuch jezior wolińskich.

Układ rynnowy jezior świadczy, iż kiedyś były połączone i tworzyły koryto odpływowe dla topniejącego lodowca. Czas ich powstania powiązany jest z ostatnim zlodowaceniem (czyli około 12 tysięcy lat temu). Jeziora te są długie, wąskie, poprzedzielane są płyciznami, mają dość strome brzegi i urozmaiconą rzeźbę denną. Najgłębsze z jezior - Czajcze, posiada zaledwie 6 metrów głębokości, a pozostałe z nich nie osiągają nawet 4 metrów.

Jezioro Czajcze to najbardziej malownicze z jezior Parku. Ma charakterystyczną linią brzegu, posiada również półwysep, który rozdziela jezioro tworząc dwie jego części. Jest ono drugie pod względem wielkości, zaraz po Koprowie, na wyspie Wolin.

Dużym zainteresowaniem turystów cieszy się śródleśne jezioro - Grodno, posiadające również małą wysepkę. Swoim kształtem przypomina siedmioramienną gwiazdę. Ma silnie rozwiniętą linię brzegu. Miejscami jest bardzo głębokie. Jest ono jednocześnie najwyżej położonym na wyspie jeziorem. Znajduje się na wysokości 16,9 metrów n.p.m.

W miejscowości Wapnica znajduje się wyjątkowe jezioro Turkusowe. Położone jest ono na zboczu południowym Doliny Trzciągowskiej. Powstało w wyniku zalania wodą pochodzącą z kopalni kredy piszącej. Nazwa pochodzi od tego, że podczas słonecznych dni woda w jeziorze przybiera piękny, turkusowy kolor. W Parku Wolińskim jest ono najgłębszym jeziorem, jego głębokość dochodzi nawet do 21,2 metra.

Charakterystyczną cechą Wolińskiego Parku Narodowego jest niepowtarzalne wybrzeże klifowe. Wyróżnia się niezwykle wysokim, prawie pionowym brzegiem, osiągającym nawet do 100 metrów wysokości. Niestety zbudowany z piasku brzeg ulega niszczeniu przez uderzające fale morskie. Zachodzi zjawisko tzw. abrazji, w wyniku czego linia brzegowa cofa się około 80 cm każdego roku.

W parku można także podziwiać szeroką, piaszczystą plażę porośniętą nadmorską roślinnością.

Świat roślinny i zwierzęcy jest mocno zróżnicowany i bogato reprezentowany przez rzadkie gatunki. Na wyspie Wolin zarejestrowano aż 1200 gatunków roślin, wiele z nich znajduje się pod ochroną m.in.: endemity (czyli gatunki występujące tylko na danym obszarze) np. długosz królewski, mikołajek nadmorski, sasanka, pajęcznica liliowata, zimoziół północny, wiciokrzew pomorski, lucerna kolczastostrąkowa, honkenia piaskowa.

Krótka charakterystyka wybranych przedstawicieli flory wolińskiej:

Długosz królewski - to paproć o długich, pierzastych liściach, nawet do 2 m, należy do rodziny długoszowatych, występuje w miejscach podmokłych oraz w wilgotnych lasach. Na górnej części liścia znajdują się zarodnie. W Polsce występuje rzadko, jest pod ścisłą ochroną.

Mikołajek nadmorski - to roślina zielna, należąca do rodziny baldaszkowatych (Apiaceae), objęta jest całkowitą ochroną. W Polsce rośnie na wydmach nadmorskich. Posiada walcowate, pełzające kłącza oraz grubą, rozgałęzioną łodygę w kolorze niebieskim. Liście są twarde, kształtu palczastego z niebieskim nalotem. Roślina ma drobne kwiaty zebrane kwiatostany. Mikołajek pełni ważną rolę w procesie utrwalania wydm, za pomocą rozłogów wytrzymuje stałe zasypywanie przez piasek. Mikołajek nadmorski jest jednym z wielu symboli Wolińskiego Parku Narodowego.

