1. Źródła prawa finansów publicznych w RP;

1. Konstytucja - głównie rozdział X poświęcony finansom.

Określenie sposobu gromadzenia i wydatkowania środków finansowych na cele publiczne (art. 216 ust. 1)

Uchwalanie budżetu państwa i jego zmiany lub prowizorium budżetowego (art. 219-225)

Stanowienie podatków i innych ciężarów publicznych (art. 84 i 217)

Określenie organizacji i zasad działania NBP (art. 227)

Określenie warunków i form korzystania z kredytu publicznego oraz udzielania gwarancji i poręczeń przez państwo (art. 216 ust. 4 i 5)

Kwestie ratyfikacji umów międzynarodowych przewidujących znaczne obciążenie państwa pod względem finansowym (art. 89 ust. 1 pkt. 4)

Ustanawianie monopoli (art. 216 ust. 3)

Nabywanie, zbywanie i obciążanie nieruchomości, udziałów lub akcji przez Skarb Państwa, NBP lub inne państwowe osoby prawne (art. 216 ust. 2)

Emisja papierów wartościowych przez Skarb Państwa, NBP lub inne państwowe osoby prawne (art. 216 ust. 2)

2.Ustawy- głównie

~ustawa budżetowa

~ustawa o finansach publicznych

~ o dochodach jednostek samorządu terytorialnego

~ o NBP

~ prawo bankowe

~ prawo dewizowe

~ ordynacja podatkowa

3. Rozporządzenia- ...

4. Umowy międzynarodowe - znaczenie dla prawa podatkowego, dewizowego i celnego. Zapobiegają zjawiskom tzw. podwójnego opodatkowania, specjalnego statusu podatkowego osób zaliczonych do personelu dyplomatycznego i konsularnego. Stosuje się je także by unikać opodatkowania przez wprowadzenie dochodów do tzw. rajów podatkowych.

Konwencja wiedeńska (dyplomatyczna i konsularna- przywileje podatkowe dla personelu dyplomatycznego i konsularnego)

5. Dyrektywy prawa unijnego (pierwszeństwo prawa UE przed prawem krajowym) - znaczenie dla prawa podatkowego, dewizowego i bankowego w zakresie związanym z prowadzeniem działalności gospodarczej.

6. Akty prawa miejscowego - źródło samorządowego prawa finansowego, które jest stosowane na terenie danej gminy czy jednostki samorządu terytorialnego wyższego szczebla. Istotne znaczenie mają np. uchwały (nie mylić z ustawą budżetową!) budżetowe rady gminy, a także uchwały dotyczące stawek podatków i opłat lokalnych. Warunkiem wejścia w życie jest ich ogłoszenie.

2. Dochody publiczne, a środki publiczne;

+graf "Środki publiczne"

1. Dochody publiczne;

Dochody publiczne są podstawowym rodzajem środków publicznych, zatem znaczenie środków publicznych jest szersze.

Dochody publiczne są to środki, które w momencie pozyskania przez organ władzy wykonujący zadania publiczne stają się jego własnością.

Wśród dochodów publicznych wyróżnimy trzy zasadnicze grupy:

• o charakterze publicznoprawnym:

należne podmiotom sektora finansów publicznych z mocy prawa, np. podatki

• o charakterze cywilnoprawnym:

wpływy ze sprzedaży towarów wytworzonych przez instytucje publiczne i usług

świadczonych przez te instytucje, wpływy o charakterze majątkowym

• z bezzwrotnej pomocy zagranicznej:

środki przekazywane Polsce z budżetu Unii Europejskiej

Dochody publiczne dzieliny na:

1.)daniny publiczne do których zalicza się m.in.

~ podatki (np. VAT, akcyza, CIT, PIT, podatek tonażowy, podatek od gier)

~ cła,

~ opłaty

~ inne świadczenia pięniężne takie jak: składki, wpłaty z zysku przedsiębiorstw państwowych i jednoosobowych spółek SK.

Stanowią 90% wszystkich dochodów budżetu państwa

2.) dochody publiczne z majątku i praw majątkowych :

~czynsze za wynajem składników majątkowych;

~dywidendy z tytułu udziałów władz publicznych w spółkach prawa handlowego;

~dochody ze sprzedaży majątku (prwa majątkowych);

~dochody z najmu i dzierżawy;

3.) dochody z opracji finansowych :

~odsetki z lokat i środków na rachunkach bankowych;

~odsetki z udzielonych pożyczek;

4.) przymusowe dochody uboczne:

~kary;

~mandaty;

~grzywny:

5.) środki z funuszy zagranicznych pozyskane na rachunek dochodów budżetu państwa:

~dochody z budżetu UE;

6.) inne:

~z bezzwrotnej pomocy zagranicznej mające charakter "darowizny" lub "dotacji" udzielnoych przez podmioty zagraniczne np: rządy innych państw , organizacje międzynarodowe;

+ ZE SKRYPTU:

- odszkodowania należne jednostkom sektora finansów publicznych

- kwoty uzyskane przez jednostki sektora finansów publicznych z tytułu udzielonych poręczeń i gwarancji

- wpływy ze sprzedaży wyrobów i usług świadczonych przez jednostki sektora finansów publicznych;

II.ŚRODKI PUBLICZNE -w teorii:

Są to wszystkie wpływy finansowe gromadzone na rachunkach władz publicznych. Stanowią podstawowe źródło finansowania wydatków niezbędnych do wykonywania zadań publicznych.

Wyróżnia się środki publiczne:

- krajowe i zagraniczne,

- budżetowe i pozabudżetowe,

- przymusowe i dobrowolne,

- bezzwrotne i zwrotne,

- podatkowe i niepodatkowe

W ustawie wyróżnia się 5 rodzajów środków publicznych:

Art. 5. 1

Środkami publicznymi są:

1) dochody publiczne

2) środki pochodzące z budżetu Unii Europejskiej oraz niepodlegające zwrotowi środki z pomocy udzielanej przez państwa członkowskie Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA)

3) środki pochodzące ze źródeł zagranicznych niepodlegające zwrotowi, inne niż wymienione w pkt 2

4) przychody budżetu państwa i budżetów jednostek samorządu terytorialnego oraz innych jednostek sektora finansów publicznych pochodzące:

a) ze sprzedaży papierów wartościowych

b) z prywatyzacji majątku Skarbu Państwa oraz majątku jednostek samorządu terytorialnego

c) ze spłat pożyczek i kredytów udzielonych ze środków publicznych

d) z otrzymanych pożyczek i kredytów

e) z innych operacji finansowych

5) przychody jednostek sektora finansów publicznych pochodzące z prowadzonego przez nie działalności oraz pochodzące z innych źródeł.

3. Finansowe potrzeba pożyczkowe budżetu państwa; <?>

(Art. 76.)

Przez potrzeby pożyczkowe budżetu państwa rozumie się zapotrzebowanie na środki finansowe niezbędne do sfinansowania:

1) deficytu:

a) budżetu państwa,

b) budżetu środków europejskich;

2) rozchodów budżetu państwa.

- metodą finansowania deficytu budżetowego (a także potrzeb zw. z zarządzaniem długiem Skarbu Państwa) jest korzystanie z form wewnętrznego lub zagraicznego kredytu publicznego;

(Art. 77.)

Minister Finansów w celu sfinansowania potrzeb pożyczkowych budżetu państwa oraz w związku z zarządzaniem długiem Skarbu Państwa jest upoważniony do:

1) zaciągania zobowiązań finansowych w imieniu Skarbu Państwa, w szczególności w drodze emisji papierów wartościowych oraz zaciągania pożyczek i kredytów na rynku krajowym i zagranicznym;

2) spłaty zaciągniętych zobowiązań, o których mowa w pkt 1;

3) przeprowadzania innych operacji finansowych związanych z zarządzaniem długiem, w tym operacji związanych z finansowymi instrumentami pochodnymi;

4) zarządzania nadwyżką budżetu środków europejskich.

Minister Finansów jest upoważniony do przeprowadzania operacji finansowych zw. z zaciąganiem jak i spłatą zobowiązań finansowych w imieniu SP, w drodze:

- emisji paprierów wartościowych ;

- zaciągania pożyczek i kredytów na rynku krajowym i zagranicznym;

SP może zaciągać pożyczki i kredyty zasadniczo na finansowanie potrzeb budżetu państwa (ich kwota nie może przekroczyć limitu przyrostu zadłużenia określonego w ustawie budżetowej)

4. Wymień jednostki sektora finansów publicznych;

I. Jednostki sektora finansów publicznych - definicja :

- zostały wyodrębnione na potrzeby tego działu prawa,

- są to podmioty wymienione w katalogu zawartym w art. 9 u.f.p.

- mogą być tworzone w określonych przez prawo formach organizacyjno-prawnych, których istnienie wiąże się z różnymi metodami powiązania j.s.f.p. z budżetem, tzn. w różnym stopniu finansują swoją działalność ze środków publicznych oraz rozliczają się z budżetem państwa (lub jednostki samorządu terytorialnego) na zasadzie brutto lub netto.

II. Formy organizacyjno-prawne jednostek sektora finansów publicznych

1.Jednostki budżetowe;

- najbardziej „popularna” forma organizacyjno-prawna j.s.f.p.

- nie mają zazwyczaj osobowości prawnej

- tworzy je się w dziedzinach, dla których wydatki są niewspółmierne do zrealizowanych dochodów

- dochody i wydatki j.b. są w pełnych kwotach ujęte w budżecie; oznacza to, że pokrywają swoje wydatki bezpośrednio z budżetu państwa, a uzyskane dochody odprowadzają na rachunek dochodów budżetu państwa (lub na rachunek dochodów budżetu jednostki samorządu terytorialnego) w ramach którego funkcjonują - budżetowanie brutto

( wyklucza to przeznaczanie środków z poszczególnych tytułów na finansowanie imiennie

określonych wydatków, czyli tzw. funduszowanie;)

- poziom wydatków j.b. nie jest limitowany wielkością zrealizowanych dochodów

każda j. b. działa na podstawie statutu, a jej działalność jest prowadzona na podstawie

planu finansowego, stanowiącego część budżetu państwa. Jest to zawsze roczny

plan finansowy co oznacza, iż środki publiczne dla j.b. z końcem roku wygasają.

Dzielą się na:

Państwowe - mogą być tworzone i likwidowane przez tzw. dysponentów części budżetowych tj : ministrów, kierowników urzędów centralnych, wojewodów;

Samorządowe - tworzone i likwidowane przez organy stanowiące JST: sejmik województwa, rada powiatu, rada gminy.

Jednostki budżetowe przykłady:

Państwowe jednostki budżetowe	Samorządowe jednostki budżetowe
		• szkoły podstawowe, gimnazja, szkoły średnie i policealne, • domy pomocy społecznej, • parki narodowe i krajobrazowe, • sądy, prokuratury, trybunały • urzędy naczelnych organów państwowych, np. Kancelaria Prezydenta RP; • areszty i więzienia;	• urzędy gmin, • gminne ośrodki pomocy społecznej, • starostwa, • powiatowe zarządy dróg

2. Samorządowe zakłady budżetowej

- To takie jednostki organizacyjne sektora finansów publicznych, które odpłatnie wykonują wyodrębnione zadania publiczne, a koszty swojej działalności pokrywają z własnych przychodów.

- Samorządowy zakład budżetowy wpłaca do budżetu j.s.t. nadwyżkę środków

obrotowych, ustaloną na koniec okresu sprawozdawczego.

- Może otrzymywać dotacje, np. przedmiotowe, celowe, których wartość nie

może przekroczyć 50% kosztów jego działalności.

- podstawą gospodarki finansowej zakładu jest roczny plan finansowy

Mogą być powołane do wykonywania zadań z zakresu:

• gospodarki mieszkaniowej i gospodarowania lokalami użytkowymi,

• wodociągów i zaopatrzenia w wodę, kanalizacji, usuwania i oczyszczania ścieków komunalnych,

• utrzymania czystości i porządku oraz urządzeń sanitarnych, składowisk i unieszkodliwiania odpadów komunalnych,

• kultury fizycznej i sportu, w tym terenów rekreacyjnych i urządzeń sportowych,

• utrzymania różnych gatunków egzotycznych i krajowych zwierząt, w tym w szczególności:

- prowadzenie hodowli zwierząt zagrożonych wyginięciem, w celu ich ochrony poza miejscem naturalnego występowania,

• cmentarzy.

