1.Pojęcie partii politycznych

łac. pars- część, partire- dzielić.

W literaturze rzymskiej słowo partia oznaczało zgrupowanie polityków, najczęściej skupionych wokół określonego przywódcy. Dziś słowo to rozumiane jest najczęściej jako grupa ludzi dążących do objęcia władzy lub posiadania na nią wpływu.
Dominują dwa sposoby definiowania: albo eksponujące jedną cechę, albo uwzględniające grupę charakterystyczną elementów nieodłącznie związanych z opisywaną organizacją polityczną.

Autorzy budujący definicję na podstawie jednego elementu odwołują się najczęściej po programu partii, jej struktury organizacyjnej oraz wypełnianych przez nią funkcji.

Edmund Burke- partia to zespół ludzi krzewiących wspólnym staraniem sprawę narodową

Maurice Duverger- partia to wspólnota o określonej strukturze wewnętrznej

Max Weber- partie to organizacje, które rywalizują ze sobą o władzę polityczną i stawiają sobie za cel zdobycie władzy dla swoich członków

Anthony Downs- partia to grupa ludzi, którzy dążą do przejęcia kontroli nad aparatem rządowym przez wygranie legalnie przeprowadzonych wyborów.

Giovani Satori- partia to każda mająca oficjalną nazwę grupa polityczna, która wysuwa kandydatów i jest w stanie zapewnić im urzędy publiczne w rezultacie wyborów zarówno w pełni demokratycznych, jak i niedemokratycznych.

Wiele współczesnych definicji partii (m.in. Duverger, Satori, Skrzydło) uwypukla z reguły różne elementy składowe, a przede wszystkim organizację, program, poparcie społeczne i władzę. Najczęściej przyjmuje się więc, że partia to dobrowolnie zorganizowana grupa, posiadająca określony program, dążąca do uzyskania poparcia społecznego dla zdobycia lub utrzymania władzy w państwie i realizowania swoich interesów.

Podobnie partie określają definicje prawnicze, ustawa z 28 VII 1990: „Partia polityczna jest organizacją społeczną występującą pod określoną nazwą, stawiającą za cel udział w życiu publicznym, w szczególności przez wywieranie wpływu na kształtowanie polityki państwa i sprawowanie władzy.”

Podział typów definicji partii:

• Unitarne- zwracają uwagę na jedną cechę

• Podrzędnie złożone- grupa ludzi posiadająca ten sam cel i program

• Nadrzędnie złożone- wymieniają najwięcej szczegółów

2. Geneza

Max Weber wyróżnił trzy zasadnicze etapy w rozwoju partii politycznych:

1. Partie jako koterie arystokratyczne

2. Partie jako kluby polityczne

3. Nowoczesne partie masowe

Ad a)

Wokół rodów arystokratycznych grupowali się tak parlamentarzyści, jak i politycy pozaparlamentarni. Partie polityczne w tym okresie nie były zintegrowane ani pod względem organizacyjnym, ani w aspekcie programowym. Istotnym dla nich motywem działania było zdobycie władzy i realizacja pewnych celów, np. w przypadku wigów i torysów- odsunięcie od władzy Stuartów w okresie tzw. Chwalebnej Rewolucji po 1689 roku.

Ad b)

Przełom XVIII/XIX wieku. Można dostrzec trzy nowe elementy: posiadały bardziej lub mniej rozbudowaną formalną organizację, zaczęła w nich odgrywać większe znaczenie platforma programowa oraz nie miały charakteru stanowego. W związku z likwidacją feudalizmu w sferę polityki weszło wtedy mieszczaństwo. Czynniki determinujące powstawanie partii klubowych były rozmaite, np. rewolucje w USA i Francji: amerykańska wojna o niepodległość i Wielka Rewolucja Francuska, a Polsce- Sejm Wielki i jego reformy (powstałe w 1791 roku Zgromadzenie Przyjaciół Ustawy Rządowej z 3-go Maja uznaje się w literaturze za pierwszą wyraźnie ukształtowaną partię działającą w Polsce (to taka ciekawostka ;o)

Ad c)

