Ministerstwo Gospodarki i Pracy

Departament Rynku Pracy

Potrzeby i oczekiwania doradców zawodowych

w zakresie rozwoju ich kompetencji zawodowych

Raport z badań

Opracowała: Krystyna Rybińska

Warszawa 2004

SPIS TREŚCI str

1. WPROWADZENIE 3

2. PROBLEMY KLIENTÓW DORADCY ZAWODOWEGO 6

1. Problemy nietypowe 6

2. Problemy szczególnie trudne 10

3. Współpraca doradcy ze specjalistami 13

3. POTRZEBY DORADCÓW ZAWODOWYCH W ZAKRESIE 19 DOSKONALENIA KOMPETENCJI

1. Szkolenia praktyczne 19

2. Seminaria dotyczące zagadnień teoretycznych 25

4. OCZEKIWANIA DOTYCZĄCE MATERIAŁÓW WYDAWANYCH DLA DORADCÓW 28

V. WSPÓŁPRACA MIĘDZY DORADCAMI 41

VI. DODATKOWE UWAGI BADANYCH DORADCÓW 46

VI. ZAKOŃCZENIE 54

Załączniki:

1. Ankieta 59

2. Stanowiska zajmowane przez badanych 63

3. Przykłady nietypowych problemów zgłaszanych doradcy zawodowemu

uwzględnione w skategoryzowanych odpowiedziach 65

4. Najtrudniejsze problemy, z jakimi zgłaszają się klienci, w opinii doradców

zawodowych 69

5. Propozycje problemów do ujęcia w kolejnych nowych zeszytach 79

1. WPROWADZENIE

Analizy i badania empiryczne dotyczące różnego rodzaju aspektów pracy doradcy zawodowego stanowią ważny element wśród działań doskonalących skuteczność i efektywność funkcjonowania poradnictwa zawodowego. W przeprowadzonych przez Wydział Poradnictwa Zawodowego i Sieci Eures Departamentu Rynku Pracy w roku 2003 badaniach sondażowych skoncentrowano się na wybranych problemach pracy doradców zawodowych zatrudnionych w Powiatowych Urzędach Pracy i Centrach Informacji i Planowania Kariery Zawodowej. Głównym celem badań było zebranie informacji na temat:

• nietypowych problemów z jakimi stykają się doradcy zawodowi w swojej pracy,

• problemów sprawiających najwięcej trudności,

• specjalistów z pomocy, których doradcy korzystają w rozwiązywaniu problemów i do jakich pragnęliby dodatkowo zwracać się,

• zainteresowania problematyką szkoleń praktycznych i teoretycznych,

• potrzeb w zakresie wznowienia Zeszytów Informacyjno-Metodycznych Doradcy Zawodowego,

• problematyki wymagającej uwzględnienia w kolejnych Zeszytach Informacyjno-Metodycznych,

• dodatkowych materiałów informacyjnych i metodycznych dla doradcy, preferowanych form wydawniczych tych materiałów,

• potrzeby tworzenia sieci współpracy doradców zawodowych, a w tym gotowości do dzielenia się doświadczeniem zawodowym, celowości uruchomienia banku informacji na temat dobrych praktyk w poradnictwie zawodowym oraz propozycji instytucji, jakie powinny zostać zaangażowane w tworzenie banku informacji. Ponadto zebrano dodatkowe uwagi i propozycje doradców zawodowych dotyczące prowadzonej działalności doradczej.

Badania przeprowadzone zostały wśród doradców z terenu całego kraju za pomocą ankiety rozesłanej pocztą (w tym częściowo pocztą elektroniczną). Połowa pytań ankiety koncentrowała się na zagadnieniach potrzeb i oczekiwań doradców w zakresie doskonalenia własnych kompetencji zawodowych pozostałe pytania służyły ukazaniu wyzwań pracy doradcy stanowiących podstawę do projektowania działań szkoleniowych. (Załącznik 1)

Zgromadzony materiał zaprezentowany został w niniejszym raporcie w formie opisowej i tabelarycznej. Ze względu na fakt, iż niektóre pytania dawały możliwość udzielenia więcej niż jednej odpowiedzi liczba odpowiedzi w takich przypadkach przekracza liczbę odpowiadających, w związku z czym procenty nie sumują się do 100. W obliczeniach wskaźników procentowych za podstawę procentowania przyjęto liczbę osób odpowiadających na dane pytanie, a nie liczbę wypowiedzi ogółem.

Spośród 414 wypełnionych ankiet zakwalifikowanych do analizy 272 otrzymano z Urzędów Pracy (PUP), a 140 z Centrów Informacji i Planowania Kariery Zawodowej (CIZ). W dwóch przypadkach brak informacji o miejscu pracy.

Struktura populacji badanych scharakteryzowana została pod względem wieku oraz stażu pracy na obecnym stanowisku. Najliczniejszą grupę badanych stanowią osoby w wieku 31 - 40 lat oraz pracujące na obecnym stanowisku od 4 do 10 lat. Najmniej licznie reprezentowane są osoby najmłodsze tj. do 25 r.ż.- 6,8% oraz osoby ze stażem pracy od 11 lat wzwyż - 7,5%. Szczegółowa charakterystyka badanych ze względu na wiek i staż pracy na obecnym stanowisku zilustrowana została na wykresie 1 oraz przedstawiona w tabeli 1 i 2.

Rys.1. Wiek (w tym 8,2% osób powyżej 50 r.ż) i staż pracy badanych (w %);

pominięto kategorię brak odpowiedzi

Tabela 1. Wiek badanych wg miejsca zatrudnienia (liczba i %)

Wiek	PUP	CIZ	BD	Razem
Do 25 lat	23 (8,5%)	5 (3,6%)	-	28 (6,8%)
26 - 30 lat	72 (26,5%)	41 (29,3%)	1	114 (27,5%)
31 -40 lat	94 (34,5%)	44 (31,4%)	-	138 (33,3%)
Pow. 40 lat	72 (26,5%)	48 (34,3%)	-	120 29,0
Brak odp.	11 (4,0%)	2 (1,4%)	1	14 (3,4%)
Razem (100%)	272	140	2	414

Tabela 2. Staż pracy na obecnym stanowisku wg miejsca zatrudnienia (liczba i %)

Staż pracy na obecnym stanowisku	PUP	CIZ	BD	Razem
Do 3 lat	87 (32,0%)	46 (4,7%)	1	134 (32,4%)
4 - 10 lat	164 (60,3%)	85 (60,7%)	-	249 (60,1%)
11 - 15 lat	7 (2,6%)	4 (2,9%)	-	11 (2,7%)
Pow. 15 lat	2 (0,7%)	2 (1,4%)	-	4 (0,9%)
Brak odp.	12 (4,4%)	3 (2,1%)	1	16 (3,9%)
Razem (100%)	272	140	2	414

Procentowy udział badanych w poszczególnych kategoriach stażu pracy nie różni się w sposób istotny w zależności od instytucji zatrudniającej - większość badanych w obu typach instytucji wykonuje pracę doradcy zawodowego nie dłużej niż 10 lat. Można jedynie wskazać na nieco większy udział wśród badanych z CIZ osób pracujących na obecnym stanowisku dłużej niż 15 lat (rys. 2). Większe aczkolwiek nie znaczące jest zróżnicowanie między doradcami z PUP i CIZ w przypadku zmiennej wieku. Wśród badanych z urzędów pracy znajduje się nieco więcej osób w wieku do 25 lat i w przedziale wiekowym 31 - 40 lat. Wśród respondentów z centrów natomiast nieco częściej spotkać można osoby w wieku pow. 40 lat oraz między 26 i 30 r.ż. Łączne ujęcie osób do 30 r.ż. i od 31 do pow. 40 lat pozwala zaobserwować, że wśród badanych z centrów nieco więcej jest osób starszych niż wśród badanych z urzędów pracy. Dane na temat struktury badanych ze względu na wiek i staż pracy na obecnym stanowisku w zależności od miejsca zatrudnienia ilustrują rysunki 2 i 3.

Rys. 2. Badani wg stażu na zajmowanym stanowisku w CIZ i PUP; pominięto kategorię brak odpowiedzi (w %).

Rys. 3. Badani wg wieku w CIZ i PUP; pominięto kategorię brak odpowiedzi (w %).

Podobieństwo w strukturze wieku i stażu pracy populacji badanych doradców
z centrów informacji zawodowej i urzędów pracy oraz brak znaczących dysproporcji
w liczebności obu grup pozwala na zasadne porównanie opinii respondentów i określenie ewentualnych różnic lub podobieństw związanych z miejscem pracy doradcy zawodowego.

5. PROBLEMY KLIENTÓW DORADCY ZAWODOWEGO

1. Problemy nietypowe

Pytanie o nietypowe problemy, z jakimi zgłaszają się klienci miało charakter otwarty. Respondenci proszeni byli o podanie kilku przykładów tego typu problemów. Ogółem odpowiedziało na to pytanie 340 osób (82,1%), w tym 227 (83,5%) z PUP i 111 (79,3%)
z CIZ. Odpowiedziały na to pytanie także osoby, które nie podały miejsca pracy.

Wypowiedzi doradców koncentrowały się wokół pewnych problemów, które ujęto w ogólniejsze kategorie takie jak: problemy rodzinne, osobiste, natury psychologicznej/emocjonalnej/osobowościowej, prawne, problemy z pracodawcami, materialne, zdrowotne, dotyczące prowadzenia działalności gospodarczej, mieszkaniowe, a także problemy związane ze szkoleniem/przekwalifikowaniem i brakiem pracy. Wskazane także zostały problemy pewnych specyficznych grup klientów np. nie posiadających odpowiedniego wykształcenia, czy długotrwale bezrobotnych oraz problemy - ujęte w oddzielne kategorie - osób niepełnosprawnych, karanych, dyskryminowanych ze względu na wiek, płeć, poglądy polityczne czy orientację seksualną. Możliwe było także wyodrębnienie grupy problemów określanych jako brak umiejętności poruszania się po rynku pracy, brak umiejętności pisania dokumentów aplikacyjnych i innych urzędowych oraz trudności komunikacyjne jako czynnik utrudniający poszukiwanie i uzyskanie pracy. Opis szczegółowy przykładów wypowiedzi zaliczonych do podanych wyżej kategorii przedstawiony został
w załączniku 3, natomiast dane liczbowe zawarte w tabeli 3 pozwalają zorientować się, jakie spośród omawianych problemów zgłaszane są częściej, a jakie rzadziej.

Jak wynika z wypowiedzi badanych najczęściej nietypowe problemy dotyczą spraw rodzinnych, psychologicznych oraz prawnych. Dość często problemy związane są
z kłopotami z pracodawcami, trudnościami materialnymi, zapytaniami z zakresu prowadzenia własnej działalności gospodarczej i trudnościami wynikającymi z chorób psychicznych.

Tabela 3. Nietypowe problemy klientów wg opinii doradcy zawodowego

Problemy:	PUP	CIZ	BD	Ogółem
1. rodzinne	60 (26,4%)	32 (28,8%)	1	93 (27,4%)
2. natury psychologicznej; osobowościowej/emocjonalnej	56 (24,6%)	34 (30,6%)	-	90 (26,5%)
3. prawne	47 (20,7%)	21 (18,9%)	-	68 (20,0%)
4. z pracodawcami	36 (15,9%)	10 (9,0%)	-	46 (13,5%)
5. materialne	27 (11,9%)	15 (13,5%)	-	42 (12,3%)
6. dotyczące własnej działalności gospodarczej	28 (12,3%)	11 (9,9%)	-	39 (11,5%)
7. psychiczne choroby/zaburzenia	17 (7,5%)	21 (18,9%)	-	38 (11,2%)
8. osobiste	17 (7,5%)	16 (14,4%)	-	33 (9,7%)
9. zdrowotne	19 (8,4%)	4 (3,6%)	-	29 (8,5%)
10. ze szkoleniami, przekwalifikowaniem, wyborem zawodu	22 (9,7%)	7 (6,3%)	-	29 (8,5%)
11. osób niepełnosprawnych	19 (9,7%)	4 (3,6%)	-	23 (6,8%)
12. wynikające z dyskryminacji (najczęściej ze względu na wiek, płeć, ale też ze względu na poglądy polityczne i orientację seksualną); nietolerancja środowiska	17 (7,5%)	4 (3,6%)	-	21 (6,2%)
13. braku pracy, oczekiwanie na ofertę pracy	11 (4,9%)	9 (8,1%)	-	20 (5,9%)
14. specyficznych grup klientów	15 (6,6%)	4 (3,6%)	-	19 (5,6%)
15. osób karanych	13 (5,7%)	4 (3,6%)	-	17 ((5,0%)
16. brak umiejętności poruszania się po rynku pracy/załatwiania spraw urzędowych	11 (4,8%)	1 (0,9%)	-	12 (3,5%)
17. nałogi/uzależnienia	6 (2,6%)	5 (4,5%)	1	12 (3,5%)
18. mieszkaniowe	2 (0,9%)	4 (3,6%)	1	7 2,1%)
19. pomoc w wypełnianiu dokumentów/pisaniu pism	5 (2,2%)	1 (0,9%)	-	6 (1,8%)
20. pomoc w pisaniu dokumentów aplikacyjnych	5 (2,2%)	1 (0,9%)	-	6 (1,8%)
21. brak połączeń komunikacyjnych (trudności dojazdu do pracy)	5 (2,2%)	-	-	5 (1,5%)
Liczba osób (100%)	227	111	2	340

Respondenci wskazali ponadto wiele innych problemów o bardzo zróżnicowanym charakterze, rzadziej zgłaszanych przez ich klientów. Zostały one zaprezentowane w zestawieniu 1.

Zestawienie 1. Nietypowe problemy klientów doradców zawodowych rzadziej zgłaszane przez klientów

PUP

• rozmowa kwalifikacyjna; prezentacja siebie w rozmowie z pracodawcą - 5 os.

• opieka społeczno-socjalna państwa, pomoc socjalną (zasady korzystania) - 5 os.

• ocena wiarygodności oferty pracy/sposób sprawdzania - 2 os.

• oczekiwanie bezrobotnych, iż doradca załatwi za nich różne sprawy (np. wstawienie się w OPS o pomoc finansową, znajdzie pracę, rozwiąże sprawy życiowe) - 2 os.

• dylematy dot. migracji - 2 os.

• procedura uzyskania zezwolenia na zatrudnienie cudzoziemca

• prośba repatriantów o zorganizowanie kursu jęz. polskiego

• problemy obcokrajowców dot. uznania ich kwalifikacji

• brak orientacji zawodowej wśród młodzieży ostatnich klas gimnazjum,

• brak identyfikacji absolwentów z wyuczonym zawodem (wszystkie poziomy)

• informacja nt. służby zastępczej

• nieustanna pomoc nauczycielom i uczniom podczas prowadzenia zajęć z przedmiotu „Przedsiębiorczość”

• bezrobotni (pow. 18 r.ż.), którzy zakończyli edukację na 6-letniej szkole podstawowej nie mają możliwości nieodpłatnego ukończenia gimnazjum, które warunkuje przyjęcie do pracy w celu nauki zawodu i uzyskanie przynajmniej kwalifikacji czeladnika w zawodzie

• brak udokumentowanego doświadczenia zawodowego osoby po 30 r.ż. (przeważnie mężczyźni)

• informacja nt. specjalistów jacy będą potrzebni po wejściu do UE

• niechęć do poszukiwania pracy poza miejscem zamieszkania

• brak znajomości komunikacji werbalnej i niewerbalnej

• niemiła obsługa urzędników

• prośba o pomoc w podjęciu decyzji dot. wykorzystania umiejętności

• nieadekwatność posiadanego zawodu do predyspozycji i zainteresowań bezrobotnego

• zbyt wysokie aspiracje w stosunku do kwalifikacji

• problem braku koncentracji i możliwości uczenia się

• rozczarowanie pracą tuż po jej podjęciu

• wycofanie się z aktywnego życia społecznego

• szukanie pomocy dla bezrobotnych członków rodziny

• procedura uzyskania uprawnień budowlanych

• stosowanie testów psychologicznych

• patologia społeczna

• sposób określania przez ZUS niezdolności do pracy

• problemy związane ze świadczeniami ZUS i opieki społecznej

• trudności w uzyskaniu informacji i pomocy z innego zakresu niż poradnictwo zawodowe (pomoc socjalna)

• możliwości sfinansowania przez PUP np. nauki, leczenia

• brak wydzielonego pomieszczenia w urzędzie, gdzie klient mógłby pracować z doradcą

• duża ilość pośredników pracy bez wymaganych zezwoleń

• błędne wyobrażenie o możliwościach pomocy DZ

• dlaczego urząd pracy nie reprezentował interesów osób bezrobotnych przy ustalaniu składu komisji referendalnych

• ze względu na fakt, że doradca jest psychologiem, wszystkie problemy są typowe,

• dla doświadczonego doradcy nie ma nietypowych problemów poza tymi, które wykraczają poza jego kompetencje

• brak nietypowych

CIZ

• brak umiejętności obsługi sprzętu biurowego; komputera; internetu - 4 os.

• sposób sprawdzenia wiarygodności firmy proponującej pracę au-pair/uczciwość firm chałupniczych - 2 os.

• problemy wybiegające poza doradztwo zawodowe i wymagające interwencji innego specjalisty ale związane z obszarem funkcjonowania zawodowego - 2 os.

• szczegółowe sprawy dot. zatrudnienia, które leżą w gestii ZUS, PIP

• patologia społeczna - 2 os.

• oczekiwanie od doradcy gotowych rozwiązań i decyzji

• prośba o pomoc w poznaniu samego siebie

• problemy, które mogą być rozwiązane przez inne instytucje

• brak instytucji poręczeń kredytowych

• związane z poszukiwaniem pracy choć nie bezpośrednio np. nauka obsługi komputera

• wady wymowy, jąkanie

• brak rzetelnej informacji w urzędach.

• trudność polega na zdefiniowaniu „nietypowości problemu”. Wszystko, co wiąże się z zawodem i pracą jest typowe. Problemy związane z pracą, przekwalifikowaniem, samozatrudnieniem z reguły są typowe

Dane przedstawione w tabeli 3 oraz powyższym zestawieniu pokazują, iż w wielu przypadkach występuje zróżnicowanie w częstości wskazań nietypowych problemów, z jakimi zgłaszają się klienci doradcy z powiatowego urzędu pracy i centrum informacji i planowania kariery zawodowej.

Wykres 4 ilustrujący to zagadnienie pozwala zaobserwować, że do doradcy z CIZ częściej niż z PUP zgłaszane są w szczególności problemy dotyczące spraw rodzinnych, o charakterze psychologicznym, związane z chorobami psychicznymi oraz osobiste. Doradcy ci stykają się także nieco częściej z problemami związanymi z dyskryminacją klientów, nałogami i problemami mieszkaniowymi. Doradcy z PUP natomiast częściej niż ich koledzy z CIZ mają do czynienia przede wszystkim z problemami klienta dotyczącymi pracodawców, zdrowotnymi, osób niepełnosprawnych, dotyczących przekwalifikowań, braku pracy, klientów ze specyficznych grup i osób karanych, czy też z problemami prawnymi.

Rys.4. Porównanie częstości występowania nietypowych problemów klientów doradcy zawodowego zatrudnionego w PUP i CIZ (w %).

W ogólnej ocenie stwierdzić należy, że wśród nietypowych problemów, z jakimi klienci zgłaszają się do doradców zawodowych zarówno w PUP jak i w CIZ stanowią problemy rodzinne oraz indywidualne problemy natury psychologicznej i osobowościowej.

2. Problemy szczególnie trudne

Pytanie o rodzaj problemów, z jakimi zgłaszają się klienci, najtrudniejszych zdaniem

doradców do rozwiązania, miało charakter otwarty. Podobieństwo zgłaszanych kwestii pozwoliło na skategoryzowanie części wypowiedzi respondentów. Otrzymane w ten sposób kategorie wraz z liczbą osób wskazujących je prezentuje Tabela 4 .

Tabela 4. Szczególnie trudne problemy klientów wg opinii doradców zawodowych

uwzględnione w skategoryzowanych odpowiedziach (liczba i %)

problemy	PUP	CIZ	BD	Ogółem
1. Problemy psychologiczne klientów/ pomoc w tych sprawach/osobowościowe, postawy	70 (27,2%)	47 (34,3%)	-	117 (29,5%)
2. Problemy z zatrudnieniem/pomoc specyficznym grupom klientów (bariera wieku, płci; niskie kwalifikacje; długotrwale bezrobotni; młodzież bez doświadczenia zawodowego i innne)	65 (25,3%)	47 (34,3%)	-	112 (28,3%)
3. Problemy dotyczące osób niepełnosprawnych	56 (21,8%)	33 (24,1%)	1	90 (22,7%)
4. Brak ofert pracy/pomoc w znalezieniu pracy/ /trudności w znalezieniu pracy	29 (11,3%)	25 (18,2%)	-	54 (13,6%)
5. Problemy finansowe/materialne	21 (8,2%)	28 (20,4%)		49 (12,4%)
6. Przekwalifikowanie/uzupełnienie kwalifikacji	18 (7,0%)	16 (11,7%)	1	35 (8,8%)
7. Problemy psychiczne	23 (8,9%)	10 (7,3%)	-	33 (8,3%)
8. Rodzinne	19 (7,4%)	5 (3,6%)	-	24 (6,1%)
9. Problemy dot. własnej działalności gospodarczej	15 (5,8%)	9 (6,6%)	-	24 (6,2%)
10. Problemy dotyczące pracodawców	14 (5,4%)	8 (5,8%)	1	23 (5,8%)
11. Problemy osób karanych/opuszczających zakłady karne	9 (3,5%)	7 (5,1%)	-	16 (4,0%)
12. Problematyka prawna (prawno-ekonomiczna-1os.)	8 (3,1%)	7 (5,1%)	-	15 3,8%)
13. Problemy zdrowotne; zaniedbanie fizyczne	10 (3,9%)	5 (3,9%)	-	15 (3,8%)
14. Problemy dot. uzależnień, nałogi	10 (3,9%)	2 (1,5%)	-	12 (3,0%)
15. Problemy osobiste	7 (2,7%)	4 (2,9%)	-	11 (2,8%)
16. Wybór kierunku szkolenia/szkoły	9 (3,5%)	2 (1,5%)	-	11 (2,8%)
17. Wybór zawodu	9 (3,5%)	1 (0,7%)	-	10 (2,5%)
18. Trudny rynek pracy i związane z tym problemy	8 (3,1%)	1	1	10 (2,5%)
19. Planowanie ścieżki zawodowej/kariery zawodowej	3 (1,2%)	2 (1,5%)	-	5 (1,3%)
20. Informacja dotycząca zawodów przyszłości, w jakich możliwe będzie zatrudnienie	4 (1,6%)	1 (0,7%)	-	5 (1,3%)
21. Wszelkie problemy dotyczące sfery zawodowej, które są ściśle powiązane z problemami innego rodzaju	-	2 (1,5%)	-	2 (0,5%)
22. Brak w wielu firmach procedur postępowania z osobami starającymi się o zatrudnienie	-	2 (1,5%)	-	2 (0,5%)
23. Mieszkaniowe	2 (0,8%)	-	-	2 (0,5%)
Liczba osób (100%)	257	137	2	396

Ogółem problemy sprawiające szczególne trudności wskazało 396 osób tj. 95,7% badanych, w tym 257 osób z Urzędów Pracy (94,5%) i 137 osób z Centrów (97,9%) oraz 2 osoby bez miejsca pracy.

Szczegółowe zestawienie wraz z opisem przykładowych problemów sprawiających najwięcej trudności w odniesieniu do poszczególnych grup skategoryzowanych odpowiedzi zostało przedstawione w załączniku 3.

Ponadto wskazać można szereg innych problemów nieco rzadziej wymienianych przez doradców. Prezentuje je poniżej Zestawienie 2.

Zestawienie 2. Najtrudniejsze problemy klientów rzadziej wymienione w odpowiedziach doradców zawodowych

PUP:

-brak zainteresowania udziałem w Klubie Pracy, niedostrzeganie potrzeby uczestniczenia w zajęciach mimo problemów z napisaniem aplikacji, odbyciem rozmowy z pracodawcą - 2 os.,

- nieadekwatne ambicje, wysokie aspiracje i oczekiwania klientów wobec rynku pracy - 2 os.,

-problem mobilności bezrobotnych w związku z podjęciem pracy poza miejscem zamieszkania, często brak możliwości dojazdu do potencjalnych zakładów pracy - 2 os.,

- brak informacji o odpowiednich instytucjach (np. adresy domów samotnej matki),

-patologie społeczne (z powodu braku pracy),

-fałszywy obraz kompetencji klienta,

-trudności w sprecyzowaniu celu zawodowego związane ze zbyt wieloma zainteresowaniami, -praca w UE,

-wypalenie zawodowe,

-przygotowanie do rozwiązywania testów psychologicznych w procesie rekrutacji,

-pomoc repatriantom w zdobyciu kompetencji zawodowych honorowanych w Polsce,

-pomoc uchodźcom,

-indywidualny kontakt z osobą agresywną, nastawioną na „nie”,

-problemy związane z zasadami przyznawania pomocy MOPS lub GOPS,

-niezaradność życiowa młodzieży opuszczającej Domy Dziecka,

-brak własnego pomysłu na rozwiązanie problemu,

-opieka kuratorska os. bezrobotnej,

-opieka społeczno-socjalna,

-prośba o pomoc w pisaniu pism (w tym odwołania),

-problematyka związana ze świadczeniami emerytalnymi,

-brak higieny osobistej, zaniedbany wygląd,

-wzbudzenie u klienta poczucia konieczności „wyjścia” poza lokalny rynek pracy,

-przewidywanie kierunku rozwoju lokalnego rynku pracy w najbliższych 4-ch latach,

-nieczytelność ustawy o zatrudnieniu i bezrobociu,

-rozmowa z osobami mającymi przyznaną rentę szkoleniową - często nie zgadzają się z opinią lekarza, który zaleca przekwalifikowanie. Uważają się za pokrzywdzonych i twierdzą, że nie mogą wykonywać żadnej pracy, więc przekwalifikowanie jest niepotrzebne; wszystkie, których realizację udaremniają bariery administracyjno-finansowe,

-porady dotyczące znalezienia wyjścia z sytuacji gdy osoby bezrobotne chcą pracować, ale nie godzą się na zmianę lub zdobycie nowych kwalifikacji,

-molestowanie seksualne młodzieży w miejscu pracy (sprawy wymagające dyskrecji i dużej ostrożności),

-udzielenie pomocy w korzystaniu z usług PUP,

-złożone problemy,

-brak informacji dot. szkół zawodowych i średnich dla dorosłych,

-określenie predyspozycji lub preferencji, gdy występują problemy np. emocjonalne,

-brak możliwości pomocy dorosłym w systemie nauki, gdy są trudności z podjęciem nauki, załatwieniem praktyki (zaoczne podstawowe, gimnazja),

-indywidualny kontakt z osobą nastawioną na „nie”, agresywną,

-klient o b. niskich możliwościach poznawczych oczekuje, że doradca opracuje za niego życiorys, list motywacyjny i będzie pilotował sprawę u pracodawcy,

-niechęć przed zmianą planów zawodowych,

-dyskryminacja przez społeczeństwo,

-bezradność innych instytucji wobec bezrobocia,

-informacje dot. załatwienia legalnej pracy za granicą

-brak możliwości uzyskania wykształcenia zawodowego czy średniego ze względów ekonomicznych i rodzinnych,

-przy trudnym rynku pracy, braku wolnych miejsc pracy, drastycznie ograniczonych środkach na szkolenia zawodowe (możliwość szkolenia tylko pod uprawdopodobnienie zatrudnienia) i biedzie społecznej właściwie każdy problem sprawia trudności w jego rozwiązaniu,

Inne stwierdzenia respondentów zamieszczone w odpowiedziach na to pytanie: najtrudniejsze są problemy, na które doradca nie ma wpływu (jak życie osobiste, brak wykształcenia, brak dyspozycyjności); klienci powinni ze swoimi problemami zgłaszać się do psychologa, a nie doradcy, np. osoby cierpiące na depresję lub inne schorzenia psychiczne; merytorycznie problemy nie są trudne, ale zajmują dużą ilość czasu przewidzianego w zasadzie dla bezrobotnych i im właściwych problemów zawodowych.