3. Agencje Wykonawcze:

- forma organizacyjno-prawna dla wykonywania kluczowych zadań państwa wraz z ustawowymi zasadami, warunkami i procedurami obowiązującymi w tworzeniu instytucji o takim statusie;

- państwowa osoba prawna powoływana na podstawie odrębnej ustawy w celu realizacji

zadań państwa;

- zasady działania agencji określa ustawa ją powołująca oraz statut;

- nadzór nad agencją sprawuje minister;

- podstawą gospodarki finansowej agencji jest roczny plan finansowy, w którym wydatki nie mogą być wyższe niż planowane dochody;

- agencja może otrzymywać dotacje z budżetu państwa;

- wpłaca do budżetu państwa, na rachunek bieżący dochodów państwowej jednostki budżetowej obsługującej ministra sprawującego nadzór na agencją nadwyżkę środków finansowych ustaloną na koniec roku;

Formę agencji mają:

• Jednostki utworzone w tej formie po 1 stycznia 2010 r.

• Przekształcone w tą formę z dniem 1 stycznia 2012 r.:

Agencja Nieruchomości Rolnych,

Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa,

Wojskowa Agencja Mieszkaniowa,

Agencja Mienia Wojskowego,

Agencja Rezerw Materiałowych,

Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości,

Agencja Rynku Rolnego,

Narodowe Centrum Badań i Rozwoju

4.Instytucje gospodarki finansowej;

- jednostka tworzona w celu realizacji zadań publicznych, która odpłatnie wykonuje zadania publiczne, a koszty swojej działalności oraz zobowiązania pokrywa wyłącznie z uzyskanych przychodów;

- tworzona na wniosek ministra za zgodą Rady Ministrów;

Instytucje gospodarki budżetowej będą tworzyć również szefowie i prezesi następujących jednostek:

Kancelarii Sejmu, Kancelarii Senatu, Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej,

Trybunału Konstytucyjnego, Najwyższej Izby Kontroli, Sądu najwyższego, Naczelnego sądu Administracyjnego oraz wojewódzkich sądów administracyjnych, Krajowej Rady

Sądownictwa, Rzecznika Praw Obywatelskich, Rzecznika Praw Dziecka, Krajowej Rady

Radiofonii i Telewizji, Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych, Instytutu

Pamięci Narodowej-Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, Krajowego

Biura Wyborczego, Państwowej Inspekcji Pracy oraz sądownictwa powszechnego, którzy o jej utworzeniu informują Radę Ministrów.

- ma osobowość prawną, którą uzyskuje z chwilą wpisu do KRS

- nowo utworzona instytucja może otrzymać jednorazowa dotację na pierwsze wyposażenie w środki obrotowe;

- może otrzymywać dotacje z budżetu państwa, o ile odrębne przepisy będą tak stanowić

- podstawą gospodarki finansowej instytucji będzie roczny plan finansowy

- działa na podstawie statutu

- instytucją zarządza dyrektor

- w celu zaciągnięcia zobowiązania przekraczającego 30% jej rocznych przychodów musi uzyskać zgodę organu założycielskiego

5.Fundusze celowe → patrz pyt. 11

5. Nadwyżka, a deficyt sektora finansów publicznych, a nadwyżka budżetu i deficyt budżetu państwa;

a) Nadwyżka i deficyt sektora finansów publicznych:

Z ustawy:

Art. 7. 1.

Dodatnia różnica między dochodami publicznymi a wydatkami publicznymi, ustalona dla

okresu rozliczeniowego, stanowi nadwyżkę sektora finansów publicznych, zaś ujemna różnica jest deficytem sektora finansów publicznych;

Art. 7.2.

Dochody publiczne i wydatki publiczne oraz nadwyżkę lub deficyt sektora finansów publicznych

ustala się po wyeliminowaniu przepływów finansowych miedzy jednostkami tego sektora.

Nadwyżka sektotra finansów publicznych:

Dodatnia różnica między dochodami publicznymi a wydatkami publicznymi, ustalona dla

okresu rozliczeniowego, stanowi nadwyżkę sektora finansów publicznych;

Deficyt sektora finansów publicznych:

Ujemna różnica między dochodami i wydatkami publicznymi sektora finansów publicznych.

Jest zsumowaniem sald deficytów budżetu państwa, jednostek samorządowych,

funduszy celowych i innych jednostek sektora finansów publicznych

Ustalany dla określonego okresu rozliczeniowego, tj. dla roku budżetowego i po

wyeliminowaniu wewnętrznych przepływów między jednostkami tego sektora,

czyli po „oczyszczeniu” wzajemnych płatności między jednostkami sektora

(np. płatności subwencji ogólnej lub dotacji z budżetu państwa stanowiących

wydatek tego budżetu, a dochód jednostek samorządu terytorialnego).

b) Nadwyżka i deficyt burżetu państwa:

<brakuje mi co to jest nadwyżka budżetowa>

Deficyt budżetu państwa:

- różnica między dochodami i wydatkami budżetowymi ustalonymi dla okresu

rozliczeniowego nazywa się wynikiem (saldem) budżetowym. Dodatni wynik

finansowy stanowi nadwyżkę budżetową, ujemny jest deficytem budżetowym.

- związany jest z rokiem budżetowym:

Ustawa o finansach publicznych wyróżnia:

• deficyty budżetowe,

• deficyt sektora finansów publicznych

• deficyt budżetu środków europejskich.

Deficyty budżetowe powstają w:

• budżecie państwa,

• budżetach jednostek samorządu terytorialnego

• budżecie środków europejskich, związanych z realizacją programów finansowanych z tych środków.

RÓŻNICE:

- na różnicę między deficytem budżetu państwa a deficytem sektora finansów

publicznych jako całości składa się przede wszystkim deficyt funduszy celowych

oraz deficyt jednostek samorządu terytorialnego.

6. Wymień konstytucyjne zasady ogólne i omów comnajmniej 2 z nich;

< z mojego zeszytu >

Zasady ogólne finansów publicznych to:

- postulaty teorii prawa finansów, które odnoszą się do pewnych prawideł, pożądanych cech, jakimi powinna kierować się gospodarka środków publicznych;

- zasady ogólne zawarte w odpowiednich ustawach; dwa podstawowe akty zawierające zasady ogólne prawa fin. publ. to

1. Konstytucja ( rozdział X);

2. przepisy ustawy o finansach publicznych;

Ad.1

ZASADY KONSTYTUCYJNE - wynikają z przepisów i "ducha" Konstytucji;

I. Zasada zapewnienia ochrony interesów finansowych państwa;

II. Zasada zagwarantowania podstaw dla funkcjonowania i działalności jednostek samorządu terytorialnego;

III. Zasada zapewnienia wyłącznej regulacji ustawowej dla najistotniejszych spraw z zakresu finansów publicznych;

IV. Zasada zagwarantowania ochrony podstawowych praw i interesów finansowych i majątkowych obywateli RP;

Ad. I. Zasada zapewnienia ochrony interesów finansowych państwa i jej przejawy w Konstytucji RP

Zasada zagwarantowania interesów państwa wyraźnie dominuje w treści Konstytucji, ma służyć realizacji zadań państwa.

Rozwiązania przyjęte w Konstytucji, które służą ochronie interesów państwa:

 Konstytucyjny powszechny obowiązek ponoszenia przez obywateli ciężarów i świadczeń publicznych jako jeden z podstawowych obowiązków obywatelskich --> art. 84 Konstyt.

 Obowiązek przedstawiania przez wnioskodawców w każdym projekcie ustawy, jego skutków finansowych (bariera dla wielu populistycznych postulatów) można ich nie przedstawiać tylko wtedy gdy nie ma on żadnych skutków finansowych (takich projektów jest niezwykle mało);

 Konieczność uzyskania przez prezydenta zgody Sejmu na ratyfikację każdej umowy międzynarodowej, której przyszła realizacja byłaby związana ze znacznym obciążeniem finansowym naszego państwa;

 Limitowanie dopuszczalnej wielkości państwowego długu publicznego w relacji do PKB ; istotny zakaz przekraczania długu publ. powyżej wartości 60% PKB (szczegółowe przepisy dot. procedur oszczędnościowych w ustawie o fin. publ.); celem jest ochrona kolejnych rządów;

 Zakaz uchwalania przez Sejm większego deficytu aniżeli został on zaprojektowany w projekcie ustawy budżetowej (jest to jedyna niewzruszalna pozycja, resztę projektu posłowie mogą dowolnie zmieniać)

 Konstytucyjny zakaz pokrywania deficytu budżetowego za pomocą pożyczek lub kredytów udzielanych przez bank centralny (NBP) co chroni wartość pieniądza krajowego; Budżet może zakładać deficyt, ale Min. Fin. musi znaleźć środki na pokrycie tego deficytu, w tym celu może korzystać ze wszystkich żródeł poza NBP (NBP musi bronić wartości polskiego pieniądza)

 Monopol inicjatywy ustawodawczej Rady Ministrów w najważniejszych sprawach finansów publicznych (np. projekt ustawy budżetowej, projekt ustawy o zaciąganiu długu publicznego)

 Poddanie corocznej kontroli parlamentu sprawozdań z wykonania budżetu państwa, kontrolę tą wykonuje NIK jako organ Sejmu, niezależny od Rządu (NIK wydaje opinię do przyznania absolutorium)

 Zagwarantowanie w Konstytucji określonego czasu na debatę nad projektem budżetu (nie można zastosować trybu przyspieszonego) --> art. 222 Konstyt.

 Ujęta w Konstytucji jako zadanie NBP ochrona wartości pieniądza krajowego

Ad. II. Zasada zapewnienia podstaw finansowych dla funkcjonowania i działalności jednostek samorządu terytorialnego w Konstytucji RP

< patrz pyt nr 8 >

Jednym z istotnych postulatów po roku 1990 był postulat umocnienia jednostek samorządu terytorialnego. Wyrazem tego miało być nadanie im samodzielności:

 Prawnej - nadano im osobowość prawną

 Majątkowej - uwłaszczono gminy

 Finansowej - oddano do dyspozycji gmin odpowiednio duże dochody

Dla umocnienia finansowego jednostek samorządu terytorialnego zagwarantowano im odpowiedni do zakresu realizowanych przez nie zadań udział w dochodach publicznych oraz że w przypadku zmian tych kompetencji i zadań będzie się dokonywało zmian w ich dochodach. Art. 9 Europejskiej Karty Samorządu terytorialnego podkreśla zasadę adekwatności środków do wykonywanych zadań.

 Przyjęcie zasady dwoistości źródeł dochodów jednostek samorządy terytorialnego

 Dochody własne - dochody z podatków przekazanych na rzecz budżetów gmin, dochody z majątku przekazanego gminom, spadki i darowizny na rzecz gmin, samoopodatkowanie się mieszkańców w drodze referendum lokalnego

 Udział procentowy w niektórych podatkach państwowych oraz dochody zasilające z budżetu państwa (dotacje celowe oraz subwencje ogólne)

Ad. III. Zasada zapewnienia wyłącznej regulacji ustawowej dla najistotniejszych spraw z zakresu finansów publicznych;

Czyli jakiego rodzaju sprawy z zakresu finansów publicznych wymagają wyłącznie regulacji ustawowej?

Najważniejsze sprawy z zakresu finansów publicznych mogą być uregulowane wyłącznie w ustawie. Istnieją dwa główne powody takiego stanu rzeczy. Waga sprawy determinuje formę i rangę regulacji więc o najistotniejszych sprawach powinien decydować Sejm jako najwyższy organ władzy oraz reprezentant narodu. Drugi powód takiego rozwiązania wynika z istoty i charakteru ustawy, która zapewnia większą stabilność danego rozwiązania.

