Turystyka jako zjawisko społeczno-gospodarcze obejmuje swoim oddziaływaniem i wpływami miliony ludzi na całym świecie. Dochody z turystyki i podróży sięgają 3,6 biliona dolarów, zatrudnienie w różnych sferach usług turystycznych znajduje prawie 200 milionów ludzi. Turystyka stanowi w budżetach wielu krajów znaczącą pozycje w tzw. niewidzialnym eksporcie.
Chociaż w rankingach międzynarodowych pozycja Polski spada, nasz kraj nadal zajmuje wysoką 12 pozycję w świecie, a 8 w Europie na liście krajów przyjmujących turystów zagranicznych.
W 2000 roku kraj nasz odwiedziło ponad 84,5 mln cudzoziemców, o 5,2% mniej niż w 1999 roku. Szacunki Instytutu Turystyki mówią o 17,4 milionach turystów zagranicznych, co oznacza
spadek o 3,1% w stosunku do 1999 roku.
Szacuje się, że w 2000 roku cudzoziemcy pozostawili w Polsce około 6 mld USD, co daje szanse utrzymania wysokiej pozycji Polski w rankingach Światowej Organizacji Turystyki WTO. Wydatki cudzoziemców stanowią także znaczącą pozycję we wpływach z eksportu, a udział tej pozycji w całym polskim eksporcie szacowany jest w 2000 roku na ok.20-25% całego polskiego eksportu.
Rokrocznie odnotowuje się stały wzrost liczby przekroczeń granicy przez mieszkańców Polski. W 2000 roku liczba przekroczeń granicy wyniosła 56,7 mln, z tego około 9,6 mln to zagraniczne podróże turystyczne. Od kilku lat obserwuje się stały wzrost uczestnictwa Polaków w turystyce krajowej, która obejmuje około 12 milionów osób uczestniczących w podróżach długookresowych (co najmniej 5 dni) oraz około 14 milionów w podróżach krótkookresowych (2-3 dni). W obsłudze ruchu turystycznego oraz w różnych usługach turystycznych i okołoturystycznych zatrudnionych jest około 200 tys. osób, a łącznie z zatrudnieniem sezonowym około pół miliona osób.
Powyższe dane świadczą o randze usług turystycznych w gospodarce narodowej i ta ranga winna znajdować odzwierciedlenie w zainteresowaniu władz państwowych i samorządowych problemami turystyki i wypoczynku w Polsce oraz w decyzjach tych organów.
Gospodarka turystyczna może stanowić ważny czynnik stymulujący rozwój gospodarczy regionów, aktywizować gospodarczo samorządy terytorialne, tworzyć nowe miejsca pracy, integrować społeczności lokalne i tworzyć klimat dla przedsiębiorczości, powstawania małych i średnich przedsiębiorstw usługowych.
Zwrot VAT dla Turystów: Charakter czynności dokonywania zwrotu
Dokonywanie zwrotu podróżnym jest usługą, za świadczenie której pobierane jest od podróżnego wynagrodzenie w formie prowizji. Usługę tą zalicza się do usług finansowych i podatkowych KWiU 75.11.12, które jako wymienione w załączniku nr 2 do ustawy o VAT korzystają ze zwolnienia od podatku. Kwota prowizji winna być uwzględniana w obrocie podatnika
Zwrot VAT dla Turystów: Podmioty uprawnione do dokonywania zwrotu podatku
Sprzedawcy mogą samodzielnie dokonywać zwrotu tylko w odniesieniu do nabywanych u nich towarów, pod warunkiem wszakże że ich obroty za poprzedni rok podatkowy wyniosły powyżej 400.000 zł. Ponadto muszą spełnić warunki odnoszące się do wszystkich sprzedawców uczestniczących w procedurze zwrotu podatku podróżnym. A mianowicie:
poinformować właściwy urząd skarbowy, iż są zarejestrowanymi podatnikami VAT stosującymi kasy rejestrujące,
zapewnić podróżnym pisemną informację o zasadach zwrotu podatku w czterech językach: polskim, angielskim, niemieckim i rosyjskim,
oznaczyć punkty sprzedaży znakiem informującym podróżnych o możliwości zakupu w tych punktach towarów, od których przysługuje zwrot podatku "TAX FREE FOR TOURISTS",
poinformować właściwy urząd skarbowy, iż są zarejestrowanymi podatnikami VAT stosującymi kasy rejestrujące,
zapewnić podróżnym pisemną informację o zasadach zwrotu podatku w czterech językach: polskim, angielskim, niemieckim i rosyjskim,
oznaczyć punkty sprzedaży znakiem informującym podróżnych o możliwości zakupu w tych punktach towarów, od których przysługuje zwrot podatku "TAX FREE FOR TOURISTS",
Zwrot VAT dla Turystów: Warunki otrzymania zwrotu
Wywóz towarów
Kwota zwrotu podatku wypłacana jest w walucie polskiej i obejmuje tylko podatek zapłacony przy nabyciu towarów na terenie RP, które w stanie nienaruszonym zostały wywiezione przez podróżnego poza państwową granicę Rzeczypospolitej Polskiej. Podróżny winien dokonać wywozu w ciągu 3 miesięcy od daty zakupu, a dokładnie nie później niż w ostatnim dniu trzeciego miesiąca następującego po miesiącu dokonania zakupu. Dokonanie tej czynności w terminie późniejszym pozbawiać będzie prawa do zwrotu.