Pojedyncze CIZ:

-sytuacje kryzysowe, wymagające natychmiastowej pomocy,

-problematyka unijna (brak wiedzy),

-brak sprecyzowanych zainteresowań klienta,

-trudności związane z przystosowaniem zawodowym,

-wyjaśnienie znaczenia i opis zakresu czynności, stanowisk pracy czy zawodów formułowanych przez pracodawców w języku angielskim,

-problemy wynikające z niemożności uzyskania pomocy ze strony innych instytucji - poczucie bezsilności wobec sytuacji klienta,

-pytania o konkretne firmy na lokalnym rynku pracy, w których można znaleźć pracę

-pytania klientów o sprawy związane z zatrudnianiem, którymi CIZ się nie zajmuje (np. do ZUS, PIP),

-problem rehabilitacji zawodowej młodych ludzi (nie ukończona szkoła),

-nieżyczliwa obsługa w niektórych instytucjach (brak pełnej informacji o prawach klienta),

-deficyt umiejętności negocjacyjnych w ubieganiu się o pracę,

-brak wsparcia instytucjonalnego dla bezrobotnych zajmujących się racjonalizatorstwem i wynalazczością (wykorzystanie potencjału intelektualnego),

-te, w przypadku których doradca jest bezradny. Ma to miejsce wówczas, gdy zgłaszają się po pomoc ludzie nie rozumiejący roli doradcy zawodowego, z oczekiwaniami, których doradca nie może spełnić.

3. Współpraca ze specjalistami

Na pytanie otwarte o specjalistów, z pomocy których doradcy zawodowi korzystają najczęściej odpowiedziało ogółem 347 osób (84,0%), w tym 217 z PUP (79,8%) oraz 128 osób (91,4%) z CIZ i obydwie osoby, które nie podały miejsca zatrudnienia. Jak wynika z danych doradcy zawodowi najczęściej zwracają się po pomoc do psychologa, prawnika, lekarza w tym lekarza psychiatry oraz pracownika pomocy społecznej. Około 10% procent badanych korzysta ze wsparcia specjalistów z zakresu prowadzenia własnej działalności zawodowej, kilka procent z pomocy pracowników urzędów pracy, centrów, pedagogów, specjalistów z centrów pomocy rodzinie, terapeutów, specjalistów ds. orzekania o niepełnosprawności, pośredników pracy, specjalistów ds. szkoleń, specjalistów ds. ubezpieczeń społecznych, specjalistów z poradni psychologiczno-pedagogicznych oraz rzadziej wielu innych. Rozpatrując oddzielnie grupę doradców z urzędów pracy i centrów widać, że nieco częściej z porady psychologa i prawnika korzystają doradcy z CIZ, natomiast lekarze i pracownicy pomocy społecznej częściej proszeni są o pomoc przez pracowników urzędów pracy - przewaga na korzyść doradców z PUP jest szczególnie znaczna w przypadku współpracy z lekarzami. Szczegółowe dane ujęte zostały w tabeli 5.

Tabela. 5. Specjaliści z pomocy, których doradcy korzystają najczęściej (liczba i %)

Specjaliści	PUP	CIZ	BD	Ogółem
Psycholog	114 (52,5%)	78 (60,9%)	2	194 (55,9%)
Prawnik	60 (27,6%(	40 (31,5%)	-	100 (28,8%)
Lekarz medycyny pracy/lekarz	57	7	-	64
Psychiatra	19	12	-	31
Razem lekarze, w tym psychiatrzy	(65,8%)	(14,8%)	-	(27,4%)
Pomoc społeczna	57 (26,3%)	29 (22,7%)	-	86 (24,8%)
Specjalista ds. przedsiębiorczości/ekonomista (PKD, KSU);	18 (8,3%)	14 (10,9%)	-	32 (9,2%)
Pracownicy innych urzędów/CIZ/doradcy zawodowi/współpracownicy-1 os.)	12 (5,5%)	11 (8,6%)	-	23 (6,6%)
Pedagog	17 (7,8%)	4 (3,1%)	-	21 (6,1%)
Centra Pomocy Rodzinie	17 (7,8%)	3 (2,3%)	1	21 (6,1%)
Terapeuta (w tym problemy uzależnień); psycho, socjoterapeuci	11 (5,1%)	10 (7,8%)	-	21 (6,1%)
Specjalista ds. orzekania o niepełnosprawności	11 (5,1%)	10 (7,8%)	-	21 (6,1%)
Pośrednik pracy	7 (3,2%)	14 (10,9%)	-	21 (6,1%)
Specjalista ds. szkoleń/doradca edukacyjny/pracownik ośrodków szkoleniowych	10 (4,6%)	10 (7,8%)	-	20 (5,6%)
Specjalista ZUS/UM, ubezpieczeń społecznych	11 (5,1%)	8 (6,3%)	-	19 (5,5%)
Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna	8 (3,7%)	10 (7,8%)	-	18 (5,2%)
Specjalista urzędu skarbowego/doradca finansowy	7 (3,2%)	4 (3,1%)	-	11 (3,2%)
Specjaliści Państwowej Inspekcji Pracy	11 (5,1%)	9 (7,0%)	-	10 (2,9%)
Nauczyciel/ szkolny doradca zawodowy/instruktor zawodu	1	6 (4,7%)	-	7 (2,0%)
Kurator sądowy	4	1	-	5 (1,4%)
Informatyk	-	5	-	5 (1,4%)
Centrum Wolontariatu	2	3	-	5 (1,4%)
Pracownicy instrumentów rynku pracy/analitycy rynku pracy/Cech Rzemiosł/osoby z otoczenia rynku pracy (np. Caritas, Agencje Pracy Czasowej, Biura Karier)	5	-	-	5 (1,4%)
PEFRON	3	1	-	4 (1,2%)
ARR	-	4 (3,1%)	-	4 (1,2%)
Stowarzyszenia	-	3	-	3 (0,9%)
Pracownicy Interwencji Kryzysowej	1	2	-	3 (0,9%)
Lider klubu pracy	2	-	-	2
Doradca personalny	2	-	-	2
Neurolog	1	1	-	2
Miasteczka zawodów	2	-	-	2
Kuratorium Oświaty	-	2	-	2
Liczba osób (100%)	217	128	2	347

Ponadto pojedyncze osoby wymieniły następujących specjalistów i instytucje: pracownicy OHP, specjaliści do spraw kadrowych, służby ds. legalności zatrudnienia, specjalista ds. marketingu, Biuro porad obywatelskich, Biuro Integracji Europejskiej Komisja rozstrzygania problemów alkoholowych, Organizacje kobiece, Punkt odnowy zawodowej, tłumacz języka migowego, odpowiedni specjaliści do problemu

Dodatkowe pojedyncze uwagi: trudno jest znaleźć specjalistów (w danym zakresie), skierowanie do psychologa jest źle odbierane przez klientów [CIZ]; niekiedy uzasadniano nie korzystanie z pomocy specjalistów brakiem możliwości, funduszy, stwierdzono też, że specjaliści nie wyrażają gotowości nieodpłatnej pomocy [PUP].

Porównanie najczęściej wskazywanych specjalistów, z jakimi współpracują doradcy zawodowi ujawnia pewne różnice w zależności od miejsca pracy doradcy. I tak doradcy z PUP dużo częściej korzystają z pomocy lekarzy i nieco częściej z pomocy pracowników socjalnych, natomiast doradcy z CIZ częściej zwracają się po pomoc do psychologów i prawników (zob. rys. 5).

Rys. 5. Zakres, w jakim doradcy zawodowi z PUP i CIZ korzystają z pomocy innych specjalistów - wskazywanych najczęściej: 1.psycholog; 2.prawnik; 3.lekarz; 4.pracownik pomocy społecznej (w %).

Doradcy wypowiedzieli się również na temat specjalistów, do jakich dodatkowo chcieliby zwracać się o pomoc. Na otwarte pytanie odpowiedziały 324 (78,3%) z czego 201 osób z Urzędów Pracy (73,9%) i 122 osoby z CIZ (87,1%) oraz jedna z osoba bez podanego miejsca pracy. Jak widać z danych tabeli 6 występuje szeroki wachlarz specjalistów z jakimi chcieliby doradcy się konsultować. Najczęściej są to prawnicy (36,8%), psycholodzy (35,5) i lekarze, w tym lekarze psychiatrzy (34,3%). Prawie 20% badanych widzi potrzebę otrzymywania pomocy w rozwiązywaniu problemów ze strony terapeutów (w tym ds. uzależnień). Sygnalizowana jest ponadto potrzeba uzyskania pomocy specjalistów ds. rozwijania własnej działalności gospodarczej, pracowników socjalnych, specjalistów do spraw ubezpieczeń społecznych oraz wielu innych rzadziej wskazywanych. Między potrzebami doradców z urzędów i centrów w zakresie korzystania z pomocy innych specjalistów występują pewne różnice. Doradcy z urzędów pracy znacznie częściej odczuwają potrzebę wsparcia ze strony psychologa i nieco częściej ze strony lekarzy. Natomiast doradcy z centrów znacznie częściej widzą potrzebę wsparcia ze strony terapeutów i specjalistów ds. rozwijania własnej przedsiębiorczości i nieco częściej ze strony prawników.

Tabela. 6. Specjaliści, do których doradcy chcieliby zwrócić się po pomoc (liczba i %)

Specjaliści	PUP	CIZ	BD	Ogółem
Prawnik	69 (34,3%)	47* (38,5%)	-	116 (36,8%)
Psycholog	94 (46,8%)	20 (16,4%)	-	114 (35,2%)
Psychiatra	33	28	-	61
Lekarz medycyny pracy/lekarz	29 (47,4%)	21 (45,2%)		50 (34,3%)
Terapeuta (w tym problemy uzależnień); psycho,socjoterapeuci	28 (14,0%)	33 (27,0%)	-	61 (18,8%)
Specjalista ds. przedsiębiorczości/ekonomista	20 (10,0%)	25 (20,5%)		45 (13,9%)
Pomoc społeczna	9 (4,5%)	18 14,8%)	-	27 (8,3%)
ZUS/UM, ubezpieczeń społecznych	7	6	-	13 (4,0%)
Specjalista urzędu skarbowego/doradca finansowy	6	5	-	11 (3,4%)
Specjalista ds. orzekania o niepełnosprawności	2	8	-	10
Państwowa Inspekcja Pracy	4	6	-	10
Socjolog	3	4	-	7
Doradca personalny	3	3	-	6
Eurodoradcy/specjaliści ds. pozyskiwania funduszy z UE/specjaliści ds. UE	2	4	-	6
Odpowiedni specjaliści do problemu	3	3	-	6
Pośrednik pracy	2	3	-	5
Rehabilitant	-	5	-	5
Centra Pomocy Rodzinie	3	1		4
Informatyk	1	3	-	4
Kurator sądowy	3	-	-	3
Nauczyciel/ szkolny doradca zawodowy/instruktor zawodu	1	2	-	3
Pracownicy innych urzędów/CIZ/doradcy zawodowi	1	2	-	3
Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna	3	-	-	3
Pedagog	2	-		2
Specjalista ds. zarządzania zasobami ludzkimi	2	-	-	2
Pracownicy instrumentów rynku pracy/analitycy rynku pracy	2	-	-	2
Specjaliści ds. rekrutacji pracowników	-	2	-	2
Liczba osób	201	122	1	324

* w tym 1os. CIZ : prawnik ze znajomością zachodnioeuropejskiego prawa pracy - wiele ofert pracy za granicą zawiera wymogi dyskryminujące kandydatów ze względu na wiek

Oprócz wymienionych wyżej, pojedyncze propozycje dotyczyły następujących specjalistów bądź instytucji: specjalista zawodoznawstwa, specjalista ds. szkoleń, trenerzy (asertywność,przedsiębiorczość), metodycy, pracownicy interwencji kryzysowej, decydenci, wizażysta-stylista, PEFRON, Stowarzyszenia, podmioty polityki społecznej.

Dodatkowe uwagi zgłoszone w tym pytaniu:

współpraca powinna być łatwiejsza/kontakty bezpośrednie; wskazane byłoby zatrudnienie psychologa, ponieważ są trudności z nakłonieniem klientów do korzystania z usług specjalisty zatrudnionego poza urzędem, nie pomogą żadni specjaliści dopóki nie będzie miejsc pracy.

Potrzeby doradców zawodowych z PUP i CIZ w zakresie pomocy ze strony innych specjalistów różnią się w przypadku współpracy z psychologiem - doradcy z PUP znacznie częściej niż doradcy z CIZ dostrzegają potrzebę uzyskania pomocy ze strony psychologa - 46,8% i 16,4%. Natomiast dla doradców z CIZ nieco częściej ważne są kontakty z terapeutami -14,0% i 27,0%. Różnice i podobieństwa między doradcami z PUP i CIZ w zakresie potrzeby współpracy z innymi specjalistami z uwzględnieniem najczęściej wskazywanych specjalistów ilustruje wykres 6.

Rys. 6. Zakres, w jakim doradcy zawodowi z PUP i CIZ chcieliby korzystać z pomocy innych specjalistów - wskazywanych najczęściej: 1.prawnik; 2.psycholog; 3.lekarz; 4.terapeuta (w %).

Z wypowiedzi doradców na temat specjalistów, z których pomocy korzystają oraz chcieliby korzystać wynika, że najbardziej poszukiwanym konsultantem jest psycholog (91,1%), prawnik (65,6%), lekarz (w tym psychiatra (61,7%), pracownik socjalny (32,7%) oraz terapeuta (24,9%). Znacznie większy odsetek badanych doradców niż dotychczas pragnąłby konsultować się z prawnikami, lekarzami i terapeutami (tabela 7).

Tabela 7. Zestawienie najczęściej podawanych specjalistów do współpracy, z którymi doradcy konsultują się obecnie i do których pragnęliby się zwrócić (w %)

	obecnie	w przyszłości	ogółem
Psycholog	55,9	35,2	91,1
Prawnik	28,8	36,8	65,6
Lekarz (w tym lekarz psychiatra)	27,4	34,3	61,7
Pracownik socjalny	24,8	8,3	32,7
Terapeuta	6,1	18,8	24,9

Porównanie wyników uzyskanych w tym pytaniu z opiniami doradców nt. najtrudniejszych problemów, z jakimi zwracają się do nich klienci, wskazuje na dużą spójność ich odpowiedzi, gdyż najwięcej badanych wymienia problemy psychologiczne klientów jako najtrudniejsze.

6. POTRZEBY DORADCÓW ZAWODOWYCH

W ZAKRESIE DOSKONALENIA KOMPETENCJI

Określeniu problematyki szkoleń, jaką zainteresowani są doradcy zawodowi służyły

dwa pytania ankiety zawierające skategoryzowane odpowiedzi z dodatkową możliwością uszczegółowienia przez respondentów wybranych kategorii.

1. Szkolenia praktyczne

Pierwsze pytanie dotyczyło zainteresowania doradców problematyką szkoleń praktycznych (warsztatów). Jak pokazują dane zawarte w tabeli 7 doradcy zainteresowani są szkoleniami praktycznymi w zakresie wszystkich wymienionych w kategoriach pytania propozycji tematycznych, zaproponowali także dodatkowe zagadnienia/tematy.

Tabela 8. Zainteresowanie problematyką szkoleń praktycznych

Problematyka	PUP	CIPKZ	BD	Ogółem
Metody, techniki pracy grupowej	139 (51,1%)	92 (65,7%)	2	233 (56,3%)
Stosowanie testów	141 (51,8%)	62 (44,3%)	1	204 (49,3%)
Prowadzenie szkoleń, prezentacji	149 (54,8%)	90 (64,3%)	2	241 (58,2%)
Umiejętności komunikacyjne	138 50,7%)	79 (56,4%)	-	217 (52,4%)
Negocjacje	126 (46,3%)	76 (54,3%)	1	203 (49,0%)
Komunikowanie się z decydentami, politykami	79 (29,0%)	50 (35,7%)	2	131 (31,6%)
Asertywność	114 (41,9%)	70 (50,0%)	1	185 (44,7%)
Stosowanie technik komputerowych	170 (62,5%)	81 (57,9%)	1	252 (60,9%)
Inne	42 (15,4%)	39 27,9%)	1	82 (19,8%)
Liczba osób (100%)	272	140	2	414

Najczęściej doradcy pragnęliby doskonalić swoje kwalifikacje w zakresie stosowania technik komputerowych (60,9%), prowadzenia szkoleń i prezentacji (58,2%) oraz w zakresie metod i technik pracy grupowej (56,3%). Ponad połowa badanych pragnęłaby podjąć szkolenie praktyczne w zakresie umiejętności komunikacyjnych (52,4%), a prawie połowa w zakresie stosowania testów oraz umiejętności negocjacyjnych (49,3% i 49,0%). Zainteresowanie szkoleniami z zakresu asertywności zgłosiło ponad 40% badanych, a stosunkowo rzadziej, bo jedynie niecała 1/3 badanych widzi potrzebę szkoleń w zakresie komunikowania się z decydentami czy politykami (31,6%). Inne jeszcze niż wyżej wymienione szkolenia zaproponowało 19,8% badanych, w tym 15,4% z PUP i 27,9% z CIZ.

Propozycje te dotyczyły:

PUP

-szkolenie dotyczące pracy w bardzo trudnych przypadkach (strategie postępowania z klientami trudnymi, agresywnymi, roszczeniowymi; agresja w stosunku do pracowników urzędu) - 6 os.

-przedsiębiorczość/własna działalność gospodarcza - 4os.

-poradnictwo indywidualne - 4 os.

-doradca zawodowy w Europie - 4 os.

-jak pokonać stres, techniki radzenia sobie ze stresem - 3 os.

-metody ukierunkowane na wzbudzenie motywacji klienta/psychologiczne metody wzmacniania motywacji/motywowanie osób długotrwale bezrobotnych do zachowań aktywnych - 3 os.

-praca z klientem niepełnosprawnym (też przekwalifikowanie) - 2 os.

-metody rekrutacji stosowane przez firmy i doradztwo personalne - 2os.

-tworzenie i realizowanie projektów do pozyskiwania środków pomocowych; pisanie wniosków o granty/dotacje - 2 os.

-skuteczne komunikowanie się, komunikacja niewerbalna - 3 os.

-interpretacja prawa (nowa ustawa, kodeks pracy) - 2 os.

-nauka języków obcych - 2 os.

-rozmowa z pracodawcą -2 os.

pojedyncze:

-zarządzanie informacją,

-planowanie kariery zawodowej,

-dobór odpowiednich kandydatów na szkolenie lub ofertę,

-określenie zdolności, umiejętności i zainteresowań,

-inteligencja emocjonalna,

-poczucie własnej wartości (jak go budować),

-techniki przełamywania schematów,

-przygotowanie dokumentów (życiorys, list motywacyjny),

-lider klubu pracy,

-prognozy dotyczące rynku pracy po wejściu Polski do UE,

-Internet.

-kurs języka migowego, Breigla,

-obsługa programu PULS,

-wszystkie nowości poradnictwa,

-każde szkolenie praktyczne pozwala zdobyć nowe umiejętności pracy z bezrobotnym,

CIZ

-pośrednictwo zawodowe dla osób niepełnosprawnych (m.in. z uwzględnieniem aspektów medycznych)/praca z klientem niepełnosprawnym - 8 os.

-metody rekrutacji, selekcji pracowników (odpowiedni dobór kandydatów do ofert np. assessment center, model kompetencji) - 6 os.

-poradnictwo indywidualne: techniki prowadzenia rozmowy doradczej (studium ciekawych przypadków), praca indywidualna z klientem (głównie z trudnym klientem) - 4os.

-szkolenia dla doradców zawodowych związane z wejściem Polski do UE/poruszanie się po rynku pracy UE/prawa i obowiązki w państwach UE/poszukiwanie pracy połączone z przekazem językowym (podstawowe zwroty w języku angielskim i niemieckim) - 3 os.

-pisanie projektów do programu Leonardo da Vinci/udział doradców zawodowych w pracach związanych z EFS - 3 os.

-z zakresu przedsiębiorczości - 3 os.

-poradnictwo na odległość - 3 os.

-doradztwo personalne - 2 os.

-eurodoradztwo - 2 os.

-obsługa Ploteus i Eures celem skutecznego korzystania z tych portali - 2 os.

-outplacement - 2 os.

-gromadzenie i opracowywanie informacji zawodowej, zarządzanie informacją - 2os.

-autoprezentacja,

-problematyka związana z wyborem celów, NLP,

-superwizje w pracy z klientem, doradca doradcy,

-zmiana postaw życiowych (know-how, aktywne życie),

-wzmacnianie poczucia własnej wartości,

-pośrednictwo pracy,

-wszystkie przydatne.

Potrzeby szkoleniowe doradców z urzędów i centrów różnią się w tym sensie, że wśród doradców z CIZ stosunkowo więcej osób zainteresowanych jest doskonaleniem kwalifikacji w zakresie metod i technik pracy grupowej, w zakresie prowadzenia szkoleń i prezentacji, szkoleniami w zakresie umiejętności komunikacyjnych i negocjacyjnych, podwyższeniem kwalifikacji w zakresie komunikowania się z decydentami oraz szkoleniem dotyczącym asertywności. Natomiast wśród doradców z PUP częściej występuje zainteresowanie rozwijaniem kompetencji w zakresie stosowania testów i stosowania technik komputerowych. Największy procent doradców z urzędów pracy zainteresowany jest szkoleniami praktycznymi w zakresie stosowania technik komputerowych, a doradców z centrów szkoleniami w dziedzinie metod i technik pracy grupowej oraz doskonaleniem umiejętności prowadzenia szkoleń i prezentacji. Porównanie wskaźników procentowych opisujących zainteresowanie szkoleniami praktycznymi w obu grupach zilustrowano na wykresie 7.

Rys. 7. Procent zainteresowanych problematyką szkoleń praktycznych w PUP i CIZ (pominięto kategorię „inne”). 1.metody i techniki pracy grupowej; 2.stosowanie testów; 3.prowadzenie szkoleń i prezentacji; 4.umiejętności komunikacyjne; 5.negocjacje; 6.komunikowanie się z decydentami; 7.asertywność; 8.stosowanie technik komputerowych.

Metody i techniki pracy grupowej, jakimi zainteresowani są doradcy podało 186 osób tj. 79,8% spośród 233 osób pragnących szkolić się w tej dziedzinie. Najczęściej doradcy widzą potrzebę szkoleń praktycznych w zakresie metody edukacyjnej i inspiracji - 34,4% i 32,8%. Zapotrzebowanie na szkolenia w zakresie metody edukacyjnej kształtuje się na analogicznym poziomie w urzędach i centrach, natomiast potrzeby kształceniowe dotyczące metody kursu inspiracji są znacznie wyższe wśród doradców z urzędów pracy (40,9%) niż z centrów (21,7%). Szczegółowe dane na ten temat zawiera tabela 9.

Tabela 9. Metody, w zakresie których doradcy pragnęliby się szkolić

Metody pracy grupowej, techniki pracy grupowej	PUP	CIPKZ	B.D	Ogółem
Metoda edukacyjna	41 (35,6%)	23 (33,3%)	1	65 (34,9%)
Kurs inspiracji	48 (41,7%)	15 (21,7%)	1	64 (34,4%)
Gotowość do zmian	19 (16,5%)	3 (4,3%)	1	23 (12,4%)
Bilans kompetencji	10	5	-	15
Integrowanie grupy/warsztaty integracyjne; metody i specyfika pracy z grupą (wykorzystanie dynamiki grupy; techniki pracy z ciałem oraz z umysłem, które mogłyby wspierać i uzupełniać przekazywane treści merytoryczne; budowanie relacji w grupie)	3	9	-	12
Metoda hiszpańska/Rozwijanie indywidualnych cech ułatwiających uzyskanie pracy	11	-	-	11
Prowadzenie zajęć warsztatowych /ćwiczenia/ przykłady ćwiczeń/metody pracy z grupą 5	2	8	-	10
Nowe metody (pomocne w prowadzeniu porad grupowych i indywidualnych)/ inne (szkolenie co najmniej 3 dniowe, w całości poświęcone danej metodzie)	6	3	-	9
Aktywne poszukiwanie pracy/warsztaty	8	1	-	9
Assessment Centre	2	6	-	8
Trening interpersonalny	1	5	-	6
Rozwiązywanie konfliktów w grupie	-	5	-	5
Przedsiębiorczość/ABC małej firmy; warsztaty	1	4	-	5
Socjotechnika	2	1	1	4
Do pracy z różnymi kategoriami klientów jak: długotrwale bezrobotni	5	4	-	9
nieporadni	7	-	-	2
z niskimi kwalifikacjami	2	-	-	2
młodzi	1	3	-	4
niepełnosprawni	3	-	-	3
w grupach zawodowych	1	-	-	1
starsi	1	-	-	1
pracujący	-	2	-	2
nauczyciele	-	3	-	3
NLP (m.in.wykorzystanie w pracy z grupą)	1	3	-	4
Autoprezentacja	3	1	-	4
Asertywność	1	3	-	4
Poradnictwo karierowe/Planowanie kariery zawodowej/Zmiana zawodu	-	4	-	4
Komunikacja	2	1	-	3
Normy, procesy, wartości	3	-	-	3
Techniki otwierania	2	1	-	3
Walka ze stresem	2	1	-	3
Nowoczesna rekrutacja	-	3	-	3
Dotyczące Klubu Pracy	3	-	-	3
Rozmowa kwalifikacyjna	2	-	-	2
Drama/Scenki symulacyjne	1	1	-	2
Aktywizujące bezrobotnych	2	-	-	2
Liczba osób (100%)	115	69	2	186

Oprócz podanych w tabeli zgłoszono tez następujące pojedyncze propozycje:

Rozmowa doradcza, Indywidualny Plan Działania, SPAD0CHRON, modyfikacja zachowań,

twórcze rozwiązywanie problemów, budowanie poczucia własnej wartości, rozwijanie inteligencji emocjonalnej, rozwój samoświadomości, ćwiczenia dot. określania cech osobowościowych, metody samooceny dorosłych, Metoda Silvy, metody dla początkujących doradców, terapia krótkoterminowa, wzorowane na przykładach z UE, każde.

Na temat rodzaju testów, jakie doradcy pragnęliby widzieć w programie szkoleń praktycznych wypowiedziało się 181 osób (88,7% spośród osób, które wskazały potrzebę doskonalenia się w zakresie stosowania testów), w tym 129 (91,5%) z PUP i 51 (82,3%) z centrów. Jak widać z danych tabeli 10 największe zapotrzebowanie występuje na szkolenia w zakresie stosowania Kwestionariuszy Preferencji Zawodowych oraz testów do samobadania. Równie często podkreślano potrzebę szkolenia w zakresie testów, jakimi mogą posługiwać się doradcy nieposiadający wykształcenia psychologicznego. Szkoleniem w zakresie KPZ zainteresowani są w równym stopniu doradcy z PUP jak i CIZ. Natomiast doskonaleniem kwalifikacji w stosowaniu ZdS, testami predyspozycji zawodowych czy BTUO w większym stopniu zainteresowani są doradcy z PUP niż z CIZ. Doradcy z Centrów natomiast częściej pragnęliby szkolić się w stosowaniu testów przeznaczonych dla nie psychologów. Szczegółowe dane na temat potrzeb szkoleniowych w dziedzinie stosowania testów przedstawione zostały w tabeli 10.