Katalog spraw z zakresu finansów publicznych, które mogą być regulowane wyłącznie w ustawie obejmuje:

 Stanowienie o ciężarach i świadczeniach publicznych;

 Sposób gromadzenia środków finansowych na cele publiczne oraz sposób ich wydatkowania;

 Zasada i tryb zaciągania przez państwo pożyczek oraz udzielania przez nie gwarancji i poręczeń finansowych;

 Zasady nabywania oraz zbywania przez Skarb Państwa nieruchomości, udziałów i akcji oraz emisji papierów wartościowych przez Skarb Państwa, NBP i inne jednostki prawne;

 Uchwalanie budżetu państwa a jeśli to się opóźnia to prowizorium budżetowego;

 Określenie źródeł dochodów jednostek samorządu terytorialnego oraz zakresu ich władztwa podatkowego;

<Z mojego zeszytu>

~uchwalanie budżetu, ( planowanie wieloletnie - dziś ma to tylko rangę rozporządzenia, stanowi odstępstwo od zasady);

~uchwalanie prowizorium budżetowego (uchwała Sejmu o prowizorium budżetowym najczęściej na pierwszy kwartał roku budżetowego, gdy Sejm nie zdążył uchwalić budżetu)

~ określenie źródeł dochodów do budżetu jednostek samorządu teryt.;

~wprowadzenie nowego podatku;

~zmiany w ustawie podatkowej;

~ zasady uregulowania poręczeń i gwarancji przez Skarb Państwa oraz zaciąganie kredytów i pożyczek;

~ określenie zasad nabywania / zbywania / przekształcania Skarbu Państwa <?>

Ad. IV. Konstytucyjna zasada zagwarantowania ochrony podstawowych praw i interesów finansowych i majątkowych obywateli RP;

Aktualnie w Konstytucji można jedynie znaleźć zasadę ochrony interesów obywatela jako podatnika:

 Podatki można uchwalić tylko w drodze ustawowej regulacji (zmiany wymagają decyzji Sejmu);

 Wszystkie elementy konstrukcyjne podatku można uchwalić tylko w drodze ustawowej regulacji;

 Zakaz uchwalania ustaw podatkowych w trybie pilnym;

Dodatkowo te wszystkie przepisy, które chronią interesy finansowe państwa pośrednio chronią także interesy podatników

7. Ochrona interesów finansowych państwa w Konstytucji RP z 1997 roku; (podaj konkretne przejawy- nie artykuły)

???

art. 84 Konstytucji RP --> "Każy jest obowiązany do ponoszenia ciężarów i świadczeń publicznych w tym podatków, określonych w ustawie"

Art. 118 ust.3 formułuje obowiązek przedstawiania przez wnioskodawców skutków finansowych danej ustawy;

Art. 89 pkt 4 - konieczność uzyskania przez prezydenta zgody na ratyfikację umowy międzynarodowej jeżeli obciąża ona znacznie finanse państwa;

Art. 216 ust. 5 - całkowity zakaz zaciągania pożyczek i udzielania poręczenia bądź gwarancji, których wysokość przekroczyłaby 3/5 wartości rocznego PKB;

Art. 220 ust. 1 - zakaz uchwalania przez Sejm wyższego deficytu niż ujęty w projekcie ustawy budżetowej;

Art. 220 ust. 2 zakaz pokrywania deficytu budżetowego przez zaciąganie zobowiązań w banku centralnym;

Monopol inicjatywy ustawodawczej Rady Ministrów najważniejszych sprawach z zakresu finansów publicznych (np. prowizorium budżetowe , przygotowanie projektu ustawy budżetowej, przygotowanie projektu ustawy i zaciąganiu długu publicznego i udzielaniu gwarancji finansowych);

Art. 222 - zagwarantowanie określonego czasu na debtę nad projektem budżetu;

Określenie procedury uchwalania budżetu;

Poddanie corocznej kontroli parlamentu sprawozdań z wykonania budżetu przez Radę Ministrów, tzw. absolutorium, do tego zostaje dołączona opinia NIK w sprawie wyrażenia zaufania dla budżetu, która nie jest jednak wiążąca;

Art. 227 dot. NBP - ochrona wartości pieniądza oraz współdziałanie z rządem w ramach polityki gospodarczej;

8. Zasada zapewnienia podstaw ekonomicznych i finansowych dla działalności samorządu terytorialnego;

< z mojego zeszytu + konstytucja 1997, polskie prawo finansowe Chojna- Duch strony 210-213>

Jest to jedna z ogólnych zasad konstytucyjnych finansów publicznych. Spełnia ona postulat wysunięty w latach 80 XX w. dotyczący usamodzielnienia się gmin ( wtedy był tylko jeden szczebel jednostek samorządu terytorialnego, dlatego postulat ten dotyczył tylko gmin);

w 1990 roku - nowela do Konstytucji stalinowskiej dot. nowego statusu gmin;

-nowe gminy miały być samodzielne prawnie, finansowo i ekonomicznie;

- gminą miała zostań przyznana osobowość prawna;

-budżety gminne miały zostać wydzielone z budżetu państwa (zasada zbiorczego budżetu państwa przestawałaby mieć zastosowanie)

Obecnie władza samorządowa oddzielona jest od władzy centralnej i zajmuje się realizowaniem zadań oraz rozwiązywaniem problemów lokalnych społeczności. Jedności samorządu terytorialnego muszą być zatem zdolne pod względem finansowym do wypełniania swych funkcji. Tak wiec art. 165 K. nadaje im osobowość prawną, ponadto przysługuje im prawo własności oraz inne prawa majątkowe.

Dodatkowo art. 163 K ustanawia domniemanie właściwości samorządu teryt. dla wykonywania zadań publicznych, z wyłączeniem jedynie zadań zastrzeżonych przez Konstytucje lub ustawy do kompetencji organów innych władz publ.. Wykonywanie zadań publicznych niesie za sobą obciążenia finansowe, dlatego art. 167 K zapewnia jednostkom samorządu terytorialnego udział w dochodach publicznych, na które składają się dochody własne, subwencje ogólne oraz dotacje celowe z budżetu państwa. Konstytucja stanowi, że szczegółowe źródła dochodu samorządu muszą być określone w ustawanie. Nie sposób pominąć prawa jednostek samorządu terytorialnego do nakładania podatków lokalnych i opłat, które zapewnia im art. 168 K, w zakresie określonym w ustawie.

~Dochody gmin :

1. źródła własne;

~wpływy z podatków (m. in : podatek: rolny, od nieruchomości, leśny, od spadków i darowizn, od środków transportowych, od czynności cywilnoprawnych;

~wpływy z kart podatkowej, na którą wpłacają podatnicy prowadzący działalność gospodarczą na terenie gminy oraz wspólnicy spółki cywilnej )

~ państwu zależy, aby dochody

2. transfery :

~ dotacje celowe;

~ subwencje ogólne;

Art. 165

1. Jednostki samorządu terytorialnego mają osobowość prawną. Przysługują im prawo własności inne prawa majątkowe.

2. Samodzielność jednostek samorządu terytorialnego podlega ochronie sądowej.

 

Art. 167

1. Jednostkom samorządu terytorialnego zapewnia się udział w dochodach publicznych odpowiednio do przypadających im zadań.

2. Dochodami jednostek samorządu terytorialnego są ich dochody własne oraz subwencje ogólne i dotacje celowe z budżetu państwa.

3. Źródła dochodów jednostek samorządu terytorialnego są określone w ustawie.

4. Zmiany w zakresie zadań i kompetencji jednostek samorządu terytorialnego następują wraz z odpowiednimi zmianami w podziale dochodów publicznych.

 

Art. 168

Jednostki samorządu terytorialnego mają prawo ustalenia wysokości podatków i opłat lokalnych w zakresie określonym w ustawie.

9. Zasady jawności i przejrzystości ; podaj konkretne przejawy ich realizacji w polskim systemie finansów publicznych- co o tym świadczy?

< z mojego zeszytu>

Zasada jawności i przejrzystości to jedne z zasad ogólnych finansów publ. płynące z ustawy o finansach publ. ( rozdział 4 , od art. 33 do ....)

I. Zadada jawności:

art. 33 ust 1. ustawy o fin. publ. --> "Gospodarka środkami publicznymi jest jawna."

<dopisać na czym konkretnie polega ta zasada>

Gospodarka środkami publicznymi wymaga udostępnienia ogółowi społeczeństwa informacji o stanie finansowym państwa oraz o zasadach procedowania z sprawach finansów publ. W Polsce główne przejawy realizacji tej zasady to:

~ jawne obrady Sejmu i Senatu nad projektem ustawy budżetowej;

~ jawne obrady z realizacji budżetu na rok poprzedni;

~jawność debaty nad budżetem jednostek samorządu teryt.;

~ przepisy nakładające obowiązek na Ministra Finansów przedstawienia dla ogółu społeczeństwa stanu fin. publ. państwa:

< przeczytać jeszcze art . 36 i uzupełnić/poprawić>

a) w Monitorze Polskim - informacje dot. wykonywania budżetu w poprzednim miesiącu (od 1998 roku);

b) zbiorcze dane dot. ogółu informacji na temat sektora fin. publ. m.in:

* dochody / wydatki;

* przychody / rozchody;

* poręczenia i gwarancje, z wymienieniem podmiotów, których te poręczenia i gwarancje dotyczą;

* do 31 maja roku następnego kwota państwowego długu publicznego oraz długu Skarbu Państwa w relacji do PKB;

* informacje obejmujące wykaz poręczeń, gwarancji przez Skarb Państwa ze wskazaniem podmiotów, którym zostały udzielone;

* informacje o przychodach i kosztach NFZ oraz oświadczeniach.......(?), o zakresie przedmiotowym umów, o cenie świadczeń;

* dodatkowo radni mogą rządać przedstawienia dowodów księgowych oraz informacji o wynikach przeprowadzonej kontroli

< tutaj mam coś napisane o audycie wew i zew, ale nie wiem o co chodzi :( >

~ udostępnienie do publicznej wiadomości wykazu podmiotowego poza sektorem fin. publ., którym udzielono dotacjo, pożyczki lub umożono należności wobec tej jednostki;

~ obowiązek dyrektorów izb skarbowych, kórzy w wojewódzkich dziennikach urzędowych muszą zamieśćić wykaz osób prawnych i osób fizycznych oraz jednostek nie posiadających osobowości prawnej, którym umożono zaległości podatkowe ponad 5 tys. zł.Wraz ze wskazaniem wysokości umożenia i przyczyn umożenia ( co nie narusza przepisów o tajemnicy skarbowej)

~ obowiązek publikowania ustawy budżetowej w Dzienniku Ustaw;

art. 33 ust 2. ustawy o fin. publ ( WYJĄTKI ) --> "Przepisu ust. 1 nie stosuje się do środków publicznych, których pochodzenie lub przeznaczenie zostało uznane za informacje niejawne na podstawie odrębnych przepisów lub jeżeli wynika to z umów międzynarodowych."

~wyjątki dotyczą takich środków publicznych, które albo ze względu na swoje pochodzenie, albo ze względu na przeznaczenie zostały uznane za tajne;

II. Zasada przejrzystości:

art. 39 - 42 ustawy o fin. publ. dotyczy przejrzystości; < dot. to tego jak i gdzie jest to jest wsztstko poukładane >

przejrzystość = brak skomplikowania;

Finanse publiczne powinny być ustalone w sposób przejrzysty, a więc przy zastosowaniu jasnych zasad działania jednostek oraz jednolitych kryteriów ocen.

O przejrzystrości fin. publ świadczy m.in.:

~ obowiązek stosowania przez każdą jednostkę sektora fin. publ. jednolitych podziałek klasyfikacji budżetowej:

* dzięki temu Minister Finansów może łatwiej przygotować systematyczną analizę;

~ obowiązek przestrzegania przepisów ustawy o rachunkowości;

~ obowiązek jednolitego stosowania zasad sporządzenia sprawozdań finansowych (przygotowania jednakowego sprawozdania finansowego dot. wyszystkich jednostek sektora fin. Publ.)

Bez przejrzystości jest pozorna jawność!!!

10. Co oznacza zasada jedności merytorycznej fin. publ? Podaj jej zalety i wady;

< z mojego zeszytu>

Jest to jedna z ogólnych zasad finansów publicznych, płynąca z ustawy o fin. publ. Inaczej zwana także zasada "wspólnego kotła". Jest bardzo istotna, ponieważ na jej podstawie gospodaruje się środkami finansowymi; (art. 42 ust. 2.)

Wróżniamy 2 metody gospodarowania środkami fin.:

1.) zasada funduszowania;

2.) zasada jednośći merytorycznej .