Zwrot przysługuje tylko w przypadku nabycia towarów u podatników:
zarejestrowanych jako podatnicy podatku od towarów i usług (wyłączeni zostali z tej grupy podatnicy zwolnieni podmiotowo od podatku Vat na podstawie art. 14 ust.1, 5 i 6 oraz podatnicy będący zakładami pracy chronionej lub zakładami aktywności zawodowej),
prowadzących ewidencję obrotu i kwot podatku należnego przy zastosowaniu kas rejestrujących,
którzy zawarli umowę w sprawie zwrotu podatku z co najmniej jednym z podmiotów, uprawnionych do dokonywania zwrotu (warunek ten dotyczy jedynie tych podatników, którzy nie są uprawnieni do dokonywania zwrotu samodzielnie).
Dla podróżnego warunki te nie są istotne, gdyż uprawnieni podatnicy oznaczają swoje punkty sprzedaży znakiem informacyjnym "TAX FREE FOR TOURISTS", co w zasadzie oznacza, że spełniają powyższe warunki.
Minimalna kwota zakupów
W art. 21e ust. 2 pkt 2 ustawy o VAT minister finansów otrzymał fakultatywną delegację, do określenia w drodze rozporządzenia minimalnej łącznej wartości zakupów, przy której można żądać zwrotu podatku. Wykonaniem tego upoważnienia jest rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 24 sierpnia 1999 r. w sprawie określenia minimalnej łącznej wartości zakupów, wynikającej z dokumentów wystawionych przez sprzedawców, przy której podróżny może żądać zwrotu podatku od towarów i usług (Dz. U. Nr 71, poz. 797), w którym ustalono tą wartość na 200 zł.
Ponadto doprecyzowano, że wartość zakupów obejmuje również podatek VAT, a więc przy ustalaniu tej kwoty należy brać pod uwagę ceny brutto. A więc w przypadku gdy podróżny dokona zakupów na kwotę mniejszą niż 200 zł, nie będzie miał prawa żądać zwrotu.
Należy zwrócić uwagę, że minimalna kwota zakupów odnosi się do łącznej wartości dokonanych zakupów przez podróżnego. A więc jednorazowy zakup może być na kwotę niższą niż 200 zł, ważne jest tylko aby łącznie dokonane zakupy przekroczyły 200 zł.
Zwrot VAT dla Turystów: Procedura zwrotu
W przypadku gdy zwrotu dokonuje sprzedawca samodzielnie procedura zwrotu wygląda następująco: w momencie zakupu towaru sprzedawca wystawia podróżnemu imienny dokument według ustalonego wzoru, do którego dołącza paragon dokumentujący dokonaną transakcję. W momencie wywozu towaru z terytorium RP podróżny przedstawia otrzymany od sprzedawcy dokument w urzędzie celnym, który potwierdza fakt dokonania wywozu poprzez przystawienie pieczęci. Następnie podróżny musi wrócić do sprzedawcy w celu otrzymania kwoty zwrotu, którą otrzyma po zwrocie potwierdzonego przez urząd celny dokumentu.
Natomiast w przypadku gdy sprzedawca nie dokonuje zwrotu podatku samodzielnie a ma podpisaną umowę z podmiotem zajmującym się zawodowo dokonywaniem zwrotu procedura wygląda podobnie, z tym że sprzedawca informuje podróżnego w jakim punkcie podróżny będzie mógł zwrot otrzymać. Najczęściej punkty takie znajdują się przy przejściach granicznych i są oznaczone jako TAX REFUND. Także w takim przypadku podstawą otrzymania zwrotu jest przedłożenie potwierdzonego przez urząd celny imiennego dokumentu.
Zwrot VAT dla Turystów: Wyłączenie zwrotu podatku
Art. 21a ust. 3 ustawy o VAT wyłącza możliwość otrzymania zwrotu w odniesieniu do nabywanych paliw silnikowych. Zaś w art. 21e ust. 2 pkt 1 minister właściwy do spraw finansów publicznych otrzymał delegację fakultatywną do określenia w drodze rozporządzenia również innych towarów, przy których wywozie nie stosuje się zwrotu podatku. Jak do tej pory z delegacji tej nie skorzystał.