Smardz jadalny - to gatunek grzyba objęty całkowitą ochroną. Występuje w kwietniu i maju, saprofityczny, można go znaleźć głównie w  lasach liściastych, najczęściej rośnie pod klonami, leszczynami, dębami, bukami, grabami, jesionami i wiązami. Wzrasta na glebie żyznej, bogatej w substancje organiczne, pojawia się po obfitych deszczach wiosennych, występuje rzadko.

Brodaczka kępowa - jest to porost należący do rodziny brodaczkowatych, objęty jest całkowitą ochroną. To roślina występująca na obszarze całej Polski. Porost wzrasta na korze drzew. Plecha ma pokrój krzaczkowaty, roślina rzadko rozmnaża się poprzez owocniki, najczęściej przez wegetatywne rozmnóżki. Brodaczka kępowa posiada właściwości lecznicze. Występuje tylko w środowisku o ogromnej czystości powietrza.

Na terenie Wolińskiego Parku Narodowego odnotowano ponad 200 gatunków porostów, m.in.: włostki oraz brodaczki, co potwierdza dużą czystość powietrza. Znaleziono także kilkaset gatunków grzybów m.in.: chronione smardze jadalne, purchawicę olbrzymią i sromotniki.

W obrębie Parku występują też słone łąki. W lasach można podziwiać stare, okazałe sosny o buki, jak również najbardziej znane dęby „Wikingów” oraz „Wolinianin”, a także okazałą tuję w okolicach Warnowa. W Wapnicy można podziwiać również pomniki przyrody takie jak: dąb „Prastary”, buk „Władysław” i jesion „Olbrzym”. W części wschodniej wyspy, wzdłuż wybrzeża zachowane się fragmenty borów nadmorskich, w których występują rośliny takie jak: bażyna czarnojagodowa, widłak lub zimoziół północny, nazywany jest reliktem polodowcowym.

W obrębie Wolińskiego Parku Narodowego znajduje się rezerwat żubrów, który zajmuje powierzchnię 16,9 ha. Zwierzęta muszą żyć w zamkniętej hodowli, gdyż wolińskie bory i buczyny są dość ubogie w pokarm. Wielkie ssaki mogą korzystać z dwóch kwater: letniej o wielkości 4 ha oraz zimowej o obszarze 14 ha. Zwierzęta można oglądać tarasu widokowego, który ustawiony jest poza ogrodzeniem. Większość żyjących tu żubrów narodziła się w tutejszym rezerwacie. Każdego roku przychodzą na świat 1 lub 2 cielęta. Ilość żubrów zwykle wynosi 6 do 12, obecnie żyje tu 6 osobników. Są to przede wszystkim żubry nizinne.

Na terenie Parku bogato reprezentowana jest również fauna. Można tu zaobserwować zwierzęta takie jak: sarny, dziki, jelenie, lisy, kuny, borsuki, gronostaje oraz wiewiórki. W pobliżu jezior można napotkać bobry i wydry. Z kolei w wodach Morza Bałtyckiego sporadycznie pojawiają się wyjątkowo rzadkie ssaki takie jak: morświny i foki szare.

Faunę parku dopełniają także zwierzęta bezkręgowe, są to głównie owady np.: jelonek rogacz, kozioróg dębosz, paź królowej, dyląż garbarz, ciołek i liczne biegacze,

Z pośród kręgowców występują:

• Płazy: ropucha paskówka,

• Gady: żmija zygzakowata, gniewosz plamisty, zaskroniec i wąż eskulapa,

• 200 gatunków ptaków, m.in. orzeł bielik, orlik krzykliwy, kania rdzawa, pszczołojad, kobuz, krogulec, jastrząb, sowy, łabędź niemy, mewy, kormorany,

• Ssaki: jeleń, sarna, dzik, borsuk, lis, kuna.

Charakterystyka wybranych przedstawicieli fauny wolińskiej:

Orzeł bielik - jest w herbie Parku Solińskiego. To jeden z najpiękniejszych drapieżnych ptaków mieszkających na wyspie. Objęty jest całkowitą ochroną. Ze względu na dogodne warunki klimatyczne i obfitość pożywienia, orzeł bielik odnalazł tutaj sprzyjające warunki lęgowe.