Zasada ta domaga się, aby wszystkie środki publiczne tworzyły wspólny kocioł z którego następnie dokonywać się będzie wydatków. Nie pozwala by środki publiczne pochodzące z poszczególnych źródeł miały z góry określone przeznaczenie na sfinansowanie konkretnego rodzaju wydatku. Jej zaletą jest elastyczność finansowania, a wadą może być brak realizacji niektórych celów z powodu braku środków finansowania. (Nie wiąże się źródła z celem, czyli np. nie ustala się, że dochody z podatku akcyzowego od spirytusu posłużą pokryciu wydatków na zapobieganie alkoholizmowi);

W Polsce dominuje zasada wspólnego kotła, ale są od niej wyjątki:

* finansowanie ochrony zdrowia (NFZ);

* zapewnienie godziwej starości ( ubezpieczenia społeczne- ZUS, KRUS);

* fundusze na ochronę środowiska;

<z prezentacji z ćw>

ZASADA JEDNOŚCI:

1. Formalnej:

- oznacza, że wszystkie dochody i wydatki budżetowe ujęte są

w jednym akcie prawnym, tj. ustawie budżetowej.

- obecnie nie ma zastosowania, gdyż obok budżetu państwa

uchwalane są odrębne budżety JST, z których każdy jest niezależny

2. Materialnej:

- oznacza, że środki publiczne, które wpływają do budżetu

stanowią w nim jeden wspólny fundusz,który następnie

przeznaczony jest na finansowanie wydatków publicznych.

11. Fundusze celowe- wymień najistotniejsze fundusze celowe w RP oraz opisz ich wady i zalety;

<prezentacja z ćwiczeń >

I. Fundusze celowe - co to? :

- nie są jednostkami organizacyjnymi, a szczególnymi formami gospodarowania środkami publicznymi:

- fundusz celowy rozumiany jest jako taka organizacja gospodarki finansowej, która polega na przeznaczaniu określonych dochodów na imiennie określone wydatki

- stworzone do finansowania takich zadań należących do organów publicznych (państwowych lub samorządowych), które mogłyby być finansowane z budżetu, lecz z uwagi na ich wąski i wyspecjalizowany zakres, dla ich realizacji należy stworzyć odrębne budżety;

- nazywane są także pozabudżetowymi, parabudżetowymi lub małymi budżetami

- tworzone są wyłącznie w drodze ustawy, nie ustawy o f.p.!

- ich przychody pochodzą ze środków publicznych (dotacji budżetowych opłat, innych świadczeń publicznoprawnych), a wydatki mogą być wykorzystywane jedynie na cele, dla których fundusze te zostały utworzone - tzw. metoda funduszowania, która jest wyjątkiem od zasady jedności materialnej budżetu, sprowadzającej się do przeznaczania całości dochodów na całość wydatków;

- działają na podstawie rocznego planu finansowego,

- mogą prowadzić działalność jako wyodrębniony rachunek bankowy, którego dysponentem jest umocowany do tego w ustawie organ;

- koszty państwowego funduszu celowego mogą być pokrywane tylko w ramach posiadanych środków finansowych obejmujących bieżące przychody, włączając w to dotacje z budżetu państwa i pozostałości środków z okresów poprzednich;

- nie stanowią funduszy celowych, takie fundusze, których jedynym źródłem przychodów, z wyłączeniem odsetek z rachunku bankowego i darowizn, jest dotacja z budżetu państwa;

Rodzaje:

• państwowe,

• gospodarcze,

• pozagospodarcze (finansują zadania publiczne nie powiązane w bezpośredni sposób z działalnością gospodarczą, np. kulturę, sport, oświatę)

• publiczne (wyposażone w środki publiczne, wydatkowane przez budżet lub j.s.f.p.),

• społeczne (ich działalność finansowana jest za pomocą dobrowolnych wpłat pieniężnych)

• mieszane

II. Najistotniejsze fundusze celeow w RP:

a) FUNDUSZ UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH (FUS) -

- utworzony na podstawie ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych,

- nie posiada osobowości prawnej,

- jego środkami dysponuje Zakład Ubezpieczeń Społecznych,

- głównym źródłem dochodów FUS są składki na ubezpieczenia społeczne, które nie podlegają przekazaniu OFE, dotacje z budżetu państwa przeznaczane wyłącznie na

wypłaty świadczeń gwarantowanych przez państwo oraz środki z budżetu mające charakter rekompensaty za ubytek przychodów z tytułu przekazywania składek do OFE,

- może on za zgodą ministra właściwego do spraw finansów publicznych zaciągać kredyty.

W ramach FUS wyodrębnia się fundusze:

- emerytalny, z którego finansowane są wypłaty emerytur;

- rentowy, z którego dokonywane są wypłaty rent z tytułu niezdolności do pracy, rent rodzinnych, dodatków pielęgnacyjnych, dodatków do rent rodzinnych dla sierot zupełnych, zasiłków pogrzebowych,

- chorobowy, z którego finansowane są świadczenia rehabilitacyjne oraz zasiłki:

* chorobowy, wyrównawczy, macierzyński i opiekuńczy;

- wypadkowy, z którego finansowane są koszty prewencji wypadkowej oraz świadczenia określone w odrębnych przepisach, takie jak np.: jednorazowe odszkodowania, renta z tytułu niezdolności do pracy, renta szkoleniowa, renta rodzinna;

- rezerwowe przeznaczane na uzupełnienie niedoborów funduszu: rentowego, chorobowego i wypadkowego;

W 2005 r. 92,2% (99,0 mld zł) wszystkich świadczeń wypłaconych z FUS stanowiły emerytury i renty.

W strukturze wypłat wyróżniały się ponadto: zasiłki chorobowe (3,5%), zasiłki pogrzebowe (1,3%), zasiłki macierzyńskie (0,9%) i ryczałty energetyczne dla kombatantów (0,5%).

b) FUNDUSZ EMERYTALNO-RENTOWNY ROLNIKÓW (KRUS);

- administrowany przez Kasę Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego,

- utworzony na mocy ustawy z 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników,

- odpowiada za realizację zadań z zakresu ubezpieczenia społecznego rolników,

- nie posiada sprecyzowanej formy prawnej;

W skład KRUS wchodzą trzy państwowe fundusze celowe nie posiadające osobowości prawnej:

• Fundusz Emerytalno-Rentowy,

• Fundusz Prewencji i Rehabilitacji,

• Fundusz Administracyjny.

Ponadto KRUS tworzą:

• Fundusz Składkowy posiadający osobowość prawną i

• Fundusz Motywacyjny bez osobowości prawnej.

Przychodem Funduszu są:

• składki na ubezpieczenia emerytalno-rentowe,

• dotacje celowe z budżetu państwa na wypłatę świadczeń emerytalno-rentowych, stanowiące 92,6% jego przychodów (składki opłacane przez rolników finansują zaledwie ok. 8%

• wypłacanych rent i emerytur)

Wydatki FER dotyczą w szczególności: emerytur i rent, dodatków kombatanckich, składek do Narodowego Funduszu Zdrowia

c) FUNDUSZ PRACY;

- utworzony ustawą z 14 grudnia 1994 r. o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu,

- obecnie jego działalność reguluje ustawa z 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy,

- nie posiada osobowości prawnej,

- jego dysponentem jest minister właściwy do spraw pracy,

Przychody tego funduszu pochodzą z:

• obowiązkowych składek, płaconych przez pracodawców i osoby prowadzące pozarolniczą działalność oraz dotacji budżetowej,

• dotacji z budżetu państwa,

• środków z Unii Europejskiej

Fundusz Pracy może zaciągać kredyty i pożyczki na uzupełnienie środków na wypłatę zasiłków.

Wydatkami są:

• zasiłki dla bezrobotnych,

• zasiłki i świadczenia przedemerytalne,

• środki na aktywne formy przeciwdziałania bezrobociu, roboty publiczne, aktywizację zawodową absolwentów, programy specjalne,

• pożyczki dla pracodawców na utworzenie nowych miejsc pracy

• umorzenia pożyczek dla bezrobotnych.

d) FUNDUSZ GWARANTOWANYCH ŚWIADCZEŃ PRACOWNICZYCH;

- działa na podstawie ustawy z 29 grudnia 1993 r. o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy,

- posiada osobowość prawną,

- jego dysponentem jest minister właściwy do spraw pracy,

- podstawowym przychodem jest obowiązkowa składka pracodawców w wysokości 0,15% podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie emerytalne i rentowe oraz odsetki od lokat środków FGŚP.

- wydatkami są określone w ustawie świadczenia pracownicze w razie niewypłacalności pracodawcy: wynagrodzenia za pracę wraz ze składkami na ubezpieczenia społeczne oraz odprawy pieniężne z tytułu rozwiązania stosunku pracy,

- może zaciągać kredyty i pożyczki na zaspokajanie roszczeń pracowniczych.

e) PAŃSTWOWY FUNDUSZ REHABILITACJI OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH (PEFRON);

- utworzony na mocy ustawy z 9 maja 1991 r. o zatrudnianiu i rehabilitacji zawodowej osób niepełnosprawnych,

- państwowy fundusz celowy z osobowością prawną,

- obecnie działa na podstawie ustawy z 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych,

- podstawowym źródłem przychodów Funduszu są wpłaty zakładów pracy, zatrudniających co najmniej 25 pracowników w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy,

- inne dochody: z oprocentowania pożyczek, dyskonto od zakupionych bonów skarbowych, odsetki od obligacji Skarbu Państwa lub Narodowego Banku Polskiego oraz lokaty terminowe, dochody z działalności gospodarczej, dotacje celowe z budżetu państwa na dofinansowanie wynagrodzeń pracowników niepełnosprawnych.

Wydatki PFRON przeznaczane są na:

• wyrównywanie różnic między regionami, tam, gdzie stopa bezrobocia jest wyższa niż 110% średniej krajowej stopy bezrobocia lub nie ma warsztatu terapii zajęciowej albo zakładu aktywności zawodowej,

• realizację programów wspieranych ze środków pomocowych Unii Europejskiej na rzecz osób niepełnosprawnych,

• finansowanie lub dofinansowywanie badań, ekspertyz i analiz dotyczących rehabilitacji zawodowej i społecznej.

Zadania z zakresu rehabilitacji zawodowej i społecznej realizowane są przez Biuro i oddziały Funduszu oraz przez samorządy powiatowe a także przez samorządy wojewódzkie.

III. Zalety i wady:

1. Zalety:

• ucieczka przed ostrymi rygorami gospodarki budżetowej w zakresie gospodarowania wydzielonymi środkami; rygory te wiążą się z zasadą roczności budżetu powodującą wygasanie środków z końcem roku oraz koniecznością corocznych zabiegów o nowe środki, małą elastycznością gospodarki budżetowej (brakiem, co do zasady, zależności między gromadzonymi środkami i możliwością ich wydatkowania na własne zadania jednostki), rygorystyczną dyscypliną oraz kontrolą w wydatkowaniu środków

• kumulacja środków publicznych - które nie zostały wydatkowane przed końcem roku kalendarzowego z przychodami osiągniętymi w kolejnym roku

• zagwarantowanie w ustawie o powołaniu danego funduszu źródeł jego finansowania stwarza domniemanie, iż zostaną one szybciej lub później zrealizowane

• pobudzanie do aktywności i inicjatywy w zdobywaniu środków będących dochodami funduszy, które jednocześnie wprowadzają do gospodarki środkami publicznymi elementy rachunku ekonomicznego i większej gospodarności

• umożliwienie gromadzenia środków finansowych z ofiarności społecznej, o ile łączą je z finansowaniem realizacji ważnych społecznie zadań; aspektem tego zjawiska jest też możliwość łączenia wspomnianych środków z ofiarności społecznej z innymi źródłami dochodów funduszu, co daje możliwość gromadzenia większych sum na realizację zadań uznanych za priorytetowe.

2. Wady:

• asygnowanie nadmiernej ilości środków na określone zadania, prowadzące do ich zamrożenia lub marnotrawstwa w ich wydatkowaniu, przy jednoczesnym niedofinansowaniu innych zadań w tym samym czasie;

• obniżenie możliwości optymalizacji polityki budżetowej (podejmowania bieżących decyzji w gospodarce budżetowej) i jej usztywnienie, w związku z wyłączeniem budżetu i trwałym powiązaniem części środków finansowych z określonymi wydatkami;

• zwiększone koszty administrowania określoną pulą środków podzielonych na wiele funduszy;

• mniejszy wpływ i kontrola parlamentu (lub organu stanowiącego samorządu) w zakresie gospodarowania funduszami celowymi niż w zakresie gospodarki budżetowej;

• większa podatność funduszy celowych na nieprawidłowości i patologie niż bardziej rygorystycznie prowadzonej i kontrolowanej gospodarki w ramach budżetu.