Zwrot VAT dla Turystów: Termin wystąpienia o zwrot
Przepisy regulujące zasady zwrotu podatku VAT podróżnym nie zawierają postanowień przesądzających o tym, czy można odmówić podróżnemu zwrotu podatku oraz czy prawo do zwrotu podatku wygasa u podróżnego po jakimś określonym czasie. Mogą zdarzać się bowiem sytuacje, w których podróżny wystąpi o zwrot podatku np. po upływie roku od momentu dokonania zakupu, gdyż przepisy wprost nie stanowią o terminie wystąpienia o zwrot. A przecież już po upływie 6 miesięcy sprzedawca traci prawo do dokonania korekty podatku należnego. Dodajmy, że w pierwotnym rządowym projekcie przepisów dotyczących zwrotu podatku VAT podróżnym widniał wyraźny zapis, że podróżny może ubiegać się o zwrot podatku nie później niż w trzecim miesiącu po miesiącu, w którym dokonał zakupu.
Istnieją opinie, że podróżny może otrzymać zwrot podatku tylko w terminie 6 miesięcy od dokonania zakupu. Wniosek taki wysnuwany jest na podstawie przepisu ograniczającego prawo do korekty podatku należnego do 6 miesięcy od daty zakupu. Jednakże moim zdaniem nie znajduje on żadnych podstaw prawnych. Gdyby nawet przyjąć wywnioskowane w drodze analogi stanowisko, że o zwrot podatku podróżny może ubiegać się tylko do końca 6 miesiąca od dnia dokonania zakupu, to i tak występowałyby przypadki, w których zwrot podatku następowałby z kieszeni podatnika. Wystarczy bowiem, aby podróżny wystąpił o zwrot do pośrednika zajmującego się zwrotem podatku w ostatnim dniu terminu, a ten nie miał możliwości, by dostarczyć imienny dokument sprzedawcy w tym samym dniu, co oznaczałoby dla sprzedawcy utratę prawa do korekty podatku należnego.
Moim zdaniem rozwiązania przedstawionego problemu należy szukać w art. 21c ust. 1 ustawy o VAT, który stanowi: "zwrot podatku może być dokonany, jeżeli podróżny wywiózł zakupiony towar za granicę nie później niż w ostatnim dniu trzeciego miesiąca następującego po miesiącu, w którym dokonał zakupu". Wykładnia językowa wskazuje, że przepis ten odnosi się do terminu wywozu towaru poza granicę RP. Mimo że preferowanym rodzajem wykładni przy interpretacji przepisów prawa podatkowego jest właśnie wykładnia językowa, to nie zawsze jest ona wystarczająca. Otóż moim zdaniem, stosując wykładnię celowościową, należy uznać, że przepis ten ustanawia nie tylko termin, w którym podróżny winien dokonać wywozu towaru, ale także termin końcowy, w którym podróżny może skutecznie ubiegać się o otrzymanie zwrotu podatku. Po upływie zaś tego terminu, podróżny nie będzie miał prawa do zwrotu.
Zwrot VAT dla Turystów: Dokonywanie zwrotu
Podstawą dokonania zwrotu jest przedstawienie przez podróżnego imiennego dokumentu wystawionego przez sprzedawcę potwierdzającego ponadto wywóz towarów poza granicę RP. W przypadku gdy zwrotu dokonuje uprawniony podmiot wspomniany dokument będzie następnie przesyłał sprzedawcy, który go wystawił. Dokumenty te sprzedawcy są obowiązani przechowywać przez okres 5 lat, licząc od końca roku, w którym je wystawiono. Zasady rozliczeń między sprzedawcą a podmiotem dokonującym zwrotu regulują zawarte przez nich umowy.
Zwrot VAT dla Turystów: Korzyści
Wejście w system zwrotu podatku VAT dla podróżnych jest dla podatnika bardzo korzystne mimo pewnych obowiązków o charakterze formalnym związanych przede wszystkim z koniecznością wystawiania dokumentów podróżnym. Poprzez możliwość stosowania stawki 0 % otrzymuje on bowiem prawo do otrzymywania zwrotu różnicy podatku VAT z urzędu skarbowego. I to w stosunku do wszystkich dokonanych zakupów, a nie tylko w stosunku do towarów sprzedanych następnie podróżnym. Wystarczy nawet jednostkowa sprzedaż, aby spełnione zostały ustawowe warunki statuujące to prawo.