Tabela 10. Testy, w zakresie których doradcy chcieliby się szkolić

Rodzaj testu	PUP	CIPKZ	BD	Ogółem
Kwestionariusz Preferencji Zawodowych KPZ (1 os. nie Holland)	*22 (17,1%)	8 (15,7%)	-	30 (16,6%)
ZdS Hollanda; autotest; samooceny	25 (19,4%)	3 (5,9%)	1	29 (16,0%)
Takie, które mogą być stosowane przez doradcę bez wykształcenia psychologicznego (wszystkie, jakimi mogą się posługiwać; uzdolnień; zainteresowań; preferencji, predyspozycji zawodowych; diagnozujące cechy osobowości)	18 (14,0%)	11 (21,6%)	-	29 (16,0%)
Badające predyspozycje zawodowe (przydatność do zawodu, potencjał zawodowy; alternatywne do ZdS)	20 (15,5%)	5 (9,8%)	-	25 (13,8%)
Zainteresowań i predyspozycji zawodowych	12 9,3%	9 17,6%	-	21 11,6%
BTUO	18 (14,0%)	1 (2,0%)	-	19 (10,5%)
Osobowości (zwłaszcza w rekrutacji)/inwentarz osobowości/ wielowymiarowe	9	7	-	16
Uzdolnienia/uzdolnienia ogólne/ intelektualne/nowe testy uzdolnień/zdolności osób niepełnosprawnych	9	3	-	12
FCZ-KT- Formalna Charakterystyka Zainteresowań - kwestionariusz temperamentu	2	9	-	11
Przy rekrutacji/doborze pracowników/ W doborze osób do zawodów trudnych i niebezpiecznych (1 os.)	5	5	-	10
Inteligencja (różny typ; zwiększenie repertuaru testów)	5	4**	-	9
Kwestionariusze zainteresowań zawodowych (m.in. nowe; nie tylko Hollanda)	5	4	-	9
Psychologiczne	4	2	1	7
Mierzenie poziomu stresu/odporności na stres	3	3	-	6
Test obrazkowy zawodów BBT M.Atdmida/test obrazkowy	5	-	-	5
J.C.Ravena (wersja standardowa)	2	3	-	5
Preferencji i umiejętności zawodowych	5	-	-	5
Mierzenie poziomu asertywności	-	3	-	3
Mierzenie poziomu agresji	3	-	-	3
Test przymiotnikowy (ACL Gougha i in. do określania przydatności do pracy i zawodu)	1	1	-	2
Kwestionariusz inteligencji emocjonalnej	-	2	-	2
Test osobowości i zainteresowań E.Mittenckera	1	1	-	2
Achtnicha	-	2	-	2
Postawy (też w sytuacjach trudnych i konfliktowych)	-	2	-	2
PTS	-	3	-	3
Wszystkie, inne pomocne, dostępne, różne	5	2	-	7
Liczba osób (100%)	129	51	1	181

Ponadto pojedyncze propozycje następujących testów: Predyspozycji psychologicznych, Umiejętności komunikacji interpersonalnej, Kwestionariusz Kompetencji Społecznych, Testy komputerowe, Zawodoznawcze, Dla młodych osób wchodzących na rynek pracy, Test drzewa

Dodatkowo zgłoszono pojedyncze uwagi:

*Uważam za celowe przygotowanie doradców zawodowych z wykształceniem innym niż psychologiczne do stosowania i interpretowania wyników KPZ. Nie potrafię zrozumieć, dlaczego jest on „zarezerwowany” tylko dla psychologów. Argumenty, że stosowanie KPZ wymaga odpowiedniego przygotowania teoretycznego, nie trafiają do mnie. Osoby z przygotowaniem pedagogicznym miały w programie studiów m.in. takie przedmioty jak: psychologia kliniczna, rozwojowa, społeczna, na niektórych kierunkach także psychologia zainteresowań. Ponadto ukończenie przez wielu doradców studiów podyplomowych dało im odpowiednie przygotowanie psychologiczne (przynajmniej tak wynika z programu) [PUP].

**Większość testów psychologicznych jest ukierunkowana na badanie sprawności intelektualnej - niski wynik testu czasem jest postrzegany przez klienta jako zła ocena jego szans dalszego rozwoju; dysponując testami badającymi inne rodzaje kompetencji można byłoby zrekompensować niskie notowania w testach badających poziom IQ i zmienić wciąż jeszcze dominujący sposób myślenia, który sprowadza ocenę możliwości człowieka do sfery intelektualnej [CIZ].

Warto podkreślić, że prawie połowa ankietowanych zgłasza potrzebę szkolenia w zakresie stosowania testów. Jak wynika z tabeli 10 największą popularnością cieszą się testy zainteresowań i predyspozycji zawodowych, wymienione przez ponad 140 osób. Zdaniem doradców ważne jest też zapewnienie takich narzędzi testowych, które mogą być stosowane przez wszystkich doradców, niezależnie od kierunku ich wykształcenia.

2. Seminaria dotyczące zagadnień teoretycznych

Ankietowani doradcy w swoich odpowiedziach wskazali także na zagadnienia teoretyczne, jakie powinny zostać uwzględnione w ramach organizowanych dla nich seminariów. Wszystkie zaproponowane kategorie zagadnień szkoleń teoretycznych uznane zostały jako zasadne, a ponadto respondenci zaproponowali dodatkowe tematy.

Zdecydowana większość doradców pragnęłaby w trakcie seminariów uzyskać informacje nt. nowych metod i technik pracy z klientem (90,1%) oraz zdobyć wiadomości nt. nowych trendów i podejść metodycznych w usługach poradnictwa zawodowego (88,6%). Występuje również duże zainteresowanie problematyką teoretyczną dotyczącą wykorzystania technik komputerowych i internetowych (70,3%). Ponad połowa badanych zainteresowana jest warsztatem pracy doradcy zawodowego w innych krajach Europy, a niemal połowa poradnictwem zawodowym na świecie (43,7%). Znacznie mniejsze zapotrzebowanie występuje na szkolenia dotyczące teorii rozwoju zawodowego człowieka (18,8%).

Nie zaobserwowano istotniejszych różnic w potrzebach szkoleniowych w zakresie problematyki teoretycznej między doradcami z PUP i CIZ. Można jedynie wskazać na większe nieco zapotrzebowanie w CIZ niż w PUP na szkolenia dotyczące warsztatu pracy doradcy za granicą, zaś w PUP na większe zainteresowanie wykorzystaniem technik komputerowych i internetowych. Szczegółowe dane znajdują się w tabeli 11, a porównanie wypowiedzi doradców z PUP i CIZ zilustrowano wykresem 8.

Tabela 11. Potrzeby szkoleniowe doradców zawodowych - zagadnienia teoretyczne

Zagadnienia teoretyczne	PUP	CIPKZ	BD	Ogółem
Teorie rozwoju zawodowego człowieka	53 (19,5%)	23 (16,4%)	2	78 (18,8%)
Nowe trendy i podejścia metodyczne w usługach poradnictwa zawodowego	240 (88,2%)	125 (89,3%)	2	367 (88,6%)
Poradnictwo zawodowe na świecie (organizacja usług, placówki, kształcenie i kwalifikacje zawodowe doradców)	116 (42,6%)	64 (45,7%)	1	181 (43,7%)
Informacja nt. nowych metod i technik pracy z klientem	243 (89,3%)	128 (91,4%)	2	373 (90,1%)
Warsztat pracy doradcy zawodowego w innych krajach Europy	145 (53,3%)	85 (60,7%)	1	231 (55,8%)
Wykorzystanie technik komputerowych i internetowych	203 (74,6%)	87 (62,1%)	1	291 (70,3%)
Inne	29 (10,7%)	16 (11,4%)	1	46 (11,1%)
Liczba osób (100%)	272	140	2	414

Rys. 8. Procent osób zainteresowanych poszczególnymi zagadnieniami teoretycznymi; Pominięto kategorię „inne”; 1.teorie rozwoju zawodowego człowieka; 2.nowe trendy i podejścia metodyczne w usługach poradnictwa zawodowego; 3.poradnictwo zawodowe na świecie. 4.informacja nt. nowych metod i technik pracy z klientem. 5.warsztat pracy doradcy zawodowego w innych krajach Europy; 6.wykorzystanie technik komputerowych i internetowych.

Doradcy zgłosili też szereg innych zagadnień teoretycznych, jakie powinny zostać uwzględnione podczas seminariów). Zagadnienia te wskazało 46 osób (30 z PUP i 16 z CIZ) i są one przedstawione w zestawieniu 3.

Zestawienie 3. Dodatkowe zagadnienia do uwzględnienia w trakcie seminariów dla doradców:

PUP

- poradnictwo dla osób niepełnosprawnych (w tym psychicznie chorych); rehabilitacja zawodowa dla osób niepełnosprawnych.) - 8 os.

-przedsiębiorczość/własna firma - 5 os.

-doradztwo personalne - 3 os.

-strategie postępowania z różnymi klientów np. nie zainteresowanym, roszczeniowym, o zaniżonej samoocenie - 2 os.

-planowanie kariery zawodowej planowanie ścieżki kariery -2 os.

-doskonalenie umiejętności diagnostycznych - 2 os.

-programy pomocowe UE, środki unijne do zwalczania bezrobocia - 2 os.

pojedyncze:

-zagadnienia dotyczące rynku pracy w UE (m.in. możliwości edukacji, zatrudnienia),

-poradnictwo zawodowe w krajach UE struktura organizacyjna, podział kompetencji doradczych

-wiedeokonferencja w poradnictwie zawodowym - sposoby i metody jej prowadzenia

-integracja doradców zawodowych

-poradnictwo zawodowe w środowisku wiejskim i małomiasteczkowym

-rekrutacja i selekcja kadr

-zagadnienia z zakresu prawa pracy

-wypalenie zawodowe (przeciwdziałanie)

-pomoc psychologiczna

-twórcze myślenie

CIZ

-zagadnienia dotyczące rynku pracy w UE (m.in. możliwości edukacji, zatrudnienia) - 3 os.

-programy pomocowe UE - 3 os.

-zatrudnienie w UE - 3 os.

-standard usług PZ - 3 os.

-poradnictwo na odległość -2 os.

-planowanie kariery zawodowej -2 os.

-przedsiębioczość/własna firma - 2 os.

-wypalenie zawodowe - 2 os.

pojedyncze:

-poradnictwo dla osób niepełnosprawnych,

-doradztwo personalne,

-gotowość do zmian,

-ocena potencjału zawodowego,

-problematyka związana z wyborem celów, NLP,

-metody przezwyciężania długotrwałego stresu u osób bezrobotnych

7. OCZEKIWANIA DOTYCZĄCE MATERIAŁÓW WYDAWANYCH DLA DORADCÓW

Prawie ¾ doradców zawodowych, którzy wzięli udział w sondażu uważa za celowe wznowienie materiałów wydanych w serii Zeszyty Informacyjno-Metodyczne Doradcy Zawodowego (72,7%). Zdanie to podzielają w tym samym stopniu doradcy z urzędów pracy jak i CIZ (tabela 12).

Tabela 12. Opinia na temat celowości wznowienia niektórych materiałów wydanych w serii Zeszyty Informacyjno-Metodyczne Doradcy Zawodowego

Celowość wznowienia materiałów	PUP	CIZ	BD	Razem
Tak	197 (72,4%)	103 (73,6%)	1	301 (72,7%)
Nie	66 (24,3%)	35 (25,0%)	1	102 (24,6%)
Brak odp.	9 (3,3%)	2 (1,4%)	-	11 (2,7%)
Razem (100%)	272	140	2	414

Tytuły zeszytów wymagające wznowienia podało 279 osób (67,4%), w tym 182 z PUP (66,9%) oraz 96 osoby z CIZ (68,6%). Najczęściej uznawano za potrzebne wznowienie zeszytu 12. „Metody grupowego poradnictwa zawodowego - metoda edukacyjna” (55,2%), w dalszej kolejności zeszytu 20. „Rozwijanie indywidualnych cech ułatwiających zdobycie zatrudnienia” (42,3%), zeszytu 6. „Testy i autotesty w poradnictwie zawodowym” (41,6%) oraz zeszytu 5. „Metodyka poradnictwa zawodowego” (35,8%).

Rozpatrując potrzeby dotyczące wznowienia określonych zeszytów informacyjno-metodycznych w grupie doradców z PUP i CIZ w odniesieniu do najczęściej wskazywanych, wymienionych wyżej wydawnictw można zauważyć, że częściej zeszyt nr 12 i 20 potrzebny jest doradcom z PUP, a zeszyt nr 5 i 6 doradcom z CIZ. Największa procentowo grupa doradców z PUP wskazała, że oczekuje wznowienia zeszytu nr 12 (61,5%), a doradców z CIZ - zeszytu nr 6 (49,0%). Szczegółowe dane na temat potrzebnych wznowień zawiera tabela 13, a porównanie opinii doradców CIZ i PUP w zakresie najczęściej wskazywanych wznowień (pierwsze cztery pozycje) zilustrowano na wykresie 9.

Tabela 13. Zeszyty Informacyjno-Metodyczne Doradcy Zawodowego, które zdaniem doradców powinny zostać wznowione

Numer zeszytu	PUP	CIPKZ	BD	Ogółem
Nr 1. Zagadnienia dotyczące poradnictwa grupowego, podstaw zawodoznawstwa oraz oceny skuteczności działań doradcy.	48 (26,4%)	24 (25,0%)	-	72 25,8%)
Nr 2. Warsztaty poszukiwania pracy prowadzone przez amerykańskie służby zatrudnienia.	34 (18,7%)	15 (15,6%)	-	49 (17,6%)
Nr 3. Problematyka dotycząca pozycji doradcy zawodowego w powiatowym urzędzie pracy.	34 (18,7%)	10 (10,4%)	-	44 (15,8%)
Nr 4. Służba psychologiczna w systemie poradnictwa w Niemczech.	27 (14,8%)	13 (13,5%)	-	40 (14,3%)
Nr 5. Metodyka poradnictwa zawodowego.	61 (33,5%)	39 (40,6%)	-	100 35,8%)
Nr 6. Testy i autotesty w poradnictwie zawodowym	69 (37,9%)	47 (49,0%)	-	116 (41,6%)
Nr 7. Kurs inspiracji.	49 (26,9%)	27 (28,1%)	-	76 (27,2%)
Nr 8. Podręcznik oceny zawodu.	30 (16,5%)	35 (36,5%)	-	65 (23,3%)
Nr 9. Poradnictwo zawodowe w zarysie	29 (15,9%)	18 (18,8%)	-	47 (16,8%)
Nr 10. Problem niepełnosprawnych w poradnictwie zawodowym	56 (30,8%)	22 (22,9%)	-	78 (28,0%)
Nr 11. Metody grupowego poradnictwa zawodowego, Kurs Inspiracji cz.II.	47 (25,8%)	31 (32,3%)	-	78 (28,0%)
Nr 12. Metody grupowego poradnictwa zawodowego - Metoda Edukacyjna	112 (61,5%)	41 (42,7%)	1	154 (55,2%)
Nr 13. System szkolenia, kształcenia i poradnictwa zawodowego w krajach Europy - Wielka Brytania	25 (13,7%)	12 (12,5%)	-	37 (13,3%)
Nr 14. Podręcznik oceny zawodów z punktu widzenia różnych rodzajów niepełnosprawności	52 (28,6%)	28 (19,2%)	1	81 (29,0%)
Nr 15. Planowanie kariery zawodowej, wybór artykułów z pracy E.L. Herr'a i S.H. Cramer'a "Career Guidance and Counselling Through the Lifespan”	32 (17,6%)	18 (18,8%)	-	50 (17,9%)
Nr 16. Gotowość do zmian	44 (24,2%)	24 (25,0%)	-	68 (24,4%)
Nr 17. Centra Informacji i Planowania Kariery Zawodowej w XXI wieku	19 (10,4%)	6 (6,3%)	-	25 (9,0%)
Nr 18. System szkolenia, kształcenia i poradnictwa zawodowego w krajach Europy - Francja	33 (18,1%)	13 (13,5%)	-	46 (16,5%)
Nr 19. System instytucjonalny Unii Europejskiej	37 (20,3%)	10 (10,4%)	-	47 (16,8%)
Nr 20. Rozwijanie indywidualnych cech ułatwiających zdobycie zatrudnienia	82 (45,1%)	36 (37,5%)	-	118 (42,3%)
Nr 21. System szkolenia, kształcenia i poradnictwa zawodowego w krajach Europy - Niemcy	42 (23,1%)	11 (11,5%)	-	53 (19,0%)
Nr 22. Narodowe Centrum Zasobów Poradnictwa Zawodowego - rozwój eurodoradztwa.	59 (32,4%)	16 (16,7%)	-	75 (26,9%)
Większość	-	1	-	1
Liczba osób (100%)	182 (66,9%)	96 (68,6%)	1	279

Rys. 9. Zeszyty informacyjno-metodyczne wskazywane najczęściej jako wymagające wznowienia (pierwsze cztery pozycje); 1.Metody grupowego poradnictwa zawodowego-metoda edukacyjna; 2.Rozwijanie indywidualnych cech ułatwiających zdobycie zatrudnienia; 3.Testy i autotesty w poradnictwie zawodowym; 4. Metodyka poradnictwa zawodowego.

W sporadycznych uwagach dołączonych przez doradców do odpowiedzi na temat zeszytów wymagających wznowienia sugerowano, iż:

- lepiej opracować nowości (2 os.);

- zaktualizować opracowania;

- zeszyt 6 „Testy i autotesty... „ uaktualnić o nowe testy stosowane w poradnictwie;

- zeszyt 8 „Podręcznik oceny zawodu” znowelizować, uaktualnić o nowe zawody i specjalności;

- w zeszycie 14 „Podręcznik oceny zawodów z punktu widzenia różnych rodzajów niepełnosprawności” wskazany jest inny układ - wg grup dyspanseryjnych, ponieważ w obecnym omówiono szeroko np. zagadnienie braku zmysłu węchu, nie wiadomo co z epilepsją, która występuje bardzo często - 2 os.).

Potrzebę wznowienia określonych zeszytów informacyjno-metodycznych najczęściej uzasadniano brakiem lub zbyt małą ilością egzemplarzy (66,0%). Uzasadnienie to podawali równie często doradcy z PUP jak i z CIZ - 66,7% i 64,0%. Inne uzasadnienia potrzeby wznowienia określonych zeszytów to ich przydatność podawana przez 31,1 % wypowiadających się na ten temat. Zagadnienie to częściej podnoszone było w centrach niż urzędach pracy - 41,3% i 26,5%. Zwrócono też uwagę na potrzebę uaktualnienia zeszytów (np. o następne nazwy zawodów z kodem Hollanda) - 11,3% oraz na ich przydatność w procesie doskonalenia kompetencji - 11,3%. W sporadycznych wypowiedziach zasygnalizowano fakt, iż zeszyty są mało rozpropagowane oraz postulowano konieczność opracowania nowych tematów. Wznowienie określonych wydawnictw w celu wykorzystania ich w procesie doskonalenia kompetencji częściej postulowali doradcy z urzędów pracy,
a potrzebę uaktualnienia częściej widzieli doradcy z CIZ. Szczegółowe dane na ten temat prezentuje tabela 14.

Tabela 14. Podane uzasadnienia wznowienia wybranych zeszytów informacyjno-metodycznych dla doradcy zawodowego

Uzasadnienie	PUP	CIPKZ	BD	Ogółem
brak/za mało	108 (66,7%)	48 (64,0%)	1	157 (66,0%)
przydatne, ciekawe, potrzebne (m.in. dla szerokiego kręgu odbiorców), zawierają cenne treści; niezbędne w pracy; wzbogacają warsztat	43 (26,5%)	31 (41,3%)	-	74 (31,1%)
potrzeba uaktualnienia (m.in. następne nazwy zawodów z kodem Hollanda); potrzeba uzupełnienia (np. metody pracy); aktualizacja problematyki osób niepełnosprawnych	16 (9,9%)	11 (14,7%)	-	27 (11,3%)
do zdobywania/doskonalenia kompetencji; weryfikacji usług doradczych; brak szkoleń w tym zakresie (zeszyty 10,13,18,21); wskazane są szkolenia do niektórych zeszytów	23 (14,2%)	4 (5,3%)	-	27 (11,3%)
mało rozpropagowane	-	1 (1,3%)	-	1 (0,4%)
lepiej opracować nowe tematy; zaktualizować	2 (1,2%)	-	-	2 (0,8%)
ze względu na fluktuację kadr	-	1	-	1
Liczba osób (100%)	162	75	1	238

Dodatkowo zgłoszono następujące pojedyncze uwagi:

- należy wydać S.Gladding'a „Poradnictwo warsztatowe”

- zainteresowani jesteśmy uzyskaniem niezbędnych teczek zawodoznawczych

Kolejne pytanie ankiety (otwarte) miało na celu zapoznanie się z poglądami doradców odnośnie zagadnień, jakie powinny znaleźć się w następnych zeszytach. Odpowiedzi udzieliło 337 osób (81,4%), w tym 211 osób (77,6%) z urzędów pracy i 126 osób (90,0%) z centrów. Poniżej zestawienie 4 pokazuje kategorie, w jakich można pogrupować oczekiwania doradców. Szczegółowe dane dotyczące oczekiwań doradców wraz z częstością ich zgłaszania przedstawione są w załączniku 5.

Zestawienie 4: Problematyka wymagająca uwzględnienia w następnych zeszytach informacyjno-metodycznych.

1. Metody pracy DZ, metody pracy w PZ - 102 os.; PUP 75 os., CIZ 26 os., BD 1os.

2. Nowe trendy i podejścia metodyczne w usługach PZ - 57 os; PUP 41 os., CIZ 16 os.

3. Problematyka osób nepełnosprawnych/poradnictwo dla osób niepełnosprawnych - 46 os; PUP 32 os., CIZ 14 os.

4. Możliwości zatrudnienia za granicą po wejściu do UE - 44 os.; PUP 28 os., CIZ 16 os.

5. Zawodoznawstwo - nowe zawody - 41 os.; PUP 27 os, CIZ 14 os.

6. Poradnictwo zawodowe za granicą - 37 os.; PUP 30 os., CIZ 7 os.

7. Praca z klientem długotrwale bezrobotnym i/lub z niskim wykształceniem - 36 os.; PUP 26 os., CIZ 10 os.

8. Trudny klient - 34 os.; PUP 19 os., CIZ 15 os.

9. Problemy dotyczące zakładania, prowadzenia, rozwoju własnej działalności gospodarczej/przedsiębiorczość - 27 os.; PUP 12 os., CIZ 15 os.

10. Zestawy ćwiczeń, scenariusze, warsztaty - 21 os.; PUP 9os., CIZ 12 os.

11. Stres, walka ze stresem, stres a bezrobocie - 19 os.; PUP 6 os., CIZ 12 os. BD 1os.

12. Wykorzystanie technik informatycznych w PZ (komputer, internet) - 18 os.; PUP 13 os., CIZ 5 os.

13. Komunikacja - 17 os.; PUP 10 os., CIZ 7 os.

14. Metody rekrutacji pracowników - 17 os., PUP 10 os., CIZ 7 os.

15. Wypalenie zawodowe (głównie doradcy zawodowego) - 17 os.; PUP 12 os., CIZ 5 os.

16. Poradnictwo zawodowe dla młodzieży - 16 os.; PUP 8os., CIZ 8 os.

17. Narzędzia pracy DZ- 15 os.; PUP 11, CIZ 4 os.

18. Informacja nt. rozwoju, prognoz rynku pracy w kraju - 13 os.; PUP 6os., CIZ 7os.

19. Doradztwo personalne - 13 os.; PUP 1 os., CIZ 12 os.

20. Umiejętności DZ - rozwijanie kompetencji - 12 os.; PUP 8 os., CIZ 4 os.

21. Planowanie kariery - 11 os.; PUP 6 os., CIZ 5 os.

22. Status DZ, standardy i wymogi stawiane DZ i PZ - 10 os., PUP 7 os., CIZ 3os.

23. Informacje nt. aktualnego systemu edukacji - 9 os.; PUP 6os, CIZ 3 os.

24. Możliwości kształcenia, szkolenia za granicą - 9 os.; PUP 5 os., CIZ 4 os.

25. Funkcjonowanie i charakterystyka sieci EURES - 8 os.; PUP 2os., CIZ 6 os.

26. Charakterystyka systemu PLOTEUS - 8 os.; PUP 2os., CIZ 6 os

27. Asertywność - 7 os.; PUP 5 os., CIZ 2 os.

28. Prawo pracy, kodeksu pracy - 6 os.; PUP 5 os., CIZ 2 os.

29. Prowadzenie szkoleń i/lub prezentacji, nowe techniki - 6 os.; PUP 3os., CIZ 3os.

30. Programy specjalne skierowane do różnych grup 5 os.; PUP 3os., CIZ 3 os.

z pracy, dla osób zagrożonych zwolnieniem; realizowane na terenach wiejskich

31. Outplacement - 4 os.; PUP 2 os., CIZ 2 os.

32. Pozyskiwanie środków finansowych, udział w programach pomocowych - 3 os.; PUP 1os., CIZ 2 os.

Wskazywane rzadziej przez doradców z PUP:

- promocja, marketing usług poradnictwa - 2os.

- poczucie własnej wartości - 2os.

Pojedyncze:

- działalność Stowarzyszenia Doradców Szkolnych i Zawodowych w Polsce,

- problemy i zalety migracji zarobkowej,

- aktualizacja treści zeszytów zdezaktualizowanych,

- aktualizacja zeszytów: nr 6 - poprawność interpretacji i wypełniania testów, nr 20 - pomoc w skutecznym poszukiwaniu pracy,

Wskazywane rzadziej przez doradców z CIZ:

- aktualizacja „podręcznika oceny zawodów” o nowe zawody - 5 os.

- metody zarządzania zasobami ludzkimi - 3 os.

- zarządzanie informacją, źródła pozyskiwania informacji aktualizacja informacji - 3os.

- zagadnienia związane z e-lerningiem - 2 os.

- warsztat pośrednika pracy; informacja nt. pośrednictwa pracy - 2 os.

Pojedyncze:

- zainteresowanie pracodawców możliwościami osób bezrobotnych w zakresie innowacyjności i wynalazczości,

- poradnictwo zawodowe dla pracodawców,

- raporty z projektów pilotażowych „Poradnictwo na odległość” i Transnacjonalne

Poradnictwo Zawodowe”,

-materiały pokonferencyjne z Międzynarodowej Konferencji Poradnictwa Zawodowego 2002.

Doradcy zawodowi, jak wynika z przytoczonych powyżej danych, zainteresowani są bardzo różnorodnymi zagadnieniami, które wg nich powinny znaleźć się w następnych zeszytach informacyjno-metodycznych. Najczęściej zainteresowanie to skupia się, zarówno w urzędach pracy jak i centrach wokół problematyki metod pracy doradcy zawodowego.

Częściej też widziano potrzebę opracowań z zakresu nowych trendów i podejść metodycznych w usługach PZ, problematyki poradnictwa osób niepełnosprawnych, możliwości zatrudnienia za granicą i poradnictwa w innych krajach Europy, a także informacji nt. nowych zawodów, pracy z trudnym klientem i klientem długotrwale bezrobotnym.

Porównanie pięciu najczęściej wskazywanych kategorii problemów w grupie doradców
z PUP i CIZ zamieszczono w tabeli 15. Wynika z niego, że opracowaniami na uwzględnione tematy zainteresowanych jest więcej doradców z PUP niż z CIZ, różnica ta jest szczególnie wyraźna w przypadku metod pracy DZ oraz nowych trendów w teorii i praktyce PZ.