Geneza partii masowych związana jest z pojawieniem się parlamentaryzmu oraz przyznanie szerszym kręgom praw wyborczych, co miało miejsce w większości państwa europejskich i USA w XIX wieku. Niektóre partie działające w Wielkiej Brytanii, np. konserwatywna i liberalna, nawiązują do tradycji końca XVII wieku, kiedy zaczęły działać ugrupowania parlamentarne torysów i wigów. Inne ugrupowania polityczne, np. partie socjaldemokratyczne zaczęły od razu kształtować się jako nowoczesne partie masowe. Na ziemiach polskich w 1882 roku utworzona została Socjalno- Rewolucyjna Partia „Proletariat”, w 1892 roku- Polska Partia Socjalistyczna, w 1893 roku powstała Socjaldemokracja Królestwa Polskiego, w 18958 roku- Stronnictwo Ludowe. Wykształcone w końcu XIX wieku ruchy, a przede wszystkim robotniczy, ludowy i narodowy, odgrywały znaczną rolę w Polsce w okresie międzywojennym i wywierają określony wpływ na współczesne życie polityczne w kraju.

Klaus von Beyme (1985) wymienia trzy główne próby teoretyczne wyjaśnienia genezy i rozwoju partii politycznych: teorie instytucjonalne, teorie modernizacyjne i teorie kryzysu. (Myślę, że to nie jest istotne i nie chce mi się tego opisywać, zaznacz tylko, że coś takiego istnieje)

3. Klasyfikacja partii

Typologie partii politycznych zwracają uwagę m.in. na ich ewolucję, cechy struktur organizacyjnych, status socjoekonomiczny zwolenników partii, sposób wypełniania przypisywanych partiom funkcji, orientacje polityczną i programy. I tu teraz będą różne podziały:

Duverger (najbardziej znana typologia):

• Partie kadrowe- elitarne grupy aktywistów. Powstały w dziwiętnastowiecznej Europie i Ameryce, gdy w warunkach ograniczonych praw obywatelskich wi wyborczych tylko mała część społeczeństwa mogła aktywnie uczestniczyć w życiu politycznym. Ówczesne partie kadrowe odzwierciedlały konflikt między arystokracją i właścicielami ziemskimi a dynamicznie rozwijającą się burżuazją i nowymi grupami zawodowymi. Konserwatywne partie kadrowe- ziemiaństwo, arystokracja, liberalne odpowiedniki to burżuazja i grupy zawodowe. Cechy: nie było zhierarchizowanych i rozbudowanych struktur organizacyjnych.

• Partie masowe- powstawały w związku z rozszerzeniem praw wyborczych, zrzeszały tysiące, a nawet miliony członków, a przede wszystkim apelowały do szerokich mas społeczeństwa i aktywnie zabiegały o ich poparcie. Pierwszymi partiami masowymi były partie socjalistyczne

Struktura socjalna zwolenników partii:

• Partia klasowa- reprezentują interesy klas społecznych: socjalistyczne, komunistyczne i liberalne

• Partia ludowa- typ partii o otwartej platformie programowej, mobilizująca członków i wyborców różnych warstw społecznych. Jest to ugrupowanie duże, zdobywające znaczny procent głosów elektoratu stanowiące podstawę do tworzenia zarówno rządu, jak i opozycji. Partie ludowe to partie centroprawicowe, chrześcijańsko- demokratyczne oraz centrolewicowe partie socjaldemokratyczne

Kryterium członkostwa

Marek Sobolewski (to chyba jakiś ważny koleś)

• Partie bezpośrednie- członkiem partii zostaje się przez przystąpienie do jednej z lokalnych komórek organizacyjnych. Zdecydowana większość obecnie istniejących partii to właśnie partie bezpośrednie

• Partie pośrednie- mają postać federacji różnego rodzaju organizacji, mp. Związków zawodowych, stowarzyszeń społecznych, których członkowie stają się pośrednio członkami partii

• Partie o słabej artykulacji- niemal nic z ich organizacji i procedur wewnętrznych nie jest dokładnie unormowane, swoją działalność opierają na zwyczajach i praktyce politycznej

• Partie o silnej artykulacji- organizacja wewnętrzna jest dokładnie i szczegółowo unormowana w statucie, wszystkie zaś okoliczności są z góry przewidziane i znajdują się dla nich odpowiednie regulacje