12. Wymień i omów główne zasady dokonywania wydatków publicznych;

< prezentacja z ćw>

1.TERMINOWOŚCI - pełna realizacja zadań następuje w terminach określonych przepisami i harmonogramem realizacji wydatków, opracowanym przez Ministra Finansów w porozumieniu z dysponentami części budżetowych.

2. PLANOWOŚCI - przeniesienia wydatków w budżecie państwa mogą być dokonywane na zasadach i zakresie wskazanym w ustawie o finansach publicznych.

3. WYBORU NAJKORZYSTNIEJSZEJ OFERTY - zlecanie zadań powinno następować na zasadzie wyboru najkorzystniejszej oferty, z uwzględnieniem przepisów ustawy Prawo zamówień publicznych, a w odniesieniu do podmiotów niedziałających w celu osiągnięcia zysku w trybie jawnego wyboru najkorzystniejszej oferty w rozumieniu ustawy Prawo zamówień publicznych.

4. CELOWOŚCI, OSZCZĘDNOŚCI I EFEKTYWNOŚCI - dokonywanie wydatków następuje w granicach kwot określonych w planie finansowym, z uwzględnieniem prawidłowo dokonanych przeniesień i zgodnie z planowanym przeznaczeniem, w sposób celowy i oszczędny, z zachowaniem zasady uzyskiwania najlepszych efektów z danych nakładów;

13. pyt jest osobno

14. Głowne źródła dochodów budżetów jednostek samorządu teryt.;

< to jest na prezent. ale jej teraz nie mam >

< PFP - pytania>

Źródła dochodów:

• dochody własne

• subwencja ogólna

• dotacje celowe

Dochody własne gmin, powiatów i województw samorządowych.

Dochody własne:

- z tytułu podatków samorządowych → tylko gminy

- tzw. udziały w podatkach państwowych <chyba 2% z budżetu państwa dla powiatu i województwa>

- z tytułu opłat

- majątkowo-kapitałowe

Z tytułu podatków samorządowych podatek:

- od spadków i darowizn

- rolny

- od nieruchomości

- od środków transportowanych

- od czynności cywilnoprawnych

- od działalności gospodarczej osób fizycznych - podatek płacony w formie karty podatkowej.

Podatki samorządowe zasilają wyłącznie budżet gmin!

Udziały w podatkach państwowych w podatku dochodowym od osób prawnych i osób fizycznych - budżet państwa rezygnuje z części wpływów na rzecz budżetów samorządowych.

Opłaty:

- opłata skarbowa

- opłata lokalna: targowa, miejscowa, uzdrowiskowa oraz od posiadania psów

- opłata prolongacyjna od nieterminowo uiszczanych niezależności stanowiących dochód gminy

Dochody o charakterze majątkowo-kapitałowym:

- wpływu ze sprzedaży, najmu, dzierżawy

- dochody uzyskiwane przez gminne jednostki budżetowe

- odsetki od środków finansowych gromadzonych na rachunkach bankowych

- odsetki od pożyczek udzielanych przez gminę

- odsetki i dywidendy od kapitału wniesionego do spółki

• 5% dochodów uzyskiwanych na rzecz budżetu państwa w związku z realizacją zadań z zakresu administracji rządowej lub innych zadań zleconych ustawami.

15. Rodzaje transferów z budżetu państwa dla ....... (?);

Dupa z tym bo i tak nie wiem jakie jest pytaniae

< źr: prezentacja z ćw >

Trensfery wewnętrzne:

są to środki publiczne pochodzące od innych instytucji publicznych,

nie zwiększają one łącznej sumy środków publicznych,

Należą do nich m.in.:

subwencje ogólne i dotacje przekazywane j.s.t. z budżetu państwa,

dotacje przekazywane z budżetu państwa szkołom wyższym i instytucjom kultury,

dotacje przekazywane z budżetów j.s.t. samorządowym zakładom budżetowym,

dotacje z budżetu państwa dopełniające inne źródła dochodów państwowych funduszy celowych.

a) Dotacje:

rodzaj wydatku z budżetu państwa na rzecz jednostek samorządu terytorialnego lub innych podmiotów, o ścisłym przeznaczeniu i wysokości, na dofinansowanie lub finansowanie określonej działalności lub określonego podmiotu, który musi ją wydać zgodnie z wolą podmiotu udzielającego.

Wyróżnia się dotacje:

Celowe,

Podmiotowe,

Przedmiotowe,

Na pierwsze wyposażenie w środki obrotowe (dla nowotworzonych zakładów budżetowych i gospodarstw pomocniczych jednostek budżetowych),

Dopłaty do oprocentowania kredytów bankowych.

Dotacje celowe:

to środki budżetowe na na sfinansowanie (pełne) lub dofinansowanie (częściowe) kosztów wykonania pewnego ściśle określonego zadania.

* Rodzaje:

na realizację zadań z zakresu administracji rządowej oraz innych zadań zleconych jednostkom samorządu terytorialnego ustawami,

na realizację ustawowo określonych zdań, realizowanych przez jednostki inne niż jednostki samorządu terytorialnego,

na realizację bieżących zadań własnych jednostki samorządu terytorialnego,

na realizację zadań zleconych jednostkom nie zaliczanym do sektora finansów publicznych, w tym fundacjom i stowarzyszeniom,

na realizację programów z udziałem bezzwrotnych środków pochodzących ze źródeł zagranicznych, lecz nie z budżetu Unii Europejskiej.

Dotacje podmiotowe, przedmiotowe i rozwojowe:

* Dotacje podmiotowe to środki budżetowe przeznaczone na dofinansowanie działalności bieżącej, ustawowo wskazanych podmiotów.

Np. dotacje dla instytucji kultury, uczelni państwowych.

Mogą być udzielane wyłącznie na cele i w zakresie określonym w innych ustawach, niż ustawa budżetowa lub w umowach międzynarodowych.

* Dotacje przedmiotowe związane są z wydatkowaniem środków budżetowych na dopłaty do określonych rodzajów wyrobów i usług w celu utrzymania lub obniżenia cen towarów lub usług (np. niektórych leków).

* Dotacje rozwojowe przeznaczone są na realizację programów finansowanych z udziałem środków pochodzących z funduszy strukturalnych, Funduszu Spójności i Europejskiego Funduszu Rybołówstwa lub projektów realizowanych w ramach tych programów.

b) Subwencje:

forma transferu środków finansowych z budżetu państwa do budżetów JST, o charakterze ogólnym, bezzwrotnym, nieodpłanym, bezwarunkowym, obiektywnie określonym, w celu

uzupełnienia dochodów własnych tych budżetów, o którego sposobie finansowania decydują samodzielnie organy stanowiące tych jednostek.

Wyróżnia się:

• subwencje ogólne dla JST - pomoc finansowa udzielana przez państwo na podstawie kryteriów obiektywnych np. liczby mieszkańców,

• na działalność statutową - wypłacane partiom, które w wyborach do Sejmu otrzymały co najmniej 3% głosów, oraz koalicjom wyborczym, które w tych samych wyborach przekroczyły próg 6% głosów.

RÓŻNICE:

DOTACJA: SUBWENCJA:

Bezzwrotna, Bezzwrotna,

Nieodpłatna, Nieodpłatna,

Celowa, Obiektywnie określona (zasady i wysokość w przepisach prawa),

Uwarunkowana, Bezwarunkowa,

Uznaniowa, Ogólna,

Określona kwotowo, Określona procentowo,

Na rzecz JST oraz Dla JST

innych podmiotów,

także spoza s.f.p.

< z PFP chyba lepiej >

Subwencja ogólna:

1. Jeden z trzech rodzajów dochodów budżetowych jednostki samorządu terytorialnego, wymieniony w Konstytucji RP (obok dochodów własnych i dotacji celowej).

2. Bezzwrotny, nieodpłatny rodzaj środków transferowanych z budżetu państwa do budżetów samorządowych o przeznaczeniu którego decyduje samodzielnie organ samorządowy.

3. Kwoty subwencji dla wszystkich jednostek samorządu terytorialnego są ściśle określone w ustawie budżetowej i nie mają charakteru limitowanego.

4. Jej przekazanie jednostce samorządu terytorialnego jest obligatoryjne.

5. Subwencje mogą być związane z wielkością realizowanych zadań (np. część oświatowa subwencji), z liczebnością mieszkańców, czy wielkością ubytków w dochodach gmin związanych z wcześniejszymi decyzjami ustawodawcy do przekształceń systemu finansów publicznych.

Subwencja ogólna składa się z następujących części:

1) dla gmin:

a) wyrównawczej - finansowe wsparcie biedniejszych gmin:

- część podstawowa - dla gmin w których na 1 mieszkańca przypada mniej niż 92% ogólnej wartości dochodów podatkowych wszystkich gmin

- część uzupełniająca - dla gmin słabo zaludnionych

b) równoważącej - ze składek gmin bogatszych, w których ogólny poziom rozwoju przekracza ustalony limit o 150%, dla zrekompensowania wydatków z zakresu pomocy społecznej, tzw. „Janosikowe”

c) oświatowej - na finansowanie różnorodnych zadań oświatowych, prowadzonych p0rzez jednostki samorządowe oraz dotowanie szkół niepublicznych oraz publicznych

2) dla powiatów:

a) wyrównawczej - jak dla gmin

b) równoważącej - jak dla gmin

c) oświatowej - jak dla gmin

3) dla województw:

a) wyrównawczej - jak dla gmin

b) oświatowej - jak dla gmin

c) regionalnej- ze składek bogatszych województw

Dotacje celowe:

1. Przyznawane jednostce samorządu terytorialnego na określony cel.

2. Niewykorzystane podlegają zwrotowi.

3. Są to transfery środków z budżetu państwa, ale także z innych zasobów finansowych gromadzących środki publiczne, np. agencji.

4. Mogą mieć charakter obligatoryjny (gdy ich przekazanie nie jest związane z uznaniem administracyjnym dysponenta dotacji) lub fakultatywny (gdy są uzależnione od uznania dysponenta dotacji).

Mogą być przeznaczone na:

- zadania zlecone z mocy ustaw

- zadania zlecone na mocy porozumień z organami administracji rządowej

- usuwanie bezpośrednich zagrożeń dla bezpieczeństwa i porządku publicznego, skutków powodzi oraz skutków innych klęsk żywiołowych

- finansowanie lub dofinansowanie zadań własnych

- realizację zadań wynikających z umów międzynarodowych.

16. Głowne przyczyny powstawania deficytów budżetowych (ogólnie - nie tylko w RP);

<źr: prezentacje z ćw >

Źródłem powstawania deficytów mogą być:

• nadmierne wydatki,

• niskie dochody (nieefektywnie pobierane podatki),

• istnienie silnych grup roszczeniowych i związane z tym nadmierne rozbudowanie socjalnych funkcji państwa,

• chęć wykorzystania nadwyżek z lat poprzednich,

• klęski żywiołowe, powodujące poniesienie nadzwyczajnych wydatków.

17. Pojęcie deficytu budżetu państwa oraz źródła jego pokrycia;

<źr : prezentacja z ćw >

I. Pojęcie deficytu budżetu państwa:

Deficyt budżetu państwa:

to różnica między dochodami i wydatkami budżetowymi ustalonymi dla okresu rozliczeniowego nazywa się wynikiem (saldem) budżetowym. Dodatni wynik

finansowy stanowi nadwyżkę budżetową, ujemny jest deficytem budżetowym.

związany jest z rokiem budżetowym.

Ustawa o finansach publicznych wyróżnia:

• deficyty budżetowe,

• deficyt sektora finansów publicznych

• deficyt budżetu środków europejskich.

Deficyty budżetowe powstają w:

• budżecie państwa,

• budżetach jednostek samorządu terytorialnego

• budżecie środków europejskich, związanych z realizacją programów finansowanych z tych środków.