Tabela 15. Zagadnienia wskazywane częściej niż pozostałe do uwzględnienia w kolejnych zeszytach informacyjno-metodycznych dla doradcy zawodowego (w %)

Zagadnienia	PUP	CIZ	Ogółem
Metody pracy DZ	35,5	20,6	30,2
Nowe trendy i podejścia metodyczne w PZ	19,4	12,7	16,9
Poradnictwo dla osób niepełnosprawnych	15,2	11,1	13,6
Możliwości zatrudnienia za granicą	13,3	12,3	13,0
Zawodoznawstwo - nowe zawody	12,8	11,1	12,2

Oprócz opracowań realizowanych obecnie w formie zeszytów informacyjno-metodycznych prawie wszyscy badani widzą potrzebę przygotowania dodatkowych materiałów. Dane na ten temat zebrano za pomocą pytania otwartego, a wyniki analizy prezentowane są w tabeli 16. Z danych tych wynika, że zarówno doradcy z PUP jak i CIZ w równej mierze przekonani są o potrzebie przygotowania dodatkowych materiałów.

Tabela 16. Opinia na temat dodatkowych materiałów informacyjno - metodycznych

Potrzeba przygotowania i udostępniania doradcom dodatkowych materiałów informacyjnych i metodycznych, także w innej formie niż zeszyty informacyjno-metodyczne	PUP	CIPKZ	BD	Ogółem
Tak	250 (92,0%)	132 (94,3%)	2	384 (92,8%)
Nie	16 (5,9%)	5 (3,6%)	-	21 (5,1%)
Brak odp.	6 (2,1%)	3 (2,1%)	-	9 (2,1%)
Liczba osób (100%)	272	140	2	414

Tematy, jakie zdaniem badanych należałoby uwzględnić w dodatkowych materiałach informacyjno-metodycznych mają bardzo różnorodny charakter. Ich znaczna liczba świadczy o dużym zapotrzebowaniu doradców w tym zakresie. Podobieństwo części zgłaszanej problematyki pozwoliło na wyodrębnienie pewnych kategorii klasyfikacyjnych ułatwiających analizę zgromadzonych danych. Szczegółowy przegląd problematyki do uwzględnienia w materiałach wydawniczych przedstawia zestawienie 4.

Zestawienie 4: Tematy, jakie powinny zostać opracowane w formie dodatkowych materiałów informacyjno-metodycznych obok zeszytów dla doradcy zawodowego

1. Metody, techniki, narzędzia pracy z klientem indywidualnym i grupowym - 108 os., PUP 65, CIZ 41, BD 2os. np. rozmowa doradcza; metody pracy grupowej z ćwiczeniami; samodzielna praca uczestników; metody i techniki pracy z osobami długotrwale bezrobotnymi; technika pracy z trudnym klientem; aktywne formy stosowane w PUP; telefon w firmie; metody i techniki wyboru zawodu; metodyka zajęć na temat zakładania i prowadzenia działalności gospodarczej; metoda hiszpańska; bilans kompetencji; techniki relaksacyjne; prowadzenie szkoleń, prezentacji; nowe testy uzdolnień, inteligencji, predyspozycji, zainteresowań; testy przydatności do zawodu; testy podatności na stres; testy predyspozycji i preferencji zawodowych dla młodzieży; testy określające zdolność do pracy niepełnosprawnych z określonym schorzeniem; testy alternatywne do ZdS i Doradcy 2000; zestawy do samobadania/autotesty; techniki komputerowe i internetowe w PZ; poradnik doradcy zawodowego; materiały metodyczne; wymiana doświadczeń nt. form i metod PZ, zwłaszcza pomocy długotrwale bezrobotnym; poradnictwo zawodowe, metody doradcze warsztat DZ w Europie i na świecie.

2. Informacje o zawodach - 83 os.; PUP 63 os., CIZ 20 os. - np. PUP komputerowa encyklopedia zawodów przyszłości; nowe zawody funkcjonujące na rynku pracy; zawody unijne; zawody przyszłości i ścieżki kształcenia; aktualizacja; aktualizacja teczek informacji o zawodach z uwzględnieniem nowej klasyfikacji o zawodach, opis zawodów, aktualne informacje o zawodach obecnie funkcjonujących na rynku; informacja o zawodach, na które zapotrzebowanie będzie wzrastać; jakie zawody mają szanse w nowej rzeczywistości; charakterystyka zawodów przyszłości; zawody popularne; informacja zawodowa o zasięgu europejskim; aktualizacja „Przewodnika po zawodach”; zawodoznawstwo. CIZ -np. zawody nowe, nietypowe, przyszłości; uaktualnienia; klasyfikacja zawodów z 2003 z opisami, przewodnik po zawodach, opracowanie nowych zawodów; aktualizacja teczek, przewodników; katalogi źródeł informacji zawodowej.

3. Informacje nt. kształcenia (szkół) - 56 os.; PUP 47 os. CIZ 9 os. PUP np. multimedialny informator o uczelniach/uczelnie/informator o kierunkach studiów; instytucje szkoleniowe na terenie województwa; wykaz szkół ponad gimnazjalnych, zawodowych i średnich (na CD); aktualne informatory o szkołach ponad gimnazjalnych i studiach wyższych (CD); aktualna baza danych o instytucjach kształcenia pozaszkolnego; aktualne wykazy ośrodków szkoleniowych i proponowane kierunki prowadzonych kursów (wymagania rekrutacyjne i ceny; informacje o szkoleniach, seminariach (www); adresy firm szkolących na terenie województwa (pełny zakres informacji); bank jednostek szkolących (www); bank szkół i uczelni wyższych (www); informator ogólnopolski o szkolnictwie wyższym i podyplomowym (CD); komputerowe prezentacje zawodów; usystematyzowanie informacji o kształceniu, szkoleniu - trudno znaleźć w Internecie z powodu zalewu informacji, rozwój oświaty. CIZ np. informatory; edukacja dla dorosłych w skali kraju; szkolenia zgodnie z wymogami rynku pracy.

4. Poszukiwanie pracy - 55 os.; PUP 42 os., CIZ 13 os. PUP np. jak szukać pracy; aktywne formy; aktywizacja zawodowa/aktywizacja zawodowa absolwentów; wejście i powrót na rynek pracy; mini poradniki; rozwijanie cech ułatwiających zdobycie pracy i szybką adaptację do zmian na rynku pracy; kontakt z pracodawcą; „savoir-vivre” dla bezrobotnych (video); materiały dla zwalnianych w ramach zwolnień grupowych

CIZ np. skuteczne poszukiwanie pracy; metody szukania pracy; poszukiwanie informacji zawodowej; autoprezentacja.

5. Materiały pomocnicze do wykorzystania w pracy przez DZ - 55 os.; PUP 39os., CIZ 16os., np. konspekty i scenariusze zajęć i spotkań grupowych; zestawy ćwiczeń, m.in. do autoprezentacji, do samopoznania, nt. aktywnego poszukiwania pracy; materiały dydaktyczne na warsztaty np. ulotki; zajęcia instruktażowo - metodyczne dla bezrobotnych; materiały warsztatowe (ćwiczenia, psychozabawy, mini-testy); propozycje warsztatów aktywnego poszukiwania pracy; poprawa kompetencji społecznych; opisy trudnych przypadków i sposoby ich rozwiązywania; wzory dokumentów potrzebnych do poszukiwania pracy; pakiet ćwiczeń nt. selekcja i rekrutacja kandydatów do pracy; propozycje nowych warsztatów z przedsiębiorczości; projekty pracy z klientem; opracowania tematyczne (np. asertywność, komunikacja, psychoterapia, poczucie własnej wartości a bezrobocie); doniesienia z badań, konferencji i seminariów dotyczących PZ w Polsce i na świecie; wykaz wydawnictw nt. bezrobocia i PZ; nowości wydawnicze z zakresu psychologii.

6. Poradnictwo zawodowe - 54 os.; PUP 34 os., CIZ 20 os., ogólnie; teoretyczne podstawy; założenia polityki społecznej; proces doradczy - praktyka, ujęcie modelowe; rozwój; nowe trendy; dostosowanie się do UE; eurodoradztwo; aktualne problemy; system PZ; PZ na świecie; w tym wirtualny doradca zawodowy; charakterystyka PZ w służbach zatrudnienia - dokumenty stosowane w PZ 1993-2003; wymiana z doradcami na świecie; doświadczenia doradcy zawodowego na świecie i kraju.

7. Przedsiębiorczość/własna działalność - 42 os.; PUP 28 os., CIZ 14 os., np. PUP materiały do samodzielnej pracy; formy kredytowania fundusze pomocowe/ informacja nt. tanich kredytów dla bezrobotnego na działalność gospodarczą; poradniki. CIZ np. zakładanie firmy; wsparcie sektora MŚP; zakładanie własnej działalności w Polsce i za granicą; działalność gospodarcza-aktualizacja przepisów; przedsiębiorczość zespołowa na wsi - grupy producentów jako szansa na miejsca pracy; uwarunkowania prawne, finansowe.

8. Informacje nt. usług PZ/zakresu działalności PZ - 33 os.; PUP 26 os., CIZ 7 os.
np. informacja o zakresie usług w ramach PZ; zadania i cele PZ - ulotki dla bezrobotnych; zadania doradcy zawodowego; materiały zachęcające do korzystania z usług doradcy; formy pomocy UP; reklama usług PZ; informacje o ciekawych przedsięwzięciach; reklama klubu pracy; współpraca z innymi stanowiskami w UP; informacja o Centrach; portal internetowy prezentujący np. CIZ; biuletyn informacyjny dla doradców; adresy ciekawych stron WWW; informacja na temat PZ dla uczniów, dla młodzieży ostatnich klas gimnazjum i szkół średnich; informacje o instytucjach współpracujących z urzędem; nowe trendy i podejścia metodyczne w usługach PZ.

9. Informacje dla osób niepełnosprawnych - 30 os. PUP - 27 os. CIZ 3 os. PUP np. informator dla osób niepełnosprawnych/zatrudnienie niepełnosprawnych; wykaz/adresy instytucji orzekających o stopniu niepełnosprawności (pełny zakres informacji, adresy zakładów Pracy Chronionej/informacje; ogólnopolski informator o instytucjach szkolących dla osób niepełnosprawnych np. niedowidzący, niewidomi, gdyż ZUS coraz więcej przysyła osób do przekwalifikowania; szanse zawodowe osób niepełnosprawnych; uprawnienia niepełnosprawnych; możliwości szkolenia niepełnosprawnych; informator dla osób niepełnosprawnych; informacje o pomocy udzielanej osobom niepełnosprawnym/informacja dla osób niepełnosprawnych (przejrzysta); poradnictwo osób niepełnosprawnych; źródła pomocy; możliwości kształcenia osób niepełnosprawnych na terenie całego kraju z uwzględnieniem rodzaju niepełnosprawności (informator); poradnictwo zawodowe dla os. niepełnosprawnych; problem zatrudnienia, przekwalifikowania osób ze znacznym stopniem niepełnosprawności, z pewnymi schorzeniami; osoby niepełnosprawne w UE; inne informacje dotyczące osób niepełnosprawnych; niepełnosprawni na rynku pracy; problem niepełnosprawnych; doradztwo zawodowe dla osób niepełnosprawnych; samodzielna praca niepełnosprawnych uczestników procesów doradczych. CIZ np. informacja dla osób niepełnosprawnych; ogólnopolski informator o instytucjach szkolących; niepełnosprawni na rynku pracy.

10. Dokumenty aplikacyjne - 29 os.; PUP 28 os., CIZ 1 os. np. jak pisać; CV; list motywacyjny; inne formy pisania; wory dla doświadczonych i bez doświadczenia; wzory dla absolwentów; wzory w językach obcych; do samodzielnej praca klienta.

11. Rozmowa kwalifikacyjna/autoprezentacja - PUP 27 os.

12. Kształcenie, zatrudnienie, rynek pracy w krajach UE - 23 os.; PUP 13 os., CIZ 10 os., np. programy kształcenia w krajach UE, informacje na temat europejskich rynków pracy (kraje sąsiadujące i inne; miejsce absolwentów w UE; rynek pracy w UE; możliwości kształcenia młodzieży w krajach UE; informacja o programach europejskich, w których może uczestniczyć młodzież z Polski; praca w UE; zatrudnienie i wykształcenie w UE (wszystkie zagadnienia); praca dla Polaków w Europie; możliwości zatrudnienia w krajach UE; możliwości kształcenia i zatrudnienia w Europie i na świecie; informacja nt. UE, warunki zatrudnienia się.

13. Informacje dotyczące krajowego rynku pracy/zakładów pracy -23 os.; PUP 23 os., CIZ 4 os., np. usystematyzowanie informacji o zatrudnieniu; aktualne problemy dotyczące bezrobocia; kryteria i możliwości zatrudnienia (pełny zakres informacji); informacje o rynku - oferty pracy - rynek krajowy, województwo, powiat; telepraca; oczekiwania pracodawców wobec przyszłych pracowników; dokumenty wymagane przez pracodawców; branże dominujące na rynku pracy - charakterystyka, stanowiska, trendy, informacja o podmiotach gospodarczych na terenie lokalnego rynku pracy; tendencje na rynku pracy; informacje o możliwościach zatrudnienia absolwentów; instytucje wspierające rozwój przedsiębiorczości; raporty, prognozy dotyczące popytu na pracę; opis sytuacji w poszczególnych regionach kraju; szanse uzyskania pracy w różnych zawodach; perspektywy rozwoju; tendencje rynkowe; planowane kierunki zatrudnienia z wyprzedzeniem 5, 10 letnim;

14. Stres - 17 os.; PUP 8 os., CIZ 9 os., np. radzenie sobie ze stresem w sytuacji bezrobocia/walka ze stresem/radzenie sobie ze stresem w sytuacji pomagania; metody przezwyciężania stresu.

15. Informacje dla osób bezrobotnych - 15 os. PUP np. adresy instytucji szkolących osoby bezrobotne (lokalnych, wojewódzkich, krajowych)/bank informacji o instytucjach szkolących i szkoleniach; informacje o różnych formach pomocy osobom bezrobotnym, wykazy, adresy firm świadczących pomoc osobom bezrobotnym (np. ośrodki wspierania przedsiębiorczości, jednostki szkolące, aktualne programy szkoleń); warunki nabywania prawa do zasiłku dla bezrobotnych, świadczeń przedemerytalnych i innych; informator dla bezrobotnych (wyciąg z przepisów ustawy; informacje o przeciwdziałaniu bezrobociu; wykaz fundacji działających na rzecz bezrobotnych; adresy instytucji zatrudniających wolontariuszy, absolwentów, którzy mogliby uzyskać doświadczenie i staż pracy; informacje nt. programów, w których mogą uczestniczyć bezrobotni; informacje o miejscach pracy dla bezrobotnych w UE.

16. Negocjacje - 11 os.; PUP 7 os., CIZ 4 os., np. ogólne zasady negocjacji; negocjacje jako element życia zawodowego; negocjacje z przyszłym pracodawcą.

17. Informacja prawna - 11 os.; PUP 7 os. CIZ 4 os., np. zmiany w aktach prawnych (np. ustawa o pomocy społecznej); aktualizacja przepisów ustawy; elementy prawa pracy z komentarzem; rodzaje umów; zmiany w prawie; prawa i obowiązki pracownika i pracodawcy; prawa i obowiązki bezrobotnego; współdziałanie doradcy z innymi instytucjami (zagadnienia prawne, organizacyjne).

18. Planowanie kariery zawodowej -10 os.; PUP 5os.,CIZ 5os., np. przygotowanie do wyboru/zmiany zawodu; aktualne problemy dotyczące wyboru zawodu; planowanie rozwoju.

19. Kluby Pracy - 8 os.; PUP 6 os., CIZ 2 os. os. np. promocja idei i działalności klubów pracy; informacja nt. Klubów Pracy; reklama klubu; modyfikacje zajęć klubu pracy (segregatory z wymienianymi kartkami i strony www).

20. Zasady rekrutacji pracowników przez firmy - 8 os.; PUP 5 os., CIZ 3 os., np. umiejętność przeprowadzania rekrutacji; umiejętny dobór pracowników (szkolenie dla pracodawców); przebieg postępowania rekrutacyjnego w różnych formach.

21. Techniki komputerowe i internetowe -6 os PUP, np. zasoby internetowe w PZ, aktualizacja programu Doradca 2000; polskie portale internetowe ułatwiające poszukiwanie pracy; materiały informacyjne na www

22. Zorganizowanie forum dyskusyjnego - 6 os., PUP 2 os, CIZ 4 os - możliwość szybkiego kontaktu z doradcami z całego kraju i rozwiązywania najtrudniejszych problemów (np. www); wymiana informacji między doradcami; forum, na którym DZ z urzędów pracy i centrów mogliby zamieszczać informacje, pomysły, wypracowane przez siebie materiały; ew. też wymiana z DZ z innych krajów

23. Programy pomocowe finansowane z UE, fundusze strukturalne UE - 5 os,; PUP 2os, CIZ -3 os.

24. Racjonalne gospodarowanie czasem - 4 os. CIZ.

25. Umiejętność budowania zespołu pracowników (szkolenie dla pracodawców) - 4 os. CIZ.

26. Wywieranie wpływu na ludzi - 3 os., PUP 2os., CIZ 1os., w tym obrona przed manipulacją.

Wskazywane rzadziej PUP:

- wszystkie materiały informacyjne w każdej formie i postaci są pomocne - 4 os.

- informacje dla pracodawców (informatory, ulotki) - 2 os.

- źródła finansowania pożyczek - 2 os.

Pojedyncze:

• targi pośrednictwa pracy i poradnictwa zawodowego

• zarządzanie zasobami ludzkimi.

Wskazywane rzadziej CIZ:

- „Kurs inspiracji” - 2 os.

- aktualne informacje nt. prac ministerstwa pracy i departamentu rynku pracy w zakresie PZ - 2 os.

Pojedyncze:

- szkolenia w zakresie psychoterapii i pomocy psychologicznej

Formy, w jakich doradcy chcieliby otrzymywać dodatkowe materiały informacyjno-metodyczne to przede wszystkim CD-rom (61,3%), broszura (50,0%), ulotka (44,0%), strony www (38,5%) i wskazywane rzadziej materiały powielane (26,6%). Dla kilkunastu doradców przydatne byłyby materiały udostępniane w formie kaset, kilka osób zwróciło uwagę na możliwości, jakie stwarza poczta elektroniczna w upowszechnianiu opracowań i informacji (Tabela 17). Porównanie głównych (wskazywanych najczęściej) preferencji w zakresie form upowszechniania materiałów informacyjno-metodycznych doradców z urzędów pracy i centrów prezentuje wykres 10. Jak widać na tym wykresie dla doradców z PUP częściej przydatne byłyby ulotki i broszury, natomiast doradcy z CIZ częściej widzą przydatność form elektronicznego upowszechniania materiałów (cd-rom, strony www), aczkolwiek to wśród nich istnieje nieco większe zapotrzebowanie na materiały powielane.

Tabela 17. Preferowane formy opracowania i upowszechniania dodatkowych materiałów informacyjno-metodycznych (liczba i %)

Forma	PUP	CIPKZ	BD	ogółem
CD-rom (w tym zeszyty doradców)	135 (57,2%)	84 (68,3%)	2	221 (61,3%)
Broszura	132 (55,9%)	48 (39,0%)	-	180 (50%)
Ulotka	125 (53,0%)	34 (27,6%)	-	159 (44,0%)
www (w tym treści nowych zeszytów; strona internetowa dla doradców, np. bank dobrych praktyk)	79 (33,5%)	59 (48,0%)	1	139 (38,5%)
Materiał powielany (w tym zeszyty; scenariusze);	60 (25,4%)	36 (29,3%)	-	96 (26,6%)
Kasety video/film	14 (5,9%)	3 (2,4%)	-	17 (4,7%)
Audiowizualne/multimedialne	-	2	1	3 (0,8%)
e-mail	1	4	-	5 (1,4%)
Każdy/dowolna forma/różne/dostępne w UE	8	5	-	13 (3,6%)
W formie szkoleń	-	1	-	1 (0,3%)
Książki/skrypty/informator	8	2	-	10 (2,8%)
Folie	1	1	-	2 (0,6%)
Plakaty	3	-	-	3 (0,8%)
Liczba osób (100%)	236	123	2	361

Rys. 10. Wskazane przez doradców formy upowszechniania materiałów informacyjno-metodycznych (w %)

Jak widać z powyższego rysunku doradcy oczekują materiałów pomocniczych zarówno w formie elektronicznej jak i tradycyjnie opracowanych w postaci materiałów drukowanych.

8. WSPÓŁPRACA MIĘDZY DORADCAMI

Zagadnienia dotyczące rozwijania współpracy między doradcami uwzględnione w badaniu to gotowość doradców do dzielenia się z innymi swoim doświadczeniem oraz celowość uruchomienia banku tzw. „dobrych praktyk” w poradnictwie zawodowym wraz ze wskazaniem instytucji zaangażowanych w realizację tej idei.

Opinia prawie wszystkich doradców na temat pierwszej z wymienionych kwestii tj. gotowości do dzielenia się doświadczeniem zawodowym jest pozytywna, 93,7% ankietowanych doradców uważa, iż posiada doświadczenie, którym może dzielić się z innymi (Tabela 18). Nie zaobserwowano istotnych różnic w opiniach na ten temat między doradcami z PIP i CIZ.

Tabela 18. Gotowość do dzielenia się informacjami na temat własnych doświadczeń zawodowych z innymi doradcami (liczba i %)

Kategorie odpowiedzi	PUP	CIPKZ	BD	Razem
Tak	254 (93,4%)	132 (94,3%)	2	388 (93,7%)
Nie	9 (3,3%)	6 (4,3)	0	15 (3,6%)
Brak odp.	9 (3,3%)	2 (1,4%)	0	11 (2,7%)
Liczba osób (100%)	272	140	2	414

Również prawie wszyscy badani zarówno z PUP jak i z CIZ widzą celowość uruchomienia banku informacji nt. dobrych praktyk w poradnictwie zawodowym (Tabela 19).

Tabela 19. Opinia na temat celowości uruchomienia banku informacji nt. dobrych praktyk w poradnictwie zawodowym (liczba i %)

Kategorie odpowiedzi	PUP	CIPKZ	BD	Razem
Tak	245 (90,1%)	128 (91,4%)	1	374 (90,3%)
Nie	19 (7,0%)	10 (7,1%)	1	30 (7,2%)
Brak odp.	8 (2,9%)	2 (1,5%)	0	10 (2,4%)
Liczba osób (100%)	272	140	2	414

Zarazem zdaniem doradców w tworzenie takiego banku powinno być zaangażowanych wiele instytucji. Najczęściej jako instytucje tworzące bank informacji widziano centra (60,1%) i urzędy pracy (50,9%). Warto zauważyć, że doradcy z PUP nieco częściej niż doradcy z CIZ wyrażali opinię, iż w zespole tworzącym bank dobrych praktyk powinny uczestniczyć centra. Doradcy z CIZ i PUP prawie równie często wskazywali urzędy pracy jako instytucje tworzące bank dobrych praktyk w poradnictwie zawodowym. Warto odnotować, że doradcy CIZ częściej niż doradcy z PUP pragnęliby w tworzenie omawianego banku zaangażować MGiP i biura karier. Szczegółowe zestawienie instytucji, jakie według doradców powinny tworzyć bank dobrych praktyk poradnictwa zawodowego znajduje się w tabeli 20 i 21, a porównanie opinii doradców z PUP i CIZ na temat instytucji jakie powinny zostać zaangażowane w tworzenie banku dobrych praktyk uwzględniając instytucje wskazywane najczęściej pokazuje wykres 11.

Rys. 11. Porównanie opinii doradców z PUP i CIZ na temat instytucji, jakie powinny tworzyć bank informacji nt. dobrych praktyk w poradnictwie zawodowy - wybrane kategorie najczęściej wskazywane (w %). 1.Centra Informacji; 2. Urzędy Pracy; 3. Poradnie Psychologiczno-Pedagogiczne; 4.MGiP; 5. Pedagodzy, nauczyciele, uczelnie.

Tabela 20. Instytucje, jakie powinny być zaangażowane w uruchomienie banku informacji nt. dobrych praktyk w poradnictwie zawodowym (liczba i %) - wg opinii doradców z PUP

Instytucje	Wg PUP
CIPKZ; centra informacji; centra wojewódzkie; gminne centra informacji zawodowej	146 (67,0%)
Urzędy pracy; WUP; PUP	111 (50,9%)
Poradnie Psychologiczno-Pedagogiczne	66 (30,3%)
Pedagodzy szkolni; doradcy szkolni; szkoły (w tym wyższe prowadzące kierunek poradnictwo zawodowe; nauczyciele (m.in. przedmiotu „przedsiębiorczość”)	45 (20,6%)
Ministerstwo Gospodarki i Pracy (Departament Rynku Pracy, departament Informatyki)	33 (15,1%)
Biura Karier	19 (8,7%)
Agencje/Biura doradztwa personalnego	15 (6,9%)
Kuratorium Oświaty	11 (5,0%)
Pomoc społeczna	11 (5,0%)
PCPR	10 (4,6%)
Instytucje szkoleniowe (m.in. ZDZ)	10 (4,6%)
Stowarzyszenie Doradców Szkolnych i Zawodowych/stowarzyszenia zajmujące się poradnictwem zawodowym	9 (4,1%)
MENiS/oświata/placówki oświatowe	8 (3,7%)
Biura pośrednictwa pracy	9 (4,1%)
OHP	8 (3,7%)
Stowarzyszenia bezrobotnych/pracodawców/ruch obrony bezrobotnych	8 (3,7%)
Terenowe instytucje administracyjno-prawne/urzędy miast, gmin	6 (2,8%)
NCZPZ	6 (2,8%)
Instytucje statutowo zajmujące się poradnictwem; instytucje doradcze	4
Centra Informacji Europejskiej/eurodoradcy	4
Klub Pracy	3
Poradnie psychoterapeutyczne/uzależnień/zdrowia psychicznego	3
CMPPP	3
Centra wspierania przedsiębiorczości	2
Działy personalne zakładów pracy	2
Fundacje	2
Instytucje/organizacje ds. osób niepełnosprawnych	2
Organizacje pozarządowe	2
Pojedyncze: Instytucje rządowe; Instytucje zajmujące się rozwojem zasobów ludzkich; Organizacje non-profit; Instytucje naukowo-badawcze; Ogólnopolskie Forum PZ; Media; Punkt Odnowy Zawodowej; specjalnie powołane centralne autonomiczne centrum zarządzania poradnictwem zawodowym w Polsce; BKKK; SZOK; ZUS; SUP; Powiatowy Ośrodek Metodyczno-Programowy; instytucje współpracujące z urzędami pracy
Liczba osób (100%)	218

Tabela 21. Instytucje, jakie powinny być zaangażowane w uruchomienie banku informacji nt. dobrych praktyk w poradnictwie zawodowym (liczba i %) CIZ

Instytucje	Wg CIZ
Urzędy pracy; WUP; PUP	65 (51,2%)
CIPKZ; centra informacji; centra wojewódzkie; gminne centra informacji zawodowej	62 (48,8%)
Ministerstwo Gospodarki i Pracy/Departament Rynku Pracy *	39 (30,7%)
Biura Karier	23 (18,1%)
Poradnie Psychologiczno-Pedagogiczne	21 (16,5%)
Pedagodzy szkolni; doradcy szkolni; szkoły (w tym wyższe prowadzące kierunek poradnictwo zawodowe; nauczyciele (m.in. przedmiotu „przedsiębiorczość”)	17 (13,4%)
Biura doradztwa personalnego	17 (13,4%)
Instytucje/organizacje ds. osób niepełnosprawnych	13 (10,2%)
Instytucje wspierające przedsiębiorczość	11 (8,7%)
MENiS/oświata/placówki oświatowe	11 (8,7%)
Stowarzyszenia ( bezrobotnych/pracodawców)	7 (5,5%)
Instytucje szkoleniowe (m.in. ZDZ)	6 (4,7%)
ZUS	5 (3,9%)
Pomoc społeczna	5 (3,9%)
OHP	5 (3,9%)
Instytucje zajmujące się problematyką zawodową (w tym KOWEZiU)	5 (3,9%)
Lekarze	4 (3,1%)
Terenowe instytucje administracyjno-prawne/urzędy miast, gmin	4 (3,1%)
Poradnie psychoterapeutyczne/uzależnień/zdrowia psychicznego	4 (3,1%)
PIP	3
Stowarzyszenie Doradców Szkolnych i Zawodowych	3
Firmy informatyczne	3
Instytucje zagraniczne posiadające osiągnięcia w dziedzinie PZ	3
Działy personalne zakładów pracy	3
Biura pośrednictwa pracy	2
Centra Pracy	2
Prywatne agencje	2
Organizacje pozarządowe	2
Wszystkie zajmujące się PZ	8
Pojedyncze: grupy fachowców mających doświadczenie i umiejętności w tej dziedzinie; Centra wolontariatu; Instytucje zajmujące się prawem pracy; NCZPZ; pracodawcy; Firmy z branży PR, HR; Wszystkie instytucje i organizacje działające na rynku pracy; Ośrodek interwencji kryzysowej; Instytucje odpowiedzialne za wyznaczanie kierunków kształcenia; PCPR; Instytucje statutowo zajmujące się poradnictwem (np. podległe MEN)
Liczba osób (100%)	127

Uwagi CIZ - wskazany jest aktualny bank informacji dla doradców, gdzie zadawane byłyby pytania, a odpowiadaliby różni specjaliści w zależności od problemu 2 os.; - najlepiej, aby taki bank znalazł się w Internecie. Informacji mogliby dostarczać doradcy zawodowi zatrudnieni w różnych instytucjach, a koordynatorem (wprowadzanie i akceptowanie danych) byłoby MGiP Departament Rynku Pracy, Wydział PZ w ramach obecnie istniejącej strony internetowej - 2 os.;

*należy reaktywować komórkę metodyczną poradnictwa zawodowego

BD - Urzędy Pracy - 1 os.