Zwrot VAT dla Turystów: Rozliczanie podatku VAT u sprzedawcy
W stosunku do sprzedaży towarów, od których dokonano zwrotu podatku podróżnym sprzedawca może stosować stawkę 0%, jeżeli spełnia łącznie 2 warunki:
dokonał we właściwym urzędzie skarbowym stosownych zgłoszeń, co do swojego statusu i zawartych umów,
przed złożeniem deklaracji podatkowej za dany miesiąc otrzymał dokument zawierający potwierdzenie wywozu sprzedanych towarów poza granicę.
Wartość sprzedaży towarów na rzecz podróżnych, w stosunku do której podatnik może zastosować za dany miesiąc stawkę 0 %, wykazuje się w poz. 20 z jednoczesnym wykazaniem w poz. 20a deklaracji VAT-7, której wzór został wprowadzony rozporządzeniem Ministra Finansów z dnia 26 października 2000 r. w sprawie wzorów deklaracji podatkowych dla podatku od towarów i usług oraz podatku akcyzowego (Dz. Nr 95, poz. 1047).
W przypadku gdy do dnia złożenia deklaracji podatnik nie otrzyma dokumentu uprawniającego do zastosowania stawki 0 % w stosunku do sprzedanych podróżnym towarów w poprzednim miesiącu, dokonaną sprzedaż rozlicza według stawki stosowanej przy sprzedaży danego towaru w kraju. Późniejsze otrzymanie imiennego dokumentu będzie go uprawniać do dokonania korekty podatku należnego. Jednak musi to nastąpić nie później niż przed upływem 6 miesięcy, licząc od końca miesiąca, w którym dokonano sprzedaży. Po tym zaś terminie uprawnienie do korekty podatku należnego wygaśnie.
VAT od usług turystycznych
Ministerstwo Finansów pracuje nad zmianą zasad naliczania VAT od usług turystycznych. W miejsce obecnej 7-proc. stawki naliczanej od wartości całej usługi turystycznej krajowe biura płaciłyby 22-proc. VAT naliczany od marży.
Podatkiem VAT naliczanym wyłącznie od marży, czyli różnicy między całkowitą kwotą należności za usługę turystyczną, a kwotą nabycia towarów i usług od innych podatników, mogłyby być objęte te biura podróży, które sprzedają usługę we własnym imieniu (nie są pośrednikami) i mają w Polsce siedzibę.
Obecnie w Polsce obowiązuje preferencyjna 7-proc. stawka VAT na usługi turystyczne, naliczana od całkowitej wartości usługi turystycznej. Natomiast pośrednicy, sprzedający w Polsce usługi na rzecz firm zagranicznych, płacą tylko podatek od prowizji.
W ocenie MF jest to niekorzystne dla krajowych firm, gdyż te zagraniczne eksportując swoje usługi do Polski nie płacą od nich podatku.
Może to jednak ulec zmianie, gdyż obecnie w Sejmie kończą się prace nad nowelizacją ustawy o podatku od towarów i usług (VAT), która w odniesieniu do pośredników zakłada wprowadzenie pobierania VAT od całkowitej wartości usługi, a nie jedynie od prowizji.
Proponuje się nowelizację ustawy o podatku od towarów i usług VAT poprzez:
wprowadzenie stawki zerowej nie tylko dla grupowej, lecz i dla indywidualnej zorganizowanej zagranicznej turystyki przyjazdowej; równocześnie proponujemy ograniczenie prawa stosowania tej stawki tylko do przedsiębiorców posiadających wymagane zezwolenie na organizowanie tej formy turystyki, zgodnie z ustawą o usługach turystycznych;
objęcie zakresem zwolnień od podatku VAT wszystkich organizatorów wypoczynku dla dzieci i młodzieży oraz organizatorów wypoczynku sanatoryjnego;
stosowanie stawki zerowej podatku VAT do trwających co najmniej 7 dni wczasów krajowych;
pełne dostosowanie ustawy o podatku od towarów i usług oraz podatku akcyzowym do wymogów VI dyrektywy Unii Europejskiej; w przypadku braku takiej możliwości proponujemy, by przepisy dostosowujące tą ustawę do prawa Unii Europejskiej weszły w życie z dniem przyjęcia Polski do UE; w szczególności idzie o wprowadzenie zasady, iż za marżę handlową będącą podstawą opodatkowania przyjmuje się 20% ceny sprzedaży w przypadku zagranicznej turystyki wyjazdowej, a 10% ceny w przypadku turystyki krajowej;
zagwarantowanie, by maksymalna stawka podatku VAT dla turystyki nie była wyższa niż 15%.
W projekcie proponuje się by, przy wykonywaniu usług turystycznych podstawą opodatkowania VAT była marża pomniejszona o kwotę należnego podatku (dziś biura podróży płacą VAT od całej wartości świadczonej usługi). Jest to rozwiązanie zgodne ze stosowanym w Unii Europejskiej.