<nie wiem czy pisać też o źródłach powstawania deficytu???>

II. Źródła pokrycia deficytu budżetu pańsatwa:

Finansowanie deficytu budżetu pańsatwa:

Zgodnie z ustawą o finansach publicznych, deficyt budżetu państwa może być finansowany przychodami pochodzącymi:

• ze sprzedaży skarbowych papierów wartościowych na rynku krajowym i zagranicznym,

• z kredytów zaciąganych w bankach krajowych i zagranicznych,

• z pożyczek,

• z prywatyzacji majątku Skarbu Państwa,

• z kwot pochodzących ze spłat udzielonych kredytów i pożyczek,

• z nadwyżki budżetu państwa z lat ubiegłych,

• z nadwyżki budżetu środków europejskich,

• z innych operacji finansowych.

Konstytucja RP zawiera zakaz finansowania deficytu przez Bank Centralny (w drodze emisji pieniądza)

Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej w art. 126 oraz art. 1 Protokołu (nr 12) w sprawie procedury nadmiernego deficytu max. limit deficytu - 3% PKB

Podstawowymi instrumentami finansowania deficytów są:

• bony skarbowe

• obligacje skarbowe

<czy wyjaściać co to bony i oboligacje???>

18. Dochody zasadnicze i uboczne państwa (rodzaje i funkcje);

<z mojego zeszytu>

DOCHODY PUBLICZNE

1. Zasadnicze 2. Uboczne -np.grzywna, sankcja finansowa;

a) odpłatne b) nieodpłatne

(ekwiwalentne) ( nieekwiwalentne)

- te, za które osoba - za uiszczenie nic w zamian

uiszczająca otrzymuje nie można rządać

w zamian jakiś od państwa;

ekwiwalent ze strony

państwa;

- np. opłata - np. podatek

( w zamian otrzymujemy

np. wyciąg, odpis

z Urzędu Stanu Cywilnego);

- jest dobrowolnym - jest świadczeniem

świadczeniem; przymusowym;

W teorii widać różnice, ale w praktyce nie zawsze <???> np. opłata uzdrowiskowa, za wyjątkowe warunki klimatyczne i uzdrowiskowe, a w zamian mamy "zdrowe" powietrze;

< pr fin od Marzenki >

Dochody zasadnicze to takie, których celem jest cel fiskalny (alimentacyjny), np. podatki, opłaty. Mają one zapewnić jak największe wpływy do budżetu, gdyż podstawowym zadaniem takich dochodów jest dostarczenie państwu lub samorządom środków pieniężnych niezbędnych do zrealizowania ich zadań. Wszelkie inne funkcje takich dochodów (np. stymulacyjna, prewencyjna czy represyjna) mają znaczenie drugoplanowe. Do takich dochodów zalicza się: podatki, opłaty a także najczęściej cła.

Dochodami ubocznymi są takie dochody, których podstawowym zadaniem jest realizacja innych celów niż fiskalny. Mogą to być cele represyjne czy prewencyjne, np. grzywny, kary pieniężne czy mandaty.

19. Podatek, a opłata; podobieństwa i różnice między tymi świadczeniami publiczno-prawnymi;

<pr fin od Marzenki pyt 29>

I. Podatek, opłata - definicja;

a) Podatek - świadczenie zasadnicze, bezzwrotne, nieodpłatne, o charakterze ogólnym i przymusowym nałożonym przez państwo i pobieranym na rzecz państwa lub innego podmiotu publiczno-prawnego; dziś w zasadzie ma charakter pieniężny;

Pojęcie podatku zostało zdefiniowane w art. 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r.

Ordynacja podatkowa (Dz. U. Nr 137, poz. 926):

Podatkiem jest publicznoprawne, nieodpłatne, przymusowe oraz bezzwrotne świadczenie pieniężne na rzecz Skarbu

Państwa, województwa, powiatu lub gminy, wynikające z ustawy podatkowej.

• Cechy podatku:

- świadczenie pieniężne - nakładany i wymierzany w jednostkach pieniężnych,

- uiszczane na rzecz związku publicznoprawnego - podatki zasilają budżet państwa oraz budżety

pozostałych szczebli jednostek podziału administracyjno-terytorialnego,

- obowiązkowe - wynika z norm generalnych, z ustaw,

- przymusowe - wynika z władczych uprawnień państwa, które ma przywilej stanowienia prawa,

- ustalane jednostronnie - ustalany jednostronnie przez państwo lub inny związek publicznoprawny w

zakresie przyznanych mu ustawowo kompetencji,

- nieodpłatne - świadczeniu podatkowemu nie towarzyszy wzajemny prawny obowiązek świadczenia

podmiotu publicznoprawnego na rzecz podatnika,

- bezzwrotne - definitywne przekazanie środków pieniężnych przez podmiot zobowiązany na rzecz

związku publiczno-prawnego. Bezzwrotność podatków jest cechą pozwalającą odróżnić świadczenia

podatkowe od innych rodzajów dochodów budżetowych ,

- generalne - ustanawiane są przez normy prawne, które są ogólne ze względu na adresata i

abstrakcyjne ze względu na sposób wyznaczenia zachowania .

b) Opłata - to świadczenie pieniężne o charakterze przymusowym, bezzwrotnym, odpłatnym, jednostronnie ustalane i pobierane przez władze publiczne z tytułu określonych czynności urzędowych oraz usług jednostek sektora publicznego. Zdaniem niemieckiego ekonomisty Karla Heinricha Rau (XIX wiek) nakładanie opłat jest dopuszczalne w trzech sytuacjach:

 jeśli obywatel korzysta z obiektów i urządzeń należących do państwa (np. biblioteki, szpitale, cmentarze, parki, porty itd.);

 jeśli jego udziałem staje się jakiś przywilej ze strony państwa;

 jeśli organ państwa musi zajmować się sprawami obywatela (m.in. wydawanie zaświadczeń, zezwoleń itd.).

<Zieliński>

Opłata:

- jest formą daniny publicznej,

- świadczeniem pieniężnym wprowadzanymi w formie ustawowej,

- stanowi źródło dochodów budżetowych,

- ma przymusowy i bezzwrotny charakter,

- jest jednostronnie ustalana przez państwo,

- pobierana jest w związku z konkretnymi czynnościami organów państwowych lub

samorządowych bądź też za konkretne usługi (jest świadczeniem ekwiwalentnym

(odpłatnym) , podatek jest świadczeniem nieekwiwalentnym)

- Np. opłaty abonamentowe, opłaty paliwowe, za wydanie dowodu rejestracyjnego

II. Podobieństwa i różnice między tymi świadczeniami publ.-pr.;

a) podobieństwa:

Zarówno podatki jak i opłaty posiadają szereg wspólnych cech, pośród których można wskazać:

 pieniężną formę,

 ustawową drogę wprowadzenia,

 jednostronność nakładania, przymusowość

 bezzwrotność.

 powodują identyczne skutki ekonomiczne dla podmiotu, który te daniny płaci, zmniejszając jego zasoby pieniężne.

b) różnice:

Oplata od podatku różni się tym, że:

jest świadczeniem odpłatnym, czyli przysługuje ekwiwalent

jest świadczeniem fakultatywnym, czyli jest dobrowolna (nie zawsze)

< + z mojego zeszytu>

Różnice widać w teori, ale w praktyce nie zawsze; np. opłata uzdrowiskowa, za wyjątkowe warunki klimatyczne i uzdrowiskowe, a w zamian mamy "zdrowe" powietrze;

Podatkowo kształtowana opłata, z nazwy opłata, a ma charakter podatku. Mamy z nią doczynienia w sytuacji, gdy wartość wzajemnego ekwiwalentu jest symboliczna w stosunku do wysokości tej opłaty;

-np. opłata sądowa --> nie dość, że ktoś został skazany, to jeszcze musi płacić koszty procesu;

opłaty za prowadzenie niektórych działalności gospodarczych <???>

20. Rodzaje opłat w RP;

< z mojego zeszytu>

OPŁATY

a) za czynności urzędowe organów władzy publicznej (dzielą się w zależności od organów):

~administracyjne:

*ogólne (skarbowe);

- za różnego rodzaju wpisy / odpisy Stanu Cywilnego;

- od zezwoleń jekie udziela urządnik administracyjny np. na prowadzenie działalności gospodarczej / na podjęcie pewnych czynności tj. budowa domu;

- potwierdzenie przez urzędnika pewnych czynności prawnych np. akt notarialny przy przeniesieniu własności nieruchomości;

Zakres opłat skarbowych jest bardzo szeroki, z każdym rokiem rośnie;

Wpływy z tych opłat zasilają budżety samorządowe; <nie wiem czy to dot. tylko ogólnych czy też skarbowych???>

* specjalne;

- opłata pocztowa;

- opłata morska;

- opłata pobiercza <???>;

- opłata patentowa;

- opłata celna;

Pobierane są przez wyspecjalizowane urzędy administracyjne;

~sądowe, quasi sądowe;

* sądowe;

-za prowadzenie postępowania;

* quasi sądowe;

-opłaty notarialne;

- opłaty komornicze;

- opłaty doractwa podatkowego;

Pobierane przez podmioty działające w szeroko rozumianym zakreise wymiaru sprawiedliwości;

~ opłaty konsularne;

- za opłaty na wniosek obywatela; np. wyszukanie adresu;

b) za usługi: (uzależnione od tego, czy podmiot uzyska określoną usługę );

~ gospodarcze;

* melioracyjna;

*adiacencka <???>

* targowa;

~ socjalno- bytowe;

-np. za przedszkole / żłobek;

~ kulturalne;

-np. wstęp do ZOO / do teatru;

<pr fin od Marzenki , jak cos to spr>

1. Pojęcie opłaty i klasyfikacja opłat publicznych

Opłata to świadczenie pieniężne o charakterze przymusowym, bezzwrotnym, odpłatnym, jednostronnie ustalane i pobierane przez władze publiczne z tytułu określonych czynności urzędowych oraz usług jednostek sektora publicznego. Zdaniem niemieckiego ekonomisty Karla Heinricha Rau (XIX wiek) nakładanie opłat jest dopuszczalne w trzech sytuacjach:

• jeśli obywatel korzysta z obiektów i urządzeń należących do państwa (np. biblioteki, szpitale, cmentarze, parki, porty itd.);

• jeśli jego udziałem staje się jakiś przywilej ze strony państwa;

• jeśli organ państwa musi zajmować się sprawami obywatela (m.in. wydawanie zaświadczeń, zezwoleń itd.).

Można wyróżnić w polskim systemie opłat dwa podstawowe rodzaje opłat:

• opłaty związane z czynnościami organów władz publicznych - są one zbliżone do podatków, ponieważ wysokość opłaty jest niewspółmiernie wysoka do kosztów świadczenia danej czynności,

• opłaty z tytułu usług wytwarzanych przez jednostki sektora publicznego - opłaty te odpowiadają kosztom świadczenia usługi, z możliwością uwzględnienia niewielkiego zysku.

Opłata powinna być ale rzadko się zdarza żeby była ekwiwalentna. Często wysokie opłaty pełnia funkcje prohibicyjną - czyli mają stanowić barierę dla zainteresowanych.

Opłata skarbowa - zwana także opłatą stemplową - stanowi formę ekwiwalentu za czynności organów administracji publicznej, podejmowane w indywidualnych sprawach. Czynności te obejmują dokonanie czynności urzędowych, wydanie zaświadczeń, zezwoleń oraz niektórych dokumentów.

Opłata skarbowa może być uiszczana w różny sposób. W szczególności należy wskazać sposób zapłaty:

• poprzez wniesienie podania na papierze stemplowym;

• poprzez opatrzenie podania znakami opłaty skarbowej;

• gotówką w kasie urzędu;

• bezgotówkowo przelewem na konto właściwego urzędu.

• Opłata skarbowa w Polsce

W Polsce, zgodnie z obowiązującą ustawą, opłatę skarbową wnosi się:

• w sprawach indywidualnych z zakresu administracji publicznej:

• dokonanie czynności urzędowej na podstawie zgłoszenia lub na wniosek zainteresowanej strony,

• wydanie zaświadczenia na wniosek zainteresowanej strony,

• wydanie zezwolenia (pozwolenia, koncesji),

• złożenie dokumentu stwierdzającego udzielenie pełnomocnictwa lub prokury albo jego odpisu, wypisu lub kopii - w sprawie z zakresu administracji publicznej lub w postępowaniu sądowym.