VI. DODATKOWE UWAGI DORADCÓW

Dodatkowe uwagi dotyczące pracy doradcy zawodowego zgłosiło 113 osób (27,3%)
w tym 73 osoby (26,8%) z PUP i 40 osób (28,6%) z CIZ. Uwagi doradców dotyczyły przede wszystkim szkoleń - zintensyfikowania działań w tym zakresie, dofinansowania, tematyki. Warto zauważyć, że wśród uwag na temat szkoleń znajdowały się też postulaty dotyczące kształcenia doradców na poziomie podyplomowym.

Kolejne problemy, na jakie zwracają uwagę badani częściej niż na inne, to konieczność uporządkowania dokumentów, w oparciu o które doradca realizuje zadania zawodowe, w tym uzupełnienie testów (22,1%) oraz potrzeba częstszych spotkań i integracji środowiska doradców (22,1%). Część badanych stwierdza konieczność poprawy zasobów i/lub dostępu do informacji dla poradnictwa zawodowego (11,5%). Informacje na ten temat zawiera tabela 22. Na wykresie 12 przedstawione zostało porównanie częstości, z jaką doradcy z PUP i CIZ zgłaszali uwagi określonego rodzaju. Takie problemy jak uporządkowanie dokumentacji i wzmocnienie warsztatu pracy w zakresie narzędzi pracy oraz rozwijanie działalności wydawniczej częściej podnoszone były przez doradców z PUP. Doradcy ci zgłosili także więcej uwag ujętych w kategorii „inne”. Natomiast pozostałe kwestie takie jak konieczność szkoleń, rozwijanie współpracy i integracji środowiska, sprawy organizacyjne czy problemy wymagań wobec doradcy zawodowego częściej stanowiły przedmiot uwag doradców zatrudnionych w Centrach.

Tabela 22. Dodatkowe uwagi i propozycje zgłoszone przez doradców zawodowych

Uwagi i propozycje dotyczące zagadnień:	PUP	CIZ	BD	Ogółem
Szkolenia - większa ilość, określone tematy, dofinansowanie	39 (53,4%)	26 (65,0%)	-	65 (57,5%)
Dokumenty pracy doradcy (w tym testy)	20 (27,4%)	5 (12,5%)	-	25 (22,1%)
Współpraca między doradcami; wymiana doświadczeń (częstsze spotkania, w danym regionie, wykorzystanie internetu; integracja środowiska doradców)	14 (19,2%)	11 (27,5%)	-	25 (22,1%)
Zasoby/dostęp do informacji	6 (8,2%)	7 (17,5%)	-	13 (11,5%)
Działalność wydawnicza i upowszechniająca (wydawnictwa informacyjne, promowanie ciekawych prac, wykazy bibliografii)	9 (12,3%)	1 (2,5%)	-	10 (8,8%)
Organizacja	3 (4,1%)	5 (12,5%)	-	8 (7,1%)
Status doradcy zawodowego	3 (4,1%)	2 (5,0%)	-	5 (4,4%)
Wymagania wobec doradcy, zakres pracy	3 (4,1%)	5 (12,5%)	-	6 (5,3%)
Przepisy prawne	1	- (2,5%)	-	1 (0,9%)
Inne	7 (9,6%)	2 (5,0%)	-	9 (8,0%)
Liczba osób (100%)	73	40	-	113

Rys. 12. Porównanie uwag dodatkowych zgłoszonych przez doradców z urzędów i centrów

1.szkolenia; 2.dokumenty doradcy; 3. współpraca; 4. informacja (zasoby, dostęp); 5.wydawnictwa; 6. sprawy organizacyjne; 7. status doradcy zawodowego; 8.wymagania wobec doradcy zawodowego; 9.kwestie prawne. 10.inne

Ze względu na znaczenie zgłaszanych przez doradców uwag warto bliżej przyjrzeć się szczegółowym wypowiedziom badanych zakwalifikowanym do poszczególnych kategorii, które ujęto w poniższym zestawieniu:

1. Szkolenia

PUP

-organizowanie większej ilości szkoleń, kursów, warsztatów (wymiana doświadczeń, informacji, nowe trendy, nowe metody i techniki pracy, techniki komputerowe i internetowe, integracja środowiska); zwiększenie liczby doradców w szkoleniu; konieczne są ciągłe, różne szkolenia na poziomie województwa i kraju - 23 os.

-umożliwienie doradcom zawodowym uzupełnienia kwalifikacji finansowanych przez studia podyplomowe (cenna pomoc w sfinansowaniu st. podyplomowych przez zakład pracy) przydatne byłyby studia podyplomowe z zakresu pomoc psychologiczna, poradnictwo i rehabilitacja osób niepełnosprawnych, rozwój przedsiębiorczości; ważne jest ułatwienie dostępu do innych form doskonalenia np. studiów podyplomowych; uruchomienie nowoczesnych programów kształcenia doradców na poziomie studiów podyplomowych; opracowanie podyplomowych studiów zawodowych o standardzie europejskim - 6 os.

- niekorzystna sytuacja braku możliwości wyboru szkolenia przez doradcę ( doradcy mają różne doświadczenia i staż pracy oraz inne potrzeby); umożliwienie indywidualnego wyboru szkoleń w celu dostosowania ich do indywidualnych potrzeb doradców (np. w formie bonów szkoleniowych); szkolenia, kursy dla DZ z krótkim stażem pracy -3 os.

-opracowanie cyklu szkoleń: DZ powinni być szkoleni co najmniej raz w roku przez doświadczonych liderów 2 os.

pojedyncze:

- zorganizowanie kursu języka angielskiego

-brak odpowiedniej wiedzy pozwalającej doradcy na lepszą pomoc osobom bezrobotnym i poszukującym pracy zainteresowanym rozpoczęciem własnej działalności gospodarczej,

-szkolenia doradców zawodowych w zakresie PZ w UE

-kursy dla doradców z udziałem specjalistów zagranicznych

-szkolenia z zakresu Kodeksu Pracy i wolontariatu

CIZ

-dodatkowe seminaria, konferencje, szkolenia, warsztaty podnoszące kwalifikacje doradców, umożliwiające poszerzenie doświadczenia zawodowego (dla całej kadry, a nie tylko jednego przedstawiciela centrum) - 7 os.

-duża potrzeba szkolenia pracowników/brak szkoleń dla doradców (m.in. w zakresie nowych form prowadzenia zajęć aktywizujących z bezrobotnymi) - 5 os.

-doskonalenie jęz. angielskiego z uwzględnieniem specjalistycznego słownictwa z dziedziny poradnictwa zawodowego i pośrednictwa pracy/materiały fachowe, opracowania - 4 os.

-wyodrębnienie środków na regionalne szkolenia (wymiana doświadczeń) - 3 os.

-obejmowanie większej liczby (najlepiej wszystkich) doradców centrów szkoleniami, warsztatami, seminariami podnoszącymi kwalifikacje i umiejętności - 3 os.

pojedyncze:

-wskazane jest cykliczne szkolenie wszystkich pracowników Centrów z zakresu metod i technik pracy oraz pracy indywidualnej z klientem

-rozważenie możliwości dofinansowania (chociażby częściowo) studiów podyplomowych z zakresu poradnictwa zawodowego

-szkolenia w zakresie pisania programów z zakresu poradnictwa zawodowego

-częstsze szkolenia z udziałem ekspertów zagranicznych, osób (np. z NCZPZ), które podzielą się doświadczeniem zdobytym podczas zagranicznych wyjazdów studyjnych

2. Dokumenty, kwestionariusze, narzędzia

PUP

-opracować Kartę Usług Doradczych w PULS - 4 os.

-zaktualizować program „Doradca 2000”; uzupełnić brakujące zawody i specjalności - 3 os.

-rezygnacja z kart ewidencyjnych - 2

-dopracować moduł - poradnictwo w PULS -2 os.

-zaktualizować, poszerzyć teczki o zawodach - 2 os.

-przygotowanie nowych testów uzdolnień i zainteresowań (nie tylko ZdS) - 2 os.

-doradcy zawodowi są b. skromnie wyposażani w środki, materiały, narzędzia - 2 os.

-istnieje potrzeba stworzenia katalogu, banku informacji zawierającego dokumenty, ankiety, kwestionariusze, narzędzia, testy niezbędne do pracy z klientem

-ujednolicenie dokumentacji prowadzonej przez DZ

-skorygować błędy w sposobie zapisu kolejnych wizyt (obecnie brak możliwości wprowadzenia daty kolejnych spotkań oraz daty zakończenia porady, co uniemożliwia precyzyjne określenie czasu pomiędzy zakończeniem porady a momentem podjęcia pracy)

-DZ z wykształceniem pedagogicznym powinni mieć możliwość stosowania różnych testów odpowiednio do potrzeb klienta

CIZ

-brak narzędzi (testów) do badania predyspozycji zawodowych osób niepełnosprawnych, zwłaszcza z upośledzeniami psychicznymi, z obniżoną sprawnością intelektualną - 2 os.

-niewystarczająca jest liczba zawodów z kodami Hollanda do testu ZdS

-test Hollanda ZdS jest niewystarczający (np. osoby niepełnosprawne, osoby z długim stażem pracy w zawodzie wybranym niezgodnie z preferencjami osiągają wynik nieprawidłowy) wprowadzić inne testy

-uwzględnienie w sprawozdaniu MGiP zał. 14 klientów CIPKA, jakimi są uczniowie

3.Współpraca, integracja, wymiana doświadczeń

PUP

-organizowanie spotkań DZ najlepiej cyklicznych (np. co kwartał) - wymiana doświadczeń, informacji; konsultacje; porady (z województwa, regionu, kraju)- 9 os.

-potrzeby kontakt z fachowcami z dziedziny doradztwa zawodowego i personalnego z wyspecjalizowanych prywatnych firm doradczych

-grupy wsparcia dla doradców dawałyby możliwość porozmawiania o trudnych problemach doradczych i możliwościach ich rozwiązania

CIZ

-częstsze spotkania doradców zawodowych (ogólnopolskie, z terenu województwa, z PUP i CIZ) w celu wymiany doświadczeń - 7 os.

-brak działań integrujących środowiska doradców zawodowych (szczególnie DZ z centrów oraz z powiatowych urzędów pracy) - 4 os.

-seminaria, spotkania różnych instytucji świadczących poradnictwo (wymiana doświadczeń), z udziałem ekspertów krajowych i zagranicznych - 2 os.

-popularyzacja forum dyskusyjnego dla doradców zawodowych umożliwiającego wymianę poglądów i doświadczeń (na bazie Internetu, czat) - 2 os.

-zorganizowanie spotkania wszystkich doradców z wykształceniem psychologicznym celem podzielenia się uwagami i wypracowania wspólnego schematu pracy

-możliwość b. konkretnej współpracy z PEFRON

4. Zasoby/dostęp do informacji

PUP

-wskazany lepszy przepływ informacji między instytucjami zajmującymi się rynkiem pracy, problemami bezrobocia, edukacją

-usprawnienie przepływu informacji z Departamentu. Rynku Pracy i częstsze kontaktowanie się w przypadku nowych postanowień, decyzji, pomysłów

-informacja o nowo powstających instytucjach, stowarzyszeniach wspierających osoby bezrobotne

-rozpowszechnienie wśród DZ informacji nt.. poradni/instytucji zajmujących się zdrowiem psychicznym, do których można kierować klientów potrzebujących specjalistycznej pomocy

-zbudowanie systemu informacji o poradnictwie zawodowym w krajach europejskich oraz danych o rynku pracy (oferty pracy, liczba bezrobotnych, instytucje kształcące i szkolące)

-dostarczanie informacji o potrzebnych kwalifikacjach przy podejmowaniu pracy w UE (zagrożenia osób podejmujących pracę, kto może pomóc - adresy, telefony)

CIZ

-usprawnienie przepływu informacji z Ministerstwa do mniejszych jednostek terenowych (np. przez. strony internetowe, biuletyny itp) - 4 os.

-istnieje duże zapotrzebowanie na informację

-konieczna jest aktualizacja informacji zawodowej

-stworzenie wydawnictwa (np. newsletter) rozsyłanego pocztą elektroniczną (jak o 1 Pracy) dotyczącego nowości z zakresu poradnictwa zawodowego, też zamieszczanych na różnych stronach internetowych, polskich i zagranicznych

5. Działalność wydawnicza

PUP

-w urzędach pracy brak (katastrofalny) fachowej literatury dotyczącej PZ, brak aktualnych publikacji książkowych ułatwiających pracę z klientem - 3 os

-wznowienie wydawnictw dotyczących Klubu Pracy (program Klubu Pracy, ulotki, informacje) - 3 os.

-potrzeba większej ilości wydawnictw informacyjnych (ulotki, broszury, informacja zawodowa np. teczki o zawodach) - 2 os.

-w ostatnim okresie nie docierają Zeszyty Inf-Met. Doradcy Zawodowego

-promowanie na łamach wydawnictwa ciekawych prac, badań z zakresu PZ

-przekazywanie do urzędów pracy informatorów o szkołach ponadgimnazjalnych, studiach wyższych i studiach podyplomowych

CIZ

-wydawanie materiałów informacyjnych o wydarzeniach i problemach związanych z PZ z możliwością wymiany doświadczeń

6. Organizacja

PUP

-należy chronić, a zarazem narzucić pewne standardy dotyczące m.in. ilości doradców zawodowych, pomieszczeń do świadczenia usług (porad indywidualnych i grupowych) w celu poprawy jakości usług z punktu widzenia klienta

-powinno zostać utworzone międzyresortowe (oświata i praca) Centrum Poradnictwa Zawodowego gromadzące i udostępniające w trakcie szkoleń oraz na stronach www osiągnięcia PZ, nowe techniki pracy z klientem itp

-przeorientować poradnictwo zawodowe w taki sposób, aby pozwalało na lepszą ocenę sytuacji osoby bezrobotnej na tle lokalnego rynku pracy

-propagowanie zajęć Klubu Pracy (mało kosztowna, efektywna metoda aktywizacji zawodowej)

CIZ

-istnieje potrzeba opracowania systemowych rozwiązań dotyczących funkcjonowania poradnictwa zawodowego w urzędach pracy i innych instytucjach - 2 os.

-lepsza koordynacja pracy placówek działających wcześniej w systemie urzędów pracy i organizacja wspólnych przedsięwzięć, koordynowane centralnie przez MGiP

-powinno się pomyśleć nad organizacją centrum PZ

7. Status doradcy zawodowego

PUP

-od czasu podporządkowania urzędów pracy starostwom ranga poradnictwa znacznie spadła, PZ nie jest wspierane przez samorządy, brak jest środków finansowych na doposażenie techniczne, materiały itp. Mimo wzrostu bezrobocia nie wzrasta liczba etatów w UP, ani w PZ, a niskie płace (od lat nie regulowane) wpływają raczej demotywująco na pracę doradców. Samorządowe władze lokalne nie rozumieją idei przeznaczania środków Funduszu Pracy na działania zmierzające do perspektywicznych rozwiązań problemu bezrobocia, zdecydowana większość środków przeznaczana jest na roboty publiczne, a więc działania doraźne, nie pozwalające na osiągnięcie efektywności zatrudnieniowej

-niepokojący jest podział na doradców z CIPKZ i z PUP oraz uprzywilejowanie DZ z centrów

-MGiP powinno zwrócić uwagę na żenująco niskie wynagrodzenie DZ i innych pracowników urzędów pracy

CIZ

-odnosi się wrażenie, że status doradcy zawodowego jest niedookreślony, a jego pozycja w obecnych strukturach wciąż niepewna i narażona na różnego rodzaju zagrożenia - 2 os.

8. Wymagania wobec doradcy, zakres pracy

PUP

-stanowisko pracy DZ nie powinno być łączone z innymi zadaniami jak szkolenia, pośrednictwo pracy

-doradcy zawodowi urzędów pracy mogliby zajmować się rekrutacją pracowników na stanowiska średniego i wyższego szczebla, przy wykorzystaniu nowych i sprawdzonych metod rekrutacji, oraz problematyką „outplacementu” i monitorowaniem zwolnień grupowych - 2os.

CIZ

-nie tyle samo stosowanie, co podkreślanie wagi ilościowych mierników w pracy doradcy zawodowego, skłanianie doradców do różnych działań dodatkowych, „akcyjnych” nie pozwala spokojnie skupić się na doskonaleniu jakości pracy i nie stwarza poczucia bezpieczeństwa - 2os.

-konieczne jest odciążenie doradców od wykonywania prac niezwiązanych z merytoryczną działalnością - 2 os.

-określenie minimalnej liczby doradców zawodowych w CIPKZ oraz odciążenie ich od wykonywania prac niezwiązanych z działalnością merytoryczną

9. Przepisy prawne

-konieczna jest nowa jasna ustawa o przeciwdziałaniu bezrobociu

10. Inne

PUP

-koszt przejazdu jest czynnikiem utrudniającym osobom bezrobotnym korzystanie z usług PZ - 3 os.

-pomoc bezrobotnym w organizacji i finansowaniu szkoleń językowych i informatycznych

-konieczne jest zapewnienie stałego łącza internetowego

-interesuje nas Stowarzyszenie Doradców Zawodowych - na jakich zasadach funkcjonuje, jaką spełnia rolę i jakie są warunki członkostwa

-jak poradnictwo zawodowe może dostosować się do wymogów UE

CIZ

-największe zainteresowanie wykazuje młodzież nie posiadająca wiedzy nt. dalszej drogi kształcenia, aktywnego poszukiwania pracy

-„zapanowanie” nad zatrudnianiem przez firmy nieprofesjonalnych specjalistów od rekrutacji pracowników

Uwagi dodatkowe zgłoszone przez ankietowanych stanowią źródło cennych informacji z uwagi na ich spontaniczność, która wskazuje, że dotyczą one szczególnie ważnych spraw.

Analiza powyższych wypowiedzi wskazuje, że sprawą szczególnie poruszającą środowisko doradców zawodowych jest zapewnienie doradcom odpowiedniej ilości szkoleń gwarantujących rozwój ich kompetencji zawodowych także rozwój i podniesienie poziomu zaplecza metodycznego doradców. Dużą wagę przywiązują też doradcy do poszerzenia i intensyfikacji współpracy miedzy instytucjami różnych szczebli i o różnym profilu oraz do zapewnienia większej integracji środowiska poradnictwa zawodowego. Można się spodziewać, że realizacja zgłoszonych tutaj oczekiwań, uwag i postulatów powinna znacząco przyczynić się do rozwoju kompetencji doradców zawodowych a także podniesienia poziomu poradnictwa zawodowego.

VII. ZAKOŃCZENIE

Przedstawione w niniejszym raporcie wyniki badań sondażowych wśród doradców zawodowych na temat ich potrzeb i oczekiwań w zakresie rozwoju kompetencji zawodowych pozwoliły ukazać jak liczne i złożone są te potrzeby. Wynika to przede wszystkim z faktu, iż klienci doradcy zawodowego zgłaszają się z wieloma problemami o nietypowym charakterze, tj. problemami wykraczającymi poza sprawy zawodowe, ale mającymi określone znaczenie dla przebiegu i wyników procesu doradczego.

Główne kategorie nietypowych problemów, z jakimi styka się doradca zawodowy to problemy natury psychologicznej klientów (np. cechy osobowościowe czy postawy, które mogą utrudniać znalezienie pracy lub stanowią skutki bezrobocia jak np. apatia, depresje, agresja, brak motywacji i inne), problemy wynikające ze złego stanu zdrowia (fizycznego bądź psychicznego) włączając w to problemy niepełnosprawności.

Znaczna grupa nietypowych problemów związana jest z uwikłaniem klientów w niekorzystne sytuacje życiowe (rodzinne, osobiste, mieszkaniowe, nałogi/uzależnienia, karalność, trudności finansowe). Problemy wynikają ponadto z braku odpowiednich kwalifikacji, takich jak umiejętność pisania dokumentów aplikacyjnych czy innego rodzaju pism oraz braku umiejętności umożliwiających sprawne i skuteczne poruszanie się na rynku pracy.

Klienci pragną również uzyskać pomoc w rozwiązywaniu spraw konfliktowych z pracodawcami i problemów prawnych. Zgłaszają się ponadto nie mogąc sobie poradzić z panującymi niekiedy na rynku ograniczeniami w zatrudnieniu ze względu na wiek lub płeć. Występują też specyficzne problemy osób długotrwale bezrobotnych, często posiadających niskie kwalifikacje. Odrębna grupa problemów, z jakimi zgłaszają się klienci dotyczy szkoleń, wyboru zawodu oraz oczekiwania na pomoc w uzyskaniu pracy a także wielu innych problemów rzadziej wskazywanych ale mających istotne znaczenie dla klienta oraz doradcy, od którego klient oczekuje pomocy.

Problemy, rozwiązanie których sprawia doradcom szczególne trudności to przede wszystkim problemy o charakterze psychologicznym - kwestie motywacyjne, osobowościowe, wpływ bezrobocia na psychikę i wiele innych podobnych. Druga grupa równie licznych wypowiedzi wskazujących trudne do rozwiązania problemy obejmuje problemy klientów znajdujących się w szczególnie niekorzystnej sytuacji, ze względu na określony wiek, płeć, niskie kwalifikacje, długotrwałe bezrobocie, niepełnosprawność, zły stan zdrowia, karalność, uzależnienie, trudną sytuację rodzinną lub materialną. Jako szczególnie trudne problemy do rozwiązania uznano także problemy klientów ze znalezieniem pracy (brak ofert pracy), dotyczące przekwalifikowań, szkoleń, niekiedy problemy wyboru zawodu, kierunku szkolenia, problemy prawne dotyczące uruchamiania przez klienta własnej działalności gospodarczej, sprawy prawne związane z konfliktem z pracodawcą oraz wiele innych rzadziej wskazywanych.

Doradcy wymienili wiele nietypowych i trudnych do rozwiązania problemów klientów, co świadczy o potrzebie ciągłego doskonalenia ich kwalifikacji, wspierania licznymi opracowaniami problemowymi i materiałami informacyjnymi oraz tworzenia sieci współpracy pozwalającej na skuteczne porozumiewanie się doradców i czerpanie ze wspólnie zdobywanego doświadczenia.

W oparciu o wyniki analizy wypowiedzi doradców zawodowych można stwierdzić, że
w celu zaspokojenia ich potrzeb i oczekiwań w zakresie doskonalenia kompetencji należy przede wszystkim:

• Zapewnić szerszą współpracę z innymi specjalistami, a w szczególności z psychologiem, prawnikiem, lekarzem w tym z lekarzem psychiatrą, terapeutami, i innymi specjalistami wskazanymi przez doradców. Mimo bowiem, iż wielu doradców już obecnie korzysta z pomocy licznych specjalistów, z przeprowadzonego sondażu wynika, że potrzeby w tym zakresie są znacznie większe;

• Rozwijać szkolenia praktyczne w zakresie metod i technik pracy grupowej, stosowania testów oraz technik komputerowych, prowadzenia szkoleń i prezentacji, kształtowania umiejętności komunikacyjnych, negocjacyjnych, asertywności oraz komunikowania się z decydentami. Wśród metod i technik pracy grupowej największe zapotrzebowanie dotyczy szkoleń w zakresie metody edukacyjnej, kursu inspiracji i gotowości do zmian. Natomiast wśród szkoleń dotyczących stosowania testów najczęściej sygnalizowano potrzebę szkoleń w zakresie stosowania Kwestionariusza Preferencji Zawodowych, Zestawu do Samobadania oraz testów, które mogą być stosowane przez osoby nie posiadające wykształcenia psychologicznego;

• Poszerzać wiedzę doradców przede wszystkim w zakresie takich zagadnień teoretycznych jak nowe metody i techniki pracy z klientem, nowe trendy i podejścia metodyczne w usługach poradnictwa zawodowego, wykorzystanie technik komputerowych i internetowych. Ponadto znaczna część badanych doradców widzi potrzebę wzbogacenia swojej wiedzy o poradnictwie zawodowym na świecie oraz warsztacie doradcy zawodowego w krajach europejskich. Stosunkowo niewielu respondentów zainteresowanych jest teoriami rozwoju zawodowego człowieka.;

• Należy zwiększyć ilość szkoleń oraz objąć nimi większą liczbę doradców zawodowych;

• Czynnikiem wspierającym rozwój i doskonalenie kompetencji DZ jest udostępnianie im opracowań i materiałów z zakresu teorii i praktyki poradnictwa zawodowego. W związku z czym wznowić należy przynajmniej niektóre opracowania z serii Zeszytów Informacyjno-Metodycznych Doradcy Zawodowego. Najczęściej wymieniany jest zeszyt nr. 12 „Metody grupowego poradnictwa zawodowego - metoda edukacyjna”, co koreluje z potrzebą doskonalenia umiejętności doradców w tym zakresie zgłaszaną najliczniej. Inne zeszyty najczęściej wskazywane do wznowienia to nr 20 „Rozwijanie indywidualnych cech ułatwiających zdobycie zatrudnienia” oraz nr 6 „Testy i autotesty w poradnictwie zawodowym”. Główny argument przemawiający za koniecznością wznowień to brak wielu zeszytów w urzędach pracy i centrach, a z uwagi na ich szczególną przydatność pożądane byłoby wyposażenie każdej placówki w pełny komplet całej serii tych zeszytów;

• Zagadnienia, jakie należałoby uwzględnić w kolejnych zeszytach to przede wszystkim: metody pracy doradcy zawodowego, nowe trendy i podejścia metodyczne w usługach poradnictwa zawodowego, problematyka poradnictwa dla osób niepełnosprawnych, zagadnienia zawodoznawcze, poradnictwa zawodowego za granicą, praca z tzw. klientem trudnym, problemy z zakresu uruchamiania własnej działalności gospodarczej i wiele innych rzadziej wskazywanych przez doradców, ale równie ważnych;

• Istnieje potrzeba podkreślana przez prawie wszystkich doradców opracowania
  i upowszechniania dodatkowych materiałów informacyjno-metodycznych. Materiały te powinny w szczególności dotyczyć takich problemów jak: metody, techniki, narzędzia pracy z klientem indywidualnym i grupowym, informacje o zawodach, informacje nt. kształcenia, poszukiwanie pracy, pomocnicze materiały metodyczne do wykorzystania w pracy przez doradców (np. zestawy ćwiczeń, konspekty zajęć), ogólne zagadnienia poradnictwa zawodowego, materiały dotyczące prowadzenia działalności gospodarczej, informacje nt. charakteru usług poradnictwa, materiały informacyjne do wykorzystania w procesie doradczym dla osób niepełnosprawnych i szereg innych, w tym także takich, które można byłoby udostępnić klientom;

• Materiały informacyjno-metodyczne powinny być opracowywane przede wszystkim na płycie CD, ale także w formie broszur i ulotek. Istnieje także zapotrzebowanie na materiały udostępniane przez Internet oraz na materiały powielane;

• Należy uruchomić bank informacji nt. dobrych praktyk w poradnictwie zawodowym (przekonanie takie wyrazili prawie wszyscy ankietowani doradcy) angażując w to przedsięwzięcie przede wszystkim centra i urzędy pracy, ale także np. MGiP oraz wiele innych aktorów sceny poradnictwa zawodowego jak i współpracujących w tym obszarze partnerów;

• Konieczne jest uporządkowanie dokumentów, w oparciu o które doradca realizuje swoje zadania zawodowe;

• Niezbędne jest stworzenie warunków umożliwiających częstsze pośrednie i bezpośrednie kontakty doradców zawodowych i wymianę poglądów i doświadczeń, co w efekcie przyczyni się do rozwoju ich kompetencji zawodowych i służyć będzie zwiększeniu integracji środowiska poradnictwa zawodowego.

