WSPÓLNA POLITYKA HANDLOWA UE
PREFERENCJE W HANDLU
Wspólnota zawiera różnego rodzaju umowy handlowe, będące wynikiem zróżnicowanej polityki handlowej prowadzonej wobec państw trzecich (grup państw). Umowy te mają charakter niepreferencyjny (regulują handel zgodnie z zasadą KNU) lub preferencyjny.
Wspólnota Europejska zawiera dwa rodzaje preferencyjnych umów handlowych: pierwsze z nich przewidują wzajemne udzielanie przez partnerów pewnych ulg w postaci redukcji stawek celnych i/lub zmniejszenia innych barier handlowych; drugi typ to preferencje udzielane partnerom handlowym w sposób jednostronny. Od początku swego funkcjonowania Wspólnota Europejska zawarła wiele umów preferencyjnych z partnerami handlowymi. Umowy te mają różny zakres preferencji, co umożliwia przestawienie ich w postaci piramidy. Biorąc za podstawę klasyfikacji kryterium malejących preferencji handlowych (przede wszystkim celnych), można wyróżnić porozumienia prowadzące do tworzenia:
unii celnej między Wspólnotą Europejską a jej partnerami (np. z Turcją ), która polega na zniesieniu barier w handlu między stronami porozumienia, jak też na utworzeniu wspólnej zewnętrznej taryfy celnej (czyli jednakowego poziomu stawek celnych) w imporcie spoza obszaru unii;
strefy wolnego handlu (do której należą kraje EFTA, przed ostatnim rozszerzeniem państwa Europy Środkowej i Wschodniej, państwa basenu Morza Śródziemnomorskiego, tworzona jest również z Meksykiem), która oznacza zniesienie barier handlowych (ceł, ograniczeń ilościowych i innych) między stronami porozumienia.
obszarów funkcjonujących w oparciu o jednostronnie preferencje handlowe (udzielane przez Wspólnoty krajom Afryki, Karaibów i Pacyfiku, Wspólnocie Niepodległych Państw i pozostałym krajom objętym Powszechnym Systemem Preferencji Celnych - GSP. GSP jest systemem autonomicznych, niewzajemnych preferencji przyznawanych państwom słabiej rozwiniętym przez kraje uprzemysłowione. GSP w wersji stosowanej we Wspólnocie, posiada kilka charakterystycznych cech:
Brak wymogu wzajemności ze strony krajów słabo rozwiniętych. Oznacza to, że państwa korzystające z ustępstw celnych, nie są zobowiązane do udzielania analogicznych preferencji wobec towarów pochodzących ze Wspólnoty.
Jednostronne, autonomiczne podejmowanie decyzji o przyznaniu GSP, które nie podlega negocjacjom z zainteresowanymi krajami.
Ograniczanie zakresu produktów objętych GSP. Preferencje dotyczą głównie towarów przemysłowych, podzielonych na dwie grupy:
- artykuły wrażliwe - ich eksport może spowodować perturbacje na rynku towarów przemysłowych krajów UE
- artykuły niewrażliwe - ich eksport nie stanowi zagrożenia dla wspólnotowej produkcji.
braku preferencji (zagwarantowane jest przestrzeganie klauzuli największego uprzywilejowania - KNU opartej na porozumieniu GATT/WTO - często porozumienia handlowe zawierają wyłącznie potwierdzenie zasad obowiązujących na mocy GATT/WTO). Umowy tego rodzaju Unia Europejska zawiera najczęściej z następującymi krajami: USA. Japonia, Australia, Nowa Zelandia, Republika Korei, HongKong, Singapur i pozostałe kraje nie objęte preferencjami celnymi.
obszarów podlegających dyskryminacji, w których partnerzy są traktowani gorzej w stosunkach handlowych niż pozostali partnerzy Wspólnoty. W przeszłości dotyczyło to np. państw Rady Wzajemnej Pomocy Gospodarczej (RWPG).
OCHRONA RYNKU UE
Aby chronić własny rynek, Wspólnota Europejska może stosować różne środki tzw. protekcji uwarunkowanej, czyli dopuszczalnej, gdy spełnione zostaną określone przesłanki. Do środków takiej protekcji o charakterze defensywnym zaliczane są:
Środki antydumpingowe
Postępowania antydumpingowe stosowane wówczas, gdy zagraniczny producent sprzedaje na obszarze UE towar poniżej porównywalnej ceny podobnego towaru na swoim rynku krajowym lub poniżej kosztów produkcji. Komisja wszczyna postępowanie antydumpingowe z własnej inicjatywy lub na wniosek przemysłu Wspólnoty (wszyscy producenci podobnego produktu reprezentujący co najmniej 25% całkowitej produkcji tego produktu; wniosek musi zyskać poparcie producentów reprezentujących co najmniej 50% produkcji). W pewnych przypadkach cło antydumpingowe może zostać zastąpione tzw. zobowiązaniem cenowym do przestrzegania przez eksportera minimalnego poziomu cen eksportowych. Złamanie zobowiązania powoduje natychmiastowe nałożenie cła antydumpingowego. Cła antydumpingowe i zobowiązania cenowe ustalane są na 5 lat i w wyniku postępowania weryfikacyjnego mogą być przedłużone o kolejne 5 lat. Od decyzji Komisji i Rady przysługują odwołania na drodze administracyjnej (Komisja) lub sądowej (Sąd Pierwszej Instancji i ETS).