• w sprawach urzędowych

• za dokonanie czynności urzędowej, wydanie zaświadczenia oraz zezwolenia (pozwolenia) przez podmiot inny niż organ administracji rządowej i samorządowej, w związku z wykonywaniem zadań z zakresu administracji publicznej,

• za złożenie w takim podmiocie dokumentu stwierdzającego udzielenie pełnomocnictwa lub prokury albo jego odpisu, wypisu lub kopii.

Znaczki skarbowe jako sposób wnoszenia opłaty skarbowej w Polsce wycofane zostały z końcem 2006 roku na podstawie nowej ustawy o opłacie skarbowej z dnia 16 listopada 2006 r. W chwili obecnej na podstawie ustawy o zmianie ustawy o opłacie skarbowej z dnia 13 czerwca 2007 r. można ponownie korzystać ze znaków opłaty skarbowej ( znaczków skarbowych ) - od dnia 26 lipca 2007 r. do dnia 31 grudnia 2008 r. (Uregulowania zmieniono decyzją Rady Ministrów z dnia 03.04.2007 r. Rada Ministrów przyjęła projekt ustawy o zmianie ustawy o opłacie skarbowej, przedłożony przez ministra finansów. Rządowa propozycja miała umożliwiać podatnikom wykorzystanie do końca 2007 r. posiadanych znaczków skarbowych, kupionych w ciągu ostatnich 12 lat, jednak w Sejmie w formie poprawki sejmowej przedłużono ten okres do 31.12.2008 r.)

Opłaty lokalne

Opłata targowa - opłata, szczególna forma daniny publicznej, pobierana od takich samych podmiotów jak podatek, dokonujących sprzedaży na targowiskach lub innych wydzielonych miejscach.

Wysokość opłat ustala właściwa miejscowo rada gminy w trybie określonym ustawowo

Opłata miejscowa - opłata pobierana na podstawie przepisów ustawy o podatkach i opłatach lokalnych - od osób fizycznych przebywających czasowo w celach wypoczynkowych, turystycznych lub szkoleniowych w miejscowościach, które w oparciu o ww. kryteria na wniosek właściwej miejscowo rady gminy w uzgodnieniu z ministrem ochrony środowiska zaliczył właściwy wojewoda.

Opłata uzdrowiskowa - jest pobierana od osób fizycznych przebywających dłużej niż dobę w celach zdrowotnych, turystycznych, wypoczynkowych lub szkoleniowych w miejscowościach znajdujących się na obszarach, którym nadano status uzdrowiska na zasadach określonych w ustawie z dnia 28 lipca 2005 r. o lecznictwie uzdrowiskowym, uzdrowiskach i obszarach ochrony uzdrowiskowej oraz o gminach uzdrowiskowych, za każdy dzień pobytu w takich miejscowościach.

Opłata miejscowa i uzdrowiskowa nie są pobierane:

• pod warunkiem wzajemności - od członków personelu przedstawicielstw dyplomatycznych i urzędów konsularnych oraz innych osób zrównanych z nimi na podstawie ustaw, umów lub zwyczajów międzynarodowych, jeżeli nie są obywatelami polskimi i nie mają miejsca pobytu stałego na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej;

• od osób przebywających w szpitalach;

• od osób niewidomych i ich przewodników;

• od podatników podatku od nieruchomości z tytułu posiadania domów letniskowych położonych w miejscowości, w której pobiera się opłatę miejscową albo uzdrowiskową;

• od zorganizowanych grup dzieci i młodzieży szkolnej.

Od osób, od których pobierana jest opłata uzdrowiskowa, nie pobiera się opłaty miejscowej.

Zarówno podatki jak i opłaty posiadają szereg wspólnych cech, pośród których można wskazać:

• pieniężną formę,

• ustawową drogę wprowadzenia,

• jednostronność nakładania, przymusowość

• bezzwrotność.

• powodują identyczne skutki ekonomiczne dla podmiotu, który te daniny płaci, zmniejszając jego zasoby pieniężne.

21. Wydajność fiskalna podatków państwowych; (które w największym zakresie przynoszą wpływy);

<podatki od Marzenki>

90 % wpływów do budżetu państwa są to wpływy z podatków i opłat. Najbardziej wydajne fiskalnie są wydatki pośrednie (przychodowe) takie jak VAT i akcyza. Wpływy z tych podatków to ok. 70 % wszystkich wpływów podatkowych do budżetu. Natomiast jest problem ze ściąganiem tych podatków, gdyż kwota zaległości podatkowych w tych podatkach jest ogromna (w ubiegłym roku z 16 mld zł zaległości aż 14 mld to zaległości z tych podatków). Wydajność fiskalna ceł jest niewielka, w całości budżetu ich udział to ok. 3-5 %. Natomiast podatki dochodowe były by bardziej wydajne gdyby nie fakt, że na ich ściganie idzie bardzo duża kwota pieniędzy. I oczywiście gdyby nie szara strefa, która podatków takowych wogóle nie płaci.

Wydajność fiskalna polskiego systemu podatkowego jest dość duża ale była by lepsza gdyby nie tak ogromne zaległości podatkowe i tak drogie rozwiązania ściągania podatków.

22. Główne podatki samorządowe;

patrz pyt 14. opisane te podatki są tez w pr fin od Marzenki, ale tego tam jest dużo bardzo i nie wiem czy aktualne

23. Podatnik, płatnik podatku i inkasent - omów różnice między tymi pojęciami (wskaż przykłady);

< to jest na prezentacji + notatki z zesztyu>

Należy zacząć od tego, że wszystkie te pojęcia dotyczą PODMIOTU PODATKU.

PODMIOT PODATKU:

a) bierny - podmioty zobowiązane do uiszczenia podatku <?>

*podatnik;

-np

* płatniku podatku;

* inkasent podatku;

b) czynny - podmiot,na rzecz którego wpływa podatek;

* państwo;

* gminy i inne jednostki samorządów teryt. ( tylko gmina ma własne podatki, ale inne jednostki też mają udział w podziale podatków, korzystają z 2% udziałów z budżetu państwa);

*

<podatki od Marzenki + przykłady z ćwiczeń>

PODATNIK (osoba fizyczna, prawna, jednostka organizacyjna nieposiadające osobowości prawnej) — ciąży na nim obowiązek podatkowy.

Wyróżniamy:

Podatnika formalnego, — który formalnie zobowiązany jest do zapłaty podatku —ciąży na nim nakaz płatniczy oraz

Podatnika rzeczywistego, — który ponosi faktyczny ekonomiczny ciężar podatku oraz.

Jeśli podatnik formalny ponosi jednocześnie ekonomiczny ciężar podatku, to mamy do czynienia z tożsamością podatnika formalnego i rzeczywistego.

W dwóch przypadkach może nastąpić rozszczepienie osoby podatnika rzeczywistego i formalnego:

1. w przypadku tzw. podatku pośredniego, tj. np. podatku VAT oraz podatku akcyzowym,

2. przy zjawisku „przerzucalności podatku”, tj. żywiołowym, często wbrew woli podmiotu czynnego przerzucaniu ciężaru ekonomicznego podatku przez podatnika formalnego na inny podmiot.

np. Jan K. kupuje buty, wtedy : Jan K. jest podatnikiem rzeczywistym, a sprzedawca butów jest podatnikiem formalnym;

PRZYKŁADY: <to są przykłady z ćw ale one są chyba złe , bo trzeba rozróżnic na pod formalnego i rzczeywistego>

- osoba fizyczna;

- przedsiąbiorstwo;

- emeryci / renciści;

- idnywidualne osoby fizyczne prowadzące działalność gspodarczą;

- ułomne osoby prawne;

- konsumenci;

PŁATNIK — pośrednik pomiędzy podmiotem czynnym a biernym. (osoba fizyczna, prawna, jednostka organizacyjna nieposiadające osobowości prawnej) Ciążą na nim 3 obowiązki:

1. obliczyć podatek

2. pobrać podatek od podatnika

3. odprowadzić na rachunek odpowiedniego organu podatkowego

Przykłady:

- zakład pracy,

- organ rentowy,

- notariusz,

-urząd pracy,

INKASENT - (osoba fizyczna, prawna, jednostka organizacyjna nieposiadające osobowości prawnej) pełni dwie funkcje:

1. pobiera podatek

2. odprowadza go do odpowiedniego organu podatkowego

Przykład: ( obecnie jest to bardzo rzadko spotykane )

• sołtys w podatku rolnym i leśnym

24. Zajwisko przerzucalności podatku i ich rodzaje; podaj konkretne przykłady w RP;

<podatki od Marzenki , ale w prezentacj chyba prościej to jest napisane>

Zjawisko przerzucalności podatku polega na żywiołowym, często wbrew woli podmiotu czynnego (państwa lub samorządu), rozczepieniu osoby podatnika formalnego i rzeczywistego i przerzuceniu ciężaru ekonomicznego podatku przez podatnika formalnego na inny podmiot, który staje się przez to podatnikiem rzeczywistym.

Przerzualność podatku może się dokonać w dwojaki sposób:

 przerzucalność „w przód”, - polega na obciążeniu ekonomicznym ciężarem podatku konsumenta — nabywcy towaru lub usługi przez podwyższenie ceny sprzedaży

 przerzucalności „w tył”. - polega na odrzuceniu ekonomicznego ciężaru podatku na:

— dostawcę surowca: poprzez obniżenie ceny na dostarczany producentowi surowiec,

— zatrudnionego u producenta pracownika: przez obniżenie wysokości płacy temu pracownikowi.

Przerzucalność podatku — zarówno „w tył”, jak i „w przód” — może nastąpić wówczas, gdy nie stoją temu na przeszkodzie bariery prawne lub ekonomiczne.

Bariery prawne - przybierają postać reglamentowania, a tym samym ustalania poziomu cen i płac. W sytuacji ustalania cen i płac w sposób sztywny (tzw. sztywna reglamentacja) przerzucalność podatku jest bardzo utrudniona. Wiąże się, bowiem z ryzykiem naruszenia prawa w przypadku pobrania ceny wyższej od ustalonej na towar sprzedawany czy niższej na surowiec skupiony, lub wypłacenia płacy niższej niż zagwarantowana przez odpowiednie przepisy. Gdy reglamentacja cen i płac przybiera postać „elastyczną”, co dzieje się przy ustalaniu minimum płac, minimum cen skupu i maksimum cen na towary gotowe, przerzucalność jest oczywiście możliwa, chociaż w znacznym stopniu utrudniona.

Bariery ekonomiczne nie są związane z żadnymi formalnymi ograniczeniami prawnymi, lecz wynikają z warunków rynkowych podaży i popytu na towary gotowe, surowce czy też pracę.

W sytuacji niezaspokojonego popytu na towary gotowe, zwłaszcza na towary pierwszej potrzeby, które charakteryzują się tzw. sztywnym popytem, możliwe jest przerzucenie ekonomicznego ciężaru podatku na nabywcę. Bowiem przy zbyt małej podaży i niezaspokojonym popycie towar może być sprzedany także za cenę wyższą. Natomiast w przypadku zrównania podaży z popytem, a zwłaszcza przy podaży wyższej od popytu i istnieniu przy tym konkurencji, przerzucalność podatku kosztem nabywcy towaru staje się niemożliwa.

Podobna sytuacja zachodzi przy przerzucalności „w tył”. Przy zbyt niskiej podaży surowca niemożliwe jest obniżenie ceny dla jego dostawcy, a przy braku pracowników, czyli zbyt małej podaży „rąk do pracy”, nie jest możliwe obniżenie płacy. Gdy podaż surowca, a także liczba osób poszukujących pracy, jest większa od popytu na taki surowiec lub pracę, z łatwością można dokonać przerzucenia podatku. Warto zauważyć, iż przerzucalność podatku jest ułatwiona wówczas, gdy w gospodarce mamy do czynienia ze zmonopolizowaniem produkcji, sprzedaży czy świadczenia usług. Monopolista w danej dziedzinie jest w stanie narzucić „swoją” cenę czy wysokość płacy. Znacznie trudniej dokonać przerzucalności w warunkach wolnej konkurencji i funkcjonowania na rynku wielu konkurujących ze sobą podmiotów.