Podsumowując należy stwierdzić, że przeprowadzone badania sondażowe dzięki zaangażowaniu doradców z Powiatowych Urzędów Pracy i Centrów Informacji i Planowania Kariery Zawodowej pozwoliły na zgromadzenie obszernych informacji charakteryzujących potrzeby i oczekiwania doradców zawodowych w zakresie doskonalenia ich kompetencji.
W wyniku analizy uzyskanego materiału empirycznego możliwe było sformułowanie wniosków odnoszących się do głównych kierunków działań, jakie powinny być rozwijane w celu podniesienia kompetencji doradców. Szczegółowe informacje zawarte w raporcie mogą stanowić pomoc w szczególności w planowaniu i realizacji szkoleń dla doradców zawodowych oraz w rozwijaniu i doskonaleniu działalności wydawniczej wspierającej ich pracę.

Wyniki badań potwierdziły ponadto potrzebę rozwijania współpracy i integracji środowiska doradców zawodowych również poprzez zorganizowanie platformy wymiany doświadczeń a także stworzenie banku dobrych praktyk poradnictwa zawodowego.

Należy też wspomnieć o efektach natury metodycznej uzyskanych w wyniku przeprowadzonych badań., badania te bowiem pozwoliły na zebranie materiału, który może zostać wykorzystany w projektowaniu dalszych badań nad poradnictwem zawodowym i pracą doradcy zawodowego.

ZAŁĄCZNIK 1

MINISTERSTWO GOSPODARKI,

PRACY I POLITYKI SPOŁECZNEJ

DEPARTAMENT RYNKU PRACY

Wydział Poradnictwa Zawodowego

Ankieta dla doradców zawodowych

Niniejsza ankieta ma na celu zebranie informacji na temat świadczonych przez Państwa usług doradczych oraz oczekiwań dotyczących przyszłych szkoleń i wydawnictw, jakie chcielibyśmy Państwu zaoferować. Uzyskane informacje pomogą nam w planowaniu i organizacji przyszłych działań w tym zakresie.

Ankieta jest anonimowa. Prosimy ją wypełnić podkreślając wybraną odpowiedź/odpowiedzi i/lub wpisując swoje opinie w miejscach zaznaczonych kropkami.

* *

*

1. Jakie nietypowe problemy zgłaszają klienci doradcy zawodowemu? Proszę podać kilka przykładów.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2. Które problemy zgłaszane przez klientów są Pani/Pana zdaniem najtrudniejsze do rozwiązania? Proszę podać kilka przykładów.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

3. Jeżeli rozwiązanie problemu klienta wymaga pomocy innych specjalistów, to:

1. z pomocy jakich specjalistów najczęściej Pani/Pan korzysta?

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2. do jakich specjalistów dodatkowo chciałaby Pani/Pan zwrócić się o pomoc?

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

4. Jaka problematyka szkoleń praktycznych /warsztatów/ najbardziej Panią/Pana interesuje:

1. Metody, techniki pracy grupowej (jakie? np.: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2. Stosowanie testów (jakich?) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

3. Prowadzenie szkoleń, prezentacji

4. Umiejętności komunikacyjne

5. Negocjacje

6. Komunikowanie się z decydentami, politykami

7. Asertywność

8. Stosowanie technik komputerowych

9. Inne (jakie?) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

5. Jakie zagadnienia teoretyczne chciałaby Pani/Pan poznać bliżej w trakcie seminariów dla doradców zawodowych:

1. Teorie rozwoju zawodowego człowieka

2. Nowe trendy i podejścia metodyczne w usługach poradnictwa zawodowego

3. Poradnictwo zawodowe na świecie (organizacja usług, placówki, kształcenie i kwalifikacje zawodowe doradców)

4. Informacja nt. nowych metod i technik pracy z klientem

5. Warsztat pracy doradcy zawodowego w innych krajach Europy

6. Wykorzystanie technik komputerowych i internetowych

g) Inne (jakie?) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

6. Czy Pani/Pana zdaniem celowe byłoby wznowienie niektórych materiałów wydanych w serii Zeszyty Informacyjno-Metodyczne Doradcy Zawodowego?

Tak Nie

7. Jeśli tak, to które numery powinno się wznowić?

Proszę wybrać z listy zawartej w załączniku na końcu Ankiety i krótko uzasadnić.

8. Jakie problemy /zagadnienia/ powinny Pani/Pana zdaniem znaleźć się w następnych zeszytach? Proszę podać nie więcej niż trzy propozycje.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

9. Czy widzi Pani/Pan potrzebę przygotowania i udostępniania doradcom dodatkowych materiałów informacyjnych i metodycznych, także w innej formie?

Tak Nie

10. Jeśli tak, to jakie tematy/zagadnienia i w jakiej formie (broszura, ulotka cd-room, mat. na www, mat powielany inna )

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

11. Czy byłaby Pani/Pan gotowa/-y dzielić się informacjami na temat własnych doświadczeń zawodowych z innymi doradcami?

Tak Nie

12. Czy Pani/Pana zdaniem celowe jest uruchomienie banku informacji nt. dobrych praktyk w poradnictwie zawodowym?

Tak Nie

13. Jeśli tak, to jakie instytucje powinny być zaangażowane w utworzeniu takiego banku?

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

14. Inne uwagi i propozycje

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Serdecznie dziękujemy

Dane o respondencie:

Wiek: do 25; 26-30; 31-40; 41-50; pow. 50 lat

Płeć: K M

Stanowisko: . . . . . . . : . . . . . . . : . . . . . . . : . . . . . . . : . . . . . . . : . . . : . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Wykształcenie : nazwa szkoły/uczelni . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

wydział/kierunek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Staż pracy: ogółem . . . . . lat; w tym na obecnym stanowisku . . . . . lat

Miejsce pracy: Powiatowy Urząd Pracy

Centrum Informacji i Planowania Kariery Zawodowej

inne (jakie?) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Załącznik do pytania nr 7 ankiety

Wykaz Zeszytów Informacyjno Metodycznych Doradcy Zawodowego

wydanych w latach 1994 - 2002

Nr 1. Zagadnienia dotyczące poradnictwa grupowego, podstaw zawodoznawstwa oraz oceny skuteczności działań doradcy. W-wa 1994.

Nr 2. Warsztaty poszukiwania pracy prowadzone przez amerykańskie służby zatrudnienia. W-wa 1994
Nr 3. Problematyka dotycząca pozycji doradcy zawodowego w powiatowym urzędzie pracy. W-wa 1994

Nr 4. Służba psychologiczna w systemie poradnictwa w Niemczech. W-wa 1995

Nr 5. Metodyka poradnictwa zawodowego. W-wa 1996

Nr 6. Testy i autotesty w poradnictwie zawodowym W-wa 1996
Nr 7. Kurs inspiracji. W-wa 1997
Nr 8. Podręcznik oceny zawodu. W-wa 1998
Nr 9. Poradnictwo zawodowe w zarysie. W-wa 1998
Nr 10. Problem niepełnosprawnych w poradnictwie zawodowym. 1998
Nr 11. Metody grupowego poradnictwa zawodowego, Kurs Inspiracji cz.II, 1998
Nr 12. Metody grupowego poradnictwa zawodowego - Metoda Edukacyjna, Warszawa 1999
Nr 13. System szkolenia, kształcenia i poradnictwa zawodowego w krajach Europy - Wielka Brytania, W-wa 2000
Nr 14. Podręcznik oceny zawodów z punktu widzenia różnych rodzajów niepełnosprawności, Gdańsk 2000
Nr 15. Planowanie kariery zawodowej, wybór artykułów z pracy E.L. Herr'a i S.H. Cramer'a "Career Guidance and Counselling Through the Lifespan". W-wa 2001
Nr 16. Gotowość do zmian. W-wa 2000
Nr 17. Centra Informacji i Planowania Kariery Zawodowej w XXI wieku. W-wa 2000
Nr 18. System szkolenia, kształcenia i poradnictwa zawodowego w krajach Europy - Francja. W-wa 2001
Nr 19. System instytucjonalny Unii Europejskiej. W-wa 2001
Nr 20. Rozwijanie indywidualnych cech ułatwiających zdobycie zatrudnienia. W-wa 2002
Nr 21. System szkolenia, kształcenia i poradnictwa zawodowego w krajach Europy - Niemcy. W-wa 2002
Nr 22. Narodowe Centrum Zasobów Poradnictwa Zawodowego - rozwój eurodoradztwa. W-wa 2002.

Uzasadnienie

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

ZAŁĄCZNIK 2

Stanowiska zajmowane przez ankietowanych

Stanowiska	Liczba osób
		PUP	CIZ	BD	Razem
Doradca zawodowy	169	82	1	252
Starszy doradca zawodowy	38	10	-	48
Starszy inspektor (w tym wojewódzki; powiatowy; z dopiskiem doradca zawodowy)	8	12	-	20
Inspektor (w tym wojewódzki; z dopiskiem doradca zawodowy; powiatowy)	10	7	-	17
Starszy referent (w tym powiatowy; doradca zawodowy)	5	-	-	5
Kierownik CLIPKZ	-	4	-	4
Referent	3	1	-	4
Doradca zawodowy, lider Klubu Pracy	4	-	-	4
Starszy specjalista, doradca zawodowy	-	3	-	3
Specjalista, doradca zawodowy	-	3	-	3
Koordynator CLIPKZ	-	2	-	2
Doradca zawodowy - edukacyjny	-	2	-	2
Psycholog	-	2	-	2
Kierownik referatu (w tym doradca zawodowy 1 os.)	2	-	-	2
Doradca zawodowy, lider Klubu Pracy, pracownik ds. szkoleń	1	-	-	1
Starszy inspektor CLIPKZ	-	1	-	1
Doradca edukacyjny, podinspektor	-	1	-	1
DZ, kierownik OT	-	1	-	1
Straszy inspektor wojewódzki, doradca edukacyjny	-	1	-	1
Doradca zawodowy, podinspektor	-	1	-	1
Inspektor stażysta	-	1	-	1
Pośrednik pracy, doradca zawodowy	-	1	-	1
Starszy referent	-	1	-	1
Główny specjalista, doradca zawodowy	-	1	-	1
Starszy specjalista	-	1	-	1
stażysta	1	-	-	1
Samodzielne stanowisko ds. rynku pracy	1	-	-	1
Samodzielny referent ds. poradnictwa i szkoleń	1	-	-	1
Inspektor ds. poradnictwa i szkoleń	1	-	-	1
Doradca zawodowy, szkolenia, lider Klubu Pracy	1	-	-	1
Kierownik działu pośrednictwa pracy	1	-	-	1
Doradca zawodowy, kierownik referatu	1	-	-	1
Inspektor, lider klubu pracy	1	-	-	1
Referent ds. poradnictwa zawodowego	1	-	-	1
Samodzielne stanowisko ds. poradnictwa zawodowego i Klubu Pracy	1	-	-	1
Kierownik referatu pośrednictwa pracy, doradca zawodowy	1	-	-	1
Kierownik działu, doradca zawodowy	1	-	-	1
Ds. szkoleń i poradnictwa zawodowego	1	-	-	1
Starszy inspektor powiatowy ds. poradnictwa zawodowego, lider Klubu Pracy	1	-	-	1
Lider Klubu Pracy, p.o. doradcy zawodowego	1	-	-	1
Referent ds. pośrednictwa zawodowego i poradnictwa zawodowego	1	-	-	1
Kierownik referatu poradnictwa zawodowego i szkoleń	1	-	-	1
Stanowisko ds. osób niepełnosprawnych	1	-	-	1
Starszy pośrednik pracy, doradca zawodowy	1	-	-	1
Młodszy referent, doradca zawodowy	1	-	-	1
Kierownik Działu Pośrednictwa Pracy i Instrumentów Rynku Pracy, doradca zawodowy	1	-	-	1
Kierownik referatu, doradca zawodowy - pośrednik	1	-	-	1
Doradca zawodowy , pośrednik pracy	1	-	-	1
Referent ds. doradztwa	1	-	-	1
Doradca zawodowy - starszy inspektor	1	-	-	1
Brak odp.	7	2	1	10
Razem	272	140	2	414

ZAŁĄCZNIK 3

Przykłady nietypowych problemów zgłaszanych doradcy zawodowemu uwzględnione w skategoryzowanych odpowiedziach

1. problemy rodzinne - zaburzone relacje w rodzinie, brak wsparcia i zrozumienia, problemy z wychowaniem dzieci, uzależnienia dzieci, problemy szkolne, przemoc w rodzinie, alkoholizm w rodzinie, konflikty związane z bezrobociem, konieczność zaktywizowania dzieci (dorosłych) do podjęcia pracy, despotyzm rodziców wobec dzieci,nadmierna opiekuńczość, brak kontaktu z dziećmi, przyczyny rozpadu związku, nadgorliwość rodziców podejmujących decyzje dot. zawodu za dzieci, kompleksowa pomoc dla rodzin na bezrobociu; brak opieki nad dziećmi jako przeszkoda w zatrudnieniu się (zwłaszcza osoby ze wsi, samotne);

2.problemy osobiste/życiowe/prywatne - rozwód, oczekiwanie rozwiązania tych problemów życiowych, maltretowanie kobiet, kobiety samotne, śmierć członka rodziny, sprawy karne,pomoc w wyegzekwowaniu zaległych alimentów;

3. problemy natury osobowościowej, psychologicznej, emocjonalnej - psychologia kliniczna, klienci z wysokim/niskim poczuciem własnej wartości, roszczeniowi, agresywni, ogarnięci zwątpieniem, niechęcią, poszukujący rozmówcy (poruszający problemy filozoficzne), załamania, depresje, zaniżone/zawyżone ambicje, kompleksy, postrzeganiesiebie jako ofiary, nadmierne oczekiwanie pomocy ze strony instytucji państwowych, zaburzenia emocjonalne i osobowościowe osób długotrwale bezrobotnych, brak umiejętności radzenia sobie w stanach kryzysu, zaniechanie działań spowodowane lękiem, stresem, zaburzenia osobowości, problemy z przystosowaniem się do życia/pracy, brak motywacji, zainteresowań, poczucie niekompetencji, zagubienia, apatia, trudny dostęp do osób długotrwale bezrobotnych okazujących stany depresji i zrezygnowania, niedostosowanie społeczne; zbyt duże wymagania w stosunku do doradcy wynikające z wyuczonej bezradności, braku motywacji, aktywności, nieśmiałość, lęk, bezradność, nierelane oczekiwania, brak oczekiwań, rozgoryczenie, osamotnienie, niechęć dostosowania kwalifikacji do wymagań pracodawców, zachowania agresywne; sposoby na stres w trakcie ważnej rozmowy; utrzymanie trudno uzyskanego zatrudnienia z powodu cech charakteru;

*Bardzo często w trakcie rozwiązywania problemu zawodowego pojawiają się problemy natury osobistej i wówczas klient oczekuje rady, wskazówki, opinii, a niekiedy zrozumienia, wsparcia [A27, PUP]

*zwolnienia grupowe (osoby z długoletnim stażem pracy w jednym zakładzie pracy) Pojawia się problem bezradności, frustracji, załamania, depresji, braku motywacji do działania i wizji na przyszłość. Trudności w zmianie mentalności i sposobu myślenia...Niechęć do zmiany zawodu, a także obawa przed nowym wyzwaniem w postaci zmiany zawodu, zdobycia nowych kwalifikacji [A32, PUP]

4. problemy psychiczne (zaburzenia psychiczne, choroby) - myśli/deklaracje/próby samobójcze (utrata sensu życia), stany psychotyczne, nerwice, stany wymagające interwencji psychiatry, problemy z przystosowaniem osób chorych, kwestie przełamania się i przyznania konieczności leczenia się;

5.problemy zdrowotne - określenie przydatności do wyboru zawodu os. z problemami zdrowotnymi, ograniczenia zdrowotne kolidujące z wykształceniem i doświadczeniem zawodowym, ograniczenia zdrowotne, znalezienie pracy dla osoby z niedorozwojem umysłowym i epilepsją; trudności z dobraniem kierunku przekwalifikowania w sytuacji nietypowych schorzeń; znalezienie pracy dla osób chorych;

6. problem uzależnienia, nałogów;

7.problemy osób niepełnosprawnych - brak możliwości zatrudnienia, potrzeba przekwalifikowania osób z niskimi kwalifikacjami, problem wyboru zawodu dla otrzymujących rentę szkoleniową w sytuacji braku zakładów pracy chronionej i możliwości zatrudnienia na rynku lokalnym po szkoleniu, o ustalenie stopnia niepełnosprawności, nieświadomość ograniczeń, problem z przekwalifikowaniem celem przystosowania do stanowiska pracy; coraz bardziej ograniczone możliwości dla tych osób; rehabilitacja, jak uzyskać orzeczenie, alienacja z powodu niepełnosprawności;

8. problemy prawne - dotyczące kodeksu pracy, przepisów i procedur ZUS w odniesieniu do rent, emerytur, zasiłków rodzinnych, szeroko rozumiane doradztwo prawno-ekonomiczne, egzekwowanie praw pracowniczych, rozwiązywanie umów, wynikające z wyjścia z bezdomności, związane z wyjściem z zakładu karnego, pomoc w ubieganiu się o zwrot świadczeń rentowych, socjalnych, załatwianie formalności związanych z otrzymaniem emerytury, pytania od pracodawców, zagadnienia poza zakresem KP i ustawy o zatrudnieniu, dotyczące zwolnień z pracy, brak umiejętności interpretacji prawa, zaliczanie okresów pracy za granicą;

9. problemy z pracodawcami - nie przestrzeganie prawa, kodeksu pracy, nierzetelność, nieuczciwość, odwołania, sprawy w sądach, jak postępować aby nie utracić pracy, w sytuacji gdy np. pracodawca nie podpisuje umowy, wypłaca zbyt niskie wynagrodzenia, zatrudnia w niepełnym wymiarze czasu wymagając pracy pełnoetatowej, każe podpisywać listę płac wypłacając część wynagrodzenia; podaje nieprawdziwe przyczyny wypowiedzenia, skargi na pracodawców, wygórowane wymagania, brak zgodności stanowiska z orzeczeniem o niepełnosprawności, problem zatrudniania „na czarno”, sposób rozmawiania z pracodawcą nie płacącym pensji, nie dającym umowy - nagminne przypadki, nieuprawnione oczekiwania i wymagania pracodawców, konflikt interesów, brak akceptacji dla młodych matek, molestowanie kandydatek do pracy, molestowanie młodzieży w miejscu pracy; trudności w osobistym skontaktowaniu się z pracodawcą, b. skomplikowana procedura przyjmowania dokumentów przez niektóre firmy, pytania o sposób postępowania w sytuacji propozycji pracy bez umowy, wyzysk pracowników przez prywatnych przedsiębiorców;

10. problemy założenia/prowadzenia własnej firmy - wskazanie źródeł finansowania, określenie szans prowadzenia/powodzenia działalności, opracowanie biznes planu, oczekiwania szczegółowych informacji nt. popytu, potencjalnych odbiorców, opłacalności, rejestracja firmy; brak inkubatora przedsiębiorczości, wybór formy opodatkowania, własna działalność za granicą, pomoc w wyborze rodzaju działalności, zainteresowanie szkoleniami z zakresu kontaktu z klientem (tworzenie wizerunku firmy, negocjacje/rozmowy handlowe, reklama, planowanie działań marketingowych); dylemat klienta dotyczący powodzenia firmy (jeśli ją założy) po wejściu Polski do UE - co trzeba robić;

11. problemy opuszczających zakład karny - niekiedy szpital zamknięty, znalezienie pracy,

przystosowanie społeczne, niechęć pracodawców;

12. problemy na rynku pracy ze względu na wiek/ płeć, wyznanie, poglądy polityczne,

orientację seksualną - dyskryminacja;

13. problemy mieszkaniowe - obawa przed eksmisją; wyjście z bezdomności;

14.problemy finansowe/materialne - brak na dojazd osób bezrobotnych do pracy zwłaszcza z terenów wiejskich, jak radzić sobie z biedą, jak uzyskać pomoc z opieki społecznej, brak pieniędzy na naukę/szkolenia/przekwalifikowanie na dojazd celem poszukiwania pracy, do PUP czy Klubu Pracy, brak finansów na zmianę kierunku studiów; problem opłaty czesnego dla osoby bezrobotnej pragnącej się kształcić (ustawa nie przewiduje pomocy w tym zakresie);

15.pomoc w wypełnianiu dokumentów/pisaniu pism do różnych instytucji - wnioski o

orzeczenie stopnia niepełnosprawności, o rentę, pozwy do sądu pracy, nietypowe pisma, skargi, odwołania;

16. pomoc w pisaniu dokumentów aplikacyjnych - CV, podanie o pracę, wypełnienie kwestionariusza osobowego, w tym zgłaszające się po pomoc osoby z wykształceniem średnim i wyższym; informacje na temat dokumentów;

17. brak umiejętności poruszania się po rynku pracy, załatwiania spraw urzędowych,

zabezpieczenia społecznego - dotyczy to zwłaszcza osób o postawie roszczeniowej, brak umiejętności autoprezentacji, brak umiejętności radzenia sobie na wolnym rynku, mała samodzielność w gromadzeniu informacji nt. rynku pracy; brak umiejętności poszukiwania pracy, analizy rynku (os. długotrwale bezrobotne z wykształceniem podstawowym, pomoc w przygotowaniu indywidualnego planu działania;

18. brak możliwości dojazdu do pracy ze względu na brak połączeń komunikacyjnych -

szczególnie dla bezrobotnych z terenów wiejskich.

19.problemy dotyczące szkolenia/przekwalifikowania/wyboru zawodu - wybór szkolenia, wybór zawodu; brak możliwości uzyskania specjalistycznych kwalifikacji zawodowych; niezdecydowanie w wyborze kierunku szkolenia, brak kursów języków obcych, wybór kierunku kształcenia zapewniającego zatrudnienie, wybór zawodu, doskonalenia, trudności w wyborze odpowiedniego zawodu, przekwalifikowanie się, konieczność zmiany zawodowej osób z doświadczeniem zawodowym ze względu na sytuację na rynku pracy, zainteresowanie szkoleniem, ale brak zdecydowania co do dziedziny, brak możliwości korzystania z różnych form (brak zgody Rady Zatrudnienia) np. szkoleń, stypendium, wybór zawodu (typowe), brak pomysłu na przekwalifikowanie się, przekwalifikowanie kobiet do zawodów uznawanych za męskie, szkolenia (typowe), nietypowe problemy szkoleniowe, nieadekwatne do wykształcenia i umiejętności, sposoby kształcenia się za granicą, zapewnienia, że wybrany kierunek kształcenia zapewni w przyszłości, informacji o kształceniu za granicą, ocena przydatności zawodowej, wybór zawodu - zbyt mało narzędzi umożliwiających dokonanie oceny, trudności w wyborze odpowiedniego zawodu; oczekiwanie pomocy w nauce (np.. w zakresie obsługi komputera, wyszukiwania w Internecie potrzebnych informacji, a także opracowywania różnych tematów - zupełnie nie związanych ze sferą zawodową itp., „wyćwiczenie” testów stosowanych przez pracodawców w procesie selekcji, (typowe) prośba o pomoc w wyborze zawodu, brak pomocy w rozpoczęciu nauki języka obcego, chęć udziału w szkoleniu w innym regionie, brak informacji o możliwości zmiany zawodu;

20.brak pracy/oczekiwanie na ofertę pracy - brak ofert, zatrudnienie, brak pracy, informacje o wolnych miejscach pracy, trudna sytuacja na rynku lokalnym - brak ofert pracy, zapytania o oferty pracy, brak pracy w nietypowych zawodach (np. chemik galwanizer), doradca zawodowy jako osobisty informator o miejscach pracy; prośba o pomoc w poszukiwaniu pracy (typowe), problemy klientów związane z bezrobociem, podejmowanie pracy w UE (szczególnie młodzi, absolwenci), informacja nt. pracy w kraju i poza po wejściu do UE, poszukiwanie pracy, wybór zawodu, długi okres bez pracy, prośba o załatwienie pracy, źródła informacji o zatrudnieniu-szkolenia w nietypowym zawodzie; sposób poszukiwania informacji o zatrudnieniu w nietypowym zawodzie (np. repuser);

21. problemy specyficznych grup klientów - niskie kwalifikacje zawodowe lub ich brak, trudności znalezienia pracy osób z długim stażem pracy (28-30) po zwolnieniach z przyczyny zakładu, problemy raczej typowe związane z ogólnie złą sytuacją na rynku pracy zwłaszcza dla osób nie posiadających wykształcenia z terenów wiejskich, długotrwale bezrobotni twierdzący, że poszukiwali pracy wszędzie i nie znaleźli, zbyt niski poziom wykształcenia/brak wykształcenia, zatrudnienie po długiej przerwie, uzyskanie zatrudnienia przez osobę z wykształceniem podstawowym, niskie kwalifikacje - bezrobocie, tworzenie programu dla kobiet wychowujących małe dzieci; brak ofert pracy dla osób z wysokimi kwalifikacjami, brak ofert pracy dla osób silnie identyfikujących się z zawodem (na poziomie wyższym), brak wykształcenia (tereny wiejskie), trudności z podjęciem pracy zgodnej z wyższymi kwalifikacjami przez osoby posiadające doświadczenie tylko na stanowisku pracownika fizycznego, problem w znalezieniu pracy dla osoby o dużej wiedzy w danej dziedzinie, o rynku pracy i aktywnie poszukującej pracy, zła sytuacja na rynku pracy, zwłaszcza dla osób bez wykształcenia z terenów wiejskich.