Środki antysubwencyjne.
Postępowania antysubwencyjne stosowane wówczas, gdy rząd lub instytucja publiczna kraju eksportera (kraju pochodzenia) bezpośrednio lub pośrednio udziela eksporterowi subsydiów do produkcji, eksportu lub przewozu. Do subsydiów zalicza się m.in.: dotacje, pożyczki na warunkach preferencyjnych, gwarancje kredytowe, zwolnienia z podatków. Środki odwetowe mogą być podejmowane tylko w stosunku do tzw. subsydiów specyficznych. Komisja wszczyna postępowanie na wniosek producentów W wyniku postępowania antysubwencyjnego Komisja lub Rada nakładają tzw. środki wyrównawcze (cła tymczasowe, zobowiązania cenowe, cła wyrównawcze).
Środki ochronne. Różnią się od pozostałych środków, ponieważ nie koncentrują się na tym, czy handel jest uczciwy czy nie, ale na zmianach wielkości przywozu następujących tak szybko i w takiej skali, że nie można oczekiwać, aby producenci UE w rozsądnym czasie zdołali się dostosować do zmienionych przepływów handlowych. W takiej sytuacji reguły WTO i przepisy UE pozwalają na krótkoterminowe wprowadzenie ograniczeń w przywozie, by okresowo pomóc przemysłowi w przystosowaniu się do gwałtownego napływu towarów. Tej przejściowej możliwości swobodniejszego działania towarzyszy wyraźnie określony obowiązek przeprowadzenia restrukturyzacji. Skargę przeciwko nadmiernemu importowi wnoszą państwa członkowskie. W krytycznych sytuacjach można również zastosować tymczasowy środek ochronny w postaci podwyższonego cła na maksimum 200 dni lub środek nadzoru nad importem. O stosowaniu środków ochronnych decyduje Komisja lub Rada na wniosek Komisji.
W okresie od stycznia 1996 r. do grudnia 2005 r. UE nałożyła ostateczne środki antydumpingowe w 194 przypadkach. Stwierdzono, że w tym okresie państwami najczęściej prowadzącymi dumping były Chiny (środki nałożone w 38 przypadkach) i Indie (środki nałożone w 16 przypadkach). W dniu 31 października 2006 r. liczba obowiązujących, nałożonych przez UE środków antysubsydyjnych wynosiła dwanaście. UE do tej pory nałożyła ostateczne środki ochronne zgodne z regułami WTO tylko w ośmiu przypadkach; tylko w jednym przypadku obowiązują one do dnia dzisiejszego. W UE środki antydumpingowe i antysubsydyjne przeciwko nieuczciwemu handlowi stanowią mniej niż 0,45 % łącznej wartości przywozu.
Dla porównania, w latach 1996-2005 USA nałożyły takie środki w 201 przypadkach, a Indie - w 309. W tym samym okresie UE wszczęła 294 dochodzenia, USA - 352, a Indie - 419.
Do zadań Komisji Europejskiej należy prowadzenie dochodzeń antydumpingowych, antysubsydyjnych i w sprawie środków ochronnych, a także podejmowanie decyzji dotyczących wszczęcia dochodzenia w odpowiedzi na skargi przemysłu oraz dokonywanie przeglądów w czasie obowiązywania zastosowanych środków. Może ona również nakładać środki tymczasowe i w uzasadnionych przypadkach występować do Rady z wnioskiem o nałożenie środków ostatecznych. Rada nakłada ostateczne środki antydumpingowe/antysubsydyjne, decydując zwykłą większością głosów, natomiast zastosowanie środków ochronnych wymaga kwalifikowanej większości głosów państw członkowskich.
Źródło: Komunikat Komisji: Europa w erze globalizacji. Europejskie instrumenty ochrony handlu w kontekście zmian w gospodarce światowej. Zielona księga do konsultacji społecznej, Bruksela, 6.12.2006, KOM(2006) 763 wersja ostateczna; Wspólna polityka handlowa, http://ekonom.univ.gda.pl/obie/materialy/handlowa.pdf
Porozumienie o utworzeniu GSP osiągnięto na II konferencji UNCTAD w New Delhi w 1968 r.
Poważnym ograniczeniem, utrudniającym krajom objętym GSP łatwiejszy dostęp do unijnego rynku jest obowiązek przedstawienia świadectwa pochodzenia towaru.
2