<Zieliński>

Zjawisko przerzucalności podatku :

• Oznacza przesuwanie ciężaru podatku przez podatnika na inne podmioty.

• Rodzaje:

- Rzeczywiste przerzucanie podatku - gdy podatnik zobowiązany na mocy prawa

do zapłacenia podatku z własnego dochodu lub majątku przenosi jego ciężar

na inny podmiot. Staje się możliwe dzięki temu, że podatnik pozostaje z

podmiotem, na który przenosi swój ciężar podatku, bądź w pewnym stosunku

prawnym, bądź w pewnym stosunku zależności ekonomicznej. Może to być

umowa kupna, najmu, dzierżawy, pracy, pożyczki. Pod wpływem podatku

zmienia się poziom ceny, wysokość czynszu, poziom płacy, wysokość procentu.

Przerzucenie podatku możliwe jest tylko w podatkach pośrednich. Łatwe do przerzucenia są podatki VAT i akcyza!

Przerzucanie podatku:

- Pozorne przerzucanie (niewłaściwe) podatku - gdy podatnikiem w intencji prawodawcy ma być w rzeczywistości inny podmiot aniżeli ten, który ustawowo powołany jest do poniesienia podatku. Np. zamiarem prawodawcy jest zatem opodatkowanie

konsumenta, ale sam pobór podatku dokonuje się u producenta lub sprzedawcy.

- Przerzucanie podatku w przód - polega na podnoszeniu cen dla nabywców towarów,

aby w ten sposób zrekompensować nałożony na podatnika ciężar podatkowy.

- Przerzucanie podatku w tył - polega na próbie wymuszenia obniżki kosztów działalności podatnika przez obniżki płac, obniżkę cen nabywanych surowców. Jego celem jest potanienie towarów i usług nabywanych przez podatnika

25. Pojęcie źródła podatkowego i klasyfikacja podatkowa ze względu na źródło podatkowe (dochód/ majątek);

I. Pojęcie źr. podatkowego: ???

II. Klastfikacja;

<podatki od Marzenki>

Źródłem podatku może być dochód lub majątek.

Podatki sięgające do dochodów podatnika - do dochodów można sięgać albo w toku ich powstawania albo w trakcie wydatkowania

Opodatkowanie dochodów w trakcie ich powstawania może przypierać formy:

Przychodowego - opodatkowanie wstępne, bez znajomości ostatecznej wielkości dochodu

Dochodowego - opodatkowanie, gdy znana jest już ostateczna wielkość dochodu

W tych przypadkach może nastąpić podwójne opodatkowanie tego samego dochodu

Przychodowo-dochodowego - jest to jednorazowe, zarazem wstepne i ostateczne opodatkowanie dochodu

Podatki typu konsumpcyjnego - ich wysokość uwzględniona jest w cenie towaru).

Podatki sięgające do majątku podatnika - mogą dotyczyć albo samego posiadania majatku albo jego przyrostu

Pobór podatku od posiadanego majątku - pobór od majątku w stanie statycznym,

Pobór podatku od rosnącego majątku - pobór od majątku w stanie dynamicznym, przyrost majątku może polegać na przyroście masy majątkowej albo na zmianie dotychczasowej wartości - w polskim prawie nie stosuje się podatków od przyrostu wartości a od przyrostu masy majątkowej.

<Zieliński>

Z punktu widzenia źródła poboru podatku można wyróżnić podatki sięgające do:

- dochodu podatnika:

• konsumpcyjne (od wydatków),

• przychodowe,

• dochodowe,

• przychodowo - dochodowe.

- majątku podatnika

26. Podatki pośrednie i bezpośrednie; konkretne przykłady w polskim systemi podatkowym; podaj podstawowe różnice między pośrednimi , a bezpośrednimi podatkami;

27. Zjawisko personalizacji podatku, podaj konkretne przejawy w polskim systenie podatkowym;

<podatki od Marzenki, uzupełnić prezentacjami z ćw>

Zjawisko personalizacji podatnika → w coraz większej ilości podatków ustawodawca uwzględnia elementy indywidualizujące sytuację podatnika, które mają wpływ na zdolność płatniczą, takie jak:

 stan rodzinny i zdrowotny,

 wiek,

 poniesienie szkód związanych z klęskami żywiołowymi,

 obciążenie ciężarami nadzwyczajnymi (np. spłaty rodzinne),

 obciążenie konsumpcyjne dochodu (ilość osób, które utrzymuje podatnik).

Indywidualny charakter ma np. podatek dochodowy od osób fizycznych.

28. Wymień funkcje systemu podatkowego i omów je; ( funkcje fiskalna itp.);

< podatki od Marzenki>

Funkcja fiskalna - wynika z istoty podatku - jest to zasadnicze świadczenie pieniężne a co za tym idzie jego główną funkcja jest dostarczenie państwu niezbędnych środków do jego działalności. Podatki są podstawowym źródłem dochodów państwa i JST, i umożliwiają pokrycie znacznej części wydatków. Jest to najstarsza funkcja podatkowa

Funkcja redystrybucyjna - jej zakres jest zależny od warunków społecznych, politycznych i gospodarczych. Odpowiednio zorganizowany system podatkowy umożliwia państwu kierowanie i uczestniczenie w procesie redystrybucji PKB. Dzięki środkom z podatków, państwo jest wyposażone w możliwość dysponowania częścią produktu społecznego, i możliwa realizacja zadań z dziedziny obronności, administracji i zaspakajania potrzeb społecznych. Realizacja tych zadań następuje poprzez redystrybucje PKB

Funkcja stymulacyjna - poprzez odpowiednią konstrukcje systemu podatkowego (układ skal, zwolnień stawek itp) podatki mogą wpływać na wywołanie lub zwiększanie korzystnych zjawisk, dla społeczeństwa i gospodarki krajowej, oraz hamowania i zapobiegania zjawisk niekorzystnych. Odpowiednio skonstruowany system podatkowy daje możliwość sterowania gospodarką (poprzez pobudzenie określonych działów wytwórstwa, lokalizację nowych miejsc pracy, itp.)

Funkcja informacyjno-kontrolna - pobór podatków dostarcza informacji o zachodzących zjawiskach społecznych i gospodarczych, jednocześnie zapewnia formalna kontrole nad podatnikiem i jego działalnością, przez jeśli połączony jest z podatkowymi obowiązkami podatnika

<Zieliński>

Funkcja fiskalna (dochodowa)

- głównym celem każdego podatku jest dostarczenie państwu (samorządowi) środków niezbędnych do jego działalności.

• Funkcja redystrybucyjna

- podział dochodów, za pomocą podatków, między poszczególne grupy społeczne oraz różne grupy podatników (w szczególności tych, którzy osiągają większe i mniejsze dochody oraz między państwo i samorząd).

• Funkcja stymulacyjna

- sprowadza się do wywoływania za pomocą konstrukcji podatkowych zjawisk korzystnych dla społeczeństwa i gospodarki oraz hamowania lub eliminowania zjawisk szkodliwych

• Funkcja informacyjno- kontrolna

• dostarcza informacji o zachodzących zjawiskach społecznych i gospodarczych

29.Przedmiot podatku, a podstawa jego wymiaru; różnice na przykładzie konkretnych polskich podatków;

30. Metody ustalania podstawy wymiaru podatku (ustalenia konkretnych wysokości podatków);

31. Stawka, a skala podatkowa; podaj rodzaje skal podatkowych;

I.Stawka podatkowa

- wskaźnik, który w odniesieniu do podstawy opodatkowania wskazuje na wielkość

podatku

- wyróżnia się następujące stawki podatkowe:

• kwotowe,

• stosunkowe:

- procentowe,

- ułamkowe,

- wielokrotnościowe, dawniej np. w tzw. popiwku - podatku pobieranego od ponadnormatywnych

wynagrodzeń (wypłacanych w kwocie wyższej niż dopuszczalna) wypłacanych przez podmiot państwowy

stawka podatku mogła wynosić nawet 500%, czyli od każdego 1 zł wynagrodzenia 5 zł podatku

• Stawka kwotowa:

- to ilość jednostek pieniężnych, jaką należy zapłacić od jednostki podstawy opodatkowania stanowiącej wielkość niepieniężną

- np. 0,33 zł od 1 m2 gruntu

• Stawka procentowa:

- to relacja pomiędzy wielkością świadczenia podatkowego, a wielkością podstawy opodatkowania wyrażoną w jednostkach pieniężnych

- może mieć postać:

• stawki stałej - gdy ta sama stawka znajduje zastosowanie w danym podatku do obliczania wysokości

świadczenia podatkowego niezależnie od tego, jaka jest wielkość podstawy

• stawki ruchomej (zmiennej) - gdy występują stałe proporcje pomiędzy wysokością świadczenia podatkowego a wielkością podstawy opodatkowania

• Ogół stawek podatkowych, które obowiązują w konkretnym podatku, stanowi taryfę

podatkową w tym podatku

II. Skala podatkowa;

• jest zbiorem uporządkowanych stawek procentowych, znajdujących zastosowanie do różnej wielkości podstawy obliczenia podatku;

• zbudowana jest z:

- przedziałów podstawy obliczenia podatku, przedstawionych w postaci wielkości granicznych (np. do

37.024 zł)

- odpowiadających tym przedziałom stawek podatkowych (np. 19%)

• Typy skal podatkowych:

- proporcjonalna,

- progresywna,

• progresja globalna (ogólna, całościowa),

• progresja szczeblowa (odcinkowa, schodkowa, szczeblowa)

- regresywna,

- degresywna.

• Skala proporcjonalna:

• to taka, przy której należność podatkowa rośnie w takim samym stopniu jak podstawa opodatkowania;

• Skala progresywna:

• wraz ze wzrostem podstawy opodatkowania rośnie wysokość stawek podatkowych, co powoduje szybszy wzrost należności podatkowej, niż podstawy opodatkowania;

Progresja globalna :

• charakteryzuje się tym, że dla obliczenia wysokości świadczenia podatkowego daną coraz większą stawkę podatkową stosuje się do całości podstawy opodatkowania, od zera do miejsca w którym znajduje się podstawa opodatkowania danego przedmiotu

• Wada: nawet niewielka zmiana podstawy opodatkowania (wzrost) powodująca przekroczenie wartości progowej przedziału skali podatkowej powoduje znaczny wzrost wielkości świadczenia podatkowego, oddziałujesilnie antyrozwojowo.

<TABELKA Z PREZENTACJI>

- Progresja szczeblowa (odcinkowa):

• polega na tym, że dla ustalenia wysokości świadczenia podatkowego podstawę opodatkowania

dzieli się na części odpowiadające przedziałom skali podatkowej

• od każdej takiej części oblicza się odrębnie część świadczenia podatkowego w oparciu o rosnącą

stawkę procentową właściwą dla danego przedziału skali, a suma tych części jest kwotą

należnego podatku

• jej istotą jest to, że kolejne stawki podatku odnoszą się nie do całej podstawy opodatkowania,

lecz tylko do samego szczebla skali podatkowej;

<TABELKA Z PREZENTACJI>

• Podatek dla 4000 wynosi:

- dla przedziału 0-100-> 100x 10%=10

- dla przedziału 101-500 -> 400x20%=80

- dla przedziału 501 -2000 -> 1500x30%=450

- dla przedziału 2001-3000 -> 1000x40%=400

- dla przedziału 30001-5000 ->1000x50%=500

Czyli w sumie 1440 jednostek

Aby uprościć te obliczenia stosuje się skale podatkowe, które mają stawki

kwotowo-procentowe

<TABELKA >

• Skala regresywna:

- cechą skali regresywnej jest zmniejszanie się stawek podatkowych w miarę wzrostu podstawy opodatkowania

- występują rzadko, dawniej w tzw. podatku uzupełniającym od wynagrodzeń

• regresja jest charakterystyczna dla podatków pośrednich, w szczególności obciążających towary tzw. podstawowego koszyka dóbr;

• Skala degresywna:

- jest pewnym wariantem skali podatkowej progresywnej

• obejmuje stawki malejące w miarę zmniejszania się podstawy opodatkowania

Stawki podatkowe zmienne - na prezentacjach taki fajny slajd, którego się nie da skopiowac

32. Skala progresywna, jej rodzaje oraz uzasadnienie jej stosowaniaw teorii podatku;

---