ZAŁĄCZNIK 4

Najtrudniejsze problemy, z jakimi zgłaszają się klienci, w opinii doradców zawodowych

1.Problemy psychologiczne klientów/pomoc w tych sprawach/osobowościowe, postawy - 117 os., w tym 70 os. z PUP i 47 z CIZ. W tym - problemy związane z depresją (najczęściej wskazywane np. z powodu długotrwałego bezrobocia; walka z nimi; z powodu długotrwałego poszukiwania pracy; prowadzące do zachowań samobójczych/1os./; konieczność terapii bezrobotnych i klientów w depresji; depresja wymagająca pomocy lekarskiej; stany depresyjne jako skutek długotrwałego bezrobocia; znalezienie szybkiego rozwiązania przyczyn depresji; stany depresyjne; aktywizacja długotrwale bezrobotnych-stany depresyjne; problemy związane z obniżeniem nastroju (29 os); -nerwice; -zmiana negatywnego nastawienia bezrobotnych do poszukiwania pracy oraz wyeliminowanie postawy „wyuczonej bezradności”; -klient agresywny; -klient oporny; -niska motywacja do zmiany; brak motywacji do zmiany swojej sytuacji i rozwiązywania problemów; -wzmocnienie poczucia własnej wartości, przełamanie barier, lęków, frustracji, stereotypów; poczucie własnej wartości jako fundament niepowodzeń; zaniżone poczucie własnej wartości (w tym jako skutek bezrobocia-1os.); niska samoocena; praca nad wzrostem poczucia własnej wartości; umocnienie poczucia własnej godności i wiary w siebie; konieczność terapii w celu podniesienia poczucia własnej wartości; - problemy związane ze stresem, emocjonalne; -wyszukiwanie barier uniemożliwiających podjęcie pracy, -brak motywacji; - postawy roszczeniowe (w tym obwinianie przez osoby długotrwale bezrobotne za brak pracy wyłącznie UP; „gospodyń domowych”; dawne nawyki - „należy mi się”; osoby dodatkowo z niskim wykształceniem bez najmniejszej woli pracy; brak współpracy; wymaganie od DZ gotowego przepisu na sukces zawodowy, który utożsamiają ze stałą dobrze płatną pracą. Wszędzie widzą przeszkody i każdą propozycję widzą jako z góry skazaną na niepowodzenie; /trudno jest uświadomić, że zaistnienie na rynku pracy zależy w dużej mierze od samych klientów, zaangażowania i postępowania/); - brak motywacji do podjęcia pracy; brak motywacji do poszukiwania pracy u osób długotrwale bezrobotnych; zniechęcenie, brak motywacji do szukania pracy ze względu na istniejące bezrobocie;- zmiana nastawienia: na poszukiwanie pracy a nie unikanie bezrobocia; zmiana podejścia osób długotrwale bezrobotnych do poszukiwania pracy; zmiana mentalności; skłonienie do zmiany myślenia; zmiana mentalności i sposobu myślenia; - trudności w mobilizacji osób długotrwale bezrobotnych; trudności przekonania klienta długotrwale bezrobotnego by podjął pracę mimo jego zapewnień o chęci podjęcia pracy; rozbudzenie aktywności u osób dotkniętych długotrwałym bezrobociem (szczególnie wywodzących się ze środowisk, w których problem bezrobocia dotyczy rodziny i osób z najbliższego otoczenia, mobilizowanie bezrobotnych do ciągłej aktywności/zwiększenie motywacji do poszukiwania pracy u osób długotrwale bezrobotnych; -bierność; wyuczona bezradność; marazm bezrobotnych; bierna postawa-trudno zmobilizować do poszukiwania pracy; -problemy decyzyjne (pomoc osobom niezdecydowanym co do swoich możliwości zatrudnienia, kształcenia, zmiany aktualnej sytuacji - wybór szkolenia, uczestnictwo w KAPP, dotyczące rozpoczęcia działalności gospodarczej); -brak wiary we własne siły, umiejętności, w zatrudnienie (osoba dł. bezrobotna, pow. 40 r.ż., niski poziom wykształcenia); - trudności zmiany stosunku do szukania pracy u osób po 45 r.ż. (największa bariera, której nie można pokonać; przekonanie klienta do elastyczności podczas poszukiwania pracy; przekonanie osób bezrobotnych, że tylko aktywne podejście do szukania pracy może przynieść rezultat; - oczekiwania bezrobotnych, że otrzymają gotowe rozwiązanie problemów życiowych. Sami nie potrafią wykorzystać otrzymanej informacji czy porady. Zadaniem doradcy jest przyzwyczajenie klientów do myślenia i wykorzystania otrzymanych wskazówek; trudności w przekonaniu klienta, że tu nie znajdzie gotowych rozwiązań, przekazane zostaną pewne wskazówki, informacje natomiast decyzję musi podjąć sam; oczekują konkretnych rozwiązań, podjęcia decyzji - przy takim podejściu trudno jest zmienić nastawienie klienta na panującą sytuację na rynku pracy, przekonać, że w dużej mierze rozwiązanie problemu zależy od niego samego; - pobudzenie motywacji do działania przedsiębiorczego;- wyrobienie u os. bezrobotnych pozytywnego podejścia do poszukiwania pracy i innych ludzi; - załamanie; - brak zainteresowania szkoleniami, zajęciami w Klubie Pracy, niechęć bezrobotnych do udziału w zajęciach Klubu Pracy; - trudności w zaakceptowaniu bycia bezrobotnym po długoletniej pracy w jednym zakładzie; związane z tym stany frustracji, zrezygnowania, czasami agresji; - pokonanie niechęci/barier do samodzielnego poszukiwania pracy; - postawa bezrobotnych z terenów popegerowskich/brak motywacji do podjęcia pracy przez byłych pracowników PGR; - frustracje osób bezrobotnych, niezadowolenie z zaistniałej sytuacji; Problemy klientów, którzy z powodu deprecjacji swoich kwalifikacji i doświadczeń życiowych, niepewności losu są zagubieni i sfrustrowani; - brak samodzielności osób poszukujących pracy w myśleniu i działaniu; - sytuacja psychologiczna bezrobotnych pow. 40 r.ż. o niskich kwalifikacjach; - problemy z pozyskaniem i utrzymaniem pracy z uwagi na problemy charakterologiczne; - przełamanie bariery strachu i niepewności w rozmowie z pracodawcą/ lęk przed rozmową z pracodawcą; - chęć podjęcia zatrudnienia, a zarazem wyszukiwanie barier do podjęcia pracy (małe dzieci, odległość, wiek itp.); - przeciwdziałanie psychicznym skutkom bezrobocia; - przygotowanie klienta do mobilności wewnętrznej i zewnętrznej na stanowiska wymagające większej odpowiedzialności; - porada „co dalej” - ze względu na zagubienie, przytłoczenie, trudności decyzyjne. Trzeba podjąć decyzję dot. wyboru nowego zawodu, przekwalifikowania się; - problemy egzystencjalne; - radzenie sobie z trudnymi sytuacjami,

- niechęć klienta do zmiany; - problemy wymagające wchodzenia w głębsze płaszczyzny - w urzędzie trudno stworzyć odpowiednią atmosferę; - brak samoakceptacji/bardzo niska samoocena bezrobotnych; - klienci z jednej strony zainteresowani pomocą doradcy, a z drugiej strony nie chcący z nim współpracować; - niechęć do systematycznych kontaktów (spotkań) z doradcą; - wyrobienie u klientów pozytywnego nastawienia do życia,; - trudności w przystosowaniu się do nowych wymagań osób zmuszonych do przekwalifikowania się; - problemy psychologiczne wymagające długotrwałej terapii; - oczekiwania osób bezrobotnych, że UP rozwiąże wszystkie problemy; - negatywne nastawienie do sytuacji na lokalnym rynku pracy - brak obiektywizmu w ocenie własnej sytuacji; - problemy emocjonalne; - problemy związane z bezrobociem i jego skutki: niejasny obraz własnej osoby, brak określonego celu zawodowego, brak aktywności wobec alternatywnych wyborów; - mała aktywność w szukaniu pracy,; - agresja wobec innych i samego siebie; - trudności w przekonaniu do samodzielnego poszukiwania pracy; - brak poczucia bezpieczeństwa w poruszaniu się w środowisku pracy; - brak zdolności przystosowania się do zmieniającego się rynku pracy; - trudno jest (paradoksalnie) zmotywować klienta (w złej sytuacji finansowej) do efektywnych działań zmierzających do podjęcia zatrudnienia i; wykazania większej samodzielności); - czynna agresja wobec innych ludzi, w tym pracowników PUP; -wzbudzenie w os. bezrobotnych poczucia odpowiedzialności za swój los;

-pokonanie stresu; -postawa roszczeniowa (skutek długotrwałego bezrobocia); -brak motywacji powiązanej z niską samooceną i wyuczoną bezradnością; -nieprzystosowanie społeczne; -brak wiary w siebie (utrudniający znalezienie pracy); -specyficzne cechy dyskwalifikujące na rynku pracy; -brak motywacji do samodzielnego poszukiwania pracy; -negatywne nastawienie do instytucji, urzędów; -poczucie beznadziejności klienta; -nabycie trwałej pewności siebie; -nabycie przekonania o potrzebie samodzielnego poszukiwania pracy przez wizyty w firmach,; -niska samoocena klientów; -duża rozpiętość między aspiracjami i możliwościami klienta; -problemy wymagające wejścia „w głąb”, z pogranicza psychoterapii,

-zmotywowanie do działalności osób z grupy ryzyka, klientów Mig OPS, długotrwale bezrobotnych; -problemy emocjonalne związane z utratą pracy; -zmiana nastawienia: na poszukiwanie pracy, a nie unikanie bezrobocia; -poszukiwanie sposobów na większe usamodzielnienie się osób poszukujących pracy - w myśleniu i działaniu; -apatie (wymagające pomocy lekarskiej); -zmotywowanie do poszukiwania pracy osób „wycofujących się” z utrwalonym „syndromem bezrobocia”; -zaburzenia emocjonalne; -świadomość istniejących ograniczeń; -przekonanie klienta, że podniesienie kwalifikacji zwiększa szansę na rynku, że trzeba -zmienić dotychczasowe nastawienie i uwierzyć, że wiele zależy od nas samych, że poszukiwanie pracy to działanie często długotrwałe, że cierpliwość i systematyczność skutkuje otrzymaniem pracy; -brak umiejętności samoobserwacji (wiedzy osobistej); -problemy wykraczające poza ramy PZ, a bez rozwiązania których osoba nie zacznie sprawnie funkcjonować w życiu zawodowym np. rozwiązanie wewnętrznego konfliktu, zmiana negatywnych przekonań; -zawyżone aspiracje zawodowe dążący do pracy nieadekwatnej do ich kwalifikacji; -zrozumienie siebie i nabycie umiejętności właściwego przedstawiania swoich kwalifikacji w świetle wymagań pracodawcy; -problematyka z zakresu psychologii klinicznej; -problemy klienta związane są przede wszystkim z zaburzeniami psychicznymi, a nie PZ; -nieumiejętność dostosowania oczekiwań osób bezrobotnych do wymagań rynku pracy; -blokada przed wykorzystaniem komputera i innych urządzeń biurowych.

2. Problemy z zatrudnieniem/pomoc specyficznym grupom klientów - 112 os., w

tym PUP 65 os., CIZ 47 os. W tym:

- powyżej określonego roku życia, wiek/bariera wieku, w tym przystosowanie do panujących warunków na rynku pracy osób pow. 45 r.ż.; w przedziale 45-55 lat; pow. 40 rż.; aktywizacja zawodowa osób pow. 50 rż.; długotrwale bezrobotni pow. 45 rż.- 1os.; dodatkowo z wykształceniem podstawowym; dyskryminacja wiekowa; określenie problemu zawodowego oraz aktywizacja zawodowa os. w wieku 40-55 lat o niskich kwalifikacjach lub ich braku (25 os. PUP); w tym pow. 40 r.ż. brak ofert pracy; dla starszych osób; kobieta -53l., mężczyzna - 55l.; pow. 45 r.ż.; wiek średni;w tym osoby po 50 r.ż. które utraciły prawo do renty i nie posiadają kwalifikacji, umiejętności adekwatnych do rynku pracy; dyskryminacja ze względu na wiek; aktywizacja zawodowa po 50 r.ż.; przystosowanie zawodowe po 40-50 r.ż. dodatkowo z niskim wykształceniem; pow. 35 r.ż. - szczególnie dot. kobiet; długotrwale bezrobotny od 45 lat; osoby z wyższym wykształceniem, stażem pracy, znajomością jęz. obcych ale w wieku pow. 40l.; aktywizacja zawodowa os. pow. 50r.ż., które straciły pracę; problemy kobiet pow. 40 r.ż. z wieloletnim stażem pracy w jednej firmie lub na jednym stanowisku pracy (pokonanie bariery wieku); powrót na rynek pracy kobiet w wieku 40-50l. długotrwale bezrobotnych; problemy klientów będących w nieodwracalnej sytuacji np. ze względu na zaawansowany wiek; brak perspektyw za zatrudnienie osób w wieku średnim z wysokimi kwalifikacjami, które utraciły pracę (szczególnie kobiety); problemy dot. bezrobocia osób pow. 40l. (poszukiwanie obszarów potencjalnych możliwości aktywności zawodowej, dyskryminacja kandydatów ze względu na wiek i płeć) /55 os- 25 z pup i 30 os.,CIZ);

- znalezienie pracy dla kobiet, za mało ofert, w tym szczególnie po 40 r.ż; po 45 rż; sytuacja długotrwale bezrobotnych kobiet o niskich kwalifikacjach, problem zatrudnienia samotnych matek, kobiety bez doświadczenia zawodowego (z powodu wychowywania dzieci zaraz po szkole, 10 lat, z deficytem w zakresie poszukiwania pracy; kobiety, które dotychczas zajmowały się dziećmi pragnące wrócić do pracy, a przerwa kilkuletnia lub kilkunastoletnia przerwa w pracy sprawia, że nie są zbyt konkurencyjne na rynku pracy; problem kobiet z dużą przerwą w zatrudnieniu z powodu wychowywania dzieci-dyskryminacja; w tym dyskryminacja kobiet wyłączonych z rynku przez macierzyństwo; kobieta pow. 40 r.ż. bez wykształcenia, mieszkająca na wsi /14 os.PUP/;

z niskimi kwalifikacjami/brakiem kwalifikacji, nieodpowiednimi dla pracodawców - 44 os., w tym 28 PUP, 16 CIZ. W tym: brak lub niskie wykształcenie; podstawowe lub niepełne podstawowe; brak doświadczenia zawodowego; przystosowanie do panujących warunków na rynku pracy osób z niskimi kwalifikacjami; w tym dodatkowo nie widzących potrzeby dokształcania się; aktywizowanie osób o niskich ; wysokie wymagania pracodawców-jęz. obce; trudności w przystosowaniu się do rynku pracy osób z niskimi kwalifikacjami; deficyty w językach obcych (zwłaszcza wśród osób w wieku śrenim-1os.); trudno pomóc osobom zwolnionym z dużym stażem pracy (przed emeryturą, zasiłkiem emerytalnym-niewiele brakuje), a nie mającym odpowiednich kwalifikacji do ponownego zatrudnienia;

- osoby długotrwale bezrobotne/pragnące powrócić na rynek pracy po dłuższej przerwie - 27 os., w tym 17 PUP, 10 CIZ. W tym z innymi problemami jak: z niskimi kwalifikacjami; pow. 45 r.ż. z niskimi kwalifikacjami; w średnim wieku i z niskimi kwalifikacjami; wejście na rynek po przerwie spowodowanej chorobą; powrót na rynek pracy osób długotrwale bezrobotnych; sytuacja osób długotrwale bezrobotnych/aktywizacja osób długotrwale bezrobotnych; osoba długotrwale bezrobotna bez wykształcenia, doświadczenia; osoby, zwłaszcza kobiety w wieku 50 lat, pozostające bez pracy od kilku lat, nie posiadające wykształcenia lub posiadające zawody, na które od dłuższego czasu brak zapotrzebowania; długotrwale bezrobotni - powrót po długiej przerwie na rynek pracy (np. urlop wychowawczy); aktywizacja zawodowa osób długotrwale bezrobotnych, z obszarów wiejskich, w wieku 40-60 lat z niskimi kwalifikacjami; utrata kontaktu ze środowiskiem pracy w sytuacji długotrwałego bezrobocia; aktywizacja osób długotrwale bezrobotnych -przekonanie ich o konieczności zmiany zawodu; aktywizacja zawodowa osób długotrwale bezrobotnych; uzyskanie zatrudnienia; problemy związane z długotrwałym bezrobociem i odnalezieniem się na rynku pracy (bariera kwalifikacyjna, ograniczona mobilność, deficyt znajomości jęz. obcych itp.); Trudna sytuacja osób długotrwale bezrobotnych w wieku 40-50l. reprezentujących zawody nie poszukiwane na lokalnym rynku pracy; przystosowanie zawodowe - zatrudnienie osób chronicznie bezrobotnych;

-inne rzadziej wskazywane: PUP - pomoc byłym pracownikom PGRów (zatrudnienie/szkolenie) - 4 os.; - adaptacja na rynku pracy osób prowadzących przez wiele lat własną działalność gospodarczą -2 os.; - problem zatrudnienia osób, które utraciły rentę inwalidzką -2 os.; - miejsce zamieszkania (dyskryminacja); trudności związane z komunikacją mieszkańców wsi - 2 os. ; - wiek poniżej 35 lat; trudności znalezienia pracy przez młodych ludzi - 2 os.; pojedyńcze: - podjęcie pracy przez osoby pow. 40 r.ż. (szczególnie dot. kobiet), które nie posiadają formalnych kwalifikacji zawodowych (wykształcenie podstawowe), a ich sytuacja finansowa nie pozwala na odpłatne kształcenie w formach szkolnych. Oferta szkoleniowa rynku i oferty pracy są adresowane przede wszystkim do mężczyzn (np. spawanie, uprawnienia na maszyny budowlane itp. „konkretne” zawody lub uprawnienia) lub do kobiet i mężczyzn z wykształceniem co najmniej zawodowym (preferowane średnie); - problem zatrudnienia schorowanych starszych osób bez kwalifikacji rejestrujących się po utracie prawa do renty; - wygląd (dyskryminacja z tego powodu); - z niedostosowanymi kwalifikacjami do wymogów rynku pracy;- sytuacje gdy nie można pomóc osobom bezrobotnym, szczególnie gdy pochodzą one z rodzin, w których występuje długotrwałe bezrobocie, alkoholizm. Bardzo często zdarza się, że nie posiadają one umiejętności poszukiwania pracy, nie mają motywacji do jej podjęcia, charakteryzują się wyuczoną bezradnością; - brak ofert pracy dla os. pow. 25 rż. z brakiem kwalifikacji, wykształcenie podstawowe lub zawodowe (szczególnie dotyczy to kobiet); - pomoc w poszukiwaniu pracy osobom po szkołach specjalnych; - bardzo wysokie kwalifikacje;- absolwenci z wykształceniem ogólnym; - utrata pracy w wieku przedemerytalnym z powodu likwidacji firmy; - aktywizacja mieszkańców wsi. CIZ: - - trudności w przystosowaniu się do rynku pracy młodzieży bez doświadczenia zawodowego; problemy osób wkraczających na rynek pracy po raz pierwszy (wśród nich osoby najuboższe, długotrwali podopieczni MOPR np. samotne, bezrobotne matki, absolwenci OHP, inna młodzież zaniedbana środowiskowo -klienci w starszym wieku o niskich kwalifikacjach i trudnej z reguły sytuacji materialnej pragnący pracować; -problemy związane z poszukiwaniem pracy przez osoby z tzw. „trudnych grup”: młodzież bez doświadczenia zawodowego, matki samotnie wychowujące małe dzieci, osoby pow. 50 r.ż.; -problemy z poruszaniem się po rynku pracy osób ok. 50 r.ż. z niskim wykształceniem i bez pracy pow. roku; -zmiana zawodowa- klient nie może znaleźć pracy ze względu na wiek przy jednoczesnym doświadczeniu zawodowym w jednej wąskiej dziedzinie i ze względu na b. niskie morale i motywację do zmiany; samotnie wychowujących dzieci; -problemy osób wkraczających na rynek pracy po dłuższej nieobecności (wśród nich osoby najuboższe, długotrwali podopieczni MOPR np. samotne, bezrobotne matki, absolwenci OHP, inna młodzież zaniedbana środowiskowo).

3. Problemy dotyczące osób niepełnosprawnych - 90 os. w tym 56 os. PUP, 33 os. CIZ, 1 os. BD. W tym PUP: dobór odpowiednich szkoleń, zawodu; problemy przekwalifikowania/przekwalifikowanie, brak środków na szkolenia, sprawy przekwalifikowania w ramach rent szkoleniowych; kształcenie; przekwalifikowanie wybór kierunku szkolenia (renta szkoleniowa); dostosowanie szkolenia do niepełnosprawności klienta; dostosowanie kierunku szkolenia do rodzaju niepełnosprawności (dla osób, które utraciły prawo do renty inwalidzkiej); pomoc w zmianie kwalifikacji zawodowych uwzględniających stan zdrowia, możliwości psychofizyczne i posiadane wykształcenie; określenie kierunku szkolenia celem zmiany kwalifikacji zawodowych-osoby niepełnosprawne pobierające rentę szkoleniową os; dobór szkoleń; przekwalifikowanie osób upośledzonych psychicznie i z ogólnie złym stanem zdrowia; - znalezienie pracy; bariery w podjęciu pracy; znalezienie pracy; pomoc w poszukiwaniu prac, problemy os. niepełnosprawnych chcących się zatrudnić zwłaszcza osób z zaburzeniami psychicznymi), możliwości efektywnego zaistnienia i funkcjonowania na lokalnym rynku pracy, zatrudnienie os. niepełnosprawnych zwłaszcza kobiet i os. pow. 50 rż., aktywizacja zawodowa, niechęć, rezygnacja pracodawców do zatrudniania osób niepełnosprawnych posiadających orzeczenia z powodu zaburzeń psychicznych; - prowadzenie badań oceny przydatności do pracy os. niepełnosprawnych - poznawanie możliwości i ograniczeń zdrowotnych (przy niektórych schorzeniach); prowadzenie oceny przydatności (poznanie możliwości i ograniczeń przy niektórych schorzeniach); określenie predyspozycji; dobór pracy; dobór pracy dla osób upośledzonych psychicznie i z ogólnie złym stanem zdrowia, pomoc w określeniu odpowiedniej do zdrowia pracy, środowiska pracy w sytuacji znacznych ograniczeń w podjęciu pracy; - pomoc osobom niepełnosprawnym z upośledzeniem umysłowym; pomoc osobom upośledzonym umysłowo, problemy dotyczące zwłaszcza osób z niepełnosprawnością umysłową; - tworzenie programów dla os. niepełnosprawnych; - planowanie kariery zawodowej osób niepełnosprawnych lub z niepełnosprawnością złożoną - - aktywizacja zawodowa; problemy osób z pewnymi schorzeniami; sytuacja osób niepełnosprawnych; pozbawienie os. niepełnosprawnych stopnia niepełnosprawności (lekarze medycyny pracy negatywnie opisują możliwości przystąpienia do pracy ze względu na przeciwwskazania; problemy emocjonalne (załamania psychiczne os. niepełnosprawnych); praca z ludźmi niepełnosprawnymi (szczególnie z zaburzeniami psychicznymi); poszukiwanie pracy przez osoby niepełnosprawne czekające na stopień orzecznictwa; utrata renty przez bezrobotnego mimo że nadal jest osobą niepełnosprawną. Jak ma podjąć pracę jeśli nadal nie może wykonywać większości zawodów; brak zakładów pracy chronionej dla niepełnosprawnych; pomoc osobom niepełnosprawnym, które utraciły uprawnienia rentowe; trudności przystosowawcze; nieświadomość ograniczeń; dostosowanie zawodowe. CIZ - aktywizacja (szczególnie młodych); przystosowanie zawodowe osób niepełnosprawnych bez środków do życia lub z ograniczonymi dochodami; problemy edukacyjne; znalezienie pracy; możliwości zatrudnienia; przekwalifikowanie; bariera utrudniająca zatrudnienie (epilepsja, choroby psychiczne); z dużymi ograniczeniami zawodowymi (choroby neurologiczne, psychiatryczne); dopasowanie rodzaju pracy do przeciwwskazań zdrowotnych (niepełnosprawności); przeciwwskazania do wykonywania zawodów prostych lub prac fizycznych przez osoby niepełnosprawne z niskimi możliwościami intelektualnymi; sposób uzyskania orzeczenia o niepełnosprawności; coraz mniejsza możliwości zatrudnienia z.pchr. na otwartym rynku pracy; niepełnosprawność a wymagania rynku pracy; ukierunkowanie dające szansę na zatrudnienie; małe zróżnicowanie ośrodków szkoleniowych (szczególnie dla osób niepełnosprawnych; częste przypadki nieumiejętności sprecyzowania swoich oczekiwań zawodowych; praca z osobami niepełnosprawnymi; prawidłowe ukierunkowanie młodej osoby pod kątem wyboru zawodu, który zapewni zatrudnienie.

4. Brak ofert pracy/pomoc w znalezieniu pracy/ /trudności w znalezieniu pracy - 54 os. w tym 29 os. PUP, 25 os. CIZ. W tym PUP:- zapewnienie bezrobotnym stałej pracy; pomoc w podjęciu zatrudnienia os. długotrwale bezrobotnym; nikłe szanse znalezienia pracy os. dł. bezrobotnej w określonym zawodzie; brak pracy uwarunkowany sytuacją gospodarczą; oczekiwanie klienta na konkretną ofertę; propozycje sfinalizowanych ofert; brak pracy mimo wyższego/średniego wykształcenia, doświadczenia, umiejętności aktywności klienta i UP; zbyt mała ilość ofert pracy na terenie powiatu; przyczyny obiektywne związane z trudną sytuacją gospodarczą, istniejącym systemem edukacji zawodowej; brak pracy z powodu ubogiego rynku pracy mimo wykorzystania różnych metod; Sytuacja na rynku pracy - gdzie doświadczenie zawodowe i odpowiednie wykształcenie nie gwarantuje sukcesu w podjęciu zatrudnienia; brak pracy, mimo że absolwenci bardzo aktywni, wykorzystujący wszystkie metody szukania pracy, z bardzo dobrymi dokumentami; ze względu na wysoką stopę bezrobocia; mimo odpowiedniego przygotowania zawodowego; długotrwale bezrobotni ze stosunkowo wysokimi kwalifikacjami; brak odpowiednich ofert pracy; problem ze znalezieniem pracy; brak pracy przy wysokich kwalifikacjach (w tym do tego przeszkolonych w zakresie poszukiwania pracy); pomoc w znalezieniu zatrudnienia; spełnienie nierealnych oczekiwań tj. dostarczenie konkretnej oferty gdy brak jakiejkolwiek; problem kurczącego się rynku pracy, brak alternatyw; brak dyspozycyjności; praca; brak pracy; trudno znaleźć alternatywę dla osób z zawodem nieadekwatnym do potrzeb lokalnego rynku pracy, a klienci chcą pracować w zawodzie wyuczonym; brak ofert pracy w zawodzie, w którym klient chce pracować, a ma ograniczone możliwości przekwalifikowania się; brak pracy, zastój na rynku, brak możliwości; trudna sytuacja absolwentów ponieważ nie mogą znaleźć pracy po studiach/brak pracy w specjalizacjach pod kątem ukończonych studiów; sytuacja na rynku pracy; brak pracy (w rodzinach wielodzietnych i patologicznych). CIZ: znalezienie pracy odpowiadającej zdolnościom klienta, jego cechom psychofizycznym i kwalifikacjom; pomoc w zatrudnieniu się; konieczność natychmiastowego podjęcia pracy; osoby bezrobotne mają nadzieję, że w Centrum uzyskają ofertę pracy - są załamani, zrozpaczeni z poczuciem beznadziejności; aktywne lecz bezskuteczne poszukiwanie pracy; pomoc osobom dobrze przygotowanym do wejścia na rynek pracy, a mimo to bezradnych w skutecznym poszukiwaniu pracy, co wynika z ogólnej sytuacji makrogospodarczej/sytuacji rynku pracy; długotrwałe i bezskuteczne poszukiwanie pracy mimo aktywności; pomoc osobom dobrze przygotowanym do wejścia na rynek pracy, a które nie mogą jej znaleźć z powodu sytuacji na rynku pracy; brak możliwości podjęcia pracy w miejscu zamieszkania; problemy ludzi młodych-ich niemożność pogodzenia się z brakiem ofert odpowiednich do posiadanych umiejętności i wykształcenia; wywieranie presji na DZ, który ma się czuć zobligowany do znalezienia pracy; znalezienie pracy; brak ofert pracy powoduje, że decyzje klientów są trudniejsze: przeprowadzka do dużego miasta nie gwarantuje podjęcia pracy zgodnej z preferencjami, a także ukończenia szkolenia tj. zmian kwalifikacji też nie zawsze umożliwia podjęcie pracy.