Banaszak, Preisner dodali jeszcze:

• Partia oparta na zasadzie wewnętrznej demokracji- demokratyczne procedury wewnątrz partyjne i duży zakres autonomii organizacji terytorialnych

• Partia scentralizowana- władza skupiona w gestii instancji centralnej, procedury wewnętrzne są ściśle zhierarchizowane, zaś organizacje terytorialne są pozbawione samodzielności, są to z reguły partie wodzowskie

Kryterium wypełniania funkcji

Weber:

• Partia patronażu- główny cel to wybór przywódców na kierownicze stanowiska w aparacie państwowym (Partia Demokratyczne i Partia Republikańska w USA)

• Partia światopoglądowa- polityka jest skierowana na artykulację i realizację idei politycznych mieszczących się w określonym światopoglądzie

Inne typologie (nie wiem kurwa do czego to zaliczyć)

• Partie antysystemowe- ugrupowania fundamentalne opozycji odrzucające i czynnie zwalczające zasady, wartości, strukturę i reguły gry zastanego porządku politycznego

• Partie antyestablishmentowe- koncentrują się na kontestowaniu legitymacji do rządzenia aktualnych elit

• Partie burżuazyjne i robotnicze

• Partie klerykalne i antyklerykalne

• Partie centralistyczne i regionalne

• Partie agrarne (podział na miasto i wieś)

4. Funkcje partii politycznych

To zadania, które partia ma do spełnienia i wypełnienia w systemie politycznym danego państwa.

Klaus von Beyme wyróżnia cztery podstawowe funkcje:

• Określanie celów przez tworzenie programów politycznych

• Artykułowanie i agregowanie interesów społecznych

• Mobilizowanie i socjalizowanie społeczeństwa w ramach istniejącego systemu politycznego

• Rekrutowanie elity politycznej i tworzenie rządu

Sigmund Neumann:

• Organizowanie chaotycznych żądań społecznych

• Wychowanie ludzi w duchu odpowiedzialności społecznej

• Spełnianie roli ogniwa łączącego rząd z opinią publiczną

• Selekcja przywódców

Marek Sobolewski:

• Kształtowanie opinii i postaw politycznych

• Wyborcza (realizowana przez cały czas, ze szczególnym nasileniem w czasie wyborów i kampanii wyborczej, można wyróżnić dwa składniki: selekcja kandydatów na wybierane stanowiska oraz formułowanie programu wyborczego, który jest śordkiem oddziaływania na wyborców, umożliwia przyciąganie wyborców i zgrupowanie ich wokół programu działania politycznego prezentowanego przez daną partię.)

• Rządzenia (występuje gdy partia obejmuje kierownictwo państwem w drodze obsadzenia decydujących organów państwowych)

Ryszard Herbut:

• Społeczna

• Państwowo- publiczna

• Organizacyjna

Lipset i Rokkan:

• Ekspresyjna

• Instrumentalna

• Reprezentacyjna

Gdyby podsumować te wszystkie podziały to by wyszło, że autorzy używają nieco odmiennych określeń, ale mają na myśli podobny zakres zadań realizowanych przez partie polityczne.

Proces artykulacji i agregacji potrzeb i interesów społecznych:

(artykulacja) ujawnianie, formułowanie, hierarchizowanie i reprezentowanie w procesie decyzyjnym przez partie polityczne preferencji grup społecznych będących elektoratem tego ugrupowania; (agregacja) kojarzenie interesów różnych grup i tworzenie na tej podstawie pewnej syntezy czy też kompromisu.

Jeżeli chodzi o finansowanie partii politycznych to kopiuje super link, tutaj jest wszystko dokładnie opisane: http://www.sejm.gov.pl/prawo/partiepol/partiepol.htm

1.  Pojęcie i geneza partii.

2.  Klasyfikacje i funkcje ugrupowań politycznych.

3.  System partyjny - pojęcie i typologie. Partie w systemach politycznych.

4.  Proces instytucjonalizacji partii politycznych w Polsce.

5.  Statut partii.

6.  Finansowanie partii i finansowanie polityki w Polsce.

---