Pustułka - to średni ptak drapieżny z rodziny sokołowatych, zamieszkujący prawie całą Europę i Azję. Ptak pożyteczny, żywi się głównie gryzoniami, jaszczurkami i owadami. Objęty jest także ochroną gatunkową.

Morświn - to duży ssak morski, zaliczany jest do rodziny morświnów (Phocaenidae). Jest bardzo rzadkim przedstawicielem rzędu waleni w wodach Bałtyku. Długość ciała tego walenia dochodzi do 180 cm, a ciężar do 70 kg . Jego ciało jest torpedowato wydłużone, płetwę ogonową ma poziomą, a grzbietową płetwę trójkątną. Ubarwienie ciała czarne, natomiast brzuch biały. Mogą żyć pojedynczo lub w niewielkich stadach, żywią się rybami.

Foka szara - to morski ssak, należący do rodziny fok, rzędu płetwonogich. Jest to największa foka bałtycka. Długość ciała u samca wynosi 250-300 cm, a u samicy 170-200 cm, ciężar samca to 200-290 kg, a samicy 100-125 kg. Foka w odróżnieniu od Foki pospolitej różni się wielkością i wyraźnie wydłużonym „psim” kształtem pyska. Ubarwienie może być różne. Samce zwykle są ciemniejsze, posiadają liczne plamy, a samice są szarawe. Starsze samce są czarno-brązowe bez widocznych plam. Z końcem zimy rodzą się młode foki. Przez pierwsze 2 do 3 tygodni życia mają białe futerka. Osiągają dojrzałość płciową w wieku około 4-5 lat (samice) i 6 lat (samce). Samice żyją do 23 lat, a samce do 34.

Na terenie Parku można zaobserwować blisko 230 gatunków ptaków. Przez wyspę przebiega szlak przelotu różnorodnych gatunków ptaków wędrujących wzdłuż bałtyckiego wybrzeża. Najczęściej można spotykać: nury czarnoszyje i rdzawoszyje, szlachary, markaczki, uhle, lodówki, nurogęsi, gęsi zbożowe, łabędzie nieme, krzykliwe i czarnodziobe, a także gile, jemiołuszki, biegusy, czeczotki, orzechówki i inne.

W jeziorach żyją głównie słodkowodne gatunki ryb, takie jak: okoń, miętus, leszcz, certa, sandacz, płoć, szczupak. Ze względu na okresowe wlewy słonawych wód z morza do jezior, żyją tu także niektóre z pośród ryb bałtyckich, np.: dorsze, płastugi, flądry, śledzie, szproty, węgorze i łososie. Są one bardzo dobrą karmą dla ptactwa wodnego. Wyjątkowe nagromadzenie ptaków na terenie Parku stanowiło jeden z decydujących argumentów za utworzeniem rezerwatu. Tutejsze jeziora stały się miejscem postoju podczas trudnych i długich ptasich wędrówek.

Woliński Park Narodowy, słynie nie tylko ze wspaniałych walorów przyrodniczych, mnogości gatunków roślin i zwierząt, w tym wielu chronionych, posiada również interesujące zabytki oraz obiekty kulturowe, takie jak np. Muzeum Przyrodnicze lub w samej miejscowości Wolin, w okolicy Wolińskiego Parku Narodowego można obejrzeć Muzeum Archeologiczne.

Woliński Park Narodowy ma przede wszystkim za zadanie ochronę najpiękniejszej części kraju czyli unikalnego krajobrazu wraz z wybrzeżem klifowym oraz wydmami. Dawać schronienie wielu gatunkom zwierząt, ale również umożliwić odpowiednie warunki do życia unikalnej roślinności, charakterystycznej tylko dla tego terenu.

Zgodnie z regulaminem serwisu www.bryk.pl prawa autorskie do niniejszego materiału posiada Wydawnictwo GREG. W związku z tym, rozpowszechnianie niniejszego materiału w wersji oryginalnej albo w postaci opracowania, utrwalanie lub kopiowanie materiału w celu rozpowszechnienia w szczególności zamieszczanie na innym serwerze, przekazywanie drogą elektroniczną i wykorzystywanie materiału w inny sposób niż dla celów własnej edukacji bez zgody Wydawnictwa GREG podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności lub pozbawienia wolności.

---