5. Problemy finansowe/materialne - 49 os., PUP 21 os., CIZ 28 os. W tym PUP np. bieda; brak środków na naukę w szkole dla dorosłych; osoby bezrobotne pow. 18 r.ż., które zakończyły edukację na 6-letniej szkole podstawowej nie mają możliwości nieodpłatnego ukończenia gimnazjum, które warunkuje przyjęcie do pracy w celu nauki zawodu i uzyskanie kwalifikacji czeladnika w zawodzie, a ich sytuacja finansowa nie daje szans na kształcenie odpłatne - z FP nie możemy sfinansować edukacji szkolnej - nauki w gimnazjum; brak środków na dojazdy os. bezrobotnych na zajęcia grupowe, warsztaty; Jak sobie radzić z rosnącą biedą; bieda jako skutek bezrobocia; brak środków finansowych osób z terenów wiejskich na poszukiwanie pracy; brak źródeł dochodu; dramatyczna sytuacja ekonomiczna osób bezrobotnych w wielu przypadkach uniemożliwia szansę przekwalifikowania, rekwalifikacji, utrudnia aktywność na rynku pracy; w rodzinach gdzie kilka os. pozostaje bez pracy; zła, czasami wręcz tragiczna sytuacja - trudno jest przełamać pewien schemat myślenia (jestem biedny, wszystko mi się należy); przeciwdziałanie szybkiemu pogarszaniu się sytuacji finansowej bezrobotnych; ekonomiczno-egzystencjalne (problem eksmisji); wynikająca stąd apatia, nienawiść, zniechęcenie do życia lub agresja do siebie i innych ; brak środków na dojazd do PUP (1os.); dochody z ewentualnego zatrudnienia się są tak niskie, że koszty zatrudnienia opieki dla dziecka i dojazdów do pracy przewyższają te dochody, brak środków na szukanie pracy (2os.); ciężka sytuacja uniemożliwiająca młodym ludziom start w życie zawodowe, -wysokie opłaty za przedszkola. CIZ np. uniemożliwiające poszukiwanie pracy; uniemożliwiające konieczne przekwalifikowanie się; wynikająca stąd apatia, bierność, niechęć do zmiany; uniemożliwiające jakiekolwiek realne działania; uniemożliwiające podjęcie studiów płatnych; problemy finansowe rodzin bezrobotnych; przeciwdziałanie szybkiemu pogarszaniu się sytuacji os. bezrobotnej i świadomości tego faktu; duże koszty dotarcia do miejsca pracy (w porównaniu z wynagrodzeniem).

6. Przekwalifikowanie/uzupełnienie kwalifikacji - 35os., PUP18 os., CIZ16 os., BD 1 os. PUP np. przekwalifikowanie osób z wykształceniem podstawowym z przyuczeniem do zawodu; trudności z przekwalifikowaniem zawodowym osób z niskim wykształceniem i małym doświadczeniem w pracy wymagającej wyższych kwalifikacji; zmiana lub uzupełnienie kwalifikacji zawodowych związane z ubogą ofertą w zakresie szkoleń zawodowych; problemy z uzyskaniem kwalifikacji przez bezrobotnych po określonym kierunku przekwalifikowania; brak możliwości podwyższania kwalifikacji; brak funduszy na zmianę zawodu; brak środków na indywidualne przekwalifikowania osoby, która otrzymała pomoc w wyborze kierunku kształcenia; brak możliwości podwyższania kwalifikacji; odpowiednio szybka zmiana kwalifikacji; trudność przekwalifikowania osób po 45 rż.; kierowanie na szkolenie osób, które otrzymały rentę szkoleniową - ze względu na szereg przeciwwskazań zdrowotnych skierowanie takiej osoby na szkolenie jest często niemożliwe; sytuacja osób z wykształceniem podstawowym-możliwości uzupełnienia braków; renty szkoleniowe; ograniczone możliwości skorzystania ze szkoleń; dobór przekwalifikowania przy złym stanie zdrowia (dużego stopnia dysfunkcje); brak ośrodków szkoleniowych organizujących oczekiwane (indywidualne) szkolenia; wybór kierunku przekwalifikowania; wybór przekwalifikowania dla osób skierowanych na rentę szkoleniową; trudności w doborze szkoleń dla osób pow. 25 rż. nie posiadających kwalifikacji z wykształceniem podstawowym lub zawodowym (szczególnie dotyczy to kobiet), uświadomienie konieczności przekwalifikowania. CIZ np. trudności ze względu na brak finansów; trudności w odbyciu szkoleń, przekwalifikowania się u osób bezrobotnych; klienta z kilkudziesięcioletnim stażem pracy w jednym, zawodzie; trudności w uzyskaniu skierowania na przekwalifikowanie, podniesienie kwalifikacji, zdobycia zawodu; brak możliwości odbycia stażu; odpowiednio szybka zmiana kwalifikacji; małe zróżnicowanie ośrodków szkoleniowych; nieodpowiedni wybór edukacji, obecnie pragnie się kształcić, ale to wiąże się z dużymi kosztami, na które klienta nie stać, a z aktualnymi kwalifikacjami trudno znaleźć pracę; brak możliwości i propozycji przekwalifikowania dla osób długotrwale bezrobotnych, w wieku 40-50 lat mających zawody nie poszukiwane na rynku lokalnym; brak możliwości finansowych np. kurs dla kierowcy kat. C+E;) przewyższa możliwości większości klientów, mimo że chcieliby wykonywać ten zawód, a również popyt w danym regionie jest duży; wysokie koszty kursów zawodowych stanowią barierę dostosowania kwalifikacji do oczekiwań pracodawców.

7. Problemy psychiczne - 33 os., w tym PUP 23 os., CIZ 10 os.; PUP: choroby psychiczne/pomoc osobom chorym, z zaburzeniami psychicznymi/ problemy zgłaszane przez osoby chore/praca z nimi/praca z klientem o zaburzonej osobowości- pomocna byłaby umiejętność diagnozowania problemu celem ustalenia dalszego postępowania; problemy osób zaniedbanych psychicznie; znerwicowanie; pracodawcy nie chcą zatrudniać osób z tymi problemami, poza tym osoby te często nie zdają sobie sprawy ze swoich ograniczeń; 90% nie jest zainteresowanych pomocą specjalisty; myśli samobójcze; nakłonienie do leczenia; prowadzenie procesu doradczego; załamanie nerwowe z próbami samobójczymi. CIZ np. przystosowanie zawodowe osób chorych psychicznie; przystosowanie zawodowe osób z cechami psychopatycznymi funkcjonujących w społeczeństwie; zaburzenia psychiczne; zaburzenia osobowości, a w konsekwencji utrata pracy. Często zaburzenia te są wynikiem sytuacji traumatycznej tj. bezrobocia; psychozy.

8. Rodzinne - 24 os., PUP 19 os., CIZ 5 os.. W tym PUP: np. przemoc w rodzinie; problemy z wychowaniem dzieci; porozumieniem się z innymi członkami rodziny; bezrobocie obojga rodziców; patologia rodzin; trudna sytuacja rodzinna przeszkadzająca w podjęciu pracy; problemy rodzinne wynikające z braku pracy i perspektyw; skrywana przemoc i alkoholizm w rodzinie powodujące depresję, która jest bezpośrednią przyczyną określającą aktywność zawodową. CIZ: np. problem chorych psychicznie członków rodziny; pilna konieczność podjęcia pracy (względy finansowe), a jednocześnie konieczność zapewnienia opieki małym dzieciom lub innemu członkowi rodziny wymagającemu stałej opieki - w przypadku samotnej osoby samotnie opiekującej się rodziną.

9. Problemy dot. własnej działalności gospodarczej - 24 os., PUP 15 os., CIZ 9 os. PUP np. określenie szans powodzenia; ocena planowanej działalności; instytucje wspierające finansowanie działalności gospodarczej; oszacowanie kosztów; brak możliwości zabezpieczenia kredytu z F.P. nawet w przypadku bardzo interesujących pomysłów na samozatrudnienie; ocena rentowności planowanej działalności; pomysł na działalność gospodarczą (co się opłaca, co przyniesie zysk); ograniczone możliwości kredytowe. CIZ np. brak dostępu do kredytu; wskazanie, jaka działalność jest opłacalna; wybór formy opodatkowania; szczegółowe zagadnienia; wskazanie rodzaju działalności; uciążliwe procedury oraz wysokie obciążenia finansowe dla bezrobotnych podejmujących działalność gospodarczą.

10. Problemy dotyczące pracodawców - 23 os., PUP 14 os., CIZ 8 os., BD 1os. W tym PUP np. propozycje pracy „na czarno”; legalność zatrudnienia; nieuczciwi; sposób rozmawiania z pracodawcą nie wypłacającym wynagrodzenia i/lub nie dającym umowy na czas nieokreślony; niechęć do podjęcia pracy spowodowana niewypłacalnością poprzedniego pracodawcy (poczucie bezsilności, bezradności, wolą pracować dorywczo, „na czarno”); brak wiarygodności pracodawcy; nieprzestrzeganie prawa; nieuczciwi; przekonania pracodawców nt. wartości człowieka długotrwale bezrobotnego. CIZ np. nieuczciwi; konflikty z byłymi pracodawcami; strach przed nieuczciwym pracodawcą; nierzetelni; nieetycznie traktujący pracowników; nieadekwatne wymagania pracodawców, zbyt wygórowane do danego stanowiska. BD - szara strefa.

11. Problematyka prawna (prawno-ekonomiczna-1os.) - 19 os., PUP 8 os., CIZ 7 os. W tym PUP np. zagadnienia prawne, przepisy prawa; problem stosowania prawa np. w sytuacji uprawdopodobnienia miejsca pracy przed skierowaniem na szkolenie w obecnej sytuacji na rynku pracy; spory z pracodawcami-zasady rozwiązywania umów, możliwości uzyskania świadczeń z ZUS, OPS; przepisy prawne z różnych dziedzin. CIZ np. klient nie wie jak dochodzić swoich roszczeń pracowniczych wynikających z kodeksu pracy; np. sprawy wynikające z wyjścia z bezdomności, zakładu karnego itp.); przepisy prawne stwarzające mur dla klientów np. niemożność uczestniczenia w szkoleniu zorganizowanym przez PUP, jeśli brak min. średniego wykształcenia. Ogólnie rzecz biorąc jest to grupa problemów, dla których rozwiązania konieczna jest koordynacja działań kilku osób z różnych instytucji.

12. Problemy osób karanych/opuszczających zakłady karne - 16 os., PUP 9 os., CIZ 7 os. W tym PUP np. znalezienie pracy. CIZ np. osoby ze skomplikowaną przeszłością; przystosowanie zawodowe; przezwyciężenie problemów z wejściem na rynek pracy; w tym opuszczających szpital zamknięty.

13. Problemy zdrowotne; zaniedbanie fizyczne - 15 os., PUP 10 os., CIZ 5 os. W tym PUP np. zatrudnienie chorych na epilepsję; przekwalifikowanie chorych na epilepsję; brak możliwości zatrudnienia osób z różnymi rodzajami schorzeń (np. niedowidzący, niewidzący); klient nie chce zaakceptować ograniczeń wynikających z choroby czy kalectwa; problemy zdrowotne narastające wśród bezrobotnych; niechęć pracodawców do zatrudniania osób z niektórymi rodzajami schorzeń. CIZ np. zaniedbanie fizyczne; określenie przydatności do zawodu; utrudniające, ograniczające podjęcie pracy; symptomy somatyczne jako wynik długotrwałego stresu.

14. Problemy dot. uzależnień, nałogi - 12 os., PUP 10 os., CIZ 2 os. np. trudności w podjęciu pracy; alkoholizm w rodzinie; spowodowane brakiem akceptacji społecznej; narkomania wśród młodzieży, kierowanie klientów na terapię psychologiczną czy antyalkoholową.

15. Problemy osobiste - 11 os., PUP 7 os., CIZ 4 os. np. brak możliwości integrowania w życie osobiste bądź doradzanie; trudna sytuacja życiowa - niepełnosprawne dziecko, oboje bezrobotni, samotni, nisko kwalifikowani; sytuacje, gdy obok bezrobocia pozostałe obszary życia są bardzo trudne (zły stan zdrowia, trudności finansowe, rozwód, samotność); poradnictwo życiowe - patologie, sytuacje rodzinne; problemy leżące u podstaw, wyłaniające się w trakcie rozmowy (np. kobieta, która przez kilka lat nie pracowała, wychowywała dzieci, nagle rozwodzi się, jest w depresji, zakompleksiona, zdominowana przez męża).

16. Wybór kierunku szkolenia/szkoły - 11 os., PUP 9 os., CIZ 2 os. W tym PUP np. os. o niskim poziomie wykształcenia, ograniczeniach zdrowotnych z rentą szkoleniową; gwarantującego znalezienie pracy; niejasna sytuacja na rynku uczelnianym; brak możliwości niesienia pomocy absolwentowi w wyborze „właściwego” zawodu, poszukiwanego na lokalnym rynku pracy (ponieważ praktycznie żaden wybór nie zwiększa szansy zatrudnienia, zwłaszcza jeśli absolwent nie chce lub nie może zmienić miejsca zamieszkania); Wybór kierunku szkolenia dla os. pobierającej rentę szkoleniową (niesprawne kończyny górne lub dolne) o niskim poziomie wykształcenia i b. wąskim rynku pracy - 1; problemy związane z trafnym wyborem kierunku szkolenia - 1; określenie kierunku kształcenia dla osoby, która otrzymała rentę szkoleniową; dla osób z niskim wykształceniem-postawowym i niepełnym podstawowym). CIZ np. znalezienie szkolenia pozwalającego doskonalić się lub zdobyć nowy zawód, który zwiększyłby szanse na zatrudnienie; wybór kierunku gwarantującego zatrudnienie.

17. Wybór zawodu - 10 os. PUP 9 os., CIZ 1 os. W tym np. z powodu braku doświadczenia zawodowego; trudności decyzyjnych; braku wyraźnych zainteresowań; przy przeciwwskazaniach zdrowotnych; brak umiejętności pomocnych w ustaleniu odpowiedniej dziedziny zawodowej; ograniczenia psychiczne, które trzeba wziąć pod uwagę -coraz częściej; żeby dał szanse zatrudnienia na lokalnym rynku pracy; wybór zawodu przy dużych ograniczeniach zdrowotnych; trudności wyboru zawodu dla osób z wykształceniem podstawowym, które nie chcą kontynuować nauki szkolnej; brak zainteresowań, umiejętności/wykształcenia, które pomogłoby w ustaleniu odpowiedniej dziedziny zawodowej; dla osób z niskim wykształceniem-podstawowe, niepełne podstawowe); zbyt mało narzędzi do oceny przydatności. CIZ: Wybór zawodu dla tzw. „trudnych przypadków”.

18. Trudny rynek pracy i związane z tym problemy - 6 os., PUP 5 os., BD - 1 os. Problemy związane z sytuacją i konsekwencjami braku pracy, brak dostosowania klientów do wysokich wymagań rynku pracy, do wymogów dzisiejszego rynku pracy, rozbieżność między wymaganiami pracodawców, a przygotowaniem potencjalnych kandydatów; zmniejszająca się liczba pracodawców na rynku pracy.

19. Planowanie ścieżki zawodowej/kariery zawodowej - 5 os., PUP 3 os., CIZ 2 os. W tym dla osób, które straciły pracę wykonywaną przez całe życie; dla osób z problemami psychologicznymi.

20. Informacja dotycząca zawodów przyszłości, w jakich możliwe będzie zatrudnienie - 5 os., PUP 4 os., CIZ 1 os.,-(jakie to będą zawody; ich nazewnictwo, określenie i wskazanie tych zawodów.

21. Wszelkie problemy dotyczące sfery zawodowej, które są ściśle powiązane z problemami innego rodzaju (np. socjalnymi, zdrowotnymi, rodzinnymi itp.) np. potrzeba (z powodów finansowych) podjęcia pracy i chęć (z powodów psychologicznych), a jednocześnie wewnętrzny przymus bycia w domu, aby uchronić dziecko przed wpływem męża alkoholika - 2os. CIZ.

22. Brak w wielu firmach procedur postępowania z osobami starającymi się o zatrudnienie - 2os. CIZ.

23. Mieszkaniowe - zagrożenie eksmisją bezrobotnych - 2os. PUP

ZAŁĄCZNIK 5

Propozycje problemów do ujęcia w kolejnych nowych zeszytach - przykłady

1. Metody pracy DZ, metody pracy w PZ - 102 os., PUP 75 os., CIZ 26 os., BD 1os.

W tym m.in.: metody i techniki pracy DZ; praca z klientem indywidualnym; metody i techniki pracy z grupą; metody pracy w sytuacjach trudnych, rozwiązywanie konfliktów, negocjacje, techniki negocjacji w różnych sytuacjach; techniki i metody integracji grupy; grupowe PZ dla osób z wykształceniem podstawowym i gimnazjalnym; nowe metody i techniki rozmowy doradczej; bilans kompetencji zawodowych.

2. Nowe trendy i podejścia metodyczne w usługach PZ - 57 os., PUP 41 os., CIZ 16 os.

W tym: informacja nt. nowości i doświadczeń w realizacji PZ indywidualnego i grupowego; nowoczesne technologie; poradnictwo na odległość; nowości metodyczne w PZ, poradnictwo zawodowe po wejściu do UE; dostosowanie do wymogów UE; tendencje i rozwój eurodoradztwa; kulturowe aspekty eurodoradztwa; wolontariat w Polsce i w Europie.

3. Problematyka/poradnictwo dla osób niepełnosprawnych - 46 os., PUP 32 os., CIZ 14 os. W tym: PZ dla osób niepełnosprawnych z uwzględnieniem poszczególnych niepełnosprawności; proces doradczy dla osób ze schorzeniami psychicznymi; ograniczenia natury zdrowotnej lub psychologicznej; przeciwwskazania i predyspozycje do wykonywania określonych zawodów; problemy zatrudnionej młodzieży niepełnosprawnej; schorzenia zawodowe powstałe w procesie pracy zawodowej; przekwalifikowania przy określonych schorzeniach i dysfunkcjach; pomoc niepełnosprawnym ze schorzeniami złożonymi w powrocie na rynek pracy; możliwości kształcenia osób niepełnosprawnych na terenie całego kraju; sytuacja, status osób niepełnosprawnych po wejściu do UE; europejskie poradnictwo pod kątem osób niepełnosprawnych.

4. Możliwości zatrudnienia za granicą po wejściu do UE - 44 os., PUP 28 os., CIZ 16 os.

W tym: rynek pracy w UE i w innych krajach Europy, rozwój, prognozowanie popytu na pracę; poruszanie się po rynku europejskim; nawiązywanie stosunku pracy w krajach UE; warsztaty poszukiwania pracy poza krajem; warunki zatrudniania Polaków; polityka socjalna w UE; sytuacja osób bezrobotnych po wejściu do UE.

5. Zawodoznawstwo - nowe zawody - 41 os., PUP 27 os., CIZ 14 os.

W tym: nowa zaktualizowana klasyfikacja zawodów; opis/charakterystyka nowopowstających zawodów, zawody przyszłości; materiały nt. nowych zawodów i kierunków kształcenia; zapotrzebowanie na zawody przyszłości i kierunki szkolenia; zawody zanikające; informacje nt. stanu badań nad zawodami w przyszłości w kraju i na świecie; zawody przyszłości w aspekcie integracji z UE.

6. Poradnictwo zawodowe za granicą - 37 os., PUP 30 os., CIZ 7 os.

W tym: PZ w krajach UE, PZ na świecie - organizacja usług, placówki; analiza porównawcza systemów PZ w poszczególnych krajach UE; kształcenie i kwalifikacje zawodowe doradców w UE; PZ grupowe i indywidualne; metody pracy; warsztat pracy DZ; opieka społeczna.

7. Praca z klientem długotrwale bezrobotnym i/lub z niskim wykształceniem - 36 os., PUP 26 os., CIZ 10 os.

W tym: pomoc doradcza i psychologiczna, elementy psychoterapii; konkretne metody pomocy; motywowanie bezrobotnych; warsztaty aktywizacji zawodowej; warsztaty poszukiwania pracy; scenariusze zajęć; systemy sprzyjające wejściu na rynek pracy.

8. Trudny klient - 34 os; PUP 19 os., CIZ 15 os.

W tym: metody pracy z trudnym klientem; klienci po opuszczeniu zakładu karnego; niedostosowani społecznie; zagrozeni wykluczeniem społecznym; ze środowiska rodzinnego obciążonego problemami uzależnienia; klient z postawą roszczeniową; agresywny; bierny; techniki radzenia sobie.

9. Problemy dotyczące zakładania, prowadzenia, rozwoju własnej działalności gospodarczej/przedsiębiorczość - 27 os; PUP 12 os., CIZ 15 os.

W tym: warsztaty przedsiębiorczości; przepisy prawne; fundusze unijne na działalność gospodarczą dla bezrobotnych; rola poradnictwa grupowego we wspieraniu samozatrudnienia; scenariusze zajęć z grupą; przykłady ciekawych inicjatyw, opisy konkretnych przedsięwzięć.

10. Zestawy ćwiczeń, scenariusze, warsztaty - 21 os; PUP 9os., CIZ 12 os.

W tym scenariusze rozmów doradczych; konspekty zajęć też z klubu pracy; scenariusze warsztatów i autorskie programy DZ z innych placówek; scenariusze realnych sytuacji; raporty z zajęć warsztatowych; warsztaty poszukiwania pracy w krajach UE.

11. Stres, walka ze stresem, stres a bezrobocie - 19 os; PUP 6 os., CIZ 12 os., BD 1os. W tym radzenie sobie ze stresem; przykładowe konspekty warsztatów, ćwiczenia; pojęcie stresu rekrutacyjnego; stres dotyczący długotrwale bezrobotnych.

12. Wykorzystanie technik informatycznych w PZ (komputer, Internet) - 18 os., PUP 13 os., CIZ 5 os.

W tym: komputer, internet, e-mail, portale dla DZ; metody pracy z klientem przez Internet; metodologia zbierania, opracowywania i udostępniania informacji zawodowej w formie elektronicznej.

13. Komunikacja - 17 os., PUP 10 os., CIZ 7 os.

W tym: umiejętności komunikacyjne; komunikacja niewerbalna; metody komunikowania się z decydentami; specyfika procesów komunikacyjnych z osobami zaburzonymi, radzenie sobie z emocjami.

14. Metody rekrutacji pracowników - 17 os., PUP 10 os., CIZ 7 os.

W tym: metody doboru, selekcji kadr, system oceny kandydatów do pracy; testy, metody symulacyjne; selekcja na stanowiska wymagające szczególnych predyspozycji psychicznych.

15. Wypalenie zawodowe (głównie DZ) - 17 os., PUP 12 os., CIZ 5 os.; wypalenie, gdy sytuacja gospodarcza jest trudna, a bezrobocie rośnie; jak sobie radzić w tej sytuacji.

16. Poradnictwo zawodowe dla młodzieży - 16 os., PUP 8os., CIZ 8 os.

W tym: PZ w szkołach, dla młodzieży uczącej się; PZ dla absolwentów; przygotowanie młodzieży po studiach dziennych do sytuacji na rynku pracy; młodzież na rynku pracy; informacja o europejskich programach dla młodzieży, możliwości kształcenia i zatrudnienia młodzieży i absolwentów za granicą.

17. Narzędzia pracy DZ- 15 os., PUP 11, CIZ 4 os.

W tym: testy m.in. psychologiczne; testy uzdolnień; testy psychologiczne dla nie-psychologów; uproszczone techniki i testy badania predyspozycji zawodowych.

18. Informacja nt. rozwoju, prognoz rynku pracy w kraju - 13 os., PUP 6os., CIZ 7os. Kierunki rozwoju zawodowego; analiza rynku pracy w województwie; lista przydatnych firm, instytucji, stron www dla bezrobotnych wraz z recenzją i opisem; kierunki i perspektywy rozwoju PZ w kraju w urzędach pracy; współpraca z innymi stanowiskami w urzędzie pracy; realizacja zintegrowanego PZ urzędów pracy i oświaty; współdziałanie doradcy z innymi instytucjami; publikacje badań popytu na kwalifikacje i umiejętności w skali kraju i regionu.

19. Doradztwo personalne - 13 os.; PUP 1 os., CIZ 12 os.

W tym: metody doradztwa; motywowanie klienta; NLP; marketing osobisty.

20. Umiejętności DZ - rozwijanie kompetencji - 12 os., PUP 8 os., CIZ 4 os.

W tym metody, formy; rekomendowane ośrodki doskonalenia DZ; rozwijanie umiejętności diagnostycznych; porównanie polskich standardów usług DZ z unijnymi; sposoby podnoszenia kwalifikacji DZ po wejściu do UE.

21. Planowanie kariery - 11 os., PUP 6 os., CIZ 5 os.

W tym: kształtowanie kariery w sytuacji stagnacji gospodarczej/kryzysu; planowanie kariery dla osób, które utraciły pracę wykonywaną przez całe życie.

22. Status DZ, standardy i wymogi stawiane DZ i PZ - 10 os., PUP 7 os., CIZ 3os.

Standardy w PZ, pozycja DZ w warunkach zmieniającego się rynku pracy w świetle integracji z UE, dokumentacja DZ w świetle standardów.

23. Informacje nt. aktualnego systemu edukacji - 9 os., PUP 6os, CIZ 3 os.

Opisy nowo powstających typów szkół; aktualny system kształcenia i szkolenia; dostosowanie systemów kształcenia do potrzeb rynku pracy; PZ w szkołach; informacje nt Szkolnych Ośrodków Kariery; szkolenie zawodowe jako forma rozwoju zasobów ludzkich; kierunki kształcenia szkół i uczelni w danym województwie.

24. Możliwości kształcenia, szkolenia za granicą - 9 os., PUP 5 os., CIZ 4 os.

W tym: system kształcenia i szkolenia w krajach UE; możliwości i warunki kształcenia, szkolenia w UE.

25. Funkcjonowanie i charakterystyka sieci EURES - 8 os., PUP 2os., CIZ 6 os.

26. Charakterystyka systemu PLOTEUS - 8 os., PUP 2os., CIZ 6 os.

27. Asertywność - 7 os., PUP 5 os., CIZ 2 os.

W tym przykłady konspektów warsztatów; scenariusze; zestaw ćwiczeń interaktywnych w odniesieniu do rzeczywistych sytuacji, w których może znaleźć się osoba bezrobotna i pracująca.

28. Prawo pracy, kodeksu pracy - 6 os., PUP 5 os., CIZ 2 os.

Pomoc prawna dla DZ; odpowiedzialność pracodawcy za pracownika; orzeczenia NSA dotyczące spraw z zakresu prawa pracy; problemy związane z ubezpieczeniem bezrobotnych.

29. Prowadzenie szkoleń i/lub prezentacji, nowe techniki - 6 os., PUP 3os., CIZ 3os.

30. Programy specjalne skierowane do różnych grup - 5 os., PUP 3os., CIZ 3 os.

Programy dla bezrobotnych, dla zwalnianych z pracy, dla osób zagrożonych zwolnieniem; realizowane na terenach wiejskich.

31. Outplacement - 4 os., PUP 2 os., CIZ 2 os.

32. Pozyskiwanie środków finansowych, udział w programach pomocowych - 3 os., PUP 1os., CIZ 2 os.

W załączniku 2 podane zostały ponadto nazwy stanowisk zajmowanych przez doradców zawodowych.

W kilku przypadkach respondenci podając określone problemy stwierdzili, że ich zdaniem mają one charakter typowy. Problemy te ze względu na ich podobieństwo do zgłaszanych nietypowych problemów zostały w analizie uwzględnione

niektóre nie rozdzielone ze względu na charakterystykę złożoności problemu

1

2

---